NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 190.1901.
Zaterdag 21 September. 15e Jaargang.
HISTORISCH
BS flit Mier behoort een tpeissl.
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich abonneeren op deze
courant met het nieuwe kwartaal,
dat den ten October begint, ontvangen
de van af 1 September verschijnende
nummers gratis.
20 September 1901.
De Standaard, schoon de spontane uiting
van sympathie, bij gelegenheid van de
sluiting der zitting van de Staten Generaal
waardeerende, zegt dat dit nu bij dezen
oenen keer blijven moet.
Het tegendeel hebben wij nooit beweerd.
Wij zijn 't er eens mee.
Wanneer een minister de Kamerzitting
komt sluiten, zit hij in 't rijtuig als zaak
waarnemer der Kroon, derhalve wanneer er
toejuichingen vallen, mogen die niet den
persoon gelden maar den zaakwaarnemer,
niet den minister maar de Koningin.
Maar wie zal na zulk een spontane
uiting voor 't eerst hoorende ver-
oordeelen, die de geschiedenis der laatste
vijf en twintig jaren heeft meegemaakt.
Be mislukte proclamatie.
William Stead (spreek uit Stied), de
moedige Engelsehman pro-Boer, heeft het
in zijn jongste «Review of Reviews"
over Kitcheners proclamatie, welke hij «al
leen van belang (noemt), omdat zij opnieuw
een blik gunt in de peillooze diepte van
ministriëele dwaasheid.
»Het is een van de vele begoochelingen,
waarmede de ministers zich zelf en ver
volgens het land misleid hebben, dat zij
aan den oorlog een eind kunnen maken
met proclamatiën. Er zijn er veertig en
meer uitgevaardigd en het eenig resultaat
is, dat, bij het einde van den Afrikaan-
schen winter, de oorlog met grooter hevig
heid uitbreekt dan ooit.
»De Chineezen dachten in den ouden tijd,
dat zij hunne vijanden konden verschrikken
en verjagen met beschilderde maskers, en
de heer Chamberlain heeft zijn proclamatie
zeker overgenomen van de Chineezen!
«Wat generaal Kitchener niet kan doen
met 250,009 man, denkt de minister te
bereiken met een stukje papier en wat
inkt
«Wij hebben schrijft Stead dien
mannen alles ontnomen, behalve leven en
vrijheid. Zij zijn bereid hun leven te ver-
koopen, liever dan hun onafhankelijkheid
prijs te geven. En voor mannen in die
stemming zijn de ijdele bedreigingen van
proclamaties ongeveer van even veel uit
werking als een poging om een lydietbom
in haar vaart te stuiten door een dwang
bevel. Deze oorlog in Zuid-Afrika zal niet
teneinde gebracht worden door proclama
ties. Napoleon III beproefde deze methode
van oorlogvoeren in Mexico met geen be
teren uitslag voor hem dan onze methode
ons heeft opgeleverd in Zuid-Afrika."
«Nu de proclamatie zonder uitwerking
blijft, worden, naar Reuter Zaterdag uit
Standerton seinde, strenger maatregelen
verwacht.
Dit doet denken aan de methode van
straffen, die een leeraar uit onzen schooltijd
erop na hield.
»De klas uit! Er uit, zeg ik je! Ga
je nu of niet!"
«Neen."
«Blijf dan maar zitten. Maar pas op
voor de gevolgen!"
Die gevolgen kwamen nooit.
De proclamatie van Kitchener moet vol
gens sommigen den weg bereiden voor een
nog veel strenger politiek. Chamberlain
zal het recht eischen, iederen Boer, die
gewapend gevangen wordt, als een roover
te doen neerschieten.
«Misschien", schrijft Stead. Grenzenloos
is de dwaasheid, waarmede Chamberlain
van de eene barbaarschkeid in de andere
vervalt. Maar wat zal er gebeuren, zoo
hij werkelijk daartoe overgaat?
«Volstrekt niets. Alleen zal de wilde
verbittering, waarmede de worsteling in
Zuid-Afrika gevoerd wordt, nog scherper
worden en zal onze nationale reputatie van
menschelijkhoid en beschaving bij onze
buren in nog dieper diepten zinken. Maai
de kern van het vraagstuk blijft onaange
roerd. Door de officieele afkondiging van
van een politiek van moord worden onze
moeilijkheden niet lichter, maar hoe langer
hoe meer onoplosbaar."
Kranig gezegd.
Als 't de oogen maar open doet gaan.
Chamberlain's plannen.
Chamberlain wil het „veroverde" land in
bedwang houden door garnizoenen te leggen
in de blokhuizen, die gewapende kaffers
onder Engelsche opzichters overal bouwen,
en elk blokhuis moet ruim voorzien worden
van voedsel en patronen.
Maar de Boeren lachen ook hiermee. Laat
hij dat maar doen, zeggen zij. Elk zoo
een bemand blokhuis zal een magazijn
worden, van waar de commando's hun voor
raden betrekken.
Ret Handelsblad merkt hierbij op:
„De oorlog wordt ai sinds lang gevoerd
uitsluitend op Engeland's kosten. Van
Scheepers wordt verhaald, dat hij in een
dorp in de Kaapkolonie al de voorraden van
het militair magazijn opcommandeerde. Den
fourier gaf hij de waarde der goederen in
goud terug. „Misschien", zeide hij tot hem,
„zoudt gij moeite hebben, van de Britsche
Regeering schadeloosstelling te krijgen voor
hetgeen ik opgecommandeerd heb, en daar
om geef ik u het geld. Het komt op het
zelfde neer, want Boeren en Britten putten
nu het geld om den oorlog voort te zetten,
uit dezelfde sehatkist. De oorlog kost ons
niets. Het geld dat ik u geef, vermeesterde
ik op de Engelschen. De paarden, waar
mijne mannen op rijden, werden op de-
.zelfde manier verkregen, en elk geweer,
dat wij gebruiken, is van een Britsch soldaat
genomenHet zal mij benieuwen,
hoe lang ze het uithouden."
„Zoolang alle Boeren nog niet gedood of
gevangen genomen zijn, zullen zij hun
wapen voorraad blijven betrekken uit de
arsenalen van Woolwich en zal men geen
reden kunnen bedenken, waarom er een
eind zou komen aan dezen oorlog."
Nog een ander plan van Chamberlain
namelijk de boerderijen van de Republi-
keinsche aanvoerders die nog te velde zijn
te veilen en de opbrenggt te doen strekken
tot onderhoud van de concentratie-kampen,
misschien voor begrafeniskosten, wordt ge
noemd, doch of het gemeend is, wordt in
twijfel getrokken.
Ter kenschetsing van den geest die de
Boeren «bezielt na de proclamatie, knippen
wij uit de N. R. O. het volgende telegram,
dat de lezer wel met handgeklap zal ont
vangen.
«Londen, 19 September. Kitchener seint
uit Pretoria dd. 18 dezer: Drie compagnieën
bereden infanterie met drie kanonnen, onder
majoor Gough, die een verkenning deden
ten zuiden van Utrecht, van de Jagersdrift
uit, kregen 300 Boeren in zicht. Zij zadel
den af en spoedden zich naar een bergkam,
vanwaar zij de Boeren konden overzien.
De beweging van deze was echter om de
Engelschen in een val te lokken. Gough
werd plotseling in zijn front en op zijn
rechterflank aangevallen door den vijand,
die in groot aantal en onder bedekking was,
Na een scherp gevecht werden de Engel
schen overweldigd met verlies van hun
kanonnen, twee officieren en 14 man ge
sneuveld, 5 officieren en 25 man gewond
en 150 man gevangen. De Boeren stonden
onder Botha. Ik zend versterkingen aan
Lyttelton. Een officier is 's nachts ontsnapt
naar de Jagersdrift en zegt, dat de Boeren
meer dan 1000 man sterk zijn.
French rapporteert, dat Smuts een eskadron
lansiers heeft gestormd bij Elandsrivier-
poort, ten westen van Tarkastad, om door
een cordon van colonnes te breken, die bezig
waren hem in te sluiten. Drie Engelsche
officieren sneuvelden- en twintig manschap
pen; één officier en dertig man werden
gewond. De Boeren waren gekleed in khaki
en leden zware verliezen."
(Die laatste paar woorden zal men wel niet
al te letterlijk moeten opvatten. Red. Z.)
Gevaarlijke instellingen.
In No. 421 van Bet Volk vonden wij een
geestdriftig verslag van de wijze, waarop
de socialisten in Weststellingwerf, na de
verkiezing van Hugenholtz, hun overwinning
vierden.
In het bijzonder troffen ons deze beide
zinsneden
„Zoo zaten wij dan om 6 uur, Hugen
holtz en de bestuursleden, bij dominee Van
der Vegte den uitslag af te wachten."
En nadat die uitslag gekomen was, de
verwachting in vreugde omgetooverd had
en het feest in vollen gloor was, toen „werd
er geestdriftig gesproken door Hugenholtz
en de komitéleden en de vertrouwensmannen.
Ze werden allen bedacht, de socialistische
schoolmeesters, en ze hadden het verdiend,
de socialistische dominees
Hier wordt dus openlijk erkend, dat open
bare onderwijzers en hervormde dominees bezig
zijn ons volk over te leiden op de woeste
wegen van het socialisme.
Trouwens ieder weet het: als de socia
listische partij den steun moest ontberen van
de socialistische openbare onderwijzers en
de socialistische hervormde predikanten,
zou zij niet de helft van de kracht kunnen
ontwikkelen, welke zij thans ten toon ver
spreidt.
Dit onloochenbare feit stempelt èn de
openbare school èn de synodale organisatie der
hervormde gemeenten tot staatsgevaarlijke
instellingen.
De openbare school verschaft den socia
listen le. steeds nieuwe recruten door haar
antichristelijk onderwijs; 2e een gansche
staf ontwikkelde propagandisten, welke
als openbare onderwijzers door het Rijk
worden bezoldigd.
De synqdale organisatie werkt het Socialisme
in de hand, le doordat zij het mogelijk
maakt, dat socialistische Godloochenaars nog
als Evangeliedienaars worden erkend en
geëerd; 2e doordat zij de leden eener ortho
doxe Hervormde gemeente, die naar moderne
plaatsen verhuizen, brengt onder de predi
king van de socialistische dominees, die
toch óók hervormd zijn.
Wij (en daaronder rekenen wij ook de
geloovige Hervormden) mogen niet rusten,
alvorens de privilegiën der openbare school
en de synodale organisatie der hervormde
gemeenten vernietigd zijn.
Zij wortelen in de revolutionaire gedachte.
Tegen de Revolutie het Evangelie.
ProvFr. Crt.)
Dezer dagen schreef het hoofd eener
openbare school in het liberale Handelsblad
een en ander over de neutrale school, die
hij met den naam Sociaal- Democratenschool
bestempelde.
De man betreurde het dat de neutrale
school haar goeden naam verloor, ten ge
volge van 't optreden der openbare onder
wijzers zei ven; en laakte «het openbaar
optreden van openbare onderwijzers als so
cialistische drijvers en hun luidruchtig ijveren
voor sociaal democratische candidaten bij
allerlei verkiezingen."
Ten slotte voorspelt hij »den val der
openbare school, niet onder de slagen harer
openlijke vijanden, maar door de onver
schilligheid, de onhandigheid en het ver
raad harer natuurlijke verdedigers."
Het is goed dat deze man de brandklok
luidt. Maar hij komt te laat. De
onderwijzers der openbare school zijn nu
reeds 50 procent socialisten.
Zoo wordt in Nederland de neutrale
school de groote kweekschool van het so
cialisme.
En dat niet in Nederland alleen, maar
ook in het buitenland.
In de Hist. Politische Blatter wordt het
eerlijk erkendIn Frankrijk is «trots alle
bevordering van den kant der staatslieden
en schrijvers" hot socialisme niet zoo diep
doorgedrongen, ten gevolge van 't optreden
der religieuzenscholeD. Maar in Duitseh-
land «kan men nauwkeurig nagaan, dat-
juist in de steden (bijv. Berlijn, Leipzig,
Hamburg, enz.), waar de onderwijzers er
het best aan toe zijn en de meeste pre
tenties maken, de sociaal-democratie het
weligst tiert."
Dergelijke bekentenissen zijn het beste
bewijsmateriaalvoor 't geval men, blind
voor de feiten, 't gevaar zou willen ont
kennen dat in de neutrale school voor 's
volks toekomst schuilt.
Professor P. van Geer klaagt in het
Handelsblad dat zijn oproeping tot een
kruistocht tegen de Staatsloterij bij de li
beralen geen gehoor heeft gevonden.
De Maatschappij tot nut van 't algemeen,
zoo hoofdbestuur als departementen, zwegen.
«Blijkbaar", aldus de professor, «heeft zij
geen oor meer voor zedelijke belangen en
gaat op in dubbeltjes-quaesties, zooals uit
het verslag der laatste algemeene vergade
ring kan blijken".
«Dat", zoo gaat hij voort, «voor deze
zaak op geen hulp viel te rekenen bij de
mocraten, socialen en verwante partijge-
nooten, was te voorzien mot hun avon
tuurlijke politiek laat zich het beginsel
der Staatsloterij zeer goed in overeenstem
ming brengen. Meer heeft het mij verwon
derd, dat ik van de zijde der moderne
theologen nooit eenige medewerking mocht
ondervinden. In alle vergaderingen waar
ik deze zaak ter sprake bracht, stemden
zij, voor zoovele aanwezig waren, tegen
mijne voorstellen".
Maar bij de antirevolutionairen heeft hij
meer steun gevonden. Hij noemt met ge
noegen de antirev. Kamerleden Donner en
de Waal Mafefijt als de bestrijders van
deze Staatsinstelling. En hij heeft goede
hoop dat nu deze instelling vallen zal, nu
in de Troonrede beteugeling der speelzucht
is aangekondigd, en een nieuwe meerder
heid in de Kamer optrad.
Wij hopen met den professor dat de
Staat nu eens weldra zal ophouden het volk
te leeren «spelen"; dat de minister van
financiën nu eens niet zeggen zalik kan
deze inkomst niet missen.
Wij zeggen met den professorSchaft
de regeering de Staatsloterij af, zij zal aan
ons volk een ware weldaad hebben bewezen.
Ten overvloede merken wij hierbij op
dat professor Van Geer liberaal is. (Men
verwarre hem niet met den oud-hoogleeraar
De Geer, die vrij-antir. is).
Men zegge nu niet: het volk wil toch
spelen, het zal andere gelegenheden zoeken.
Zeker, dat gelooven wij ook.
Maar dan hecht de Staat aan dit euvel
zijn sanctie niet meer. En daar is het ons
maar om te doen.
Crimineel anthropologen.
Dezer dagen is op een congres door dok
ters de vraag behandeld in hoever een
misdadiger verantwoordelijk voor zijn mis
daad is.
Lombroso heeft inderdaad uitgemaakt
dat 't aan 't gewicht der hersenen, en aan
andere lichamelijke verschijnselen te zien
was of een misdadiger al dan niet voorbe
stemd was tot zijn bedrijf.
Gingen de hersenen van zoo iemand be
neden zeker gewicht, dan was hij een ge
schapen misdadiger, en kon hij er dus niets
aan doen dat hij een moord pleegde.
Ferri, leerling van Lombroso, meent dat
ieder mensch elke daad die hij doet, doen
moet, dat hij niet anders kon, dat door zijn
aard, zijn wezen, gevoegd bij de omstan
digheden waarin hij verkeert, ieders gedrag
zijn geheele leven voortdurend gedetermi
neerd (bepaald) is.
Indien de juristen deze stelling, of laten
wij maar zeggen deze leugen overnemen,
staat ons een heele omkeering in het Wet
boek van Strafrecht te wachten.
Er zijn in den loop der jaren al vele zon
derlinge goddelooze theorieën verkondigd
in verband met misdaad en strafrecht. Maar
deze overtreft ze allen.
Bij deze theorie is de zonde nu eens niet
weggeveegd.
"Veel erger, zij is op den Schepper terug
geworpen.
Bij deze theorie niet Czolgosz schuldig
maar
In het Vaderland van Donderdag jl.
kwam een ingezonden stuk voor getiteld
Kiesrecht-Stemplicht. De schrijver toont
met de cijfers aan, dat ruim '/3 der kiezers
hun plicht niet vervuld hebben en be
toogt nu de noodzakelijkheid tot het op
richten ééner vereeniging om dit euvel
tegen te gaan. Deze vereeniging zou dan
door woord en daad, o.a. door boycott de
nalatige kiezers moeten dwingen.
Die schrijver is bijzonder slimvolgens
hem behoort het grootste gedeelte der na-
latigen tot de liberale partij, de bedoelde
ver. zou echter moeten bestaan uit menschen
van allerlei politieke gezindte; dus zouden
dan ook Anti-Revolutionairen en Roomschen
en Christelijk-Historischen moeten mede
werken tot den opbouw van de liberale
partij.
Dit nu daargelaten, gelooven wij met
den schrijver, dat de Roomsche, Anti-
Revolutionaire en Cbr.-Historische kiezers
over 't geheel beter hun plicht vervullen
dan de liberale, hoewel ook onder de man
nen van onzen kant de tragen niet ont
breken.
Dit vindt zijne oorzaak echter ergens
anders dan daar, waar de schrijver het
zoekt en zal ook niet weggenomen worden,
al richt men er nóg zooveel vereenigingen
tegen op. Het ligt aan de kringen, waarin
de liberale partij hare meeste aanhangers
vindt n.l. de bourgeoisie satisfaite, d.i. de
zelfvoldane burgerij. In die kringen, waar
men met den Bijbel gebroken heeft, wordt
alle idealisme gemist. Waar men voor
leeft, zwoegt en slaaft, zijn de zaken, geld
verdienen. Voor het hoogere heeft men
geen oog.
Nu vordert het fatsoen echter, dat men
er toch eene politieke belijdenis op na
houdt en daarom noemen zich die menschen
zoo pedant mogelijk liberaal, hoewel zij
wellicht niet het minste besef hebben, wat
het liberaal zijn van hen vordert. Inder
daad voelen zij voor de politiek niets,
en voor den godsdienst nog minder.
Veel zaken doen om later rustig op hun
ouden dag coupons te kunnen knippen,
daar hebben zij mee op, dat brengt be
zieling onder hen en doet hun oog tintelen,
En of hun land nu liberaal of Christelijk
bestuurd wordt, dat kan hen zooveel niet
schelen, want onder beider bestuur moet
er betaald worden. Ja, om de waarheid
te zeggen hebben zij wel liever een libe
raal ministerie, maar om daar nu moeite
voor te doen, daarvoor nu uit hun zaken
te breken, dat is te veel gevergd van die
zaken-menschen. Een dor materialisme
blaast over die kringen zijn verstijvenden
adem.
Dat nu treft men zoo niet aan onder
den Anti-Revolutionairen en Roomschen
middenstand. Ook daar zijn, zooals elders
misstanden, die te verbeteren vallen. Zij
hebben niet geheel en al zich kunnen be
veiligen tegen den eeuwgeest.
Maar voor het materialisme, voor die
trotsche, doode stofvergoding heeft hen
gelukkig het geloof bewaard.
Het Christendom is ook hier het zout,
dat voor bederf behoedt, het zuurdeeg, dat
alles doorzuurt. De Bijbel heeft hun oog
geopend voor nog iets hoogers dan de stof
en daarom voelt men in onze kringen
meer voor de politiek en behoeven er
onder ons nog geen vereenigingen tegen
nalatige kiezers opgericht te worden.
Bjj ons zit er idealisme in de politiek.
