NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
No. 184.1901
Donderdag 12 September.
15e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Buitenland.
Gemengde Berichten.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ. te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
i
elkbn MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich abonneeren op deze
courant met het nieuwe kwartaal,
dat den len October begint, ontvangen
de van af 1 September verschijnende
nummers gratis.
11 September 1901.
Wet op den Leerplicht.
Uit de vergaderingen der Commissie tot
Wering van Schoolverzuim te
Donkerbroek.
n.
Willemsen treedt de vergaderzaal binnen.
Voorz. Willemsen, wat is de oorzaak,
dat je jongen niet getrouw de school be
zoekt.
W. Geldgebrek, meneer
Dit klinkt brutaal, zal de lezer zeggen,
maar toch was het niet waar. W. keek,
terwijl hij antwoordde de heeren der Com
missie aan met een halfguitigen blik, alsof
hij zeggen wilde nu kan 'k zeker wel heen
gaan
V. Dat 's een lastig gebrek, W.
W. Ja, meneer, een lastig gebrek, een
lastig gebrek.
V. Hoeveel kinderen heb je, W
W. Negen, meneer 1
V. Maar negen
W. Ja, meneer, negen maar. Op z'n
boersch gezegdze vreten de ooren van
je kop
Lid. Hoe oud is 't jongste kind, W
W. Zes jaar, meneer
L. Dus je raakt toch zachtjes aan uit
de kinderen.
W. Ja, zachtjes aan d'r in en zachtjes
aan d'r uit. En als je dan nog zoo ge
lukkig bent als ik De jongen van Jansen
is afgekeurd en de mijne moet er voorop.
V. Heb je ook groote dochters, die gaan
werken
W. Ja meneer, drie liefst, maar die dienen.
V. Maar is 't onvermijdelijk noodig om
dien jongen thuis te houden
W. Ja, meneer. Ik zal u eens wat zeg
gen, meneer. Nu is m'n eene jongen in
dienst. Die verdiende f6 in de week en
Cornells zal 'k maar zeggen, kan f2,40
verdienen. Das de helft van m'n inkom
sten zijn weg.
Lid. Ja, maar je vergeet je drie doch
ters W., die drie groote dochters
W. Ja, meneer, maar dat zal ik u ook
eens zeggen. Die dochters dienen en als
ik nu in den zomer begin aan wat zij ver
dienen, dan heb ik in den winter niets om
van te leven. En als ik nu dien jongen
had thuis gehouden, dan was Cornelisschool-
gekomen. Dat is waar, heeren, want ik
kom hier voor de waarheid.
En als 'k 't altijd had bij kunnen bren
gen, dan had het ook nog wel geschikt.
Maar toen ze klein waren, kon ik dat.niet
en nu moet ik het ophalen. De heeren
kunnen niet zeggen je kunt het hier of
daar gaan halen.
V. En wat is nu je voornemen, W.
Want jë kent de Wet!
W. Meneer, net zoo lang m'n jongen
laten werken, tot November toe. 't Eene
is dienstplicht, 't andere leerplicht. Maar
mijn plicht is te zorgen als vader, dat m'n
kinderen kleeren en eten hebben.
V. Dan hebben wij met W. afgehandeld
of heeft iemand van de Heeren nog iets te
zeggen Niemand dan kun je heen
gaan, W.
W. Goeien avond, Heeren
Twee uitersten
In de Nieuwe Meerbode leest men het
volgende
»We vestigen de aandacht op de wet
houders benoeming te Haarlemmermeer op
Dinsdag 3 Sept. Van de 15 uitgebrachte
stemmen werden 12 uitgebracht op den
aftredenden liberalen wethouder, 1 op den
heer Evelein en 1 op den heer Timmermans,
terwijl één stembriefje blanco werd inge
leverd. Dus werd niet een stem op een an
tirevolutionair uitgebracht. Is het dan met
het gehalte onzer raadsleden zoo droevig
gesteld, dat niet één hunner zelfs in aan
merking zou kunnen komen, om den va-
canten wethouderszetel in te nemen
j>Men weet wel beter. Al onze antir. raads
leden oordeeldén het dus raadzaam, dat de
meerderheid van het dagelijkseh bestuur li
beraal bleef. En dat nog wel, niettegen
staande de liberale partij in Haarlemmer
meer veel zwakker is dan de onze."
Terecht vraagt het blad, wat den kiezers,
indien men zoo handelt, al hun loopen
en draven naar de stembus baat.
Het is nog^eene nawerking van het ge
lukkig wegstervende denkbeeld, alsof alleen
het ^denkend deel" geschikt ware voor zulke
postjes
Maar niets is minder waar dan dat. Ook
menschen, die niet liberaal zijn, kunnen
regeeren. De voorbeelden zijn gelukkig
in onze provincie ruimschoots voor 't grij
pen om dat te bewijzen. Denk aan onze
Provinciale Staten, aan onze Anti-Revolu
tionaire burgemeesters, wethouders, gemeen
teraadsleden.
Door de ervaring geleerd, dat onze man
nen nog zoo kwaad niet zijn op 't stuk
van 't besturen, zou men echter in een
ander, even gevaarlijk uiterste kunnen ver
vallen n.l. om alles, wat niet streng Anti-
Revolutionair is, te weren uit ambten en
bedieningen. Men zij voorzichtig en ver-
mijde zelfs allen schijn des kwaads. En
bedenke men toch steeds, dat de Anti-Re
volutionaire partij geen kerkelijke partij
is. Wars van alle kerkisme zij onze leus.
Recht voor allen. Iedere partij heeft een
onbetwistbaar recht op evenredige verte
genwoordiging. Ook in dezen geldt »in
omnibus rebus modus tenendus est" d. i. »in
alle zaken moet maat gehouden worden."
Het Handelsblad schreef Maandag naar
aanleiding van een der laatste besluiten
van Kitchener het volgende over de „Schen-
Britsche regeering, Britsche aristocratie
en Britsche Jingo-pers verontschuldigen
elke wreedheid, hoe grof ook, tegen de kleine
heldenschaar in Zuid-Afrika gepleegd, met
het spreekwoord „oorlog is oorlog!"
Het is alsof spreekwoorden bedacht zijn
om lieden, die geen goede argumenten
hebben, uit den brand te helpen!
Laat ons hooren welke woorden Plutar-
clius aanhaalt van den edelen Romein Ca-
millus
„Voorzeker oorlog is oorlog, een kwaad
ietsmaar onder moedige mannen is er een
oorlogswet van kracht, gelijk er een vrede
wet gehoorzaamd wordt".
Doch de Britten, die, telkens als Russen,
Franschen en Duitschers oorlog voeren, op
treden als de deugdzame catechiseermeesters
der wereld, breken „de oorlogswet die
onder moedige mannen van kracht is", zoo
dra zij zelve er iets door kunnen winnen.
„Oh, Ie brave homme!" gelijk het in zekere
comedie luidt.
De laatste lafhartige misdaad van het
Britsche legerbestuur wordt ons vanochtend
door Reuter medegedeeld:
„Om aanvallen op tremen te voorkomen
zijn de voornaamste burgers van Pretoria aan
gewezen om bij beurten op de treinen de reis
mede ie maken."
Wat dit beteekent kan een vergelijking
duidelijk maken.
In den oorlog, die eens tegen Engeland
zal uitbarsten, matigt Engeland zich door
deze daad het recht aan om zijn oorlogs
schepen tegen vijandelijke torpedo's te
beschermen door Fransche of Russische
krijgsgevangenen op die schepen te plaatsen.
Willen Frankrijk en Rusland geen „prece
denten van oorlogsrecht" laten scheppen,
dan moeten ze nu, bijtijds protesteeren!''
Er is geen onderscheid hoegenaamd tus-
schen aanvallen met dynamiet op gepant
serde treinen, die troepen en ammunitie
vervoeren, en aanvallen van torpedo's op
gepantserde schepen. De laatste aanvallen
zijn alleen veel moorddadiger.
Een bevelhebber heeft den plicht den
toevoer van troepen en krijgsvoorraad door
den vijand te beletten dat de Engel-
schen de treinen pantseren, is een bewijs
dat ze die aanvallen natuurlijk vinden.
Hoe ter wereld kan Engeland dan de
nieuwe misdaad om zijn troepen achter
gijzelaars en gevangenen te verstoppen,
goed praten
Vallen de Britsche generaals geen kon
vooien van Boeren aan, waarbij een Brit
sche overmacht tien Boeren doodschiet
tegen één die gewond wordt of zich over
geeft
Wij klagen Engeland voor de rechtbank
der volken aan wegens een nieuwe mis
daad, een nieuwe schending van het oor
logsrecht.
De Imperialistische pers vergoelijkt al
die misdaden door met zorg de een of
andere wreedheid begaan in 1870 of in den
Amerikaanschen burgeroorlog aan te halen
als een verontschuldiging neen, als
een bezielend voorbeeld.
Welk een verblinding om het voorbeeld
te verwaarloozen van het edelst model van
allen, Engeland's ouden bondgenoot, den
Sultan van Turkije!
Welk een bezieling geeft het Turksche
voorbeeld in Armenie den Engelschen!
Opmerkelijk is dat de Britten in hun
koortsachtigen drift om den oorlog te ein
digen ze weten hoe in het Oosten de
wolken samentrekken den bijstand heb
ben ingeroepen van Sherlock Holmes.
Gelijk altijd is de Times voorbereider
van wat niet te verdedigen is, van Jame
son's rooverinval, van den oorlog tegen
vrouwen en kinderen en nn van het laf
hartig schuilen achter gijzelaars.
En daartoe gaf het blad Vrijdag het
woord aan dr. Conan Doyle. En de vader
van Sherlock Holmes schreef:
»Men plaatse een kolenwagen vol on
verzoenlijke Boeren achter elke locomotief
welke door een gevaarlijk deel van het
land rijdt".
Bravo! Een geniale boeven-jagers inval!
Leve de oorlog van den detective! En
onmiddellijk besluit de Britsche regeering
dan ook het gemeene middel toe te passen.
De Boeren krijgen thans het recht hun
gevangenen voor zich uit te drijven, om
er op Britsch voorbeeld achter te schui
len achter koppen in plaats van ach
ter kopjes. Doch de Boeren zijn gentlemen
van natuur en zullen dit niet doen.
Volgen echter alle legers in het vervolg
Engeland's voorbeeld, dan heeft dit één
goed gevolg: de oorlog wordt onmogelijk.
Achter een levend, trillend schild van
gevangen grijsaards, vrouwen en kinderen
hebben de helden der toekomst slechts op
te rukken om allen onaantastbaar te blijven.
Doch wat kunnen TimesConaD Doyle
en volgzame regeering antwoorden op ons
argument
In een volgenden oorlog hebben Franschen
en Russen het recht door Britsche gevangenen
hun gepantserde schepen te beschermen tegen
Britsche torpedo's
Zij komen al.
Het hoofdbestuur van de Vereeniging
van hoofden scholen heeft het volgende
adres verzonden aan den minister van
binnenlandsche zaken
dat de Wet tot regeling van den leer
plicht aan de hoofden van scholen veel
administratief werk heeft bezorgd;
dat een groot gedeelte dier administratie
aan het doel der Wet beteugeling van het
ongeoorloofd schoolverzuim, geheel vreemd
is;
dat afdoende vereenvoudiging dier admi
nistratie niet mogelijk is zonder wijziging
van enkele bepalingen der Wet;
dat wel is waar de wet nog slechts
korten tijd in werking is, doch dat ten
aanzien van het bovengenoemde reeds ge
noeg ervaring is verkregen;
waarom het hoofdbestuur voornoemd
Uwe Excellentie eerbiedig verzoekt het
daarheen te leiden, dat in de wet tot rege
ling van den leerplicht de volgende wijzi
gingen betreffende het administratief werk
der hoofden van scholen worden gebracht
lo. in de mededeeling, die volgens art.
19 4e lid wekelijks aan den arrondisse-
ments-schoolopziener moet worden gedaan
van de in de afgeloopen week gemaakte
aanteekeningen van verzuim lijst model
D. worde voortaan alleen van de onge
oorloofde verzuimen melding gemaakt;
2o. de verzuimde schooltijden, vallende
onder de rubrieken gewettigdmet verlof
en verschoonbaar geacht worden eens
per maand in totaalcijfers aan de arrondis-
sements-sehoolopziener opgegeven
3o. de onderscheiding, in art. 16 der
wet gemaakt, in schoolverzuim met verlof
en schoolverzuim dat door het hoofd der
school verschoonbaar geacht wordt, vervalle
bij de invulling der verzuimlijsten.
4o. in art. 19 le lid worde niet meer
voorgeschreven, dat de daar bedoelde lijst
lijst model C in dubbel moot worden
opgemaakthet hoofd der school worde
alleen verplicht zulk een lijst op te maken
voor den arrondissements-schoolopziener.
Ditmaal valt er bijzonder weinig nieuws
te vermelden uit Zuid-Afrika. Zeker geen
slecht teeken.
Slechts enkele telegrammen worden door
den censor doorgelaten. Ze bevatten niets
dan verontschuldigingen voor de mislukking
van Kitchener's bedreigingen.
De manschappen zouden zich wel willen
overgeven, maar de aanvoerders houden
het tegen.
De aanvoerders bedreigen alle burgers,
die van overgave spreken, met onmiddel
lijke arrestatie en verbeurdverklaring van
hun vee en havo.
Wat zullen de Jingo's in Engeland zelve
nu wel van die berichten denken?
En wat van het volgende, dat uit Bar-
berton, het Oostelijk deel van Transvaal,
geseind wordt? Een Engelsche luitenant
Lauder is met een klein geleide onder de
witte vlag naar de Komati-vallei getrok
ken, waar een tamelijk groot commando
onder de Lange en Viljoen stond. Zeer
vriendelijk werden de Engelsehen door de
Boerenaanvoerders ontvangen en brachten
den nacht in het Boerenkamp door
Maar er volgde geen overgave.
Volgens de Daily Mail moeten nog 9
gewonde Boeren gestorven zijn van Lotters
commando, dat in de Kaapkolonie gevan
gen is genomen, waardoor het aantal dooden
21 wordt.
De N. R. Ct. heeft inzage gehad van
een aantrekkelijker! brief van dankbetui
ging van zekeren D. N. Venter, krijgsge
vangene in Portugal, ontvangen door zus
ter Adr. E. Schipper te Rotterdam. Hij
eindigt zijn schrijven met het volgend
hartroerend verzoek
„Maar nog tans wensen wij nog iets te
vragen indien mogelijk is. Die vraag is
waarde Heeren en Predikanten, wij ver
langen tans zooveel om een Herder, daar
wij hier zijn als hulpbehoevende schapen,
die zoDder Herder zijn, en door de wolven
kan verslonden worden. In der tijd toen
ons de Eerwaarde Achtbare Leeraar G. J.
Hugo bezoek was gebreng gedurende eenige
weken, toen was het een zegen voor meer
dan één ziel. Maar nu is het zoo treurig
alsof wij Veriatenen zijn, zonder Herdersbe-
zoek, en wij gevoelen ons zoo neergeslagen.
Want het is gedurig een geval, dat als een
getal schapen zonder herder is, dat de
wildgedierte nu en dan een wegrukt. Er
is ook nog vele zielen die er behoefte aan
heeft aan een Herder. In onze zaak moet
geleden worden en hoe kan ons dat zonder
de troostredenen eens Herders, en de genade
Gods?"
Dr. Krause, die verleden week uit Londen
is gevangen genomen, verscheen Dinsdag
weer voor den rechter. Hij wordt beschul
digd van hoogverraad en aanhitsing tot
moord.
Er werd verlenging der hechtenis aan
gevraagd, deze stond de rechter natuur
lijk toe.
De Aanslag.
Van verschillende zijden wordtin Amerika
geklaagd over onvoldoende politiemaat
regelen voor de veiligheid van President
Mac Kinley.
Volgens the Qlobe was de politie gewaar
schuwd en Donderdag werden er buiten
gewone maatregelen genomen. Het rijtuig
van den President werd door een geheel
cordon van politie bewaakt en nergens
kofl iemand den President nabij komen.
Maar Vrijdag was dit anders en ieder die
er fatsoenlijk uitzag werd bij de receptie
van Mc Kinley toegelaten en kon hem de
hand drukken.
Volgens anderen had de President zelf
de in zijn oog overdreven voorzorgsmaat
regelen van de hand gewezen. Hij had
volkomen vertrouwen, zeide hij, in het
Amerikaansche volk, dat te verstandig en
te goed was, om het hoofd van den Staat
eenig kwaad te doen.
Mevrouw Mac Kinley, wier gezondheid
zeer zwak is, vooral na den dood van hare
beide kinderen, heeft den schok der tijding
van den aanslag boven verwachting goed
verdragen.
Czolgosz, de bedrijver van den aanslag,
stond den morgen daarna vroeg op en ontbeet
flink.
Hij heeft plotselinge zenuwaanvallen en
poogt, wanneer men hem wat vraagt het
antwoord te ontwijken.
De politie slaagde er niet in omtrent
hem of zijne geschiedenis veel naders te
vernemen. Hij is ongehuwd, heeft zeven
broeders en twee zusters in Cleveland. Kor
ten tijd werkte hij aan eene fabriek van
ijzerdraad te New-York in Ohio.
De woede van het publiek na de daad
was zoo groot, dat soldaten en politieagenten
een sterk cordon om den moordenaar moesten
vormen en herhaalde malen het publiek
afslaan, eer men hem in een rijtuig kon
brengen. Men wierp zich voor de hoofden
der paarden en hield de wielen vast. Wan
hopig vechtende bereikte de politie eindelijk
het hoofdbureau, na een uur zich door de
menigte heengeworsteld te hebben. 10.000
mannen en vrouwen verdrongen zich om
het politiebureau en half omdat een leider
ontbrak, en half op de verklaring van den
commissaris, dat de President niet doodelijk
getroffen was, kon een stormloop op het
bureau door de verbitterde menigte voor
komen worden.
De toestand van den President wordt
over 't algemeen als vrij gunstig beschouwd.
Toch is Mac Kinley nog niet buiten gevaar.
Ieder oogenblik kunnen zich onvoorziene
omstandigheden voordoen.
Maandag vroeg de President om couranten
en nu en dan spreekt hij over verschillende
zaken. Dit kan hem moeilijk worden belet,
hoewel het gevaarlijk is.
Dagelijks hebben op verschillende plaatsen
arrestaties plaats van anarchisten. Er zijn
er genoeg in Amerika. Men spreekt van
100.000. Een gevangen genomen anarchist,
Antonio Meggio, moet voorspeld hebben,
dat Mac. Kinley voor den len Sept. ver
moord zou worden en dat Keizer Wilhelm
daarna aan de beurt zou komen.
De minister van binnenlandsche zaken,
dr. Kuyper, begaf zich Dinsdagochtend naar
het Loo, ter audiëntie bij H. M. de Koningin.
