en.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 160,1901.
Donderdag 1 Augustus.
15e jaargang.
Dienstbode
g-
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
n bekwame
RDER,
11,-
VERSCHIJNT
elkbn maandag-, woensdag- en vrijdagavond.
uitgave der firma
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Ommekeer in de Politiek.
Landbouwer,
erke).
iten.
Winkel le
V lissingen.
NST
EER—GOES.
uitzondering van
ienst). Vertrek
an Goes (station)
6.30. DesDins-
Yertrek Goes
EGRAAF.
twerpen:
g) s'morg. 7,—u
1ST
ROTTERDAM
7,30van Mid-
9 uur. Zondags
ag 17 van Vlis-
g 5 uur).
NST
n ZIERXKZEE.
n Zierikzee.
'smorg. 'smidd
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31
6,30
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
7,-
6,30
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
7,50
6,30
7,50
7,50
2-
3-
3,-
5,30
3,-
3,-
3-
3-
3,-
3,-
5-
3,-
3,~
3-
3-
3-
3-
6,30
3,-
3,-
3,-
3,-
3-
3,-
5,30
3-
3,-
3,-
3,-
3,-
3111.30
kzeesche
ckappij
Rotterdam.
's midd.
12-
12,-
12,-
12,—
12,—
12,-
12,—
12,-
'snam. 12,30
0 1,—
1 'sm. 11,-
2
3
4
5
6
7
8
9
0
1
2
3
4
11,30
11,30
12,-
12-
12,-
12,-
12,-
12,-
12,-
12,-
12,-
12,-
12,-
5'snam.l,
6'sm. 10,30
7
8
9
0
1
10,30
11.30
12.—
12.—
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
1 Onder dit opschrift, en het motto «Ge
rechtigheid verhoogt een volk" vinden wij
in De Telegraaf een artikelenreeks van den
heer Bosch Bruist. Wij ontleenen er 't
onderstaande aan.
II.
In mijn vorig schrijven werden meer in
het algemeen de oorzaken aangegeven, die
allengs hebben geleid tot den val der libe
rale partijmet een enkel woord worde
hier nog aan toegevoegd, wat meer direct
bij deze verkiezing bij sommigen den
doorslag beeft gegeven. In de eerste
plaats dan de onder het ministerie Van
Houten verkregen Koninklijke goedkeuring
op den Nieuw-Malthusiaanschen Bond.
Deze bond tocb is in bet oog óók van
velen, die niet tot de orthodoxe geloovi-
gen behooren, een immoreele bond die ten
doel heeft, het vermoorden van bet nog
ongeboren nageslacht, en bovendien door
bekwame geneeskundigen, met het oog op
de gezondheid, ten zeerste wordt veroor
deeld; voeg daarbij bet onder dien minis
ter zoo roekeloos prijsgeven van elk ver
bod en toezicht op den verkoop van aller
hande binnen- en buitenlandsche loten,
tengevolge waarvan de goedgeloovige koo-
pers dier loten soms op een verschrikke
lijke manier worden geplukt, en einde
lijk de wijze waarop dit ministerie hier
beeft toegelaten en ontvangen hetjVredes-
CongreSj zonder toelating van de Regee
ringen der Zuid-Afrikaanscbe Republieken
en alsof dat nog niet genoeg ware, bij
den daaruit voortgevloeiden onrechtvaar-
digen en barbaarschen oorlog tusscben
Engeland en de Z.-A. Republieken, niet
alleen niet is opgekomen voor onze Z.-A.
stambroeders, maar zelfs het schenden der
neutraliteit waartegen zij gehouden was
te waken, oogluikend beeft toegelaten. En
noch het afhalen van President Kruger
met een Nederlandsch oorlogsschip, waar
over dan nog volgens vrij betrouwbare
geruchten, eerst het gevoelen der Engelscbe
Regeering was gevraagd, noch het te elf
der ure ridderen van de heeren Bierens
de Haan, Lingbeek e. a., die zich verdien
stelijk hebben gemaakt bij de verpleging
der Boeren, kan die houding goed maken.
Wij hopen dan ook van ganscher harte,
dat bet nu aan te komen ministerie de
noodige maatregelen zal beramen, om het,
door dit ministerie in deze zoo treurige
zaak gewrochte kwaad, voor zoover dit
nog mogelijk is, te niet te doen.
Het is nog niet bekend, uit welke per
sonen het nieuwe op te treden ministerie
zal bestaan, zelfs niet positief, aan wien
de vorming daarvan zal worden opgedra
gen, doch we mogen veilig aannemen, dat
het mede zijn eerste werk zal zijn om in
zake lager onderwijs inderdaad liberaal:
dat wil zeggen, onbevooroordeeld, onbe
vangen en vrijzinnig en niet exclusief,
zooals tot nu toe het geval is geweest, te
werk te gaan. Algeheele gelijkstelling van
bet openbaar met het bijzonder onderwijs
op financiEiel gebied, is een dringende
eisch der rechtvaardigheid. Verder dat
ook door den Staat zorg worde gedragen,
dat bjj de opleidingsscholen van onderwij
zers voor het openbare lagere onderwijs
er óók aangetroffen worden, waarvan de
directeuren en leeraren geloovige Christe
nen zijn, opdat die gemeenten, waar de
ingezetenen niet voor de oprichting van
bijzondere scholen zijn, doch overigens
niet tevreden zijn met de algeheele rich
ting die den tegenwoordigen onderwijzers
wordt ingeprent, in de gelegenheid wor
den gesteld onderwijzers te benoemen, die
meerdere waarborgen geven, dat aan art.
33 der "Wet op het lager onderwijs, te
weten: „Het school-onderwijs wordt „onder
„het - aanleeren van gepaste en nuttige
„kundigheden dienstbaar gemaakt aan de
„ontwikkeling van de verstandelijke ver
mogens der kinderen en aan hunne op
leiding tot Christelijke en maatschappe
lijke deugden. De onderwijzer onthoudt
„zich van iets te leeren, te doen, of toe
„te laten, wat strijdig is met den eerbied,
„verschuldigd aan de godsdienstige be-
„grippen van andersdenkenden," worde vol
daan.
Bovendien zullen de Gemeentebesturen
uitsluitend de benoeming der onderwijzers
in bun banden moeten hebben en bij de
voordracht niet in overleg behoeven te tre
den met de schoolopzieners die toch
op zich zelf genomen is thans in vele ge
vallen eene fictie, doch zou dan tot zeer
vele moeilijkheden aanleiding kunnen geven.
Ten behoeve 'van het lager onderwijs ten
platte lande, zoude het tevens zeer nuttig
zijn, dat eene Rijkstoelage van b.v. f 100
werde verstrekt voor eiken onderwijzer, die
in het bezit is of komt van eene land-
bouwakte.
Ook wat het middelbaar- en hooger on
derwijs betreft, zal er gelijkstelling moeten
komen.
De Vrije Universiteit te Amsterdam o.a.,
zal behooren te worden gesubsidieerd en
het jus promovendi te worden toegekend.
Aan de Rijks Universiteiten zal moeten
gebroken worden met de eenzijdige richting,
ook den Christelijken jurist en medicus
zullen daar een leerstoel moeten worden
aangewezen dan, en alleen ook dan, zal
men langzamerhand op zuiverder standpunt
komen en elkander niet te lijf gaan als
kerkelijken en niet-kerkelijken, de scherpe
kanten der verschillende richtingen zullen
ten bate der geheele maatschappij verdwij
nen immers door omgang alleen leert
men elkander weardeeren, en komt men
meer de waarheid nabij, laten we niet
uit bet oog verliezen, dat ten slotte geen
partij uitsluitend de waarheid heeft ge
grepen. In een volgend artikel hopen wij
onze denkbeelden uiteen te zetten omtrent
een pensioenwet.
31 Juli 1901.
Stemmingen Tweecle Hamer.
Amsterdam IV. Aantal kiezers 3364.
Geldige stemmen ongeveer de helft: 1734.
Gekozeu J. Th. Cremer (I.) met ongeveer
de helft daarvan: 930. Heldt (v. d.) had
525. Mr. M. Mendels (s. d.) 279. (Bij de
stemming op 14 Juni bekwamen Goeman
Borgesius [die gekozen werd] 1314, v. d.
Bergli (v. d.) 647, V. d. Bogaert (k.) 208
en Mendels 245 van de 2414 stemmen.
Gouda. Kiezers 6072. Geldige stem
men 4715. Gekozen A. W. F. Idenburg (a.)
met 2558 tegen 2048 op mr. H. Pb. de
Kanter (1.) On 109 op A. M. Hoogendijk.
(Bij de stemming op 27 Juni bekwamen
Heemskerk (a.) 2779 en v. Bijlandt (1.) 2292
van de 5071. Dus aan beide zijden 200
stemmen minder uitgebracht).
Veendam. Aantal kiezers 5966. Gel
dige 4068. Herstemming mr. P. J. Troelstra
(s. d.) met 1663, en mr. E. A. Smidt (v. d.)
met 1357. F. H. Boels (a.) bad 1036. (Bij
de stemming op 14 Juni bad Schaper (s. d.)
1926, Bos (v. d.) 1239 en v. d. Molen (a.)
758. En bij de herstemming op 27 Juni
Schaper 2110 en Bos 1852).
De Koningin en Dr. Kuyper.
Toen de ure der verlossing sloeg,
Toen 't Christlijk leven leiding vroeg,
Toen vragen voor den vroedste rezen,
Was Wilhelmina groot genoeg
Te kiezen wien de tijden wezen:
't Verstand, dat diepte aan klaarheid paart,
De deeglijkheid vertrouwen waard,
Het hoofd dat iedre school der Ouden
En eiken nieuwren Staat doorzocht,
De hand, die 't Christlijk roer zou houden,
Schoon ook reeds 't lichaam buigen mocht
Naar Potgieter. {Boll.)
■»Thans nog.'"
Tegenover de bewering van alle Chris
telijke bladen; tegenover de ruiterlijke
erkenning van vele kundige Socialisten;
tegenover de verzekering van een Socialis
tisch inzender in De Standaarddat het
Socialisme zich tegen den Godsdienst kant
houdt het Volle nóg vol, dat zulks het ge
val niet is.
Ten dien einde verwijst het blad naar
de resolutie van het Congres van 1897 te
Arnhem gehouden, waarvan wij ééne
overweging en Conclusie laten volgen
»Het congres, overwegende dat het
«kerkgeloof thans nog (wjj eurs.) door vele
«arbeiders aangehangen, geen reden van
«politiek verschil behoeft te zijn, omdat
»alle arbeiders dezelfde politieke belan-
«gen hebben;
«Verklaart, dat bet de taak der party
«is de politieke en economische macht der
«kerk te breken, zonder binnen of buiten
«haar kring de godsdienstige meening van
«iemand te willen kwetsen."
Is deze resolutie nu geruststellend voor
ons, Calvinisten? Voor de mannen van
Patrimonium?
Laat ons zien.
1. In het gecursiveerde »thans nog" ligt
de profetie, dat later arbeiders met bet
«kerkgeloof" zullen gebroken hebben,
natuurlijk onder den invloed van het Soci
alisme.
2. Wat op het Congres «kerkgeloof"
genoemd wordt, is voor den Calvinist
onafscheidelijk verbonden met den dienst
van God.
3. Troelstra schreef iu No. 281 van
de Sociaal Democraat: «De Soeiaaldemocra-
tie huldigt ook een bepaalde levensbe
schouwing en wel die van het historisch
materialisme."
Welnu in het historisch materialisme is
noch voor God-Almachtig, noch voor den
Christus naar de Schriften plaats.
Dus evenmin in de Sociaaldemocratie.
En waar Christus niet mag komen, is
de Christen niet thuis!
(Prov. Fr. Crt.J
Tien Raadgevingen.
1. Leef als onder het oog van God. Dit
deed Abrahamhij wandelde voor Gods
aangezicht. Dit deed Henoch: hij wandelde
met God.
2. Doe niets wat gij niet zoudt wenschen,
dat God u zag doen.
3. Denk aan niets waarvan gij zoudt ver
schrikken als God tot u zeide: Ik ken
uwe gedachten.
4. Zeg niets wat gij niet zoudt willen
dat God hoorde.
5. Schrijf niets wat gij niet zondt willen
dat God las.
6. Houdt u nimmer met zaken op waar
voor gij Gods zegen niet zoudt durven
vragen.
7. Ga nergens heen waar gij niet zoudt
willen dat God u ontmoette.
8. Lees geen boek, waarvan gij niet zoudt
willen dat God tot u zeide: Laat het
Mij zien.
9. Breng den tijd nooit zoo door, dat gij
niet zoudt willen dat God tot u zeide:
Wat doet gij
10. In al wat gij doet, denk dat God u
altijd ziet.
Doorgrond mij, o God en ken mijn hart,
beproef mij en ken mijne gedachten, en zie,
of bij mij een schadelijke weg zij, en leid
mij op den eeuwigen weg. Ps. 139.
Het is opmerkelijk dat juist van Joodsche
zijde 't meest het optreden van mr. Levy
ten gunste der candidatuur-Heldt gewraakt
wordt.
Niet om 't optreden, maar om de argu
menten.
Vooreerst 't deernis-argumentstemt
Heldt, anders verliest hij zijn broodje.
Maar ook het abortus-argument: Heldt
is neo-malthusiaan, dat is waar; maar dat
is niet onzedelijk, zegt Pierson, en abortus
is nog gevaarlijker.
Voorts het anti-Zion-argumentde ortho
doxe Joden en Zionisten steunen Cremer
en willen hem zijns ondanks naar Zion
sleepen, daarom nemen wij Heldt.
Hier is een poging om met groven spot
eigen geestverwanten in een valsch dag
licht te stellen.
En eindelijk het gezelschap-argument:
Cremer wordt ook gestemd door antirevo
lutionairen en Roomschen.
Op de drie eerstgenoemde argumenten
hebben zijn geloofsgenooten hem gediend,
het laatste argument beteekent niets. Im
mers Marchant en Drucker genoten ook
reeds bij eerste stemming der clericalen
steun, en ook Den Hertog dankt bun zijn
zetel.
Dr. Pinkhof heeft tegenover mr. Levy
nogmaals aangetoond dat Malthus" leer
strijdt tegen de zedewet. En dr. Polak
verwijt hem dat hij door de Zionisten va-
derlandloozen te schelden, zich proclameert
als Joodsck anti-semiet; en voorts „dat
Jodendom en mr. Levy sinds jaren elkaar
geheel vreemd zijn".
Het is dan ook onbegrijpelijk hoe een
fijne kop als Levy zich zoo te buiten gaan
kon.
„De man van het dreigement" heeft niets
vergeten en niets verleerd.
Levensduur onzer
Sedert 1858, toen het ministerie Donker
Curtius optrad, dat de eischen des tijds
begrijpend en de vrijzinnige denkbeelden des
Konings deelend de Grondwet herzag,
hebben wij tot dusver 21 ministeries ver
bruikt. Het nieuwe minsterie zal het twee-
en-twintigste zijn.
Is de gemiddelde levensduur van elk
ministerie 21 in 58 jaar iets meer
dan twee en een half jaar, onderling is er
heel wat verschil in leeftijd. Twee mini
steries zijn nog geen jaar aan bet bewind
geweesthet ministerie Van Heemstra-Van
Zuylen, van 14 Maart 1861 tot 31 Januari
1862, dus maar 10 maanden en 17 dagen,
en het ministerie Geertsema-Fransen van
de Putte, dat het maar van 9 Februari tot
1 Juni 1866, dus slechts 3 maanden en 22
dagen kon uithouden.
Daarentegen zijn er in dien tijd een drie
tal ministeries geweest, die een levensduur
van vier jaar hebben bereikt of overschre
den bet ministerie Pierson-Borgesius, dat,
den 26n Juli 1897 opgetreden, iets meer
dan 4 jaar heeft geregeerd; het tweede
ministerie Thorbecke, dat van 31 Jan. 1862
tot 9 Feb. 1866, dus 4 jaar en 9 dagen, en
het derde ministerie-Heemskerk, dat van 23
April 1883 tot 21 April 1888, dus op twee
dagen na 5 jaar aan het bewind was en
daarmee het record heeft geslagen van alie
ministeries, die wij sedert de Grondwets
herziening gehad hebben.
Het nieuwe Kabinet.
Omtrent de leden van het nieuwe minis
terie dat in aantocht is kunnen wij het vol
gende mededeelen.
De Kabinetsformeerder, tevens minister
van Binnenlandsche Zaken dr. A. Kuyper
is overbekend en bemind onder ons. Meer
behoeven wij niet van hém te zeggen.
De minister van Buitenlandsche Zaken
mr. R. Melvil baron van Lynden is sedert
1 Mei 1887 rechter in de rechtbank te
Utrecht en sedert 1887 lid der Eerste
Kamer voor de provincie Utrecht. Hij be
hoort tot de rechterzijde der antirevolutio
nairen.
Mr. J. A. Loeff (Katholiek) is een nog
betrekkelijk joDg advocaat, in 1887 te
's-Bosch ingeschreven en daar onder zijn
Confrères zeer gezien, zoodat hij door hem
tot lid van den Raad van Toezicht en dis
cipline is benoemd. Eerst sinds 1896 is
hij lid der Tweede Kamer voor het district
's-Boseh, en heeft daar bijna uitsluitend aan
rechtsgeleerde debatten deelgenomen. Daar
om is hem de portefeuille van justitie ten
deel gevallen.
Generaal Bergansius (Katholiek) is van
18881891, reeds in het vorig kerkelijk
Kabinet minister van oorlog geweest, heeft
toen een legerorganisatie met afschaffing
van plaatsvervulling voorgesteld, welker
afdoening hij echter wegens zyn aftreden
na de verkiezingen van 1891 niet heeft mo
gen ten einde brengen. De vorige maand
is hij tot Kamerlid voor Eist gekozen.
De gepens. vice-admiraal G. Kruys, die
als minister van Marine zal optreden, beeft
dat ambt reeds een paar maanden, van Maart
tot Aug. 1891 vervuld, als opvolger van
den heer Dyserinck in het Kabinet Mackay,
dat na de verkiezingen van dat jaar zijn
ontslag nam.
De heer mr. J. J. I. Harte van Tecklen-
burg (deze twee laatste woorden heeft hij
eerst sinds eenige jaren bij zijn familie
naam gevoegd) is sedert 1888 lid der Tweede
Kamer voor het Katholieke district Grave.
Hij is een bekwaam jurist, maar heeft ook
op economisch gebied zich bewogen en 11
jaar geleden een vlugschrift geschreven
waarin hij een soort van protectionisme
heeft aanbevolen.
De heer mr. J. A. de Marez Oyens is
sedert 1885 met den titel van «Admini
strateur", hoofd van de afdeeling «Handel
en nijverheid" bij het departement van
Waterstaat enz., waarvan hem nu de ge
heele leiding is opgedragen. Hij behoort
mede tot de antirevolutionairen, en is een
man van veelzijdige kennis.
De nieuwe minister van Koloniën jhr.
mr. T. A. J. van Asch van Wijck, is vroe
ger lid der Tweede Kamer geweest voor
Amersfoort, en werd in 1890 als gouver
neur naar Suriname gezonden. Na zijn
terugkeer kozen de Staten van Zeeland hem,
in 1896, tot lid der Eerste Kamer. Hij is
sedert een jaar burgemeester van Amersfoort.
Er zullen nu nieuwe Kamerleden moeten
worden gekozenm de Eerste voor Utrecht
in de Tweede voor Amersfoort, Sliedrecht,
's-Bosch, Eist en Grave.
Princes8eboontjes.
Een inzender in de Midd. Crt. vroeg een
middel om princesseboontjes, enz. voor den
winter te bewaren, zonder ze in te zouten
of te droogen. Zijn vrouw wou ze gewone
versch hebben zooals men die in bussen
koopt.
Het antwoord luiddeDat middel ligt
binnen ieders bereik. Men neme wijnfles-
schen en spoele die goed om, niet eenmaal,
maar zoo dikwijls, dat ze volmaakt schoon
zijn.
Daarna neme men de doperwten, doppe
die, verwijdere alle aangestoken exemplaren
en doe de erwten onmiddellijk in de ffes-
schen die men met kurken eerste klasse
sluit.
De kurken moeten aanzienlijk veel groo-
ter zijn dan de opening van de flesch en
daar met een kurkpers worden ingeperst.
Bij erwten zorge men, dat plukken,
doppen en in de flesch stoppen onmiddel
lijk op elkaar volgen.
Van tuinboonen neme men de kleinste
en handele volkomen op dezelfde wijze.
Bij heeren- en princesseboontjes zorge
men, dat ze nog zeer jong en malsch,
volstrekt niet te veel gegraand zijn.
Na ze geplukt te hebben, hale men
ze af, werpe ze in een kuip met schoon
water, roere ze om, doe ze in een mand,
laat ze volkomen uitlekken en doe ze daarna
ongebroken in de fiesch. Wil men ze breken,
dan doe men zulks, vóór zij in het water
geworpen worden. Bij het vullen van de
flesch stoote men deze van tijd tot tijd op
de tafel om de groenten beter op elkander
te doen sluiten.
Om den rand van den hals bevestige
men vervolgens een dubbel touwtje, voor
zien van een lus, waardoor men een der
uiteinden haalt en vastknoopt, nagenoeg
op de wijze van de ijzerdraadsluiting bij
flesehjes Victoria water. Nu zorge men voor
een grooten ketel, legge daarin de flesschen,
nadat men ze in een lap gewikkeld heeft,
zoo vast mogelijk tegen en op elkander,
en giete den ketel verder vol water, zette
hem te vuur, en laat het water daarin ruim
een uur koken. Vervolgens neme men den
ketel van het vuur, laat het daarin aan
wezige water, dus ook de flesschen met
groente, koud worden, droge ze daarna af
en zette ze in den kelder.
Wanneer men in den winter die groenten
opstooft, smaken ze even lekker als versch.
Wij kunnen deze eenvoudige wijze aan
allen, die 's winters gaarne versche groen
ten eten, onvoorwaardelijk aanbevelen.
