NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 148.1901
Donderdag 11 Juli
15e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
De Woei van Trusts 05 prijzen,
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Zonderling.
FEUILLETON.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en yan
van 15 regels 25 eent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De Haagsche correspondent der Zutph.
Crt. heeft zich eens de moeite gegeven
om de motieven na te gaan van de stuk
ken, uitgegaan van het ministerie Mackay-
Lohman, ten einde er achter te komen,
waarin zulk een «christelijk"' Kabinet toch
wel verschilt van een gewoon Kabinet.
Hij heeft gevonden dat de motiveering
steeds geschiedde op gronden van 's lands
belang, billijkheid en utiliteit, maar dat
er nooit aan gedacht is eenig gebod uit
de Schrift of een goddelijke «ordonnantie"
op den voorgrond te stellen. Al die me
mories konden evengoed van oen liberaal
ministerie zijn uitgegaan. Zelfs de naam
des Heeren wordt er niet in genoemd, be
halve in. die officiëelo stukken waarin dit
ook thans geschiedt.
En dan wijst hij er ook nog op dat de
antirevolutionairen en R.-Katholieken heb
ben meegewerkt tot het tot stand komen
van liberale hervormingen, waaruit dus
blijkt dat die niet in strijd zijn met
«antirevolutionaire of Katholieke ordon
nantiën."
Hoe zonderling toch. Indien de christe
lijke partijen gebruik maken van woorden
aan de Schrift ontleend, dan roept men
van alle zijden: hoor die talo Kana'ans nu
eens! en :t zou niet lang duren of ook
ons parlement zou worden aangeduid als
het Barebone-Kabinet, den spotnaam van
de door Cromwell in 't leven geroepen
volksvertegenwoordiging. Niet op het
HeereHeerekomt het aan, zou men
ons aanzeggen, maar op het doen van den
wil desgenen die Mij gezonden heeft.
Maar als nu de christenen heel gewoon
hun gang gaan, zonder die plechtige woor
den te bezigen, dan roept de liberaal: hé
dan zijt gij net zooals wij!
Welnu, zouden wij zoo zeggen, indien
wij dan precies zoo zijn als gij, waarom
maakt gij u dan zoo ongerust, als niet gij,
maar wij geroepen worden de leiding aan
te geven?
En indien er geen onderscheid is tus-
schen u en ons, hoe komt het dan dat
het Kabinet-Mackay in beginsel de school-
quaestie heeft opgelost, eene oplossing die
de liberalen in 40 jaar en langer niet
hadden kunnen vinden? Hoe komt het
dat die oplossing zóó nationaal is, dat
thans over alle schoolquaesties rustig kan
worden gedebatteerd, terwijl onder het
liberaal regime men elkaar verscheurde,
als die quaesties maar even ter sprake
kwamen?
Wij, antirevolutionairen en R.-Katholie
ken, toetsen, ook op staatkundig gebied,
elke quaestie aan de ordinantiën Gods,
openbaar geworden in Schrift en Woord.
Maar behoeft dit ons te beletten tegenover
hen die daaraan geen waarde toekennen
eiken maatregel te verdedigen op gronden
ontleend aan 's lands belang, aan billijkheid
(Slot.)
De invloed van een combinatie als bijv.
de „Standard Oil Trust" is veel beter te
zien wanneer men den prijs der grond
stoffen vergelijkt met die van het afge
werkte product. Het verschil geeft nood
zakelijkerwijs de productiekosten, plus de
winst.
Ook bij zulk een beschouwing wordt
dikwijls veel technische kennis van het
product in quaestie vereischt, zoodat men
dan voorzichtig moet wezen met zijne con-
clusiön. Maar in sommige gevallen is het
productie-proces zoo eenvoudig en zit in
den prijs van het afgewerkte produet zulk
een groot deel van den prijs der grondstof,
dat zelfs wie van de technische zijde der
zaak niet op de hoogte is, een vrij betrouw
bare slotsom kan trekken.
Wanneer in eenig tijdperk het verschil
tusschen den prijs der grondstof en dien
en utiliteit? Juist door Gods Woord weten
wij wat redelijk is, maar als wij dat weten
kunnen wij het zeer wel verdedigen ook
op rationeele gronden. Want Gods Woord
is de hoogste wijsheid.
Uit Gods Woord weten wij, dat de ouders
aansprakelijk en verantwoordelijk zijn voor
hun kinderen, ook met betrekking tot de
opvoeding; weten wij ook welke leiding
aan die opvoeding moet worden gegeven.
Maar weinig moeite kost het, het rationeele
van die voorschriften, de wijsheid van de
ordinantie Gods op het gebied van het
huisgezin aan te toonen, zelfs aan hem die
voor het Woord Gods de schouders optrekt.
Uit Gods Woord weten wij, dat de zevende
dag de dag is des Heeren, waarop de
mensch moet rusten. Maar gemaklijk valt
het aan te toonen, dat deze goddelijke
ordening, (anti-revolutionaire of roomsch-
katholieke ordonnantiën kennen wij niet),
ook geheel in overeenstemming is met den
natuurlijken aanleg des menschen.
En als men nu zegtwelnuindien wij
het dan zoo gemaklijk eens worden op
gronden, niet direct aan Gods Woord ont
leend, wat hebben wij dan met dat Woord
Gods te maken, dan antwoorden wij: zoo
gij Gods Woord niet als richtsnoer bezigt,
laat uw rede u telkens in den steek. Door
u niet te laten leiden door Gods Woord,
hebt gij honderd jaren lang niet ingezien,
welk een misdaad het is, het volk op te
voeden bij het licht van de neutraliteit
hebt gij een halve eeuw lang geleerd, dat
op Zondag de publieke dienst niet behoeft
stil te staan, en dat ook zonder rustdag
het volk tot zijn recht komt. Het waren
allereerst en het waren steeds de christe
nen die op het houden van den rustdag
des Heeren hebben aangedrongende
liberalen hebben hen deswegens genoeg
bespot en gesmaadthans doen bijna alle
partijen hetzelfde; althans dringen zij aan
op een rustdag, zij het ook niet met doel
om dien te heiligen. De onverschilligheid
en de wanbegrippen op dit punt in vroegere
dagen leeren ons hoe noodig het is, dat
de dwaalzieke mensch zeile op een vast
staand kompas.
Natuurlijk zouden wij nog tal van soort
gelijke voorbeelden kunnen aanhalen maar
onze lezers weten het ook wel. Wij wilden
slechts nog eens wijzen op het zonderlinge
verschijnsel, dat zoo menig liberaal ook
datgene, wat voor ons zoo klaar is als de
dag, maar niet kan vatten.
8 Juli 1901.
Het jongste Engelsche blauwboek bevat
een proclamatie van Steyn en Burger, te
Waterval (distriet Standerton) uitgevaar
digd op 20 Juni laatstleden. Daarin wordt
gezegd dat aangezien president Kruger en
bet Driemanschap niet rechtstreeks ge
hoord hadden van het Boerengouverne-
ment sedert de conferentie te Middelburg,
met Kitchener's goedvinden een telegram
van het afgewerkte product toeneemt na
de oprichting eener trust, kan dit betee-
kenen, dat de prijs der grondstof is afge
nomen ten gevolge van den dwang, dien
de trust op den leverancier daarvan heeft
geoefend. Het verschil kan evenwel ook
grooter worden, niettegenstaande de grond-
stofprijs dezelfde blijft en wel ten gevolge
van eene verhooging van den prijs van het
afgewerkte product. Die verhooging kan
het gevolg zijn van het min of meer mo
nopolistische vermogen eener nijverheids
combinatie, of zijn veroorzaakt door een
toenemende vraag, als gevolg van den toe
stand der markt, geheel afgescheiden van
de werking van den trust. En zelfs zou
de verandering een gevolg kunnen zijn
van vermeerderde productiekosten, indien
de loonen verhoogd waren.
Prof. Jenks heeft de werking van den
„Standard Oil", den suikertrust en ver
schillende andere nijverheidscombinatiën
nagegaan, waarbij, wegens den eenvoudigen
aard der productie een vergelijking mogelijk
was. De uitkomst was in die gevallen
vrijwel overal dezelfde.
naar Europa gezonden was, waarin de
toestand werd afgeschilderd, maar opzet
telijk donkerder dan behoefde; dat daarop
het antwoord ontvangen was, dat de Pre
sident en de Deputatie nog zeer sterk
hopen op een gunstig eind van de lang
durige worsteling, dat toen een conferen
tie van de regeering der boide republie
ken was belegd, waarbij hoofdcommandant
C. R. de Wet, commandant generaal L.
Botha en assistent-commandant J. H. de
la Rey tegenwoordig waren, en dat daarop
na zorgvuldige overweging het volgende
besluit genomen was:
„De regeeringen van de Z. A. Republiek
en Oranje-Vrijstaat, op het advies van de
genoemde hoofdofficieren en overwegende
het bevredigende bericht van Z.H-.Ed.
staatspresident Kruger en van de Deputa
tie in den vreemde, overwegende voorts
den goeden gang van onze zaken in de
koloniën, waar onze broeders zich verzet
ten tegen het wreede onrecht, meer en
meer aan de Republieken gedaan om hon
van hun onafhankelijkheid te berooven;
overwegende de onschatbare persoonlijke
en onstoffelijke opofferingen die zij zich
getroost hebben voor onze zaak, en welke
alle waardeloos en tevergeefs zouden zijn
bij een# vrede waarbij de onafhankelijk
heid der Republieken werd opgegeven:
verder overwegende de zekerheid, dat het
verlies van onze onafhankelijkheid, met
do verwoesting, reeds teweeggebracht en
de verliezen, reeds geleden, na zich slee
pen zou de nationale en materieels ver
nietiging van het geheele volk; en in 't
bijzonder met het oog op de ontembare
geestkracht waarmede de groote meerder
heid onzer mannen, vrouwen en kinderen
nog steeds bezield zijn, en waarin wij,
met dankbare voldoening de hand zien van
den Almachtige;
besluiten dat geen vrede gesloten en
geen voorwaarden aangenomen zullen wor
den, waarvan onze onafhankelijkheid en
ons volksbestaan, of de belangen van onze
broeders in de koloniën, de prijs zou
moeten wezen, en dat de oorlog krachtig
zal voortgezet worden door alle maatrege
len noodig in het belang van onze onaf
hankelijkheid en onze belangen.
S. BURGER, STEYN."
Deze proclamatie zegt beter dan duizend
berichtjes hoe goed 't staat met de Boeren.
Wij voegen er aan toe uit het 1Handels
blad onderstaand uittreksel uit een brief,
12 Juni 11. uit Johannesburg verzonden:
„Het natte en koude jaargetijde, wanneer
de zomer in winter overgaat, moet bijzon
der zwaar op de burgers te velde gedrukt
hebben en een excuus geweest zijn voor
de velen, die zich in den laatsten tijd
overgaven. De commandanten waren blij,
hen kwijt te raken, want in het Noorden
van de Z.-A. Rep. waren groote lagers,
welker bevolking voor een deel weinig aan
De combinatie werd gewoonlijk opgericht
na een tijdperk van scherpe mededinging,
toen het verschil tusschen de prijzen van
grondstof en afgewerkt product zeer klein
was. Het onmiddellijk gevolg der combi
natie was bijna onveranderlijk een toe
nemen van dat verschil. Somtijds ver
mindert in den loop der jaren het verschil
en blijft even laag of lager dan in den
tijd der mededinging. Dan waren het ver
moedelijk betere productiemethoden die de
combinatie in staat stelden, ondanks deze
vermindering van het verschil de gewone
winst te maken. In andere gevallen was
de combinatie niet sterk genoeg om de
markt zoodanig te beheerschen, dat zij een
zeker monopolie verkreeg; zij bleef een
voudig groot-fabrikant met verscheidene
mededingers van nagenoeg gelijke kracht.
Maar soms zeggen de stichters der
trusts is het mogelijk een grooter winst
te maken door de productiekosten te ver
minderen, zonder dat het verschil grooter
behoeft te worden.
Ontegenzeggelijk is het echter welhaast,
dat, zoo het verschil waarvan wij spreken,
vechten deed. Er waren betrekkolijk veel
zieken, gewonden en ouden van dagen, die
een zwaren last voor de commando's waren.
Het is een vaststaand feit, dat door het
Transvaalsche Hoofdkwartier omtrent zes
weken geleden een order is uitgevaardigd,
waarbij allen, die buiten staat waren te
vechten, werd aangezegd, om zich zonder
geweren en paarden naar den naasten Brit
sdien post te begeven De Boeren in
den Vrijstaat occupeeren van tijd tot tijd
dorpen en ondernemen nu en dan foura-
geer-tochten, doch houden zich in het al
gemeen op kalme wijze staande. De beste
troepen der Boeren zitten in de Kaap en
daar winnen zij sterk in macht en zelf
vertrouwen. De Engelsche colonnes in de
Transvaal en den Vrijstaat, welker doel is
het land te verwoesten, laten genoeg ach
ter of verliezen het genomene spoedig weer,
zoodat er in het algemeen geen gebrek
aan levensmiddelen bestaat. Na de ge
volgen van den aanvang der wintercam-
pagne te hebben doorstaan, blijken de Boe
ren zich nu meer en meer te herstellen.
De la Rey is meester van westelijk Trans
vaal; Zululand is voortdurend het tooneel
van door de Boeren ondernomen stroop
tochten. Van Uys, oud-Raadslid, die daar
in de buurt woont, is pas alle voorraad
en vee afgenomen, omdat hij vrede-procla-
maties in Vrijheid had uitgedeeld. Aan
vallen op den JohannesburgVolksrust-
«poorweg zijn niet meer zoo druk als vroe
ger, doch de Boeren zijn kalm-actief rond
Johannesburg. De plaats van Louw Gil-
denhups, oud-lid van den Tweeden Volks
raad, die in de Bloemfontein Post geschre
ven heeft tegen de vechtende burgers, is
14 dagen geleden door de Boeren verwoest.
Zes mijlen van hier kan men de Boeren
aan den horizon zich zien bewegen, zij zijn
altijd nog in bezit hunner sterke Zwartkop
posities.
Met betrekking tot het bericht, dat te
Pretoria twee Boeren zijn doodgeschoten,
omdat zij beproefden zich weer bij de com
mando's aan te sluiten, kan ik enkel zeggen,
dat men zich daarover niet verwonderen
moet. Het is toch een feit, dat hier van
Johannesburg in den laatsten tijd ver
scheidene Burgers zijn ontvlucht en zich
weder hebben aangesloten. Deze Burgers
oordeelen kennelijk, dat oorlog een spel is,
hetwelk van tijd tot tijd kan worden ge
staakt en weder opgenomen. Als gevolg
hiervan zijn de nachtpassen voor het publiek
weder ingetrokken, doch ik geloof niet,
dat dit veel resultaat kan hebben."
Socialisme en godsdienst.
Men zal zich nog wel herinneren, dat
Mr. Troelstra in de Tweede Kamer her
haaldelijk de stelling heeft bepleit: het
socialisme heeft met godsdienst niets te
maken.
Men kan roomsch-katholiek ofanti-revo-
toeneemt, de winst is vermeerderd ten koste
óf van den verbruiker van het afgewerkte
product, öf van den producent der grond
stof. Verbeteringen in de wijze van pro
ductie kunnen de winst doen toenemen,
zonder invloed te oefenen op den prijs
van het afgewerkte product of van de
grondstof. Willen de verbruikers voordeel
trekken van zulke verbeteringen, dan kun
nen die baten alleen ontstaan uit eene
vermindering van het verschil.
Voor zoover nijverheidscombinatiën door
hun betere organisatie bezuinigingen kun
nen maken in de kosten van productie,
scheppen zij nieuwen rijkdom. Van de
verdeeling van dien rijkdom hangt grooten-
deels de maatschappelijke invloed der com
binatie af.
In de eerste plaats komt deze rijkdom
aan den werkgever in den vorm van grootere
winst.
Zijn de arbeiders goed aaneengesloten en
stellen zij hun eischen met aandrang, dan
zullen zij waarschijnlijk hun deel weten
te krijgen. In een tijd van voorspoed zal
lutionair zijn, en toch behooren tot de
sociaal-democratische partij.
Natuurlijk werd die stelling bepleit om
visch te vangen in de wateren van den
R. K. Volksbond en van Patrimonium.
Doch die wateren bleken niet troebel
te zijn. De vischjes zagen den hengelaar
wel, en beten dus niet toe.
Zonder beeldspraak: de mannen van den
R. K. Volksbond en van Patrimonium weten
zeer goed, dat die van positief christelijke
religie zijn, onmogelijk onder de roode
banier van Troelstra zich kunnen scharen.
Het een sluit het ander uit. Die bewust
socialistisch is heeft per se gebroken met
den godsdienst, zooals die door de christe
lijke partijen wordt opgevat.
Marx, de leermeester van Troelstra, heeft
het trouwens gezegd: godsdienst is een
droombeeld.
En de bekende socialist Gerhard beves
tigde dat deze week, toen hij te Amsterdam
sprak. In het verslag van zijn rede, in
het Volk voorkomende, lezen wij toch:
„Was er geen atheisme geweest, er was
geen socialisme.
„Een geloovige verliest zijn kerkgeloof
naarmate hij meer overtuigd socialist wordt.
„De groote vijand van het socialisme is
het kerkgeloof, en in zoover is godsdienst
dus geen privaatzaak, dat men tegelijk
streng geloovig en onvoorwaardelijk socialist
kan zijn.
„Spreker geeft ieder het recht, een idee
over levens- en wereldbeschouwing te heb
ben, maar het kerkgeloof, dat voornamelijk
dient tot handhaving van maatschappelijke
misstanden, is een zaak, waartegen het
socialisme onvoorwaardelijk te strijden heett.
(Applaus.)"
Kan het wel duidelijker?
Het socialisme is voortgekomen uit de
God loochening.
Waar blijft nu Troelstra met zijn stelling
het socialisme heeft niets te maken met
godsdienst? (Hollander.)
Dubbel gekozen.
De heer Heemskerk nam Amsterdam
VII aan, zoodat een nieuwe verkiezing in
Bodegraven noodig is.
De heer Schaper nam Appingadam aan,
zoodat Veendam een nieuw lid moet kiezen.
De heer V. d. Zwaag blijft lid voor
Schoterland, zoodat een nieuwe stemming
in Weststellingwerf noodig is.
De heer Goeman Borgesius neemt mis
schien voor Amsterdam IV zitting wat een
vacature brengt in Zutpken.
De heer Lely moet kiezen tusschen Am
sterdam IX en Lochem.
Zou het hier ook al „sic transitzijn?
De schrijver der Haagsche Kroniek in
de liberale Prov. Groninger Crt. (het blad
dat de merkwaardige woorden „in elk ge
val van de familie" schreef,) zegt van het
nu gevallen Kamerlid Heldt:
de kapitalist het niet licht laten aankomen
op een werkstaking tenzij de arbeiders
buitensporige eischen stellen.
Maar worden door de grootere winsten
of hetgeen zulks lijkt te zijn, mededingers
gelokt, dan dalen de prijzen en komt de
nieuw geschapen rijkdom aan het groote
publiek.
In welk van deze drie gevallen trekt de
maatschappij nu het meeste voordeel uit
de werking van den trust? De meeste
schrijvers over sociale onderwerpen schijnen
van oordeel, dat de maatschappij het meest
wordt gebaat door een verhooging van den
levensstandaard der armere bevolking, meer
daa door grootere betalings- en onderne
mingskracht der rjjken. Is dat zoo
zegt prof. Jenks dan mag men misschien
concludeeren, dat de winsten der trusts
den besten socialen invloed oefenen wan
neer zij niet dienen tot vergrooting der
winst van den ondernemer, buiten een
matige rente van zijn kapitaal, maar tot
verhooging van het loon der arbeiders.
(Handelsblad.!