NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
1A
ijke Fabiiek
FeJfeej}
IIS,
No. 138.1901.
Zaterdag 22 Juni.
15e jaargang.
Bij dit mier letaort eea MjwpL
ondenvoêr.
Musterd
rekhonden
3njarige
lop
lecht,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Gemengde Beriehten.
P. F. Fruijtier.
Finland.
gem
ÜOL en vette
ZOUTEVISCH
jent per 5 Ons,
stuk en nieuwe
t. per 5 Ons.
ordstraat.
Tit ASHEN,
NOCK,
NK
met Tuiuije,
te richten tot
C 97, Goes.
Indags, Woens-
"tot 4 uren.
ERHOOI
or Paard of Hit
IELEMAKER,
angenhoek.
loote en kleine
fTEN,
enpolder.
I>
bevragen bij
(Noord-Be ve-
VAN DER
k e.
ijk en weide,
te E 11 e -
JVolderijlaagte.
aard
loor en Tram,
Ixberg",
|e r k e (W.)
loodigd,
p e 11 e.
October
TJD
ikiiecht
kdres Wagen-
Middelburg.
2 maanden:
[orte Singel-
Irwest - Goes
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Tweede Kamer.
„In overeenstemming met de door
hem reeds op verzoek van hetZeeuwsch
provinciaal comité van antirevolutio
naire kiesvereenigingen aan dat comi
té afgegeven verklaring, beveelt de
ondergeteekende aan de kiezers in het
district Hontenisse, die op hem hunne
stem hebhen uitgebracht, dringend
aan om bij de herstemming op Don
derdag 27 Juni te stemmen op den
heer P, E, Eruijtier.
„Dit is, naar zijne overtuiging, een
eisch van de onderlinge samenwerking
te goeder tronw tusschen de ver
schillende partijen op christelijken
grondslag, en in het belang des
lands geboden.''
Mr. Th. HEEMSKERK.
FEUILLETON.
mdraak".
'VWWVW"^
van
een halve eeuw,
iddelburg.
en en Kapok
Wollen-, Ka-
troomatrassen.
inkleeden, Wol-
ens. Karpetten.
P
Laurens,
jmende
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met I Juli op ons
blad abonneeren, ontvangen de nog
verschijnende nummers gratis.
Be Zeeuw beveelt aan
in Hontenisse
Provinciale Staten van Zeeland.
Op de agenda voor de zomervergadering
dezer Staten komen o.a. de volgende punten
voor:
Benoeming van drie leden en een bui
tengewoon lid van Gedeputeerde Staten.
Adres van burg. en weth. van Oortgene
om een subsidie ten behoeve van een
veerdienst CortgeneWolphaartsdijk.
Voorstellen van Gedeputeerde Staten
om ten aanzien van het adres van den raden
der gemeenten Veere en St-Philipsland om
een subsidie van f 500 (en f 375) in de
kosten harer huishouding voor 1901 diligent
verklaard te wordenen om de behandeling
van eenige adressen van gemeentebesturen
en ingezetenen in Zuid-Beveland betreffende
het verleenen van subsidie in de kosten
van aanleg en exploitatie van een stoomtram
Wat het groothertogdom Finland in den
laatsten tijd van de zijde van Rusland on
dervond is trouwbreuk.
Keizer Alexander I schreef in 1815,
kort nadat Finland als onafhankelijk
groothertogdom onder zijn persoonlijk be
stuur gekomen was
„Bij de regeling der Finseho verhoudin
gen is mijne bedoeling geweest dit land
een politiek bestaan te geven, zoodat bet
zich niet zal beschouwen als door Rusland
veroverd, maar als door zijn eigen klaar
blijkelijk voordeel er mee verbonden."
Evenwel hetgeen Nicolaas II dit stoere
volk heeft aangedaan, staat met een inlij
ving gelijk. En het droevige is dat 't er
niets aan doen kan. Niets dan tever
geefs protesteerenen voorts hopen
- dat geen schorpioenen de geeselen zullen
komen vervangen: dat de gevreesde wet
op den dienstplicht en de in Rusland gel
dende inkomende rechten niet zullen wor
den ingevoerd.
Deze slag toch zou vernietigend zijn.
De afkeer der Finnen van Rusland zou
er door vermeerderen. Indien die nog te
vermeerderen is!
Borssele—GoesWolphaartsdijk aan te
houden, totdat de aanvrage om subsidie
zal zijn ingekomen.
Verder voorstel tot het verleenen van
subsidie voor den aanleg en de exploitatie
van een stoomtram op Walcheren.
Idem tot wijziging van het reglement op
de wegen en voetpaden met afwijzing van
het verzoek van de Vereeniging van Burge
meesters en Secretairissen in Zuid- en Noord-
Beveland, om in het reglement bepalingen
op te nemen nopens de zwaarte van het
vrachtvervoer en bet zuiveren van de wielen
der voertuigen. Gedeputeerde Staten stellen
ook voorcalamiteusverklaring van den
Zimmerman-^6\A&vterugvordering van een
evenredig deel in de bijdragen van derden
in de kosten van verpleging van behoeftige
krankzinnigen: verwering in het rechts
geding betreffende de vordering van C. de
Caluwé te Groede om vergoeding van ge
leden schade bij het vervoer van een paard
met een der booten van den Provincialen
stoombootdienst op de Wester-sehelde
nadere regeling jaarwedde concierge pro
vinciale bibliotheek; afwijzing verzoek van
J. W. Koole, weduwe Bootsgezel, te Bres-
kens om pensioenafwijzing verzoek wedu
we Quaars te Vlissingen om eon tegemoet
koming uit de Provinciale kasverleenen
van een subsidie ad f 500 aan de vereeni
ging De ambachtschool te Middelburg gedu
rende 5 jaren; ad f 285 aan de
gemeente Nisse in de kosten harer huis
houding voor 1901en bijdrage van ten
hoogste f 24.000 aan de Zeeuwsche spoorboot
maatschappij gedurende 10 jaren (waarbij
gevoegd zijn adressen van belanghebbenden
met voorstel tot afwijzing van het verzoek
van ingezetenen van het eiland Tholen be
treffende bet aanleggen van de spoorboot
te Stavenisse); idem van ten hoogste f 11.500
aan Smit V, Diepenveen en Van der Bent
gedurende 3 jaren voor het uitvoeren van
een stoomboot- en wagendienst Vlake
Walzoorden—Hulst; tot afwijzing van het
verzoek van L. G. Overbeeke om subsidie
voor een wagendienst Wolphaartsdijksche
veer— Goesom voor 1902 een crediet,
tot een maximum van f 100, voor den aan
leg van proeftuinen te openen aan de
commissie, belast met het toezicht op de
proefvelden in Zeeland; tot het verleenen
van een renteloos voorschot van ten hoogste
f 5700 aan de gemeenten Nisse en 's-Heer-
Abtskerke idem van ten hoogste f 18.000
aan de gemeenten 's-IIeerenhoek, Ovezande
en 's-Heer-Arendskerke, voor wegsverbete-
ring; en tot afwijzing van het verzoek van
het gemeentebestuur van Duivendijke om
verhooging van het renteloos voorschot voor
den aanleg van eene haven.
Hun ambtenaren is aangezegd, dat zij"
binnen drie jaar Russisch moeten kennen,
of zij zullen worden vervangen; zij leeren
het niet, wie Russisch kent in Finland
tracht het nu zooveel mogelijk te verge
ten, doet alsof hij het niet verstaat.
Hun pers zal onder eensuur komen en
hij 't minste opkomen tegen 't onrecht
worden geschorst of gebannen.
Hun zonen, als de dienstplicht wordt
ingevoerd, zullen als miliciens naar Rus
land worden gevoerd, daar vijf jaar blij
ven, eten krijgen waaraan zij niet gewend
zijn, ingeval van straf met de knoet krij
gen, on zij zullen zicb liever laten dood
schieten, dan dat verdragen. Hiertegen
is een middel, en dat middel wordt nu
reeds van te voren op groote schaal toe
gepast: emigratie. Iedere week trekken
bonderden Finnen, en meest jongelieden,
naar Amerika. Maar zoo wordt het volk
ontkracht, het land) ontvolkt.
En die laatste slag, de Russische inko
mende rechten, zou doodend zijn. Want
dan zouden veel dingen te kostbaar wor
den voor het arme Finsche volk, land
bouwwerktuigen zouden niet meer kunnen
worden ingevoerd, en vooral het zout, dat
het groote deel der bevolking dat van de
visscherij leeft noodig heeft voor het in
zouten der visch, zou te duur worden
Inzake subsidie aanleg tram op Walcheren
geven Gedep. Staten de voorkeur aan 't plan
Lantsheer boven 't plan Den Bouwmeester,
wijl zoowel Middelburg als Vlissingen er
door gebaat worden; en stellen voor een
subsidie te verleenen van een derde der
kosten van aanleg, met inbegrip van aan
koop van het rollend materieel tot een
maximum van f 250000, voor een tram
MiddelburgKoudekerkeSouburgBig-
gekerke, Westkapelle, Aagtekerke, zijtak
KoudekerkeVlissingen.
Mochten de Staten zich hiermee niet
vereenigen dan een tram Westkapelle over
Domburg, Aagtekerke, Oostkapelle, Seroos-
kerke en Sint Laurens naar Middelburg,
subsidie een derde voor aanlegkosten met
inbegrip van aankoop van het rollend ma
terieel tot een maximum van f 163,500,
verminderd met de tegen 4 gekapitali
seerde waarde der bijdragen.
Daarbij worden als voornaamste voor
waarden gesteld dat aan bijdragen ten
minste f 30,000 (voor 't eerste voorstel
f65000) worde verzekerd en de onderneming
uiterlijk 1 Juli 1905 in exploitatie kome
en daarna onafgebroken blijve.
Hoek. Woensdagavond trad in de her
berg ,,'s Lands Welvaren" voor de kiezers
op de Hoog EdelGeb. Heer Jhr. Mr. Pompe
van Meerder voort, die daartoe was uitge-
noodigd door het centraal comité van anti-
rev. kiesvereenigingen in het district
Oostburg.
Spreker werd met een enkel woord in
geleid door den hoofdonderwijzer der ehr.
school, den heer Van Veelen en zei on
geveer het volgende:
De bedoeling van mijn optreden is geens
zins om kiezers met vaste denkbeelden
om te praten, neen, maar om, indien dit
eenigszins mogelijk is, de kiezers reken
schap te doen geven van hunne beginselen
ook bij den nog wachtenden verkiezings
strijd. Die strijd is niet een strijd tusschen
personen, maar tusschen beginselen. In
dien het een strijd om personen ware, men
zou mij hier op het oogenblik niet vinden.
Tegen den persoon van Mr. Hennequin
zou ik niet willen en kunnen ageeren,
want ik kende hem sedert lang als een
humain menseh en met zijne ouders heb
ik vriendschappelijke» omgang gehad.
Neen, nogmaals, de strijd gaat om de be
ginselen, naar welke in de eerstvolgende
jaren de staatkunde zal worden geregeld.
De strijd, die gevoerd wordt, is een strijd
tusschen geloof en ongeloof. Het gaat er
om, of men op staatkundig terrein zal
zoo zou een groot deel van de Finnen te
gronde worden gericht.
Finland, het groothertogdom, had het
recht zich door zijn Stenden zelf te re-
geeren, dat recht had Czaar Nicolaas II
bezworen, zooals zijn voorgangers.
En dat recht heeft hij hun ontnomen.
De Czaar brak zijn woord. De eerlijke
Fin begrijpt wien oen woord een zegel is,
begrijpt niet hoe hij 't doen kon.
Allen teekenden op een adres om in
trekking van het Keizerlijk Edict te vra
gen. Maar een eenvoudige landarbeider
door zijn heer uitgenoodigd dit adres te
teekenen, zeide 't niet goed te begrijpen:
Vragen aan den Czaar de grondwet te
handhaven? Maar dat had hij immers ge
zworen Dan behoefde men het hem toch
niet te vragen!
Dat Finland zich zelf wel kan regeeren,
werkelijk geen voogdij over zich noodig
heeft, wordt bewezen door de uitmuntende
zorg, die het heeft voor de boter die het
uitvoert, met hout zijn voornaamste uit
voerartikel. Vervalschte boter zal het niet
licht uitvoeren: margarine is in Finland
geheel verboden. De boter wordt naar de
havensteden vervoerd in speciale spoor
wegwagens met ijs verkoeld; ook de sche
pen waarop zij naar Huil wordt gebracht
zijn geheel voor het vervoer ingericht.
rekening houden met den godsdienst of
niet. De ééne partij (de liberale) zeg!, dat
men met den godsdienst op staatkundig
terrein niets te maken heeft. De gods
dienst is iets persoonlijks. Dit laatste
ontkent de antirev. partij niet. Integendeel
zij bevestigt dit.
Zij gaat nu verder en beweert terecht,
dat niet ieder persoonlijk, maar dat allen
saam, op ieder terrein des levens, dus ook
op dat der staatkunde, aan de ordinantiën
Gods zich moeten onderwerpen.
Het volgen van de staatkunde der antirev.
brengt een zegen mee voor 't land. Hoor
het, het liberale „Leidsche Dagblad in zijn
kerstnummer getuigen: Het christendom
heeft een gezegende werking gehad op het
staatsleven.
In onze koloniën heeft door de gezegende
werkiug der zending het christendom wor
telen geschoten en welke zijn de vruchten?
Zie op de MinahassaYrede, rust en wel
vaart heersehen er in tegenstelling met de
andere koloniën, waarin het onrustig zijn
kan en soms veel armoede heerscht.
Neemt men aan, dat de godsdienst buiten
rekening moet gelaten worden, dan is van
zelf de rede oppermachtig.
Bij de partij, die met de ordinantiën
Gods niet rekent en van souvereiniteit in
eigen kring Diet weten wil, doet „de helft
plus een", zooals men het wel zegt, wat
zij wil. Onze partij eert de souvereiniteit
in eigen kring.
Wilt ge voorbeelden ten bewijze, van
wat ik hier zei van beide partijen. Ik
wijs u op de leerplichtwet. De antirev.
opvatting is, dat alleen de ouders over
hunne kinderen zeggenschap hebben. Wan
neer de ouders hun kind verwaarloozen
mag de staat tusschen beide treden. De
staat zegt nu, zonder dat er verwaarloozing
is: „Uw kind moet naar school, willen
of niet".
Spreker toonde voorts met voorbeelden
ook uit zijne eigen omgeving, den druk
aan van deze wet en ging dan verder:
„Gemakkelijker wordt de toestand voorde
ouders niet, het tegendeel is waar. Het
is nog lang niet genoeg zeggen de pro
gramma's der partijen. Het moet nog
verder. Naar school tot het 15e jaar.
Herhalingsonderwijs tot het 18e jaar.
Wij voor ons zijn ook voor trouw school
bezoek en bij verwaarloozing mag de staat
optreden.
Van ons, die de Souvereiniteit in eigen
kring eeren, heeft men nooit zulk een in
grijpen in de rechten der ouders te wachten.
Verder is daar de strijd voor gelijke
rechten aan de vrouw. Dat de vrouw de
eigen goederen beheeren mag, kan haar bij
Zoo komt de Finsche boter zoo versch
mogelijk op den dag der botermarkt te
Huil aan. De Russische boter, waarvan
wij onlangs lazen dat ze der Deensche in
Engeland concurrentie komt aandoen, is
dan ook grootendeels Finsche.
De Finnen hebben nooit er op tegen
gehad dat zij den Czaar tot Groothertog
hadden, en dat een Russische generaal-
gouverneur hun land voor den Groother
tog bestuurde.
Immer de eerste generaal-gouverneur,
.door Alexander I gezonden, Fabian von
Steinheil, wist door minzaamheid zoozeer
de harten te stelen dat men hem
schoon pas vijftig jaar oud steeds den
welwillende oude noemde.
Doch zijn opvolgers waren minder ver
standig en lokten herhaaldelijk conflicten
uit.
En ook nu zal het wel de bekende, haast
schreven wij de beruchte Pobodonostsof
de Stundistenvervolger, de procureur der
heilige synode, geweest zijn die den Czaar
tot zoo onrechtvaardige bejegening der
Finnen heeft aangezet.
Onrechtvaardig, dewijl tusschen beide
landen geen andere verhouding bestond
dan tot 1890 tusschen Nederland en Luxem
burg. Een vereeniging, sinds 1809, van
huwelijksche voorwaarden toegestaan wor
den. Dat recht bestaat. Maar dit is niet
die strijd. De vrouw moet evenveel te
zeggen hebben als de man. Twee kapiteins
op één schip. Zoolang ze één koers hebben
is het goed, doch bij verschillenden koers
komt men nooit aan wal. Wanneer man
en vrouw 't niet eens kunnen worden, dan
maar naar den kantonrechter. Die beslist
dan. Dat is een ingrijpen wederom in het
familieleven. Men wil eenvoudig zonder
wettig huwelijk een wederzijdsche verplich
ting brengen tusschen man en vrouw. Het
wordt een overeenkomst van samenwonen.
In het Christendom worden de rechten der
vrouw niet erkend. Waar beter? Bij de
Mohammedanen, bij de Oosterscbe volken,
bij de Heidensche volken?
Wat de oplossing der Sociale questie
aangaat, ook daarbij bewandelt de Anti-rev.
partij een eigen weg. Zij erkent ook, dat
er misstanden zijn in de maatschappij, maar
zij gelooft vast, dat die misstanden niet
kunnen weggenomen worden dandoorterug-
keer tot Gods Woord."
Spreker wees voorts op de beschuldiging
als zou het Ministerie-Mackay niets hebben
verricht. Hij ontkende zulks ten sterke
en bewees het tegendeel door de wetten
te noemen, die in het Staatsblad waren
verschenen tijdens dit Ministerie en voor
zoover bij sommige zaken niet heeft kunnen
in orde brengen is dat niet de schuld van
dit ministerie jnaar van de liberalen, die
het niet hebben gesteund. Spreker wees
op Keuchenius. Spreker besprak voorts
pensioenregeling, arbeiderscontract, onge
vallenwet enz. op eenvoudige, duidelijke
wijze.
Van de gelegenheid tot debat werd ge
bruik gemaakt door den heer V. Doeselaar,
onderwijzer aan de openb. school. Hij
betwistte, wat spreker gezegd had over den
drukkenden toestand in sommige opzichten
van den landbouw, noemde, wat spreker
gezegd had van den strijd voor gelijke
rechten van de vrouw, een carricatuur en
besprak ook pensioenregeling en leerplicht.
Spreker repliceerde en nadat de heer
V. Veelen den heer V. Doeselaar, op zijne
woorden, als zou het met de leerplichtwet
zulk een vaart niet nemen, ook nog eens
terdege geantwoord had en gevraagd had
naar bewijs daarvan, wat natuurlijk de heer
V. Doeselaar niet geven kon, ging de ver
gadering uiteen.
Rilland. Aan het begin der Donder
dagmorgen gehouden raadsvergadering, die
door 6 leden werd bijgewoond, terwijl een
vacature bestaat, herdacht de Voorzitter
in gevoelvolle woorden het lid Bruijnzeel.
Hij wees op het aantal jaren dat hij zitting
de kronen der twee landen op één hoofd
was de eenige band. ,De Czaar van Rus
land was tevens Groothertog van Finland,
gelijk de koning van Nederland Groothertog
van Luxemburg was.
Wat er tegenwoordig omgaat in Fin
land is moeilijk te zeggen, dank zij de
censuur. Maar rooskleurig is de toestand
niet.
Vrijheid van drukpers heeft in Finland
nooit bestaan, met uitzondering van een
korte poos onder de regeering van Czaar
Alexander II. Toch liet de verordening
op de pers in de toepassing tamelijk veel
vrijheid.
Onder Alexander III begon de verove
ringsoorlog, zooals de tegenwoordige cam
pagne genoemd wordt. In 1891 werd één
blad verboden. Een werkje dat in 1898
door den ellendigen Bobnkoff krachtdadig
werd voortgezet; 7 bladen werden geheel
verboden; 31 gesehorst.
Op 23 Jan. 1900 kwam de Landdag
bijeen en werd door vertegenwoordigers
van alle standen besloten een adres tot den
Czaar te richten met verzoek om opheffing
der censuur. Het adres werd afgewezen.
En nu is het tegenwoordig een groote zeld
zaamheid wanneer een Finsch blad gere
geld versch jjnt.