s.
aal 71.
%st,
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
I
No. 118.1901.
Donderdag 16 Mei.
15e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bij 's Heeren Opvaart.
nrrrrrr*%
IDELS,
rERS-
I premie.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
5 feuilleton.
,,'t Was een vergissing1".
koning lever
oog 35 cM.,
(48 tongen)
klavier met
rabbele balk
en hoekbe-
toon. In
ikt, franco
koorige Or
»lo) 4,50;
en tremolo,)
register, 10
o.
is gratis.
land, waar
recht be-
5LB URG.
7-13
a7-35
7.22
7-46
7-53
8.8
7.41
8.17
8.25
8.32
8.37
8.47
8.54
9-7
8.16
9.20
9-29
8.30
9-40
9-
10.26
9-43
11.26
n-3
[0.28
n-39
9-45
10.38
[1.2
io.ió
11.18
ll.l6
v,i-45
Rotterdam.
bijbetaling
mar Noord-
2.6
616
1.25
6-3
3-i°
7.25
3 5°
8.5
4.6
8.22
14.22
8.38
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wegens HEMELVAARTSDAG
verschijnt morgen ons blad niet.
Heerlijke Heiland! vaar op tot Uw troon!
De aarde is gered door Uw lijden on ster-
[ven
Had zij voor U slechts een distlige kroon
Heeft zij gekruisigd Gods eenigen Zoon,
Thans znlt Gij scepter en krone verworven
Daar waar Gij eeuwig en heerlijk regeert,
Tot Gij den laatsten weerstrever verneert
Heerlijke Heiland, vaar op tot den gloed,
Die U omstraalde vóór 's werelds beginnen
De aarde is bespat met Uw schuldeloos
[bloed,
't Mensehdom gered en zijn zonde geboet
Zwaar was Uw strijden, maar roemrijk
['tverwinnen
Zwakheid des vleosebes en lijden heeft uit;
Gij hebt voleindigd; de hemel ontsluit!
Stijg dan ten hoogen door wolken on
[zwerk.
De Engelen verwachten hun Heer in hun
[midden!
Zie welgevallig terug op Uw werk
Regel, bezegel ec zuiver Uw kerk
Wees onze Voorspraak bij Hem, dien we
[aanbidden
Reinig ons, heilig ons, maak ons bereid
Om U te zien in Uw heerlijkheid!
Nicolaas Beets.
13 Mei 1901.
Dr. Kuyper heeft gezegd dat de strijd
bjj de stembus niet zijn moetvoor of tegen dit
Kabinet, maar dat de strijd er langs been
moet en zal gaan.
Dr. Bronsveld is :t daarmee eens, blij
kens zijn schrijven in de Stemmen van Mei.
Hij schrijft:
Wat ons aangaat, het blijve, maar dan
onder een paar voorwaarden.
lo. Het hernieuwen der belofte in 1897
afgelegd dat het de quaestie van het kies
recht vooreerst zal laten rusten; 2o. dat
het in de onderwijswetten niet meewerken
zal tot slooping van het openbaar onderwijs
3o. dat het met bedachtzaamheid aan de
wetgeving arbeidende, vooral zijn kracht
zoeke in werken des vredes, als defensie en
koloniaal beleid".
Maar nu komt het. »Wrj hopen dat
mannen aan het roer komen, die de room-
schen niet naar de oogen zien en zich niet
vervaard laten maken door radicalen en
sociaal democraten. En evenmin hopen
wij dat dr. Kuyper de ziel zal wezen van
een kabinet, door de aanstaande verkiezing
in 't aanzijn geroepen."
Nn, wat dit laatste betreft, dit wordt ook
door dr. Kuyper en door de antirevolutio
naire partij niet begeerd. »De eenigo vraag
die in Juni beslissing wacht is of voor het
Christelyk volksdeel dan wel voor onze volks-
genooten die met den Christus, altoos in
politieken zin, gebroken hebben de meer
derheid in de Staten-Generaal zal zijn."
(Slot.)
Waarom zouden we bij het voortgezet
leesonderwijs geen gebruik maken van de
zoo aantrekkelijke beschrijvingen van Afri
ka's natuur, van het Afrikaansche volks
leven, van de heerlijke en boeiende blad
zijden uit de historie der Boeren?
Waarom, terwijl onze schrijfvoorbeelden
ïich op elk gebied vermeien, van historie
en moraal, van aardrijkskunde en letteren,
waarom zou het tweede Holland als voor
ons verboden terrein daarbuiten vallen en
onze jongens „het strijkende", wat Afrika
op verschillend terrein aanbiedt, zich ook
op deze wijze niet als eigen maken
Waarom zouden we niet sterk met pon
den, shillings en pence laten rekenen,
evenzeer, ja meer dan met francs en marken,
daar het toch te voorzien is, dat, naast het
Zoo sprak dr. Kuyper ter deputaten-
vergadering.
En hij voegde er aan toe: Maar verder
dan dien strijd voor den triomf van het
Christelijk volksdeel in de Staten-Generaal
ga men dan ook niet, en in mij althans
ontvonkt het vuur noch geestdrift, maar
wekt het veeleer ernstige bezorgdheid, zoo
ik hier en daar fluisteren hoor van een op
trekken voor een antirevolutionair mini
sterie."
En wat 't eerste aangaat, of het ideaal
van dr. Bronsveld dan wel in 't huidige
kabinet ligt, mag op zijn minst genomen,
betwijfeld.
Reeds kort na zijn optreden toch heeft dit
kabinet metterdaad getoond, of althans den
schijn er van gegeven, katholieken en so
ciaal democraten naar de oogen te zien.
En 't heeft dit tot den einde volgehouden.
Men denko slechts aan de benoemingen
van eerstgenoemden en aan de vriendelijke
wegduizeling door den premier van het be-
ginselverschil tusschen liberalen en socia
listen.
Zelfmoord van een Professor.
Wij zijn niet gewoon melding van zelf
moorden en zelfmoordenaars te maken.
Slechts bij hooge uitzondering doen we
dif, wanneer het geld een zeer opzien
barend geval, dat ons iets ernstigst voor
het publieke leven te zeggen heeft.
Daarom maken wij nu melding van den
zelfmoord, gepleegd door Prof. Dr. J. E.
van Iterson, hoogleeraar in de geneeskun
dige wetenschap aan de Hoogeschool te
Leiden
Met groot rouwbetoon, onder bloemen
pracht en palmtakken, is deze hoogge
leerde zelfmoordenaar ten grave gebracht.
De Maasbode zegt er dit van
Deze man was een levensmoede.
In zijn lichaam ontwaarde hij de ver
schijnselen van een gevreesde ziekte, die
hem als bekwaam medicus en man van
rijpe ondervinding aan het ziekbed huive
ren deden voor de dreigende smarten
het leven niet meer kunnende noch wil
lende dragen greep hij naar het doodelijke
venijn, dat hem, zoo hij meende, naar het
niet zou doen wegzinken.
Hier hebt ge dan het geheimzinnig' raad
sel van dit tragisch afgebroken leven op
gelost.
Deze man was, gelijk zoovelen, die op
heden de officiëele wetenschap dienen, een
materialist pur-sang.
Hij behoorde tot het geslacht van die
lieden, die met God en een eeuwig leven
hebben afgerekend, die zelfs het bestaan
der ziel durven loochenen, omdat zij naar
hun waanwijs, kortzichtig beweren, nog
nimmer onder het ontleedmes een mensche-
lijke ziel konden bespeuren.
De onsterfelijkheid derhalve, straf of be
looning hierna als looze begrippen achten
de, maakte hij zich af van het leven, dat
hem tot een ondragelijken last was gewor
den, en na door een leven van ongeloof
en plat materialisme (stof-aanbidding) zich
Hollandsch geld, onze leerlingen het meest
met het Engelsch geld in aanraking zullen
komen, tenzij aan bepaalde grensplaatsen?
Ik spreek uit veler ondervinding, wanneer
ik beweer, dat velen onzer jongelieden
naar Afrika gaan, en ook, dat van de velen,
die er heengingen, velen het lang lastig
gevonden hebben, dat ze zoo moeilijk met
Engelsch geld wisten om te gaan.
Onze kinderen kennen thans een ganschen
voorraad van Afrikaansche volksliederen en
ze worden met graagte door hen gezongen.
Zouden we de kennis daarvan bij het zang
onderwijs niet kunnen bevestigen en uit
breiden en dat vooral, waar het blijkt, dat
ze terstond en als om strijd populariteit
bij hen verwerven?
Indien na kennis van de plaats van in
woning, hare omgeving, de plaatsen, die
verkeer met haar oefenen, gewest of pro
vincie, het land en eindelijk de verkeers
wegen en bezittingen aan de orde van ons
aardrijkskundig onderwijs komen, komt dan
zeiven de overtuiging te hebben opgedron
gen, dat er voor hem aan de overzij niets
meer te vreezen of te hopen viel, moest
hij wel meenen, dat er nog alleen heul te
vinden was iru een somberen, troosteloozen
dood.
Hoe blijkt hier, dat de mensch door de
macht der zonde diep gevallen en gezon
ken is.
Twee opmerkingen knoopt de Maasbode
aan dit droevig, ontzettend feit vast.
lo. dat dit nu binnen vier jaren tijds het
derde geval van zelfmoord is bij een Hoog
leeraar aan de Leidsehe Hoogeschool.
2o. dat zijn vrienden en geestverwanten
zich niet geschaamd hebben dezen zelf
moordenaar met hooge eerbetooning, zijn
lijk onder bloemen bedekt, en met stroomen
van welsprekendheid grafwaarts te dragen.
Dit is iets weerzinwekkends voor ons
gewoon menschelijk, laat staan Christelijk
gevoel. Graafschapper.
Door den Vlissingschen Bestuurders-
bond in samenwerking met de afdeeling
Patrimonium en die van den Roomsch-
Kathol. Volksbond alhier zal het volgende
adres aan den Gemeenteraad worden ver
zonden
Aan den Raad der Gemeente
Vlissingen.
Geven met verschuldigde achting te ben
nen de Vlissingsche Bestuurdersbond na
mens de bjj dien Bond aangesloten ver-
oenigingen te weten
De afdeeling van den Algem. Nederl.
Timmerliedenbond.
MetaalbewerkersboDd.
Metselaarsbond.
Bakkersgezellenbond.
Schildersgezellenvereeniging: »Door Een-
dracht Verbetering."
Socialistenvereeniging
en Vlissingsche Werkliedenvereeniging
«Gelijke Plichten, Gelijke Rechten"
in samenwerking met:
de afdeeling van het Nederl. Werklie
denverbond «Patrimonium" en hare on-
derafdeeling, de afdeeling van »de Protes-
tantseh-Christelijke Metaalbewerkersbond"
benevens de afdeeling van don Nederland-
schen Roomsch-Katholieken Volksbond met
hare vakvereeniging voor Metaalbewerkers
»St. Eloy".
dat zij met veel belangstelling kennis
namen dat er in verschillende gemeenten
van ons land door de gemeentebesturen
in de bestekken voor uit te voeren gemeen
tewerken bepalingen zijn vastgesteld be
treffende minimum-loon en maximum-ar
beidstijd, welke voor de arbeidende klasse
gunstige resultaten afwerpen.
dat zij in eene gecombineerde vergade
ring de wenschelijkheid hebben besproken
dat ook de gelijke bepalingen in de be
stekken voor gemeentewerken ter dezer
plaatse worden opgenomen.
dat zij na ernstige besprekingen beslo
ten hebben uwe Vergadering beleefdelijk
te verzoeken in bodoelde bestekken een
minimum-loon voor
niet met het oog op het practisch nut voor
het leven een aardrijkskundig onderwijs
over Zuid-Afrika in den laatstgenoemden
leerkring een aanzienlijk deel toe en is
het wel wijs daarvoor in de plaats te laten
gaan de beschouwing van landen en staten,
waarmede de leerlingen waarschijnlijk nooit
in aanraking zullen komen Kan ook hier
misschien Oud-Hollandsche sleur de oogen
doen sluiten voor wat wezenlijk oppor tun
is en tot het leven dient, waarvoor domschool
is aangelegd, en mag het niet een vergrijp
heeten tegenover onze Afrikaansche broe
deren en de jonge Hollanders, onze leer
lingen, waarvan velen straks de reis naar
Afrika doen zullen, indien we hen onkundig
laten met den weg daarheen en met het
geen ze in en onder hen vinden zullen?
Eu zoo wij, bij de behandeling der ge
schiedenis, ons uitstapjes veroorloven op
het terrein der algemeene historie en ook,
wèl gezien, eenige zorg wijden aan de
geschiedenis onzer bezittingen, zou het dan
Metselaarsop 22 cent.
Stukadoors 23
Timmerlieden 21
Schilders 20
Opperlieden17
Grondwerkers19
Straatmakers 22
Lood- en Zink werkers21
Smeden 20
Voorslagers 17
per uur vast te stellen.
Verder te bepalen
a. Een arbeidsduur van gemiddeld 10
uur daags.
b. Dat de werkzaamheden, zooveel doen
lijk, door ingezetenen worden verricht.
c. Een termijn voor in te dienen klachten.
d. Het overwerk, indien noodig, wordt
van 7 uur des avonds tot 10 uur's avonds
met 25 nachtarbeid na 10 uur met 50
en Zondagsarbeid met 100 boven het
gewone loon per uur vergoed.
c. Dat deze bepalingen ook voor onder
aannemers van kracht zijn;
dat zij hierbij Uwen Raad eene Memorie
van Toelichting doen geworden, waarin zij
den gemeensehappelijken grond aangeven
waarop hun billijk verzoek steunt, bene
vens eena poging om bezwaren, wellicht
door Uwen Raad te maken, te ondervangen,
't Welk doende.
Memorie van Toelichting.
In aansluiting aan het hier bijgaande
adres hebbon wij de eer nog het volgende
onder de welwillende aandacht van Uwe
vergadering te brengen.
Allereerst vestigen wij Uwe aandacht
op den principiëelen grond waarop het
verzoek rust om in de bestekken van ge
meentewerken ook hier ter plaatse bepa
lingen op te nemen voor minimum-loon
en maximum-arbeidstijd.
Het zal Uwe vergadering zeker bekend
zijn dat in de bestekken van werken, welke
door de plaatselijke Overheid aanbesteed
worden ook bepalingen worden opgenomen
betreffende de hoedanigheid enz. der te
gebruiken materialen, waaraan de aanne
mers gebonden zijn.
Wij zijn overtuigd dat niet alleen om
trent materialen bepalingen moeten wor
den opgenomen in de door ons bedoelde
bestekken maar zeker en vooral ook om
trent hen die deze materialen verwerken
nl. de arbeiders en wij vinden het reeds
daarom dat het op den weg der Overheid
ligt hare voorzorgen te nemen dat de ar
beiders, die deze werken helpen uitvoeren,
nóch door een gering loon, nóch door lan
gen arbeidsduur in hunne arbeids- en levens
voorwaarden worden gedrukt.
Wij vinden hierin grond tot zorg voor
de Overheid. Bovendien de felle concur
rentie bij aanneming leidt dikwerf tot ver
mindering van dén kostenden prijs, welke
vermindering gezocht wordt óf in loons
verlaging óf in verlenging van den arbeids
duur. De Overheid heeft nu als werk
geefster het goede voorbeeld te geven waar
het geldt werk dat voor hare rekening en
naar hare aanwijzing geschiedt en ten be
niet stiefmoederlijk handelen zijn tegenover
onze stamverwanten en leerlingen, zoo
alleen 1652,1806 en 1814 de punten waren,
waarbij ze genoemd werden, en we de
laatsten, waarvan velen de geschiedenis
der Boeren medeschrij ven zullen, onkundig
laten omtrent het verleden en detraditiSn
van een volk, ons nader verwant dan Ja
vanen en Maleiers?
Mag daarbij lietaanschouwingsonderwijs
in de hoogere klassen voor alles en allerlei
plaats geruimd en belangstelling gevraagd
behalve voor een Afrikaanschen ossenwagen,
een Boerenwoning, een goudmijn, een pa
norama van Pretoria of een gezicht uit
Natal?
Zoo zou ik kunnen voortgaan, doch ieder
begrijpt, wat ik bedoel? Wordt het niet
hoog tijd, dat de Chr. nationale School ook
in dezen het oor te luisteren legt voorde
eischen van het Chr. nationaal leven, en
indien ook de onderwijzer het meent, wan
neer hij zegt, veel voor de Boeren te ge-
hoeve van het algemeen belang plaats
grijpt, hierin bestaande dat zij zulke maat
regelen neme, dat het door haar den patroon
opgedragen werk niet zoo goedkoop worde,
dat de arbeiders hierdoor in slechte con
ditie komen.
Het zal ons niet bevreemden dat door
Uwe Vergadering bezwaren tegen het bo
venstaande zullen worden ingebracht. Wij
zullen trachten enkele, waarschijnlijk ook
door U in te brengen te ondervangen.
Er zijn er die beweren dat, wanneer de
Overheid dergelijke bepalingen vaststelt, zij
zich op Socialistisch terrein bevindt door
dat dan de loonsbepaling van de Overheid
uitgaat. Wij stellen hierover als onze mee
ning dat de Overheid in abstracto bjj het
bepalen van loon tusschen patroons en
werklieden niets te zeggen heeft en ge-
looven dat bij het aanwezig zijn van meer
gezonde maatschappelijke toestanden het
loon zeker niet buiten de arbeiders om
dient vastgesteld, waarvan daan onze econo
mische toestanden helaas bijna geheel op
vrije overeenkomst berusten, nu het tegen
deel waar is. Door het ontbreken van een
behoorlijk arbeidscontract enz. kunnen de
arbeiders weinig doen om het loon hooger
te doen worden en te langen arbeidsduur
te doen inkrimpen.
Somwijlen brengen werkstakingen daarin
verandering, alleen de zorg der Overheid,
als noodbrug gebruikt, kan hierin goed
werken, die dan terugslaat op den parti
culieren ondernemer. Zij bevindt zich dan
niet op Socialistisch terrein doch door de
door ons bedoelde bepalingen in de be
stekken op te nemen, waakt zij over de
belangen der arbeiders.
Er zijn ook lieden die beweren dat wan
neer de Overheid bepalingen omtrent mi-
nimum-loonen maximum-arbeidstijd in de
bestekken voor door haar uit te voeren
werken opneemt zij dan besehermende rech
ten verleent aan een deel der burgerij, dat
het du3 de belastingschuldigen zijn, wien
het uit de zakken genomen wordt en, zoo
redeneert men verder, begint de Overheid
met de bescherming van een deel der bur
gerij, waar zal dan het einde zijn.
Wij moeten hierbij het volgende op
merken. Het karakter van elke Overheid
moet beschermend zijn.
Dr. Kuyper heeft zulks in „Ons Program"
zoo juist gezegd: „Bescherming te ver-
leenen is juist de eigenaardige taak der
Overheid (dus ook der Gemeentelijke Over
heid). In haar schuilt al het recht. Mits,
en dat worde niet uit het oog verloren,
elk der beide bestanddeelen der maat
schappij op zijn beurt als de zwakkere
worde erkend en als zoodanig in die be
scherming deele". Daarom is het de roe
ping der Overheid dat zij hierin bescher
mend optrede en waakt dat de arbeiders
bij het uitvoeren van gemeentewerken be
hoorlijk beloond worden, gelijk zij ervoor
moet waken dat de materialen daarvoor
noodig van behoorlijke hoedanigheid zijn,
In 't kort. De gemeentelijke Overheid
moet zich rekenschap geven of de arbeids-
voelen, deze zijn belangstelling diep in
het hart zijner leerlingen overplant, zoodat
deze als een deel van hun zijn uitmaakt
en iets is, dat van zelf spreekt? Ik meen
genoeg aangetoond te hebben, dat de Chr.
nationale School, de school voor het jonge
Holland, in dezen wat doen moet en doen
kan en ik wensch nog slechts met eene
enkele gedachte te eindigen.
Zou ook, met het oog daarop de tijd
gekomen zijn, dat er bij het voortgezet
lager onderwijs meer plaats ingeruimd werd
aan het Engelsch en minder aan het
Fransch, eene vraag, die ook, met het oog
op zoo velerlei ander gebied, herhaalde,
dringende overweging vraagde, doch die
tot heden wel als „eene stem des roependen
in de woestijn" geleek, in de woestijn,
waarin zich onze Hoogere Burgerscholen
als van het werkelijke even stelselmatig
schijnen terug te trekken, omdat hetFransch
nu eenmaal zoo in „den sleur ligt"?
(Chr. Schoolblad.) P. J. Kloppers.