NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 110. 1901.
Donderdag 2 Mei.
15e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
C. J. BOOGERD.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
HERIJK.
De Verkiezing te Zierikzee.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER EIRMA
en -van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Kruiningen, met uitzondering van
Hansweert 3 Mei.
Hansweerd, 4 Mei.
Krabbendijke, ook voor Waarde 6 en
7 Mei 's voormiddags
Rilland-Bath, 7 Mei 's namiddags en
8 Mei.
is en de
don blik
Vrijdag a. s. worden do kiezers van
Schouwen en Duiveland ter stembus ge
roepen om te voorzien in de ledige plaats,
in het Statencollege van Zeeland open ge
laten door wijlen mr. J. A. Bolle.
Gaarne geven wij omtrent het lid dat
zoo vroeg roeds aan de liberale partij, aan
zijn omgeving en gewest ontrukt werd de
verzekering dat wij zijn heongaan be
treuren.
Niet alle statenleden die voor Zierikzee
zitting hebben, zijn ons sympathiek. Bij
groote bekwaamheid en zaakkennis, die
sommigen hunner sieren, was de overle
dene evenwel in minzaamheid hon ver
vooruit.
Deze hulde wenschen wij aan zijne na
gedachtenis niet te onthouden.
Maar nu zijn graf gesloten
stembus geopend, hebben wij
weer voorwaarts te ricbten en gaan wij
ons opmaken den man te kiezen die zijn
ledige plaats waardig zal kunnen vervullen.
Die man is de heer 0. J. Boogerd,
burgemeester van Kerkwerve.
Nu is 'tonze gewoonte niet, de personen
der tegencandidaten bij verkiezingen te
bespreken.
Getrouw aan deze gewoonte zullen wij
ons dan ook over zijn tegencandidaat niet
uitspreken. Trouwens daartoe kennen wij
hem ook niet genoeg. De roep gaat van
hem dat hij een bekwaam man is. En wij
nemen gaarne aan dat dit zoo is.
Onze strijd gaat echter niet tegen per
sonen, maar tegen de beginselen, waarvan
zij de dragers zijn.
Nu zou indien 't om personen ging,
ditmaal voor de Zierikzeeënaars de keuze
toch niet moeielijk zijn.
Immers de candidaaf dei antirevolutio
nairen is ook een bekwaam man, die zijn
taak ernstig opvat, en van zijn zin voor
een krachtig initiatief in den schoonen
werkkring waarin het vertrouwen der op
gezetenen hem heeft geplaatst, als ingeland
van het groote waterschap Schouwen, reeds
terstond de meest doorslaande bewijzen
leverde.
Doch, gelijk wij zeiden, niet in de eerste
plaats de persoon behoeft bespreking of
aanbeveling.
Alle antirevolutionairen op Duiveland
en Schouwen zien in den beer 0. J. Boo
gerd den man die bun 't naast staat in
de belijdenis der hun dierbare beginselen
naar den Woorde Gods.
Ook, en vooral, uit dit oogpunt deed
de Centrale antirevolutionaire kiesvereeni-
ging eene uitnemende keuze.
Wij hopen en verwachten dan ook dat
niemand der onzen zal achterblijven om
door zijn stem die keuze te bevestigen.
Hier komt de vraag, of er kans is, niet
in de eerste plaats te pas.
Het kiezerswerk behoort tot onze roe
ping. En het stembiljet behoort daarbij
een getuigenis, een belijdenis te zijn.
Een belijdenis dat wij nu maar al te
lange jaren het liberalisme op Schouwen
en Duiveland vrij spel gelaten hebben,
een gansch geslacht hebben gekweekt dat
uit de gedachte leeft dat op staatkundig
gebied in het kiesdistrict Zierikzee geen
overwinningen mogelijk zijn; en dat hierom
door ons maar al te vaak was verzuimd
óf zelf ter stembus te gaan óf anderen
tot een gang ter stembus op te wekken.
Maar ook een getuigenis van het besef
dat de Christen, de Antirevolutionair, de
Calvinist geroepen is het gansehe terrein
des levens dat den Christus toebehoort,
dus ook het terrein der staatkunde voor
onzen Koning op te eischen; een getuige
nis dat men ook bij de stembus, ook door
dit middel, in Gods gonadige voorzienig
heid den Nederlandschen staatsburger ver
leend, aan de liberale partij, aan hot volk
van Nederland, aan de Nederlandsche re
geering wenscht kenbaar te maken, dat
men land en volk wenscht bestuurd en
het bestuur wenscht gecontroleerd te zien
door mannen die nog rekenen mot Gods
Woord en voor wie de vreeze Gods is hot
beginsel van alle wijsheid; door mannon
die met eorbied voor de souvereiniteit
Gods (hot lo gebod); voor de eere Gods
(het 2e gebod); voor den Naam Gods (het
3e gebod); voor den dag Gods (het 4e
gebod); voor alle geboden Gods bezield
zijn en ook voor de kinderen onzes volks
geen ander onderwijs begeeren dan het
geen in die geboden Gods gegrond is.
Allen nu, die er zoo over denken, die
in dezen eens geestes zijn, geestverwanten
in het land van Ziorikzee en van Bruinisse,
allen, van Zijpe tot Burgh, en van Ouwer-
kerk tot Ronesse, vinden elkander Vrijdag
3 Mei, a. s. tusschen 8 en 5 uur bij de
stembus, om als één man hunne stem te
geven aan den burgemeester van Kerk
werve, landbouwer, en landbouwvriend,
heemraad van het waterschap „Schou
wen", lid van de Afdeeling Zierikzee der
Maatschappij van Landbouw en Veeteelt in
Zeeland; een veelzijdig ontwikkeld man die
tor bevordering van de belangen der landbou
wende bevolking, ook door zijn strijdtegen de
suikerfabrikanten, reeds veel gedaan heeft.
Helder in zijn oordeel, eerlijk van karak
ter is hij de candidaat die in ons oog het
meest geschikt is den open zetel in te
nemen en die gekozen, ons in de Staten
vergadering te Middelburg op een wijze
zal vertegenwoordigen, volkomen waardig
het distriet.
Die man is
1 Mei 1901.
Nu de landweerwet is aangenomen, zal
de schutterij wet, en met deze de schutterij
weldra tot 't verleden behooren.
Het land zal worden verdeeld in 36
landweerdistricten, in ieder van deze een
commandant en een luitenant-adjudant
voorts in 222 landweer-compagnieën, ieder
met een kapitein, een luitenant en een ser
geant-majoor de landweer zal overigens
bestaan uit miliciens van de infanterie
(onbereden wapens) die hun acht jaar dienst
hebben volbracht.
Zeven jaar lang dienen zij bij de land
weer, in welken tijd zij tweemaal zes dagen
voor oefening worden opgeroepen.
Zij die bij de bereden wapens of bij de
zeemilitie gediend hebben, zijn vrij van
dienen bij de landweer, doch kunnen daar
als vrijwilligers dienst nemen.
De regeering zal zorgen voor schietbanen
en wapens.
Ook komt er een landstorm.
Er is lang genoeg naar eene leger-reor-
ganisatie verlangd, om de opruiming dor
schutterij niet krachtig toe te juichen.
Blijke de nieuwe organisatie nu maar
voldoende in de lijn van een volksleger.
Voor de verdedigbaarheid des lands en
de geoefendheid van alle 's lands zonen
heeft ieder vaderlander die belasting be
taalt, nog grootere opoffering over.
Wie 't met leede oogen aanzien, zijn
óf vaderlandloozen, óf anders zit de liefde
voor hun vaderland hij hen niet diep.
In 1775 sprak Edmund Burke:
»Wij zijn door verschillende onware voor-
stellingen en ongegronde beloften tot een
oorlog verleid. Er is geen enkel vooruit
zicht noch is er mogelijkheid, dat deze
krijg tot een goed einde zal worden gebracht
door het volhouden der vijandelijkheden.
De eenige overweging is of eerlijke mannen
nog een laatste poging willlen aanwenden
om hun land den vrede weer te geven."
Twee jaar later sprak hij:
«Onze zaken staan er inderdaad slecht
voor. Ik verzeker, dat die heeren, welke
om oorlog gebeden hebben en den zegen,
dien ze zochten zijn deelachtig geworden,
nu in groote ongelegenheid zitten. De
misbruikte nationale rijkdom kan de ver
keerde zaak nog een wijle aan den gang
houden, maar Amerika is niat ten onder
gebracht. Geen enkel nog onbezet dorp,
't welk oorspronkelijk tegen ons was in
dat uitgestrekte gebied heelt uit genegen
heid of schrik zich onderworpen. Wij hebben
juist het terrein, waarop wij kampeeren,
in bezit en niets meer. De grenzen van
de legerplaatsen onzer soldaten zijn ook die
van ons gebied. Wij brengen overal ver
woesting. maar vergrooten niet de sfeer van
ons gezag."
De profetische waarschuwing vanBurke
heeft zich ten opzichte van Amerika be
waarheid. Maar zij is tevens woord voor
woord toepasselijk op den oorlog, dien Enge
land meer dan 100 jaar later tegen het
voor zijn vrijheid worstelende Zuid-Afri-
kaansche geslacht voert. Er is haast geen
treffender voorbeeld denkbaar van een brok
geschiedenis, dat zich hei haalt. Zal Engeland
blind blijven voor de les? Het is mogelijk,
maar toch wint de reactie veld. Zaterdag
zijn Sauer en Merriman in Canning Town
(Londen) door 2000 monschen stormachtig
toegejuicht, niet het minst toen zij de nood
zakelijkheid van herstel van de onafhanke
lijkheid der republieken bepleitten.
«Wat is de beteekenis dezer veranderde
gevoelens? Slapen wij Droomen wij, zijn
het visioenen, waarop wij turen?" vraagt
het Engelsche blad de Star; «In geenen
deele. De arme John Bull is hoog in de
wolken bij Mars geweest, maar het budget
heeft hem in aardsche sferen teruggevoerd.
De ontgoocheling zal zich voortplanten."
N. li. C.
Om te
Wat van den Christelijk Historisehen
Kiezersbond op 't punt van samenwerking
te wachten zij.
Yan de vergadering bracht de Vaderlander,
welks redacteur tot de leiders van den
Bond behoort, den volgenden indruk mee
Wij kregen den indruk, dat de Bond
aan zijnen oorsprong getrouw wil blijven,
dat de vergadering tot de volgende ge
dragslijn genegen was, korteljjk aldus aan
te duiden. Geen Roomsche candidaat, om
dat men in de versterking van de Roomsche
macht, die overal het Protestantisme be
laagt, een gevaar blijft zien. Geen demo
craat, vrijzinnig of meer dan vrijzinnig,
die alle leven steeds meer brengen wil
onder den druk van de Staatsalmaeht.
Geen anti-revolutionair, die eigenlijk don
Bond het bestaan niet gunt en van het
versterken der Roomsche macht niet aflaten
kan. En samenwerking bij eerste stemming
alleen in zooverre met vrij-antirevolutio
nairen en liberalen, in zooverre die geheel
eerlijk is, en de te stellen eandidaten ge
negen zijn met het program van den Bond,
in het algemeen genomen, gelijk men wel
zegt, in geeat en hoofdzaak, instemming
te betuigen. Dit is een standpunt met
wel afgebakende grenzen. Moge het zuiver
bewaard worden.
De Middelhurgsche Crt. schijnt blijkens
de overneming van een desbetreffende ti
rade uit de Zutfensclie te meenen dat
de liberalen niet gedwongen maar uit zich-
zeiven uitbreiding van het kiesrocht ge
geven hebben.
Wij hebben op dit oogenblik de gegevens
niet hij de hand, en releveeren derhalve uit
't geheugen eenige feiten die bewijzen dat
zij het mis heeft.
Groen van Prinsterer heeft tegenover
Thorbecke steeds verlaging van den census
verdedigd. Bekend is zijn zeggen dat hij
altijd nog een gulden lager bood dan deze.
Hierop is herhaaldelijk door Groen en zijn
vrienden op uitbreiding van kiesrecht aan
gedrongen. In 1873 bij de behandeling
van 't ontwerp-Geertsema verwierpen alle
liberalen het voorstelv. d. Berch van
Heemstede om den census op f 20 te stel_
len. En 't ontwerp zolf dat den census
tot f 26 verlagon wilde, met behulp werd
der Priesehe liberalen verworpen.
Nu zal de Middelhurgsche zeggen maar
daar hebben de antirevolutionairen ook
tegen gestemd. Natuurlijk met dat kluitje
wenschten zij niet in het riet gestuurd te
worden. Deze censusverlaging was er geen.
Nog lang daarna is aanhoudend over
kiesrechtuitbreiding gedebatteerd. Motiiin
onzerzijds, o. a. van v. d. Hoop en Keu-
chenius werden telkens door de liberalen
verworpen. En hoe groot hun zin voor
kiesrechtuitbreiding tijdens de behandeling
der Grondwetsherziening met de additio-
neele artikelen was, dit ligt nog versch in
't geheugen.
Laat de Midd. Crt. de geschiedenis er
maar eens op na lezen. De kiesrecht-
qnaestie is voor hare partij heusch geen
eervolle.
En hoe de tegenwoordige antirevolutio
naire partij, aan haar program en geschie
denis getrouw, de uitbreiding van 't kies
recht heeft trachten te bevorderen, daar
heeft ze in 1894 blijk van gegeven. Het
amendementMackay-v. Alphen was een
goede poging in die richting.
Maar het zijn juist de liberalen geweest
die de kieswet, toen er eindelijk eene-kwam,
hebben afgemaakt.
Op de kiesrechtquaestie is de liberale
coterie in drie stukken gebarsten.
Dat overigens het huismanskiesrecht,
door de antirevolutionaire partij gewenscht,
niet vrij wat meer nieuwe kiezers zou heb
ben gemaakt dan de wetVan Houten,
wordt zelfs door liberalen niet tegenge
sproken.
Nog bij de behandeling der wet—Yan
Houten heeft de antirevolutionaro partij
herhaaldelijk gepoogd het kiesrecht nog
verder uit te breidendoch de meerderheid
der liberalen heeft dit belet.
In dien tijd was juist de antirevolutio
naire Kamerclub, meer dan ons lief was,
den geavanceerd liberalen op dit punt in
't gevlei. En nu zou de Middelhurgsche
Courant daarna willen vertellen dat »de
fractie Kuyper" de kiesrechtuitbroiding
heeft tegengehouden. Dat gaat wel wat
ver!
Patrimonium heeft op zijn verkiezings
program 't punt „Arbeiderskiesrecht" en
bedoelt daarmee kiesrecht aan gezinshoofden
en er mee gelijkgestelden.
Op de deputatenvergadering was slechts
éen Kiesvereeniging vertegenwoordigd die
't het laten rusten van dat vraagstuk be
treurde. En alle deputaten waren voor
't commissoriaal maken der quaestie.
Patrimonium is daarmee tevreden. Het
kiesreehtvraagstuk zal door deskundigen
nog eens goed worden onder de oogen
gezien en aan onze beginselen getoetst.
Dit is de nuchtere waarheid.
Maar nu komt de goede Middelhurgsche
Courant in een klaaglijk betoog dit besluit
afkeuren.
Tranen huilt zij van medolijden over 't
arme Patrimonium, dat zoo met een kluitje
in 't riet wordt gestuurd. Zij spreekt zelfs
de vrees uit dat «Diet alles waar is wat
dr. Kuyper in de Standaard schrijft" en
«dat Patrimonium niet tevreden zal zijn
met den uitleg dien dr. Kuyper aan haar
bedoeling geeft" en dat «Patrimonium een
heerenvereeniging is geworden.''
Nu, de Middelhurgsche Crt. kan gerust
zijn.
Patrimonium is geen heerenvereeniging, en
ook geen idioten vereenigingdie zich om troost
aan den boezem onzer Middelhurgsche zuster
zal neervlijen, maar een werkliedenvereeni-
ging die voor het «verdeel en heersch" van
den tegenstander doof is, en lacht om den
vos die op haar erf de passie komt preeken.
De Middelhurgsche Crt. zal naar een deug
delijker middel voor hare protestantsch-
liberale-vrijzinnig-democratische propagan
da moeten uitzien.
Naar aanleiding der beschuldiging dat
't kabinet van '88 zjjn programma niet
heeft uitgevoerd, vraagt De Tijd aan de
liberale aanklagers van dat kabinet «hoe
lang wel de leerplicht en de persoonlijke
dienstplicht hebben gefigureerd op alle
mogelijke programma's van oud-liberalen,
vooruitstrevenden, radicalen, zonder dat
aan invoeren daarvan werd gedacht door
de liberale kabinetten, die schier zonder
ophouden sedert 1848 in ons Land hebben
geregeerd
En dat waren, dunkt ons, toch zaken
van belang, voor liberalen.
De motie-v. Gijn, Smeenge, Lncasse, de
Ram, Goekoop is gisteren door de Tweede
Kamer aangenomen met 55 tegen 6 stemmen.
De heer v. Gijn betoogde dat de regee
ring moet worden genoodzaakt in te dienen
een wetsontwerp tot verbetering van den
Dordtschen Waterweg door het Hellegat
langs Brouwershaven naar zee, en wel
spoedig omdat het Aardappelgat, thans nog
slechts 30 decimeter diep, geheel onbruik
baar is en de vaarweg op Dordrecht ge
durende 7 maanden des jaars niet te ge
bruiken is, waardoor de handel en het
werk in Dordrecht verloopen en flinke
werklieden aan de liefdadigheid zijn prijs
gegeven.
De heer Lobman opperde bezwaren. De
Kamer kan zeggen wat het landsbelang
eischt, maar de Regeering moet uitmaken
wat de beste weg voor Dordrecht is.
Met hem stemden tegen de motie de
heeren v Limburg Stirum, v. Bylandt en
Mackay, en voorts de heer Pijnappel en
de Voorzitter.
Het bezwaar van den heer Lohman werd
derhalve door niet een partij gedeeld.
Nog werd behandeld de interpellatie-
Travaglino omtrent do zaak Scherf.
Volgens den minister was deze man
niet toerekenbaar, volgens den interpellant
wel, voor den godsdienstwaanzin gepleeg-
den moord te Appel tern.
Hierbij bleef het.
Daarna werd de wjjziging in de Hin
derwet ten opzichte der Abattoirs aange-
nomon.
Slechts 9 stemmen tegen, te weten van
de heeren Donner, Lncasse, v. d. Velde,
Waal Malefijt, Brummelkamp, v. Kempen,
v. Heemstra, v. Dedem en v. Asch v.
Wijck uit Ede.
Zulks na bestrijding door den heer
Kuyper die er den nadruk op legde dat,
zoo 't hier een zaak van volksgezondheid
betreft, een algemeene verplichting behoort
te bestaan, en tegen het invoeren van el-
dors van vleesch en 't gemis van regelen
tot schadeloosstelling aan hen die eigen
slachthuizen hebben protesteerde.
De antirevolutionairen, door de Room-
schen gesteund, in 't kiesdistrict Leiden
veroverden aldaar een zetel in Zuid Hol
lands Provinciale Staten op de liberalen.
De heer Pera (ant.) werd in de vacature
v. d. Lith (lib.) met 1709 stemmen geko
zen tegen 1330 op den liberalen candidaat
Oppenheim. De liberale meerderheid in
die staten wordt daardoor weer 2 stemmen
kleiner.
Onze aandacht wordt getrokken door een
berichtje in de Gooische Courant waarin
«de centrale vrij-antirevolutionaire kies
vereeniging in het district Hilversum een
parig de houding van «Nederland en Oranje"
(betreurt), dat zonder eenige toenadering
te betoonen den (aftredonden) heer v. Heem
stra voor de Tweede Kamer had candidaat
gesteld" en «nog eens rijpelijk (wil) over
wegen wien candidaat te stellen voor do
Tweede Kamer: den heer J. J. B. Fanoy,
kapitein van het Indische leger of den
oud-afgevaardigde den heer J. H. J. Quarles
van Ufford".
Gelijk men weet is deze laatste een blau
wen Maandag Kamerlid voor Hilversum
Het klinkt wel zonderling, een kiesver
eeniging kwalijk te nemen dat zij haar af
tredenden geestverwant opnieuw can-
dideert.
