NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 94. 1901
Dinsdag 2 April
15e Jaargang
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST. te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
Engeland en Transvaal.
SCHOOLWET.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Twee maanden slechts scheiden ons van
den 5en Juni, den dag der candidaatstol-
ling over het geheele land, voor Kamel
en Staten.
In deze betrekkelijk korte spanne tijds
moet derhalve heel de organisatie tot in
alle bijzonderheden in orde zijn, de ean-
didaten zijn gesteld, de noodige fondsen
zjjn bijeengebracht en de wijze waarop zal
worden gewerkt deugdelijk zijn geregeld.
En dat te midden der voorjaarsdrukte,
die na den langen winter het den mees
ten veel volhandiger maakt dan anders.
Daarom mag van nu af aan wel alles
worden gedaan en voorbereid om straks
alles bij den stembusstrijd in orde te
hebben.
De kiezerslijsten, wij herhalen het, liggen
tot 21 April dagelijks voor een ieder ter
inzage. Niet alleen dus voor kiezers,
maar ook voor niet-kiezers.
Niet alleen voor imvoners der gemeente,
maar ook voor personen van buitenaf.
Bovendien zijn zij, tegen betaling der
kosten, in afschrift of afdrnk voor allen
verkrijgbaar.
Dringend- raden wij onze kiesvereeni-
gingen aan, zich zonder verwijl zulk een
afschrift of afdruk aan te schaffen.
Dat geeft de beste gelegenheid om hetzij
thuis, hetzij in de vergadering van be-
stuurs- of kiesvereeniging te onderzoeken
wie niet op de lijst en wel-, of wie wel
op de lijst staan en niet er op hooren.
Dan kan hiertegen in een briefje, op
ongezegeld papier, dus een gewoon velletje
postpapier aan Burgemeester en Wethou
ders, bezwaar worden ingediend en ver
betering der Kiezerslijst worden verzocht.
Mits dit geschiede vóór den 15 April.
Met nadruk verzoeken wij onzen vrien
den daarvan werk te maken.
Immers het kon in Juni, a. s. op één
stem aankomen.
Eén kiezer te weinig op de lijst kan
een district doen verloren gaan en daar
door in do Kamer de meerderheid ver
plaatsen.
Denkt aan Sneek!
Daar viel een der onzen met slechts
één stom.
Denkt aan Amsterdam VII!
Daar werd onze candidaat met een ge
lijk aantal stemmen, als jongste in jaren
uitgeworpen.
In beide districten werden twee libera
len gekozen.
En de leerplichtwet ging er met één
stem meerderheid door.
Laten wij dus oppassen.
1 April 1901.
Het doet ons genoegen dat ook de mo
derne redactie van de „Hervorming" orgaan
van den Protestantenbond, het met ons
afkeurt, dat de vrijzinnige-Democraten, door
de Middelburgsche kiesvereeniging „Een
dracht maakt Macht" bijeengeroepen, op
Zondag vergaderd hebben ter constitueering
van hun nieuwen Bond.
Roomschen en Democraten zien er geen
been in om bij voorkeur hunne kiesver-
eenigingen op Zondag bijeen te roepen.
Van Roomsche zijde zagen wij herhaalde
lijk tegen deze kwade gewoonte geprote
steerd doch nog niet van morderne zijde.
Het doet ons derhalve genoegen dat nu
ook uit de kringen der liberalen en vrij
zinnig-Democraten een stem opging tegen
dit „groot kwaad".
Helaas, ja, de Hervorming schrijft terecht,
dat „wij voor de godsdienstige viering van
den Zondag^ die ons zeer lief is, maar
waarvoor wij van velen hunner" (dat zijn
de nieuwe vrijzinnig-Democraten) „toch
weinig te hopen hebben".
Wij schrijven de rest van het betoog
over, want wij kunnen het niet beter zeggen
dan zij doet:
„Doch dat zij door hun vergaderen schade
doen aan de rust van den Zondag in maat-
schappelijken zin, die het toch door ten
toonstellingen, wedstrijden, pleiziertochtjes
al zoo bitter zwaar te verantwoorden heeft,
dat is ergerlijk. Er staan hier zulke ont
zaglijke belangen op 't spel, de eeuwenoude
instelling van den zevenden dag als rust
dag is zulk een groote zegen, dat wij ze
met hand en tand verdedigen mogen. En
elke vergadering op Zondag veroorzaakt
vooreerst dat er gewerkt moet worden door
lieden, die met de vergadering zelve niets
te maken hebben en ten tweede gewent
zij de openbare meening hoe langer zoo
meer aan een Zondag, die geen rustdag is".
Kitchener deelt in zijn telegram over
Babington's gevechten nog het volgende
mede
Do krijgsverrichtingen van Zaterdag dre
ven den vijand in noordelijke richting uit
stellingen die zij bij Kafferskraal innamen.
Zondag werd de vervolging enkel met de
bereden troepen voortgezet. De achter
hoede van de Boeren werd door een gelijk
tijdige beweging van onze beide flanken
opgedreven. Daarop kwam het convooi
in hot gezicht bjj Leeuwfontein, en Grey's
Nieuw-Zeelauders en woudloopers drongen
vooruit. De vijand trachtte een stelling
in te nemen, maar Grey's troepen reden
alles onder den voet, en dit mislukte. Kort
daarop werd het convooi door de Nieuw-
Zeelanders uit het oosten, door de Austra
liërs uit het westen overvallen. Toen werd
do aftocht van den vijand een vlucht, en
de vervolging werd voortgezet totdat de
paarden uitgeput tcaren.
Uit het district Tabanchu in den Oranje-
Vrijstaat wordt gemeld, dat kolonel Withe
na een nachtelijken marsch 30 Boeren over
vallen heeft, een Boer werd gewond, vier
gevangen genomem, en 6 wagens, 34 paar
den en een hoeveelheid vee buitgemaakt.
Kolonel Hickman's achterhoede had Maan
dag moeten terugtrekken voor de Boeren
Dinsdagochtend waren toen Joubert, Pre-
torius en Coetzee binnen Dewetsdorp ge
komen. Fourie voegde zich den volgenden
morgen bij hen. Zij zorgden in de eerste
plaats voor het verstrekken van voedsel
aan de niet Engelschgezinde vrouwen en
kinderen, en gebruikten daartoe de provi
and die zij uit Wepener hadden meege
bracht (die vrouwen en kinderen moeten
hot dus wel Spaansch gehad hebben onder
het nieuwe Engelsche bewind). De Boeren,
zegt de correspondent nog, waren er slecht
aan toe bij hun terugkomst uit de Kaap
kolonie, en boos over het mislukken van
hun inval.
Het transportschip Morayshire is uit
Southampton naar Zuid-Afrika vertrokken
met 18 officieren en 1100 man, grooten-
deels bestemd voor Baden-Powell's politie
corps.
Gisteren zijn 1000 man, die evenzoo tot
de politie behooren, te Kaapstad ontscheept,
en nog denzelfden avond naar Bloemfon
tein vertrokken.
In de Arnh. Crt. spreekt iemand uit
Kaapstad zijn spijt uit over het mislukken
van den inval in Kaapkolonie, doch wijst
met zeker genoegen op de pest, een
nieuwen vijand, welke het Engelsche leger
op den duur niet ontloopen zal. Hij heeft
gelijk in dit laatste beweren; want reeds
moeten drie Engelsche soldaten aan de pest
gestorven zijn. Het is toch een feit zegt
hij »dat de pest zich daar het eerst
openbaart waar onreinheid heerscht, vooral
waar deze gepaard gaat aan een ongere
gelde levenswijze. En stellig mag het leven
van den Britschen soldaat te velde onge-
regeld genoemd worden."
Erger dan de pest nochtans vreest en
schuwt hij een mogelijk Engelsch opper
bestuur. Hiervan zegt hij
»De gevaren waarmee de pest ons be
dreigt, maken op ons niet den indruk, als
die van den tegenwoordigen stand van
zaken in dit land. Wee, wee, als de Brit
zijn zin krijgt. Men kan zich niet voor
stellen, hoe cynisch de Brit hier redeneert.
Natuurlijk wil hij schijnbaar fair zijn. Hij
wil Boer en Brit vorzoenen; hij wil de
taal niet uitroeien; bij wil een zelfstandig
bestuur geven, maar alleen on in zooverro
als het met zijn politiek strookt. Diep,
zeer diep griefde mij een brief in de Cape
Times, waarin een kersversch aangekomen
imperalist uit Engeland zich verbaast, dat
hier een advocaat Hollandsch moet ver
staan, dat hier aan dat miserable jargon
rechten worden gegeven!"
De Wet is de Transvaalsche grens over
getrokken met 400 man; op ongeveer 35
mijlen van Standerton.
Over weinig aangename toestanden te
Pretoria schrijft een correspondent van de
„Morning Post" o. a. het volgende;
„Men kan niets doen zonder verlof. Om
te kunnen rijden heeft men^ een vergun
ning. noodig. Natuurlijk moet men eerst
verlof hebben om een paard te koopen en
moet de verkooper zijnerzijds verlof heb
ben om te verkoopen. Zoo is het ook ge
steld met rijden in een rijtuig, het hou
den van een koetsier, wielrijden, enz. Ik
heb mijn zakken vol met speciale vergun
ningen en wordt onophoudelijk aangeroe
pen om nu de eene dan do andere te
laten zien. En het loven hier is een last
wanneer men de bestaande bepalingen
niet letterlijk opvolgt."
In de Zuurbergen, waaruit de Boeren
pas waren verdreven, heeft zich thans
weder een commando genesteld.
De sterkte van het commando dat zich
bij De Wet in Transvaal heeft aangeslo
ten, wordt reeds op 1200 man geschat.
Men verwacht dat De Wet met deze man
nen de operatios van generaal French zal
gaan bemoeilijken.
De correspondent van de Times die
melding maakt van den aanslag op den
trein van Balmoral, voegt er bij dat de
lijn 30 uren versperd is geweest, en dat
voortaan een grootere macht van bereden
troepen afgezonderd zal worden ter bewa
king van deze lijn, die zoo sterk blootge
steld schijnt te zijn aan aanslagen.
De Boeren van Fourie in den omtrek
van Dewetsdorp maakten het de Engel-
schen zoo lastig dat generaal Bruce Ha
milton er Woensdag op uit is gegaan om
hen uiteen te jagen. Dertig KM. moesten
de Engelschen trekken voordat het Boe-
renkamp gevonden werd, maar de Boeren
ontsnapten voordat een omtrekkende be
weging uitgevoerd kon worden. Op den
terugweg naar het dorp ontmoette men
een anderen troep Boeren, die „met ver
lies teruggedreven werden", waaruit wij
opmaken dat de Boeren de aanvallers wa
ren, en Hamilton's verrichtingen dus weer
niets hadden uitgehaald.
Van bevoegde zijde schrijft men:
't Is nog niet lang geleden, met betrek
king tot behandeling van vrouwen en kin
deren. die in de kampen om Johannesburg
gevangen worden gehouden, aangetoond,
dat do Engelsche districts geneesheer het
te verstrekken voedsel als onvoldoende en
ziekte veroorzakend heeft afgekeurd, en
dat een tweede dokter bij onderzoek be
vonden heeft, dat het was »ongeschikt
voor menschelijk voedsel of schadelijk";
thans kamen nieuwe gegevens de lijst der
beschuldigingen aanvullon.
De Boerenfamilies te Johannesburg heb
ben het zeer armoedig. Het weinige geld,
dat zij bezitten, is spoedig verbruikt,
omdat zij verplicht zijn tegen zeer hooge
prijzen noodzakelijke levensmiddelen te
koopen uit eigeb middelen. En zoodra
iemand iets koopt, wordt hij van de rant-
soenlijst geschrapt; want dan wordt hij of
zij als bemiddeld aangemerkt.
Voor eenigen tijd zijn vleeschrantsoenen
verstrekt als gevolg van do ernstige
klachten, die zijn ingebracht door leden
van de Hollandsche kerkbesturen en ande
ren; doch het verstrekte blijft geheel
onvoldoende. Er is dan ook zeer veel
ziekte. Midden Januari behoorden ruim
10 pCt. van de vrouwen en kinderen in
het kamp bjj de Robinson-mijn tot de
verpleegden. In de andere kampen was
het met ziokten minder ernstig gesteld
toch zag hot er daar nog treurig genoeg
uit.
In een der kampen zijn de vrouwen en
kinderen gehuisvest in de kaffer-compounds.
Van de 2853, die in do derde week van
Januari in de verschillende kampen waren
stierven niet minder dan 10 personen.
Dit maakt een jaarlijksch sterftecijfer van
250 of ruim 175 op de 1000.
De menschen waren veilig op hunne
plaatsen met overvloed van vee en voed
sel. Zij zijn weggevoerd om hen te be
schermen, zoo het heette. Welke die be
scherming was, blijkt uit bovenstaande
treurige feiten. Het voedsel dat verstrekt
wordt, is slecht en onvoldoende en wordt
op hondsche wijze uitgereikt.
Weidenkenden in Johannesburg trach
ten zooveel mogelijk te helpen, zoowel
door bij de militaire autoriteiten aan te
dringen op verbetering van voedsel en be
handeling als door het verleenen van on
middellijke en daadwerkelijke ondersteu
ning.
Er is echter nog meer hulp noodig, en
die hulp komt uit Europa. Het zenden
van geld wordt dringend aanbevolen.
Geld in vertrouwde handen verdient verre
de voorkeur boven de goederenzending,
waarvan het vervoer tijdroovend, de keu
ze spoedig verkeerd en de aflevering
onzeker is.
Blijkens het Voorloopig Verslag over het
ontwerp tot wijziging en aanvulling van
enkele bepalingen der wet tot regeling van
het lager onderwijs (subsidiën onderwijzers
traktementen enz.) waren vele leden van
meening dat de Regeering niet is geslaagd
in haar streven op allerminst karige wijze
te voldoen aan de belofte bij de behandeling
der Leerplichtwet aan de voorstanders van
't bijzonder onderwijs gedaan.
Volgens hem zal het bijzonder onderwijs
ondanks de voorgestelde subsidieverhooging
ten gevolge der Leerplichtwet deels terstond
maar vooral op den duur financieel van
slechter conditie worden, te meer daar aan
deze voorstellen zijn vastgekoppeld voor
stellen betreffende de salarissen der open
bare onderwijzers, welke geen gevolg zijn
dier wet, en welker aanneming het bijzon
der onderwijs nieuwe en zware lasten op
legt, slechts zeer ten deele voor 't verhoogd
subsidie gedekt. Eenige leden verklaarden
met dit ontwerp niet te kunnen meegaan,
omdat het voortbestaan en de ontwikkeling
van vele bijzondere scholen daardoor ernstig
wordt bedreigd. Vele andere leden konden
zich over 't algemeen met dit ontwerp ver
eenigen, waardoor de Regeering aan haar
toezegging in ruime mate heeft voldaan en
juichten de opgenomen jaar wedden verbete
ring der openbare onderwijzers toe. Enkelen
meenden dat een nieuwe stap werd gedaan
in de richting van confessioneel onderwijs
door den Staat, h. i. in strijd met art. 192
G.W. Sommigen betreurden dat er thans
geen gelegenheid was een geheele herzie
ning der Wet van 1878 aanhanging te
maken daar verschillende andere wijzigingen
wenschelijk werden geacht; wijzigingen
van art. 54bis, zoodat ook aan scholen met
20 leerlingen subsidie kan worden gegeven,
en van art. 1 zoodat onderwijs aan minder
dan 20 kinderen als huisonderwijs kan
worden beschouwdschrapping der vrije
en ordeoefeningen als verplichte leervakken
wijziging van art 16 om toelating van kin
deren op scholen in eene andere gemeente
niet langer afhankelijk te maken van eene
desbetreffende gemeenschappelijke regeling
opneming van art. 39 betreffende het wacht
geld aan onderwijzers bij opheffing der
school of van hunne betrekking en de her
ziening en opneming van bepalingen be
treffende het verleenen van ontslag bij ziekte
het stellen van een leeftijdsgrens voor ver
vulling der onderwijzersbetrekking, wijzi
ging van art. 73 om verschuiving van werk
door de schoolopzieners op de onderwijzers
te beletten. Voorts werd mededeeling ge
vraagd omtrent de voorgenomen pensioen
regeling van onderwijzers-weduwen en wee
zen.
Sommige leden vonden het niet aanbe
velenswaard in de bestaande tractements-
regeling der openbare onderwijzers thans
verandering te brengenanderen gingen
niet zoo ver, maar achtten de in 't on der-
wij zersvereeniging-reijuest gestelde eischen
overdreven.
Anderen achtten de tegenwoordige trak
tementen beneden het bedrag waarop de
onderwijzers, met 't oog op hunne maat
schappelijke positie, aanspraak hebben en
betwistten dat hunne opleiding weinig zou
kosten. Andere ambtenaren genieten veel
hoogere wedden en de bezoldiging der on
derwijzers in vele andere landen is hooger
dan na aanneming van dit ontwerp 't geva
zal zijn. Tegen de voorgestelde regeling
werden echter velerlei bedenkingen geop
perdmet de geschiktheid der onderwijzers
dient meer rekening gehoudengeen gelijke
minima van traktementen voor 't geheele
landde pt riodieke traktementsverhoogingen
geheel ten laste van het Rij kregeling der
verhooging in verband met huwelijk en
aantal kinderen en vrije woning aan alle
gehuwde onderwijzers. Anderen kwamen
tegen dit punt met nadruk op. Sommige
leden meenden dat er een overvloed van
beschikbare onderwijzers is, anderen dat
er vooral bij 't bijzonder onderwijs gebrek
aan onderwijzers bestaat. Eenige leden
wenschten overlegging van een over
zicht omtrent de werkelijke verbetering bij
aanneming van 't ontwerp in de traktemen
ten gebracht.
Sommigen achtten de minimum-wedde
voor schoolhoofden van f 750 te laag, wensch
ten deze op f 800 te zien gebracht en
wenschten voorts met het aantal dienstjaren
als onderwijzer en de grootte der scholen
bij de regeling der wedden rekening te
zien houden.
Vrije woning of huishuur-vergoeding aan
allen die 28 jaar oud zijn, werd voor de
klasse onderwijzers gewenscht, wier ancien -
niteitsverhoogingen sommigen te laag acht
ten. Omtrent toekenning van toelagen voor
hoofd- en bijacten bestond veel verschil
van gevoelenhet minimum van 60 cent
per lesuur voor herhalingonder wijs achtten
sommigen te laag, anderen voldoende.
Van verschillende zijden werd aange
drongen op wettelijke regeling der trakte
menten der bijzondere onderwijzers op
gelijken voet als voor de openbare, althans
f500 als minimum met f 100 verhooging
voor hoofdacte aan de onderwijzers, f 750
als minimum aan de hoofden te verzekeren
terwijl sommige voorstanders van bijzonder
onderwijs in beginsel tegen wettelijke trak
tementsregeling der bijzondere onderwijzers
gekant waren, achtten anderen deze in
beginsel noodig. Eenige voorstanders van
't openbaar onderwijs hadden geen bez waar
tegen subsidieverhooging aan't bijzonder on
derwijs, om zekerheid te hebben dat de
bijzondere onderwijzers behoorlijke beloo
ningen ontvingen, anderen zouden met
verdere verhooging dan voorgesteld, nimmer
kunnen meegaan.
De voorgestelde subsidieverhooging voor
het openbaar onderwijs achtten verscheidene
leden geen voldoende tegemoetkoming in
de meerdere uitgaven uit de Leerplichtwet
voor de gemeenten voortvloeiend. Vooral
voor groote gemeenten achtten enkelen de
regeling nadeelig, anderen meenden dat
deze juist te zeer worden bevoordeeld.
Sommigen wilden 't Rijk de ancienniteits-
verhoogingen en die voor de hoofdacte ge
heel voor zijn rekening doen nemen, eenige
vergoeding van een deel der meerdere
kosten aan gemeenten, die hooger salaris
geven dan de wet vereischt. Sommigen
maakten bezwaar tegen de uitkeering voor
schoolbouw van lu van het kapitaal, terwijl
verschilleude bezwaren werden geopperd
tegen de regeling van de vergoeding voor
het geven van herhalingsonderwijs.
Men achtte o. m. het maximum der lesuren
voor de bjjdrage ten onrechte op 192 per
