NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
'aarden- en
Koop,
Eeeren-Bijvielen
No. 85 1901
Zaterdag 16 Maart.
15e jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Winkelhuis
ruin,
te koop,
;erskneeht
iknecht.
stbode
Bij tlil Mm khurt een Ipepl.
EEN ALPENBLOEME.
ke vinder van een
)rtefeuille, waarin
wordt beleefd ver-
)en goede belooniug
mn liet Bureau „de
1BOUWERS.
orhanden
NE, örijpskerke.
E
digers om in Zuid
werkzaam te zijn.
an den Inspecteur
:straat, Middelburg.
[e BB uur:
Schildersbedrijf,
Arendskerke.
ed. G. VERBURG.
E32jIE32ST\
OP:
en staat zijnde
net Raam.
gemakkelijk om
goede waeht-
m twee vaar-
m, bij
BLOED, Ritthem.
DONE, Moesbosch
OP
je Poten
ANGELS en
BURGER, We-
OP
tiapen met
L en ruim
rs te huur, bij
AN, Koudekerke.
OP
p r ij s.
vanaf f 70
EVERSDIJK te
zes,
Zoutelande.
nd
ERSE te 's-Gra-
om terstond in
POLEIJ, Boekh.
inkomende
eid benoodigd
lerooskerke.
d
■uiskiiecht
MARIS, Nisse.
enhuis, bij Mej.
Middelburg.
evraagd
Brieven, lett.
Goes.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
Goes
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Overheidsbemoeiing en Persoon
lijke Vrijheid.
10
FEUILLETON.
TWEEDE KAMER.
ZLAVEIiZAAD,
nstmeststoffen.
Zwolle,
\appij verzekert tegen
O P
ed, bij A. POPPE,
tol.
Tonge-Ver west.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummersn 0,025.
UITGAVE DER 'FIRMA
en tan
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 April op dit
blad abonneeren, ontvangen de nog
voor dien datum verschijnende num
mers gratis.
De Belgische Staatsman, Deschamp,
heeft niet ten onrechte gezegd: de revo
lutie heeft twee ware begrippen vrijheid
en nationaliteit" vervalscht en zou die doo-
den, indien zij kon. Er is geen tijd,
waarin meer onder het geklingol der vrij-
heidsklok der ware vrijheid het graf ge
dolven is, dan do onze.
Dat komt tengevolge van de doorwer
king der revolutionaire gedachte omtrent
gezag en vrijheid. Alleen een juisto ge-
zagsbeschouwing waarborgt de echte vrij
heid. Men vergete toch nimmer dat er
een onderscheid is tusschen vrijheid en wij
zinnigheid. Hetgeen men tegenwoordig met
den laatsten naam bestempelt, draagt maar
al te vaak het kenmerk van willekeurigen
ra-fec«cs6at2 WcaiiA'. C\ t v»-»,
J nien IS zon TTVTimrimff
mits maar het algemeen belang geen op-
offering uwer persoonlijke vrijheid eischt.
En zelf zullen die vrijzinnigen dan uitma
ken wat het algemeen belang is. Daarin
alleen vindt men de grenzen van het staats
gezag. In de praktijk wordt dan inder
daad staatsgezag gelijk aan staatswillekeur,
dat is, staatsdwingelandij.
Er is evenwel op aarde geen absoluut
gezag denkbaar. Uit God is alle macht.
Niet in den Staat vindt men de bron van
alle souverein gezag.
Wanneer men nu erkent dat God de
bron is van bet gezag, dat het God is,
die de scboone gedachte dat er een Staat
zijn zou beeft gedacht dan vindt het
staatsgezag ook in God en in Zijne orde
ningen zijne begrenzing en kan het dus
nooit absoluut zijn. De mate van zijn
uitgestrektheid hangt dan ook niet af van
willekeur, maar is eeuwig want wij hebben
slechts uit natuur en schriftuur de orde
ningen Gods op te sporen.
Wij zullen dan bespeuren dat een volk
niet iets mechanisch is niet een »peuple
d'administré's" een hoop zielen op
een stuk grond voor goede administratie
ingedeeld maar oen organisch geheel
dat er verschillendo levenskringen worden
gevormd, die een van God ingeschapen
levenswet hebben. Hiermede nu heeft de
overheid te rekenen. Zij is van Godswege
gehouden om eiken kring zijn eigen leven
te laten leven, zich overeenkomstig zijn na
tuur te laten ontwikkelen. Haar optredon op
het terrein des maatschappelijken levens zij
Een Episode uit der Waldenzen Historie.
IV. HEREEND.
Waar was Rosa? Waar was George?
Samen gedood? Hadden zij samen dit
leven verlaten Lang lijden zou hen heiden
bespaard zijn. Rosa was gevangen genomen
en in een vunzig kerkerhol geworpen.
In 'een jaar stierven 5000 in die gevangenis.
Geen leed was haar wedervaren. Doch
een nameloos heimwee, een onweerstaanbaar
verlangen naar George verontrustten en
kwelden haar. Zij bleef leven ondanks
alle ontbering. En dat.wekte bij haarde
hope, dat zij hem hier op aarde zou weder
zien.' En toch? Was hij gevangen? Was
hij gedood? Wat was er van haar vader
terecht gekomen? Had moeder die ellende
overleefd? Of juichten zij allen nu reeds
'voor den troon van het Lam en wenkten
haar die sterren, die zij 's nachts even kon
zien schitteren van boven om daar haar
dierbaren te ontmoeten
Terwijl zij een liefdedienst vervulde,
had zij haar man uit het oog verloren en
dan ook steeds beschermend, niet regelend.
Wanneer er een levenskring dreigt ten
onder te gaan, overherd of in botsing door
of met een anderen, dan biede de overheid
haar hulp, tot alles weer in het rechte
spoor loopt en elke kring vrij kan wente
len om eigen as Zij moet heerschen over
de kringen, doch nooit daar buiten. Zoodra
zij dit doet, doodt zij de ware vrijheid.
Het gezag der overheid is ook begrensd
door de rechten der personen. De persoon
heeft één eigen levenskring, waarover de
overheid niets heeft te zeggen. Deze per
soonlijke rechten worden voor een deel
reeds door de natuur dor zaak en don loop
der historie beschermd en erkend doch
weer behooren zich nog veel te ontwik
kelen. In onze dagen treedt het overheids
gezag meer in het maatschappelijk leven
dan voorheen. Voorzoover dit dient om
zwakken te beschermen en bij een grooton
maatschappelijken ommekeer te behoeden
voor ondergaan, heeft dit ongetwijfeld onze
warme sympathie. Ideaal blijft echter dat
bij meerderen vooruitgang de staatsbemoei
ing vermindere of juister gezegd dat door
vermindering der staatsbemoeiing van meer
deren vooruitgang blijk zij. Niet het minst
sYoflCif1 'ons'ükzlS"'Op hch auwhrcrttiJlFo-
tisch standpunt van individualisme want
juist door do werking van dit stelsel
is meer dan ooit de individueele en per
soonlijke vrijheid gekrenkt.
Wat wij dan onder die vrijheid verstaan
Niet de afwezigheid van eiken band zelfs
niet met den staat maar wel een los zijn
van die banden, welke tegen de natuur
ingaan.
Onze vrijheid is een gebonden zijn, door
den band, welke bij den aard van 's men-
schen wezen past en tot de natuur van dit
leven behoort.
De persoon heeft eigen rechten en plichten,
om welker uitoefening en vervulling hij die
vrijheid behoeft. Pas daarna komt de band
met den staat, met de gemeenschap. Maar
ook deze beiden worden heheerscht en voor
afgegaan door den hand met God. De
kerkvader Angustinus zei het zoo schoon
Alleen in het dienen van God, bestaat de ware
vrijheid. De revolutionaire staatsgedachte
onzer dagen keert dit alles om. O ja! ge
moogt wel een band met God in 't ver
borgene of in uw huiselijk leven hebben.
Doch op publieke erve wordt het niet ge
duld.
Het staatsgezag zich niet begrensd ach
tend door Gods ordeningen, neigt tot ty-
rannie. Het oude inquisitorisch beginsel
»dat het persoonlijke recht moet opgeofferd
worden ten bate van wat men onder algo-
meen belang verstaat, zelfs met verkrachting
der consciëntie" is in verfijnden vorm
herleefd. Die fijne vormen zijn de oorzaken
straks waren de woeste dragonders ge
komen en hadden haar gevangen genomen
en alleen aan de welwillendheid van een
officier had zij het naast God te danken
gehad, dat geen direct leed haar genaakte.
Haar edele schoonheid had hem getroffen
en een schier onverklaarbare eerbied voor
die jonge vrouw had zijn handen gebonden
en zoo had de Heere aan haar zijn woord
vervuld.
En George? O hadde hij geweten, dat
hij in dezelfde stad met zijn Rosa vertoefde,
de wanhoop zou minder dikwijls zijn ziel
doorvlijmd hebben. Niemand der wachters
wilde hem iets zeggen. Zoo zweefde ook
hjj in onzekerheid en niet alleen een pijn
lijke ongerustheid en onzekerheid kwelde
hom van binnen, maar ook een diepe,
schoon niet levensgevaarlijke wonde ver
bitterde hem het leven. Somtijds wenschte
hij wel gestorven te wezen evenals zijn
vader, die hij wreed voor zijn oogen had
zion vermoorden. Van Rosa's moeder wist
hjj niets evenmin als zij. Geen Bijhei had
hij om hem te troosten, doch 't was, of
de Heilige Geest hem de gedeelten der
Schrift in de ooren fluisterde, die hem op
beurden, als wee en droefheid hem over
vielen.
van grooter gevaar voor de persoonlijke
vrjjheid dan in den 80-jarigen krijg.
Tot de persoonlijke rechlen en vrijheden
behoort ongetwijfeld de uitoefening van het
ouderlijk gezag. Immers de persoon ont
leent dit niet aan den staat, maar recht
streeks aan God. Het is van dat overheids
gezag naar aard en wezen onderscheiden.
Tot de persoonlijke vrijheden behoort
evenzeer zonder tegenspraak de vrijheid
der geestelijke ontwikkeling derhalve
ook vrijheid van onderwijs.
Is dan dit ouderlijk gezag en die vrij
heid van onderwijs in Noderland niet on
gerept? O, ja! in het oude land van vrij
heid bestaat persoonlijke vrijheid in
schijn nog altijd doch achter uw vrij
ouderlijk gezag en uw vrijheid van onder
wijs staan de nut sen''mits gij uw kind
laat vaccineerenmits gij na eerst flink
betaald te hebben voor dingen, die tegen
uw consciëntie indruischen nog geld
genoeg over hebt om eigen scholen te on
derhouden. Zoo verliest men do vrijheid
over zijn eigen vleesch en bloed want
het algemeen belang naar eigenwijze
officiëele staatswetenschap eischt het.
En heeft men dan uw vrijheden ter zijde
ut/7 w/i UVg T* \J2- IJL/u g ->
v m gunst vrijstelling te verleenen b. v.
van vaccinatie, en schoolgaan uwer kinde
ren maar dan moet gij die gunst nog
duur koopen want laat ge ze niet vacci
neeren dan kunnen uw kinderen niet op
school; doch moeten toch onderwijs ont
vangen, terwijl gij bovendien ook zelf uw
kinderen wilt opvoeden naar den eisch van
onzen tijd om straks dapper mede te kun
nen strijden tegen die staatsdwingelandij.
Ge moet dan een eigen onderwijzer ne
men alles zelf bekostigen na eerst
voor anderen te hebben betaald door mid
del van uw belasting. Wie noemt dit
consciëntie vrijheid? Verslapt en verzwakt
men door den invloed van dergelijke wet
gevingen niet de veer van het geweten?
Alleen bij een onvoorwaardelijk eerbiedi
gen van de consciëntie kan door een
krachtig natuurlijk leven de nationale
kracht woiden versterkt. Tegen die staats-
inquisitie gil krachtig de strijd. Pal sta
men voor de van God verkregen persoon
lijke vrijheden. Nooit zwjjge dan ook het
Nederlandsche Christenvolk voordat de
liberale dwangwetten weer afgeschaft zijn.
Gestreden in naam der vrijheid tegen der
gelijke vrijzinnigheid 1 Do ruwe vorm
van de inquisitie', „brandstapel en schavot" is
weg; den verfijnden en daarom gevaarlij
ken vorm, die thans van staatszijde dreigt,
moeten wij ernstig bestrijden, opdat niot
mede om onze lauwheid het Noderlandsch
volksbestaan worde ondermijnd want
juist de persoonlijke vrijheid d. w. z. de
Zou hij moeten sterven in die gevangenis
Zijn geliefde dalen nooit weerzien
JaHij zou ze nogmaals betredeD. Doch
na lange afwezigheid.
In Europa had het handelen van den
hertog van Savoye een kreet van veront
waardiging doen opgaan. Verschillende
hoven wendden zich tot Victor Amadetis
en de invrijheidstelling van de nog over
gebleven 3000 gevangen Waldenzen werd
eindelijk na lange onderhandelingverkregen.
En daar kwam wederom een bode; doch
nu, om de vrijheid te verkondigen. Maar
hoe Om 5 uur des avonds werd hun de
tijding gebracht. En soldaten stonden ge
reed em ze weg te voeren over de grenzen,
terwijl de sneeuw het pad verlichtte en de
adem tot jjzel stolde in de ijskoude lucht.
Rosa had in de gevangenis te Mondori
haar gebeden opgezonden en ofschoon zij
nog 150 broeders en zusters zag vallen,
door gebrek en koude overweldigd, zjj kwam
ongedeerd hoewel doodzwak te Genève aan.
George ging hinkend en door zijn broe
ders ondersteund op weg. Ze kwamen
aan den voet van den Mont-Cenis. Een
zware storm dreigdo. Toch moesten zij
den berg op. De gidsen smeekten voor
de gevangenen, of zij in de dalen mochten
souvereiniteit van den persoon in eigen
levenskring is hot hecht cement van ons
staatsgebouw.
15 Maart 1901.
Zeer juist.
Het Vaderland meent dat het door ons ver
dedigde denkbeeld, het Rijk te heiasten met
eene uitbetaling van alle onderwijzerstraete-
menten naar vasten, wettelijken maatstaf,
ligt op de lijn van het Unie-Rapport en dé
rijkskas vrijwel onbeperkt zou open stellen
voor ieder die mocht goedvinden een school
op te richten.
Dit schijnt ons volkomen juist. Ons
voorstel ligt in de lijn van het Unie-rapport
en mitsdien ook hoewel het Vaderland
dit schijnt te betwisten in de lijn van de
wet-Mackay.
Ziet het Vaderland in het oprichten van
een school door „ieder die zulks mocht goed
vinden" een kwaad Ook wanneer vast blijft
staan, hetgeen ook de wet-Mackay en het
Unie-rapport eischen, dat onder „ieder
die zulks verlangt" toch altijd een wettelgk
gediplomeerde is te verstaan, en dat geene
nitkeoring geschiedt dan na eD in verhouding
tot den geleverden arbeid. (Nederl 1
Die z goede smaaen, mui «memi ot/jjUuzx
de socialisten tegen de vrijheid van geweten
en tegen den Godsdienst, maar ook smaden
ze de schoone gave der zelfverloochenende
Christelijke liefde.
Zoo schrijft een welbekend woordvoerder
van de sociaal-democraten in Eet Volkhet
socialistisch dagblad, aan het adres van do
Christelijke instellingen voor boetvaardige
gevallen vrouwen
»In die huizen krijgen de berouwhebbende
prostituees lichaams- en zielespijs. vooral
van de laatste en een nog al geprononceerde
liefderijke verzorging.
Volgens alle regelen van de kunst en de
ervaring, door diepgaande studie van het vraag
stuk verkregen, worden de prottituees daar
in berouwhebbende zondaressen omgesmeed
en hunne wonderbaarlijke bekeeringen wor
den op anti-prostitutie meetings zeer wij d-
loopig opgedisckt tot stichting van eenige
godzalige dames en tot exempel aan die
genen, die eventueel nog onbekeerd in de
zaal aanwezig zijn.«
Verwondert u over deze gevoelens geens
zins.
De man die dit schreef, hield eens een
rede over „vergif" dat was het kerkgeloof.
Met zijn cynisch God-verloochenen heeft
hij geen oog om het schoone te zien, dat
uit God is.
En zullen zouden onze pleitbezorgers zijn,
onzs aanvoerders in den politieken in
strijd
De strijd is tegen hen zelf. JV. Pr. Gr. C
overnachten. Maar neen. Voort, den berg
op! Voort te midden van sneeuwstorm
en zonder kleederen. Zonder voedsel. De
soldaten smeekten, doch neen, de officier
beval den voortmarsch en 't gevolg?
Elf soldaten en 86 Waldenzen verloren
hun leven. Moeders met kinderen aan de
horst werden later verkleumd gevonden.
Doodgevroren en uit hun lijden verlost.
George kon later zelf niet vertellen, hoe
hij gered was. Zijn medetochtgenooten
hadden hem voortgesleurd, en de wonde
aan zijn been was weer open gereten.
Voortaan zou hij altoos kreupel blijven.
De tocht ging naAr Genève.
Eindelijk waren zij er en een vriende
lijke ontvangst wachtte hen. Een akelig
gezicht was het, al die ellende te zien.
Het vorige jaar was een schare Hugenoten
binnen getrokken, maar zóó hadden die er
niet uitgezien. Veel van de doorstane smart
werd gelenigd door die broederliefde, daar
in Genève ondervonden. Men twistte bijna
om ze op te nemen.
Rosa werd opgenomen in het huis van
een aanzienlijke en een zorgvuldige ver
pleging gaf haar spoedig schoonheid en
kracht weder.
Weldra toen de lente kwam, mocht zij
Te Amsterdam wordt om een Kamer
zetel gedongen door drie oude politieke
vrienden, die tot voor enkele jaren nog
in éénzelfde politieke kiesvoreeniging als
„radicalen" saam de lakens uitdeelden.
Drie oude vrienden, die nu tot drie
verschillende partijen behooren, doch al
leen hierin nog overeenstemmen dat zjj
geen van drie meer behooren tot de partij
waaruit zij zijn voortgekomen.
Den Hertog liep terug tot de liberalen
van de Unie, v. d. Bergh deed eeD schrede
achterwaarts tot de vrijzinnige democraten;
en Polak schreed voort naar de sociaal
democratische arbeiderspartij.
Een goed gekozen stelletje voor een
schijnverkiezing.
W ie te Amsterdam mr. Hartogh ver-
vangt, zal niet zoo heel veel dagen zitting
hebben of hij moet weer aftreden.
Daarom laat men zeker drie oude vrien
den om dezen zetel kampen.
Dat de Kamer, als zij wil, wel vlutr
„xM. J~ caJ.1..1 jTV!
gen gevoerd, replieken geleverd, artikelen
behandeld, stemmingen gehouden, eiXZv__
enz. en zie, de wet is afgehandeld. Woens
dag eindstemming.
Dit is vrucht van de tegemoetkomende
houding door de regeering aangenomen,
en van het feit dat de Kamer een ruim
gebruik maakte van haar recht tot zelf
beperking.
Dr. Kuyper opende het debat met een
warme sympathiebetuiging. Het ontwerp
strekt ook tot breideling van het autori
taire, het militaire optreden der genees
kundigen een standsgehrek, noemde hij
dat, en terecht 1 Ook 't optreden der
vrouw in de gezondheidscommissiën achtte
hij hier zeer op zijn plaats, uit een ge
zondheidsoogpunt, niet wijl hjj 't femi
nisme gelijk geeft. Dat de regeering deze
zaak (volksgezondheid) niet bureaucratisch
regelt, gelijk in Duitschland, acht Spr.
een voordeel; toch is er nog te veel ad
ministratieve omslag. Mits met wijsheid,
niet penterig maar practisch opgetreden
worde, zal het volk voor deze instelling
gewonnen worden.
Natuurlijk hieven in de onderdeeleu
van het ontwerp nog enkele principieele
bezwaren; de heer Lohman noemde er
een: het te veel gebruik maken van den
eed. Daardoor geeft men aan te veel
personen het recht om procesverbaal op
te maken. Laat men den eed vervangen
door een verklaring. In dien zin stelde
eens uitgaan om in de verfrisschende natuur
van haar zwakheid te herstellen.
Op een schoonen morgen deed zij haar
gewone wandeling. Peinzend ging zij door
de straten. Zij dacht aan haar oude dalen
en haar ouderlijk huis. Terwijl zij zoo
doorwandelt met een andere zuster, valt
haar oog op een kreupele, die aan het
andere einde van de straat komt aanwan
delen. Wie is dat? Hij versnelt zijn tred
en als hij nader komt, ontsnapt een kreet
aan haar lippen, want hij die man
daar is haar George. Zij laat
haar zuster alleen en snelt in zijn armen.
Wie zal de vreugde van dat wederzien
schilderen? Wie verhalen wat zij samen
doorleefden? Do pen is te onbesneden,
dan dat die zou wagen zulk een tooneel
van enkel reine zaligheid te bederven door
ruwe kleuren 1
Een psalm steeg op; stil, onhoorbaar,
doch Hij die het hart aanziet, wist, dat
uit heider ziele een dankoffer was opge
stegen tot zijn troon een onuitsprekelijke
verzuchting, maar toch gehoord en aange
nomen.
(Wordt vervolgd.)
o
