NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 83. 1901.
Donderdag 14 Maart.
15e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
ikerskneeht
rsknecht.
elburg»
t a g e n a.
lalsboDdster
11,—
11,-
11,—
11,—
11,—
11,-
11,—
11,—
11,—
11,—
11,—
11,30
10,—
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
LaMtmlréra over Bemeslins-
EEN ALPENBLOEME.
Engeland en Transvaal.
den gal, sljjm.
>r. HUENTA, die
geelzucht, hoofd-
akking en boudt de
EKETEE, Ierseke
Mei
Boekh. D'HUIJ.
ïwe, 29 jaar oud,
te komen met een
'uimd humeur, hoog
:hte, daar zij ook
Brieven, liefst met
ureau van dit blad
Geheimhouding
o n d
3KERSE te 's-Gra-
n om terstond in
POLEIJ, Boekh.
ierikzeesche
latschappy
Van Botterdam.
's midd.
)ins. 12
Voen 13
>ond. 14
"rijd. 15
ater. 16
ond. 17
!aan. 18
ins. 19
Toen 20
ond. 21
rijd. 22
iter. 23
end. 24
aan. 25
ins. 26
roen.27
ond. 28
rijd. 29
ter. 30
ind. 31
11,-
11,-
11,—
11,
11,30
10,-
10,30
TDIENST
XB. BOTTERDAM
Midd.
8,45
8,45
8,45
8,45
8,45
0,15
8,45
8'45
8,45
8,45
8,45
Eott
9,-
9,-
9,—
9.—
9,_
9,-
9,-
9,-
9,-
9,-
yd.
5a) nm. 3,30i)
0«) nm. 3,55
5 nm. 1,55
2,15
3,305)
3,50
naar Breskens en
a Vlissingen naar
el ken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met April op dit
blad abonneeren, ontvangen de nog
voor dien datum verschijnende num=
mers gratis.
HÜ21F£I»!I£.
Goes, ook voor Kloetinge, Kattendijke,
's Heer Hendrikskinderen en Wissekerke
14, 15, 16, 18, 20, 21, 22 en 23 Maart.
Wolphaartsdijk 15 April.
Heinkenszand, ook voor 's Heer Arends-
kerke, 16 April en 17 April voormiddags.
's-Heerenhoek, ook voor Borssele en
Nieuwdorp 17 April namiddags en 18 April.
Ovezande, ook voor Nisse, 19 April.
Ellewoutsdijk, ook voor Driewegen, 20
April.
Baarland, ook voor Oudelande, 22 April.
Hoedekenskerke, 23 April voormiddags
's=Gravenpolder, ook voor 's-Heer Abts-
korke 23 April namiddags.
Kapelle, ook voor Schore, 24 en 25 April.
Wemeldinge, 29 en 30 April 's voor
middags.
lerseke, 30 April 's namiddags, 1 en 2
Mei.
Kruiningen, met uitzondering van
Haiiowooaftl Q- JL£ol.
Hansweerd, 4 Mei.
Krabbendijke, ook voor Waarde 6 en
7 Mei 's voormiddags.
Rilland-Bath, 7 Mei 's namiddags en
8 Mei.
XXII.
In den loop van mijn verschillende brieven
heb ik zoo nu en dan wel eens een enkel
woord gezegd over den tijd, waarin de ver
schillende handelsmeststoffen het best aan
de voornaamste landbouwgewassen kunnen
toegediend worden. Ik wil in dezen brief
over hetzelfde onderwerp nog eenige bijzon
derheden mededeolen. De tijd van de aan
wending der kunstmeststoffen hangt af van
de meststof zelve en van de plantensoort,
die wij bemesten. Het Thomasplwspliaat of
Thomasslahlcenmeel kan aan alle zomervruch
ten nog kort voor den zaai gegeven worden.
Het is echter duidelijk, dat hoe vroeger
men het uitstrooit, hoe beter het zich in
den bodem verdoelt en hoe gemakkelijker
het door alle wortels kan opgenomen wor
sen. Met is dus raadzaam het Thomas
phospliaat zoo vroeg mogelijk te geven, b.v,
tusschen November en Maart. Het hooge
gehalte van het Thomasphoshaat-meel aan
kalk, dat 30 tot 60% kan zijn, is wel een
der oorzaken, waarom het phosphorzuur dooi
de plantenwortels betrekkelijk gemakkelijk
wordt opgenomen. Op zeer veel kalkarme
gronden is bovendien deze groote hoeveelheid
kalk een zeer gewenschte toegift. Het even
eens hooger gehalte aan ijzerverbindingen is
geheel onschadelijk. De ruwe Kalizoiiten,
8 FE U i L LET 0 M.
Een Episode uit der Waldenzen Historie.
Onder ademlooze stilte is deze boodschap
vernomen.
Niemand beweegt zich. Daar richt zich
Rosa's vader op en spreekt met grooten
ernst:
Wanneer een Vorst zijn volk gebiedt,
moet dit naar goddelijk recht gehoorzamen.
Doch ook die Yorst is onderworpen aan
een hoogere macht en dat is de Koning
der Koningen, dat is God zelf. Indien een
Vorst de goddelijke wetten overtreedt, zal
hij door den Hemelkoning ter verantwoor
ding geroepen worden en van zijn volk
geldt dan het woord der Schrift„Gij zult
Gode meer gehoorzamen dandenmenschen".
Dat is Gods gebod. Victor Amadeüs II
overtreedt de wetten, in de Heilige Schrift
geopenbaard.
Mannen broeders, wat is uw keuze?
"Wat is uw antwoord aan den bode van
uwen hertog?
zooals Eainiet, Carnalliet, Sylviniet brengt
men het best in den herfst of in den vroe
gen winter onder, in het uiterste geval in
het vroege voorjaar. De andere gezuiverde
zouten, de geconcentreerde Kalizouten kun
nen nog laat in het voorjaar en kort voor
het zaaien uitgestrooid worden.
Men moet intusschen zoowel bij phosphor
zuur als bij kalibemesting bedenken, dat de
bodem voor deze twee stoffen zeer veel vast
houdingskracht heeft, dat zij niet, evenals
salpeter naar den ondergrond spoelen en zoo
verloren gaan. Wat van de phosphorzuur
en kalibemesting niet aan den eersten oogst
ten goede komt, wordt door volgende oogsten
gebruikt. Chilisalpeter mag niet lang voor
het zaad gegeven worden, niet omdat daar
door de toestand van den grond achteruit
gaat, doch omdat de Chilisalpeter niet door
de bouwvoor wordt vastgehouden, doch door
den regen naar den benedengrond wordt ge
voerd, waar de salpeter voor de planten
verloren is. Het is daarom gewenscht, dat
men de geheele bemesting met Chilisalpeter
in eenige partijen geeft, b.v. een gedeelte
voor den zaai, een gedeelte, als de planten
uit den grond te voorschijn komen en, te
beoordeelen naar den stand van het
kleur verraadt rijkdom, lichte kleur gebrek
aan stikstof als mon het noodig acht,
geve men latei de rest. Men bedenke daarbij
evenwel, dat men Chilisalpeter niet zaait,
als het regent. Bij regen gaat Chilisalpeter
te spoedig naar den ondergrond.
Ziedaar cenigo duidelijke voorschriften
voor het gebruik van de verschillende kunst
meststoffen, waaraan men zich in alle ge
vallen kan houden.
13 Maart 1901.
Aan Hare Majesteit de Koningin.
Mevrouw!
Geeft mot den diepsten oerbied te kennen.
De Boerenarbeiders der gemeente Poort
vliet Prov. Zeeland.
Dat de wet op den leerplicht zeer zwaar
drukt op hunne schouderen, wijl
hunne kinderen die anders van primo April
tot ultimo Oct. met hen op het veld moetten
arbeidon, door de wet verplicht worden de
school te bezoeken.
Dat zij door het geringe dagloon, dat zij
verdienen huiten de hulp der kinderen
niet in do hoogst noodige behoeften voor
het dagelij ksche onderhoud kunnen voor
zien.
Dat zij daarom voor eene hoogst mooie-
lijke zaak worden geplaatst, armoede en
gebrek lijden zoo men aan de verplichte
schoolwet zal moeten voldoen of anders,
zal de govangenis ons deel moeten worden.
Wij zijn geen socialisten, maar eerzame
vredelievonde burgers, die tevreden zijn
met ons dagelijksch brood; en naar den
eisch van Gods Woord en Wet wenschon
te leven.
Eén uit den statigen groep antwoordt
uit naam van al zijn geloofsgenoten:
Victor Amadeüs II heeft Gods wet
geschonden. Wij wenschen noch mogen
hem navolgen, 's Heeren gebod wenschen
wij te volbrengen. Aan den eisch, om
onzer vaderen geloof af te zweren, kunnen
noch mogen wij voldoen. Gode zijn wij
meer gehoorzaamheid verschuldigd dan een
mensch. Onze dalen behooren ons. Ons
geloof zweren wij niet af en onze dalen
zullen wij nooit, dan door de scherpte van
het zwaard gedwongen verlaten. Dat is
onze keuze, eerwaarde leeraarDat is ons
antwoord, bode. Ga en zeg het woordelijk
uwen meester I
De afgezant draalde nog met heengaan.
Indien gij niet gehoorzaamt, sprak
hij, zal dood en verderf u vernietigen.
Met 's hertog's macht valt niet te spotten.
Bedenkt u nogmaals.
Onze broeders hebben zich bedacht
riep George Geen dood zal ons in
ons voornemen doen wankelen. Onze God
ia machtiger dan onze Hertog. Voor God
en onze dalen, dat zal de kreet zijn, waar
mede wij hem zullen tegemoet trekken.
Zoo is het, dat wij, op grond van het
aangevoerde, ons in allen ootmoed, tot uwe
Majesteit wenden, met de bede ons te wil
len helpen, opdat wij van armoede en ge
vangenisstraf bevrijd worden.
Hetwelk doende enz.
Poortvliet, Maart 1901.
(Bovenstaand adres, een noodkreet van
onze boerenarbeiders, stellig namens dui
zenden in den lande, tegen de leerplichtwet,
is verzonden. Wij vreezon echter voor nul
op 't request. Hadden onze broederen in
't kiesdistrict Hontenisso in 1897 niet op
den liberalen heer Van Deinse, voorstander
van dezen niets ontzienden dwang, gestemd,
de wet zou verworpen zijn geweest. Nu
moeten wij 't er mee doen. En, schadelijk
of niet, gehoorzamen is de boodschap, wat
meer zegt, de Christelijke roeping jegens
de overheid. Toch is dit adres nog meer
een aanklacht jegens de werkgevers. Laten
die zooveel mogelijk, door eenig opslag van
loon, de schade die onze arme arbeiders
door deze wet lijden ondervangen. Waar
een wil is, is ook een weg. Red.)
ijuaestie ook wende of keere,
een voor Nederland zeer vernederendo
geschiedenis.
Men weet wat er gebeurd is.
De Portugeesche regeering had, onder
Engelschen dwang, aan onzen consul te
Loremjo Marques zijn aanstelling als con
sul van ons land aldaar ontnomen.
Toen is er oen beetje geschrijf over en
weer gevolgd.
En 't slot van de zaak is geweest dat
de Nederlandsche regeering in de beslis
sing der Portugeesche regeering heeft be
rust en haren gewezen vertegenwoordiger,
zoo hij als ambteloos burger naar Loremjo
Marques terugkeert, aan de bescherming
der Portugeesche regeering aanbevolen.
Een „gunst", die toch zeker wel alle te
Lorenzo Marques gevestigde buitenlanders
genieten en genieten moeten, recht hebben
zelfs ze te eischen.
Deze fout van onzen minister van bui-
tenlaudsche zaken is door een tweede fout
gevolgd.
Hij heeft namelijk aan don consul der
Duitsche regeering aldaar do belangen van
Nederlandsche onderdanen opgedragen.
Nu zijn Engeland en Duitschland zoo
voor als tijdens den oorlog altoos door
bezig geweest het spel te spelen van dief
on diefjesmaat. Bovendien zal wel nie
mand gelooven dat de belangen van
Duitsche kooplieden in deze Zuid-Afri-
kaansche kuststrook evenwijdig loopen met
die van Nederlandsche handelaren.
Hoe is 't dan mogelijk, zou men zeggen,
dat onze regeering naïef genoeg kan zijn
om te wanen dat de belangen van den
Nederlandschen handel behoorlijk door een
Ga en zeg ook dit uwen meester. Moet
bloed vloeien, 't zal op zijn verantwoording
wezen. De Heere is onze banier! Zoo
God vóór ons is, wie zal tegen ons zijn?
Vreest niet, mannen broeders! Ik danke
den Heere voor uw keuze! Hij bevestige
ze aan ons. Zijn woord is getrouw.
Vallen we, welnu het is voor zijn eere
en voor ons vadeiland. Liever dood dan
roomsch. Geen kwelling, geen kerker,
geen marteling zul ons bewegen, onzen
God te verloochenen. Trouw tot in den
dood! Hebt goeden moed! Christus heeft
den prikkel des doods vernietigd. Laat
onze psalmen weerklinken. Met krijgs
muziek zijt gij gekomen, laat psalmgezang
uw uittocht begeleiden. Ga bode, ga haastig-
lijkOveral waar ge komt, zult gij dezelfde
woorden hooren. Met den zegekreetvoor
God en onze valleien zullen wij optrekken
en Jehova zelf zal ons aanvoeren
Een geestdriftig gejuich ging door de
kleine scharede Leeraar hief met forsche
stem aan den ouden krijgszang uit Ps. 68
en alle Waldenzen stemden in met dien
jubel des vertrouwens. De bode groette
en ging heen, terwijl de trompetten het
Duitscher zouden kunnen worden bohar-
tigd en bevorderd.
Daar is geen quaostie van dat zulks kan.
Een enkele maal is 't wel eens gehoord
dat een grondbezitter-jachteigenaar er wél
bij voer, wanneer hij den grootsten stroo-
per uit zijn gebied tot zijn jachtopziener
aanstelde.
Maar 't bleef dan toch altoos een ge
waagde onderneming. En de grootste, zij
't ook misschien de eenige, strooper op
zjjn land bleef dan toch altijd de
nieuwe koddebeier.
Wij verwachten niets anders in deze
politieke-commerciëele aangelegenheid.
Laten de regeeringen malkaar toch geen
Grietje noemen.
Het is weer uitgekomen, gelijk staats
lieden en andere menschen die er meer
van weten dan wij, gevreesd hebben: Ne
derland loopt aan den leiband van den
Duitschen Keizer.
President Kruger en de arme verdrukte
stamverwanten in Zuid-Afrika hebben van
Nederland niets te vei wachten.
Gastvrijheid, die zouden zij in België
en Zwitserland ook genoten hebben.
Eerst zond (in 1899) minister 'uo ïiëfiü-
fort op Wilhelms aandrang, een brief aan
Kruger om hem te bezworen toch aan
Engelands eischen toe te geven.
Zulks, nadat hij berust had in de uit
sluiting van de vertegenwoordigers der
Boeren-republieken op de Haagsche Vre-
des-Conferent'e.
En nu verrast hij ons, of liever stelt hij
ons teleur met de terugroeping van onzen
eigen consul en 't zich nederzetten aan
Duitsehlands voeten.
De Nederlandsche Maagd ligt veilig in
de omknelling van den Duitschen Adelaar.
Bene omknelling, waar zjj, naar wij vree
zen, niet zonder blauwe plekken, weer
uitkomt.
Wij hebben dezen indruk van het ge
beurde ook reeds vroeger meegedeeld.
Maar nu de vurige vriendschap tusschen
Engelands koning en zijn neef aan de Spree
al meer aan liefde, getrouw tot den dood
doet donken, begint deze vrees ons op
nieuw te bekruipen.
En de natie vraagt opnieuw zich af wat
hieruit, hetzij Zuid-Afrika weer vrij wordt,
voortaan onder tribuit dienen zal, voor de
Nederlandsche belangen zal geboren worden.
Is uwe komst met vrede?
Zoo mag do Transvaalsche Boor wel aan
den Engelschon bode vragen die vredes
voorstellen brengen komt.
Want dat er zoo iets heeft plaats gehad,
schijnt nu wel vast te staan.
Niet de Engolsche maar do Duitsche en
psalmgezang trachtten te overstemmen.
Toen het paardengetrappel bijna onhoor
baar was geworden en de schallende
tonen weggestorven waren zeide de Leeraar
Laat ons nu te zamen bidden.
En daar, terwijl de zon scheen en de
azuren lucht vredig allen omringde, steeg
een gebed op uit het hart van allen.
Zeer ernstig waren de] woorden en geroerd
tot in het diepst barer ziel stond Rosa,
toen het Amen! Amen! was uitgesproken
op en op George's arm geleund ging zij
naar binnen, om haar moeder te verhalen
van do dingen, die geschied waren.
George, wat zal er nu gebeuren?
vroeg zij ondei 't gaan.
Overal, waar kij komt, zal de bode
hetzelfde antwoord hoortm. ik denk dat
er dra onderhandelingen zuüt,»» gevoerd
worden en indien Victor Amadou, piet
toegeeft, want wij kunnen niet toegeven
dan zal het zwaard moeten beslissendan
zullen de Leeraars hun ambtskleed verwisse
len met den krijgsmantel en in de eene hand
het zwaard en in de andere den Bijbel,
zullen wij onze kudden voorgaan en den
wolf afweren, die op de schapen loert.
Fransche pers bevat dienomtrent bijzonder
heden, welke 't mogen doen gelooven.
In alle stilte heeft Kitchener een bezoek
aan Middelburg gebracht on daar met Botha
on Viljoen over vredesonderhandelingen
onderhandeld, waarop een wapenstilstand
van zeven dagen is gevolgd, welken tijd
Botha had gezegd noodig te hebben om de
overige Boerengeneraals en Schalk Bur
ger toch zeker in de eerste plaats wel
er over te raadplegen.
Niet in Engeland en Zuid Afrika maar
in 't buitenland is men er van overtuigd,
dat de vredesonderhandelingen meer gevor
derd zijn bij deze gelegenheid, dan in den
geheelen duur van den oorlog.
Dat men er in Engeland niets van weet,
bewijst wel dat de autoriteiten daar met
de vingers tusschen de deur zitten.
Dat men in Zuid Afrika zwijgt, doet
zien dat de Boeren niet van plan zijn in
een vrede zonder duurzamen rechtsgrond
te bewilligen.
In ieder geval is 't aanbod van de Engel
schen uitgegaan. De Engelsehe regeering
had Milner bepaalde instructies gezondnn
met zoodanige concessies dat een overeen-
öok President rvrugêr-bekend 'te wezen*
Immers deze zou auier uagen tot1 ae fit#-»
gische afgevaardigden te Utrecht gezegd
hebben dat hij hun veel zou kunnen ver
tellen omtrent de wegen door de Engel
schen ingeslagen om de Boeren over te
halen een voor eerstgenoemde gunstigen
vrede te sluiten. Maar, voegde hij er bij,
het Boerenvolk zal in geen geval een waar-
deloozen vrede sluiten die slechts berust
op ingebeelde rechten.
Het vredesnieuws schijnt ditmaal dus
belangrijker dan het oorlogsnieuws. Wel
berust het eerste op gissingen; doch van
het laatste is heelemaal niets bekend.
French meldt maar aldoor dat hij de Boe
ren voor zich uitdrijftmaar dat het slechte
weer de beweging der troepen ernstig be
lemmerde. Tien dagen lang viel de regen
bij stroomen. De manschappen waren al
dien tijd zonder dekking; daar de wegen
onbegaanbaar geworden waren konden de
convooien niet gemakkelijk volgen. Het
gevolg was dat de troepen gedurende acht
dagen een rantsoen van een half pond mielies
per dag en geen koffie of thee of eenig
ander comfort hadden. Zij zijn nu weer
op vol rantsoen.
Het veld is bedekt met wagens en Kaap-
sche karren. De Boeren zien in dat hun
overgave onvermijdelijk is. De meesten
der wagens waren half vernield voor dat ze
generaal French in handen vielen. Uit
de Vrijstaat komen druppelsgewijze eenige
nieuwstijdingen, meestal van weirig betee-
kenis. De strijdmacht van De Wet was
blijkbaar vreeselijk vermoeid toen zij de
Oranjerivier weer overtrok. De Engelsehe
colonnes, heet het, waren ten noorden, ten
Rosa, dan zal bloed vloeien, veel bloeden
misschien zal 't schijnen in den aanvang,
alsof onze God ons verlaten heeft, en dan
zullen we moeten vluchten uit onze dalen
en dano, de Heere zij ons dan ge
nadig, want dan kan 't wel eens gebeuren,
dat van onze pastorie geen plank op de
andere bleef en geen steen van ons kerkje
op zijn plaats.
Dan zullen we gescheiden worden en
de man zal rondzwerven zonder vrouw,
de vrouw zal klagend roepen om hen, die
haar lief zijn, de vader zal zijn zoon zoeken
en niet vinden, dan zal moedersmarte
en moederrouw de borst doorvlijmen, om
dat de dochter ontroofd, het kind ontstolen
is en uit de verlaten dalen zal een bloedige
nevel opstijgen, als een reukoffer voor het
aangezicht des Heereneen wolke zal op
varen ten hooge, om heel de wereld te
vertellen van het bloed en de tranen, van
Q^- moord en de goddeloosheid, die de
plaatse»., waar yrede woonde en rust een
paradijs scUi^, aanwijzen en al die jam
mer en ellende -r,j brullen om wrake.
Wordt vervolgd.)
