NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 76. 1901.
Vrijdag 1 Maart
15e Jaargang
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
De Subsidiewet.
eLken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 6 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zooals men weet, heeft do regeering
haar toegezegdo wijziging van de wet op
het lager onderwijs ingediend. Ze heeft,
ook dat is bekend, van die gelegenheid
gebruik gemaakt, en den hoofden en onder
wijzers der staatsscholen een minimum
traktement verzekerdeen traktement dus
dat niet lager maar wel hooger mag zijn,
dan in het ontwerp wanneer het wordt
aangenomen is bepaald.
Deze bepaling voor het hoofd der school ist,
a. Met minder dau vijf dienstjaren
f750 's jaars;
b. Met vijf, maar minder dan tien
dienstjaren f800 's jaars;
e. Met tien, maar minder dan vijftien
dienstjaren f850 'sjaars;
d. Met vijftien, maar minder dan twin
tig dienstjaren f900 'sjaars;
e. Met twintig en moer dienstjaren
f950. Daarenboven moet het hoofd dei-
school vrije woningzoo mogelijk met een
tuin hebben.
Elk der onderwijzers, die het hoofd bij
staat, mag niet minder worden uitbetaald
dan
a. Met minder dan vijf dienstjaren f 500
5. Met vijf en meer, doch minder dan
tien dienstjaren f 550
c. Met tien en meer, doch minder dan
vijftien dienstjaren f600;
d. met vijftion en meer, doch minder
dan twintig dionstjaren f650;
e. met twintig en meer dienstjaren f 700.
Wat de dienstjaren betreft, heeft deze
wet zeker terugwerkende kracht. Daarom
kan deze wetswijziging en vaststelling
vooral aan ouderen van dagen, die wellicht
de kwaadste jaren al achter zich hebben
en al uit de zorgen zijn, een belangrijke
winste geven. Verscheidenen toch, die
jaarlijks als hoofd der school geen f 900
of geen f950, benevens vrije woning en
tuin ontvangen. Ook alle onderwijzers
met twintig en meer dienstjaren hebben
geen f700.
Generaal genomen, zal deze bepaling
aan gemeentebesturen en 's lands kassen
heel wat geld kosten.
Niemand had er vóór eenige maanden
op gerekend, dat do uitgaven voor het
staats lager onderwijs na de' reeds zooveel
vragende leerplichtwet nog weer op een
maal belangrijk zouden vermeerderd wor
den. 't Is zeker een bljjde verrassing voor
de hoofden en onderwijzers der scholen.
Maar voor de belastingschuldigen, die
reeds zuchten onder de uitgaven, en de
steeds klimmende tekorten moeten aanvul
len, is deze verrassing minder prettig.
Bij name voor hen niet, die om der cons
ciëntie wille van het staatsonderwijs niet
kunnen en mogen profiteeren, en daarom
eene Christelijke School hebben opgericht.
Zij toch moeten ten eerste betalen de ver
hoogingen, die het noodwendig gevolg zijn
van do verhoogingen der hoofden en on
derwijzers van de staatsscholen en ten
tweede mooten zij mee betalen, in belasting
penningen der laatstgenoemden, tenzij deze
verhoogingen worden betaald nit het ver
hoogde schoolgeld en alzoo ten laste ko
men van de ouders, wier kinderen de
Staatschool bezoeken. Doch tot die ver
hooging van schoolgelden verplicht de
Minister in zijn ontwerp de plaatselijke
besturen en alzoo deze ouders, zelfs de
gegoeden uit hen, niet. De bedoeling is
dus de verhooging van de hoofden en on
derwijzers der Staatsscholen, bij de reeds
aanzienlijke tekorten, ook weer voor alge-
meene rekening te laten komen.
Dit nu is het onrecht, dat ten eigen
bate door de liberalisten aan de liefheb
bers dar vrije en Christelijke scholen wordt
aangedaan zelfs bij de wetswijziging, die
vergoeden zou hunne meerdere uitgaven,
voortvloeiende uit de wet op den leerplicht.
Het verpliehten tot die verhoogingen bij
de wet is daarenboven oorzaak, dat er
ook hoofden en onderwijzers der Christe
lijke scholen zijn, die verlangen dat ook
de vrije en Christelijke scholen lij de wet
verplicht worden, op straffe van anders
geene bijdragen te ontvangen deze mi
nimum traktementen insgelijks uit te koe
ren. Ook een in Zeeland zeer bekend en
geacht Hoofd eener school drong daarop
in l)e Standaard aan. Hij beriep zich
waar het de vraag geldt: Moet onze partij
daar voor of niet voor zijn op het pro
gram van actie van 1897. Zeker ziet deze
geachte vriend op de woorden: »Voorts
oordeelt zij dat aan de orde moet worden
gesteld: In zake lager onderwijs:
lo. Verhooging van de Rijksuitkeering
aan Gemeentebesturen en Schoolbesturen.
2o. Regeling van jaarivedden en pensi
oenen."
De redacteur van De Standaard schreef,
over hetgeen bedoeld hoofd der school
verlangde, gansch anders. Hij toch had
er bezwaar in. Ook ons komt het voor,
dat we dan zelf gaan verlangen, dat de
wetgever zal ingrijpen in de huishoude
lijke belangen en rechten der vrije scho
len. Alsmede, dat bij den tegenwoordigen
stand van zaken; wanneer het alzoo voor
geschreven werd, meer dan ééne Christe
lijke School zou moeten gesloten worden.
Doch, naar aanleiding van het schrijven
van onzen vriend is de vraag bij mij ge
rezen: Is wat hij wil, de bedoeling van
de woorden„Regeling van jaarwedden
en pensioenen." Over de bedoeling van
deze woorden mag wel eonig licht worden
ontstoken. Maar afgedacht hiervan komt
het mij voor, dat èn hetgeen onder I, èn
hetgeen onder II staat niet los naast
elkander staan, doch dat, de zaak nu eens
niet uit een principieel, maar uit een finantiëel
oogpunt beschouwd, de uitvoeringvan hetgeen
hier ten tweede verlangd word, eerst mo
gelijk is, wanneer hetgeen ten eerste wordt
gevraagd is verkregen. Dat wordt echter
gelijk het daar bedoeld is, door het thans
ingediende ontwerp, niet verkregen. Im
mers wij jrregen sinds 1897 de leerplicht
wet met de meerdere uitgaven die zij
vraagt, en in de aanhangige wetswijziging
vergoeding voor deze uitgave.
De schoolkwestie is dan ook met het
nu ingediende wetsontwerp-Borgesius niet
uit.
Ik hoop nog altijd op eene oplossing,
waarbij de rechten en vrijheden der Chris
telijke scholen zoo geen gevaar loopen.
LITTOOIJ.
van
VERGADERING
den Middelburgschen Gemeenteraad
van 27 Februari 1901.
-(0)~
Na opening der zitting, welke door alie
leden werd bijgewoond, worden de notulen
van bet verhandelde in de laatste verga
dering door den Secretaris gelezen en on
veranderd gearresteerd.
Sedert die laatste vergadering kwamen,
volgens meededeeling des Voorzitters, in:
verschillende missiven van Ged. St.., hou
dende goedkeuring van vroegere raadsbe
sluiten, welke voor kennisgeving worden
aangenomen verschillende geschenken voor
de oudheidkundige verzameling, aan de
gevers waarvan door B. en W. namens den
Raad dank betuigd iseen adres van de
firma de Broekert, die voor het oefenings
terrein een huurprijs van f850 biedt, welk
adres men besloot te behandelen bij de
discussion over de verhuring van dat ter
rein een brief van den Raad van State,
met de mededeeling, dat de kwestie van
het ontslag van den onderwijzer Pas in
zijne vergadering van 12 Maart a. s. zal
behandeld worden,metverzoek desgewenscht
vóór dien tijd nog te geven inlichtingen te
verstrekken. Besloten wordt den Raad van
State te berichten, dat alle mogelijke in
lichtingen reeds gegeven zijn.
Nadat eene door B. en W. voorgestelde
wijziging van de begrooting voor 1901,
zoomede de rekening van de Kamer van
Koophandel en Fabrieken over 1900 (ont
vangsten f450, uitgaven f443.75 en dus
goed slot f 6.25) waren goedgekeurd zonder
bespreking, wordt mede zonder discussie
aangenomen eene redactiewijziging, die B.
en W., naar aanleiding van eene opmer
king van Ged. St., gebracht hebben in de
door den Raad op 28 November j.l. vast
gestelde verordening op de invordering van
eene belasting op de honden.
Thans komt ter tafel een voorstel van
B. en W. om van 1 Januari tot en met
25 November 1901 aan A. Maas te Oost
en West-Souburg te verhuren het oefe
ningsterrein voor f783.26, onder voorwaar
den, welke ook de goedkeuring van de com
missie van Financiën erlangden. -
Tegelijk komt nu in behandeling boven
bedoeld adres van de firma de Broekert,
waarbij zij f850 voor het terrein biedt.
Ten aanzien van dat adres, stelt de
Voorzitter voor, het buiten beschouwing
te latenhet gaat zijns inziens toch niet
op om daags vóór de behandeling van eene
huurovereenkomst met A. Maas, die vele
besprekingen gekost heeft, wegens eene
luttel boogere prijsaanbieding die overeen
komst te niet te doen. Tegenover Maas
zou die handelwijze zeer unfair zijn.
De beer Schorer vraagt den Voorzitter
of er genoegzaam publiciteit aan do ver
huring gegeven was, waarop deze bevesti
gend antwoordt
De heer de Rijde is van een ander ge
voelen. Met Maas is onderhands onder
handeld en de late indiening van het adres
van de firma de Broekert is daaraan' toe
te schrijven, dat die firma eerst vóór wei
nige dagen uit eeno mededeeling in de Cou
rant gezien had, dat de zaak heden haar
beslag zou krijgen. Of er nu van vol
doende publiciteit sprake kan zijn, wil
hij gaarne aan beter oordeel overlaten, maar
het adres van de firma de Broekert buiten
beschouwing te laten, nu zij een hooger
bod deed, zou hij van de zijde van den
Raad onverantwoordelijk en niet in het
belang der gemeentefinanciën achten.
De Voorzitter blijft persisteeren bij zijne
meening, dat er genoegzame publiciteit aan
de verhuring gegeven is.
De beer de Veer zal die publiciteit in
bet midden laten, maar wijst er op, dat
bij indertijd beeft aangeraden het terrein
publiek te verpachten. Men zou dan dio
onaangenaamheden niet ontmoet hebben,
en wie weet welken prijs men dan zou
gemaakt hebben, als men tot basis daar
voor neemt, dat na Maas nog twee aan
biedingen zijn ingekomen.
De Voorzitter merkt op dat hij geene
aanbieding kent dan die van de firma de
Broekert, de andere is ingetrokken.
Ja ingetrokken, brengt de heer Koole
in het midden, maar onder welke omstan
digheden Er is genoegzaam van uitge
lekt om te weten dat de aanbieder zich
genoodzaakt heeft gezien zich met Maas te
verstaan, waarop de Voorzitter antwoordt,
dat die omstandigheden hier niets ter zake
deden, de hoofdzaak is dat de aanbieding
is ingetrokken.
De heer Wisboom Verstegen is mede van
meening dat bij publieke verpachting de
zaak nooit in het tegenwoordig stadium
zou verkeerd hebben, waarop de heer den
Bouwmeester repliceert, dat publieke ver
pachting grootere onkosten na zich zouden
gesleept hebben en hij van meening is,
dat bij publieke verpachting, wznneer ge
gadigden ruggespraak kunnen houden, de
opbrengst niet de som zou bereikt hebben,
waarvoor met Maas is overeengekomen.
In omvraag gebracht wordt het voorstel
van B. en W. aangenomen met 13 tegen
4 stemmen, die der heeren de Rijcke, Koole,
Wisboom Verstegen en de Veer.
In behandeling komt nu het voorstel van
B. en W. om grond aan de Goesche Ko
renmarkt en Loskaai te ruilen met S. v.
Os, onder de voorwaarden door B. en W.
gesteld, met dien verstande echter dat de
m die voorwaarden genoemde termijn,
waarop de terreinen moeten bebouwd zijn,
met een jaar wordt verlengd.
De heer Koole heeft de bij het voorstel
gevoegde schets willende raadplegen, er
niet goed wijs uit kunnen worden. Hij
vroeg dientengevolge inlichtingen aan een
lid van de Commissie van Fabricage, maar
deze kon hem niet inlichten, daar de Com
missie ter zake niet gehoord was. Dat
antwoord van het lid van de Commissie
van Fabricage had hem ten zeerste ver
baasd.
De heer van Dunne doet zich kennen als
het door den heer Koole bedoelde lid van
de Commissie van Fabricage. Zjjne aan
dacht heeft het ook ten zeerste getrokken,
dat sedert September geen enkel stuk meer
in handen dier Commissie gesteld is. De
oorzaak hiervan is hem onbekend en be
vreemdt hem te meer, omdat vroeger vaak
nietigere zaken dan de onderwerpelijke in
handen der Commissie gesteld zijn.
De Voorzitter merkt op dat het volgens
de verordening aan B. en W. is overge
laten om te beoordeelen, welke stukken zij
noodig achten om in handen eener Com
missie gesteld te worden.
De heer de Veer stelt voor om het stuk
alsnog naar de Commissie van Fabricage
te verzenden.
De heer den. Bouwmeester merkt op dat
bij verordening is geregeld het stellen van
stukken in handen eener Commissie. Wil
men daarin verandering gebracht zien, dan
moet eerst de verordening worden ge
wijzigd.
De heer van Dunne en met hem de heer
van der Swalme zijn van oordeel, dat dit
stuk wel degelijk naar Fabricage had moe-
toli verzonden worden. Volgens den laat
ste is dit ook het geval met meer stukken,
die behandeld moeten worden.
De heer W. H. Snouck Hurgronje zou
liever de zaak zien afgedaan en kan dus
niet met het voorstel de Veer medegaan.
De heer Koole kan niet inzien dat de
zaak zoo urgent is, te meer nu aan van
Os voor de bebouwing eene termijnsver
lenging van een jaar verleend wordt.
De heer Sprenger meent, dat B. en W.,
wanneer zjj zulke stukken in handen der
Commissie stellen, kans hebben de stukken
terug te ontvangen met de bemerking dat
zij niet tot de competentie der Commissie
behooren.
In omviaag gebracht wordt het voorstel
de Veer aangenomen met 12 tegen 5 stem
men, die der heeren Sprenger, van Tev-
lingen, A. P. Snouck Hnrgronje, W. H.
Snouck Hurgronje en den Bouwmeester.
Hierna wordt, nadat do heer den Bouw
meester op verzoek van den heer Heijse
omtrent de bedongen huursom eenige in
lichtingen gegeven had, goedgekeurd het
voorstel van B. en W. om aan de Maat
schappij »de Schelde" een deel van -de
groote scheepstimmerwerf te verhuren.
Een voorstel van B. en W. om aan de
firma Alberts een stuk grond aan de Los
kaai te verhuren, wordt zonder discussie
goedgekeurd, hetgeen mede het geval is met
een voorstel van B, en W. om, naar aan
leiding van eene missive van het Bestuur
der Godshuizen, de bezoldiging van do
onderwijzers voor het herhalingsonderwijs
in de weeshuizen voortaan te bepalen voor
den onderwijzer Steyn op f 225 en voor den
onderwijzer Van Houte op f200.
Alsnu wordt overgegaan tot de instelling
van eene commissie tot wering van school
verzuim. Zij zal bestaan uit: 3 leden van
in de gemeente wonende ouders, waartoe
benoemd worden J. R. Domenie, E. H. C.
Peek en mevrouw Boasson, geb. Wiener;
1 lid uit de onderwijzers oener openbare
lagere school, waartoe benoemd wordt H.
Jongepier; 1 lid uit de onderwijzers eener
bijzondere lagere school, waartoe benoemd
wordt A. J. Remijn; 2 leden uit de overige
inwoners, waartoe benoemd worden mevr.
De Liefde, geb. Cramer en L. A. E. van
der Ley.
Thans komt in behandeling het aange
houden voorstel van B. en W. om school
K te bouwen gelijkvloers en tot berging
van 600 kinderen.
De heer Schorer vraagt waarom, met het
oog op de kosten, niet de voorkeur gege
ven is aan eene school met twee verdie
pingen. In deze gemeente zijn meer der
gelijke scholen en een verschil tusschen
eene school met ééne en eene met twee
verdiepingen van f 5000 is waarlijk geen
kleinigheid.
De heer TV. 11. Snouck llurgi onje acht,
met het oog op het gevaar, dat eene school
van twee verdiepingen voor de kinderen
oplevert, die meerdere uitgaaf van f 5000
wel gerechtvaardigd.
Van hetzelfde gevoelen is de heer Van
der Swalme, die er nog op wijst dat eene
school van twee verdiepingen meer aan
onderhoud kost.
De heer Wishoom Verstegen zou liever
eene school willen bouwen aan de Molen
straat en op een andere plaats eene tweede,
waarop de heer Den Bouwmeester antwoordt,
dat de kosten dan nog belangrijk hooger
zouden zijn.
De heer De Veer vraagt of de nieuwe
school dadelijk zal betrokken worden en of
nieuwe onderwijzers zullen moeten worden
aangesteld, waarop de Voorzitter antwoordt
dat de school zal betrokken worden naar
mate er behoefte aan bestaat en dat het
aanstellen van nieuwe onderwijzers eerst zal
geschieden, wanneer de noodzakelijkheid
er van gebleken is.
De heer TVisboom Verstegen kan het niet
begrijpen, dat eene dubbele school zou
noodig zijn, waarop de Voorzitter repliceert
dat eene dubbele school is voorgesteld om
de kosten en om niet te spoedig tot nieu
wen schoolbouw te worden genoodzaakt.
Op eene vraag van den heer Verhage of,
na vulling, de school onder één hoofd zal
komen, antwoordt de Voorzitter toestem
mend.
Hierna wordt het voorstel van B. en W.
aangenomen met algemeene stemmen, be
halve die van den heer Schorer.
Ter tafel komen nu door B. en W. voor
gestelde verordeningen op het lager onder
wijs, waarvan alleen de art. 4, 5 en 9
punten van discussie opleverden.
Art. 4 bepaalt de jaarwedden voor de
hoofden der scholen op f 1300 en f 1500
voor de scholen G. en I. met vrije woning
of vergoeding daarvoor.
De heer Van Dunne had vroeger voor
gesteld f 1500 en handhaaft zijn voorstel.
Hij acht, vooral ook met het oog op de
meerdere werkzaamheden, een bedrag van
f 1500 niet te hoog. In andere gemeenten
betaalt men dat bedrag en in Duitschland,
waar het onderwijs zooveel goede vruchten
afwierp, betaalt men oneindig meer. Mid
delburg is altijd trotseh geweest op zijn
onderwjjs, welnu, het toone nu ook iets
voor goed onderwijs over te hebbe De
gemeente zal die meerdere uitgaaf niet
voelen, maar wel zal zij aan het onderwijs
ten goede komen.
De heer De Veer zegt dat, wanneer de
verhooging er door gaat, de onderwijzers
hel zullen te danken heboen aan het initia
tief van den heer Van Dunné. Toch gaat
deze te ver en kan hij hem niet volgen,
met inbegrip van vrije woning zullen de
hoofden van scholen f 1600 salaris hebben
volgens het voorstel van B. en W. en hij
acht dit, met de kosten aan hunne oplei
ding verbonden, ruim voldoende, wanneer
men nagaat dat leeraren bij het middelbaar
onderwijs, wier opleiding veel meer kostte,
met f 2000 beloond worden. Bovendien
moet men de meerdere werkzaamheden door
de leerplichtwet niet overschatten en over
drijven.
De heer Van Dunné verklaart door do
woorden van den heer De Veer niet van
gevoelen veranderd te zijn. De vergelij
king tusschen sdhoolhoofden en leeraren
bij het middelbaar onderwijs gaat niet op
de laatsten kunnen nog hooger klimmen,
maar dat het schoolhoofd, die f300 verwoont,
met f1300 kan rond komen, vooral als hij
een gezin heeft, noemt hij eene onmoge
lijkheid. Hij kan daarvan niet naar behooren
leven en voor de toekomst zijner kinderen
zorgen.
De heer Koole vreest, dat wanneer het
salaris der hoofden zoo hoog wordt opge
voerd, de mindere onderwijzers ontevreden
zullen worden, waarop de heer van Dunné
repliceert, dat, behoudens die mindere on
derwijzers ook kunnen opklimmen tot
