NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 75. 1901
Donderdag 28 Februari.
15e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, ie Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit Mier Moort een IjjntpL
HEïYlJK."
TtafiTriTi Centraal Comité.
FEUILLETON.
EEN AlPENBLOEME.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Goes, ook voor Kloetinge, Kattendijke,
's Heer Hendrikskinderen en Wissekerke
11, 12, 13, 14, 15, 16, 18, 20, 21, 22 en
23 Maart.
Wolphaartsdijk 15 April.
Heinkenszand, ook voor 'sHeer Arends-
kerke, 16 April en 17 April voormiddags.
's-Heerenhoek, ook voor Borssele en
Nieuwdorp 17 April namiddags en 18 April.
Ovezande, ook voor Nisse, 19 April.
Ellewoutsdijk, ook voor Driewegen, 20
April.
Baarland, ook voor Ondelande, 22 April.
Hoedekenskerke, 23 April voormiddags
's^Gravenpolder, ook voor 's-Heer Abts-
kerke 23 April namiddags.
Kapelle, ook voor Schore, 24 en 25 April.
(Slot.)
f* 4. Voor wat het vierjarig tijdperk
betreft, dat met de stembus van 4 Jnni
staat ontsloten te worden, acht het Cent
raal Comité daarom, dat niet het Electorale
maar het Sociale vraagstuk op den voor
grond moet staan. Niet de staat?-echtelijke
maar de maatschappelijke nooodstand roept
in de eerste plaats om voorziening.
Het Centrale Comité bedoelt daarbij het
sociale vraagstuk, als rakende beide en de
geestelylce en de stoffelijke belangen, en als
stellende den eieh 1°. tot vrijmaking en vol
tooiing van het onderwijsen 2°. tot bescher-
ming en organisatie van den arbeid.
Beide deze sociale vraagstukken verte
genwoordigen in steeds klimmende mate
een nationaal belang.
Door het toenemend overwicht, dat de
macht over het recht erlangde, nu ook
Engeland voor het Imperialisme koos en
dit in Zuid-Afrika zoo gewetenloos door
zette, wordt voor de toekomst de onaf
hankelijkheid ook van ons vaderland op
zeer ernstige wijze bedreigd.
Met het oog op dit gevaar is het drin
gend noodzakelijk, dat niet alleen de So
ciaal-Democratie, die de liefde voor het
vaderland ondermijnt, principieel weerstaan
worde, maar ook dat de strijdpunten, die
de overige burgers vaak op zoo bittere
wijze verdeelden, zooveel mogelijk worden
beslecht. Daartoe moet èn de Schoolstrijd
uit onze vaderlandsche politiek worden
weggenomen én de Klassenstrijd, die op
komt, worden gestuit.
Een Episode uit der Waldenzen Historie.
1. EEN BLIJDE BRUID.
Op die manier kan hij zelf het meest
ten zegen strekken en de meesten met
zijn woorden bereiken. Maar indien een
onzer dorpen hem noodigt en als Leeraar
vraagt, kan hij aan die roepstem gehoor
geven en daar eiken dag het Evangelie
prediken. We moesten dat aan zijn vrijen
wil overlaten en God Zijn weg met hem
laten volbrengen.
Het scheen, dat een zekere teleurstelling
zich afteekende op het gelaat van het
schoone meisje, toen zij hoorde, dat er
nog kans bestond, dat hij, haar George,
opnieuw voor zoolang van haar moest
scheiden. Doch zij liet er niet veel van
merken en vroeg belangstellend:
Hebt u al een onderwerp, om morgen
over te spreken, als de gemeente in onze
kerk is vergaderd
Ja Rosa, ik zal, zoo God wil, spreken
over David in Abdullam's spelonk. Mis
schien nadert spoedig de tijd, waarin wij
onze holen zullen moeten opzoeken en ons
verbergen in onze spelonken. Onze He-
melsche Vader geve, dat het niet waar is,
doch ik heb een bang voorgevoel, dat straks
weer, evenals voor 20 jaren, toen ge pas
geboren waart, de ruwe benden onze rust
Voor de beslechting van den schoolstrijd
schijnt de tijd te rijpen, nu uit de kringen
der Liberalen zeiven steeds meerdere stem
men opgaau, die hierop aandringen, en
onder de Christelijke partpen in het ge
wijzigd Rapport der Unie een formule
gevonden is, waarin de meesten zich kun
nen vereenigen. En ware eenmaal een
oplossing in dien geest gevonden, dan zou
hierdoor van zelf de mogelijkheid geboren
worden, om met vereende kracht het on
derwijs, ook wat de practische vorming der
natie betreft, tot die hoogte op te voeren,
die ons bekwamen zou om beter dan tot
dusver den wedstrijd op het gebied van
landbouw en nijverheid, van handel, scheep
vaart en visscherij, met de overige volken
vol te houden. Tevens zon dan het gods
dienstig, het zedelijk en het vaderlandsch
element bij het onderwijs in al zijn ver
takkingen beter tot zijn recht kunnen ko
men, om den onheiligen geest te keeren,
die thans al meer het nationale leven ont
zenuwt en verzwakt.
Slechts zij ter voorkoming van misver
stand hierbij opgemerkt, dat de antirevo
lutionaire partij ook bij eene wijziging van
onze onderwijswetgeving in den geest van
het ZThw-rapport, zich zou moeten blijven
verzetten tegen elke poging, om het door
de ouders te betalen schoolgeld om te
zetten in een vorm van belasting.
Naast het sociale vraagstuk van het on
derwijs staat het andere sociale vraagstuk
in moer stoffelijken zin, dat roept om orga
nisatie en bescherming van den arbeid.
De strijd van belangen, die op dit ter
rein gevoerd wordt, kan niet langer aan
zich zelf worden overgelaten. Ook hier is
afpaling der wederzijdsche rechten drin
gende eisch van den toestand, en voor het
dezerzijds reeds in 1875 gevraagde Wet
boek van Arbeid leverde onze wetgeving
nog slechts een aanvankelijke bijdrage.
Ook de Antirevolutionaire partij heeft
er daarom met klem op aan te dringen,
dat deze wetgeving, zonder noodelooze
vertraging en op afdoende wijze worde
voortgezet, en dat met name het Verzeke
ringswezen eerlang al den zegen afwerpe,
dien het aan onze arbeidende bevolking
brengen kan. Behalve het Arbeids- en
Pachtcontract, alsmede de zorge voor huis
vesting, heeft vooral de kranken-verzeke-
ring en de verzekering ten hate van in-
valieden en ouden van dagen haast.
5. Het Centraal Comité ontveinst
zich niet, dat zulk een oplossing van het
zullen verstoren en dan
Een diepe zucht steeg op uit het bin
nenste van den eerwaardigen man.
Toen heeft uw moeder, Rosa, zoo
ging hij voort zich de ziekte op den
hals gehaald, waaraan zij nu nog lijdt, en
waarschijnlijk wel tot aan haar ster vensure
toe zal lijden. Toen zijn we gevlucht over
de bergen, naar onze broeders, de Albi-
genzen en zij hebben ons verpleegd met
al de liefde van hun hart. Daaraan dankten
wij ons behoud, waar zooveel onzer lot-
genooten wreedaardig werden vermoord en
gepijnigd. Nergens zagen we uitkomst,
uw moeder was doodkrank, gij waart nog
heel jong en we trokken door sneeuw en
ijs en God gaf uitkomst en, schoon wij
alles verloren, we hadden toch rijke dan-
lcensstof, want ons leven was behouden.
Ge weet, ik heb u die geschiedenis al
meermalen verhaald.
't Was, of iets van de zwaarmoedigheid
van den Leeraar zich mededeelde aan zijn
©enig kind zijn Rosa, de zoo innig geliefde
dochter des huizes.
Zij dacht er aan, of ook, wanneer zij
eens met haar George zou vereenigd zijn,
voor haar zulke moeielijke dagen zouden
aanbreken, en of ook zij, met hem het dal
harer geboorte zou moeten verlaten, uit
vreeze voor den vervolger. En een traan
welde op in haar liefelijke zachte oogen.
Ietwat weemoedig en beangst was de toon,
waarop zij zeide:
Vader, ia onze vallei geen veilige
sociale vraagstuk aanmerkelijke offers nit
's Rijks kas zal vergen, maar is van oor
deel, dat dit geen reden mag zijn, om stil
te zitten, daar o. m. onze tarieven van
invoerrecht voor niet zoo onbelangrijke
verhooging vatbaar zijn.
Het Statistical Abstract, dat in 1899
door de Britsche Regeering bij het Parle
ment is ingediend, geeft voor de kleinere
Staten, waarmee Nederland zich vergelij
ken laat, de volgende cijfers alstotaal
bedrag van de ontvanoen douanerechten over
1898:
Bevolking. geh. rechten.
Nederland, 5 mill. 83/, mill, gulden-
België, 6 'I, 2l3/4
Denemarken, 2V2 20 '/2
Zweden, 5 34'/a
Noorwegen, 2'ls 22
Zwitserland, 3>/s 23
Ook al neemt men nu aan, dat deze
cijfers niet in elk op"jcht voor juiste ver
gelijking knnnen dienen, zoo blijkt toch
ten duidelijkste, dat in alle deze landen,
die toch alle gerekend worden in hoofd
zaak den vrijhandel te huldigen, het tarief
minstens ee?is zooveel oplevert als hij ons.
Ja, zelfs Engeland, dat steeds als het
land van den vrijhandel geroemd wordt
hief in 1898 niet minder dan 256V2 mil-
lioen gulden aan invoerrecht, wat, daar
de bevolking er bijna achtmaal grooter
is dan bij ons, voor 011s land ruim 32
millioen gulden zou opleveren. Natuurlijk
zijn hier de Engelsche accijnzen niet bij-
gerekend; deze bedragen op zichzelf 336
millioen gulden.
Het lijdt dan ook geen den minsten
twijfel of, zelfs al werd de opbrengst on
zer tarieven meer dan verdubbeld, we nog
altoos heneden andere landen, ja beneden
Engeland zouden staan, en zonder dat men
daarom nog zou kunnen zeggen, dat we
al te ruw met het stelsel van vrijhandel
zonden gebroken hebben.
Te eerder zal hiertoe kunnen worden
overgegaan, indien zoodanige tariefswijzi
ging, met beleid en voorzichtigheid toe
gepast, tevens zal kunnen strekken om
onderscheidene takken van ons volksbe
staan te steunen, en allerlei arbeid, die
thans door werklieden buiten af voor ons
verricht wordt, aan onze eigen werklieden
ten goede te doen komen,
6. Onder voorbehoud van het boven
staande, het uitvoerige Program van actie
van 1897 bevestigende, acht daarom het
Centraal Comité, dat de Antirevolutionaire
schuilplaats meer? Is het ontdekt, dat er
hier gemeenten der "Waldenzen zijn? Of
berust uw vrees eenvoudig op een bloot
vermoeden, een angstig voorgevoel, dat
voorkomt uit ziekelijke zwaarmoedigheid?
Heeft weemoed uw sterk hart bevangen?
Zeg het, indien het waar is, en er zekerder
berichten komen, tegen moeder, want, als
de vervolging dreigt, mag zij er niet on
kundig van gelaten worden; doch laten we
haar niet noodeloos verontrusten, want zij
ziet er zeer lijdend uit.
En als George komt, vader, zal hij dan
ook weer moeten vluchten? Waar dan
heen? Mag ik dan met hem trekken?
O vader en haar stem ging in een zacht
smeeken over 0 vader, laat mij hem dan
helpen, want, als hij alleen moet vluchten,
zal ik toch geen gerust oogenblik meer
hebben en geen slaap zal in den nacht
mijn oogen luiken als ik er aan denk, hoe
hij misschien rondzwerft en doolt tusschen
de bergen, van alles beroofd, en van allen
verlaten. O, laat mij dan voor hem zorgen
En zij keek hem zoo dringend uitnoodi-
gend aan, dat geen antwoord volgde en
geen woord over zijn lippen kwam; doch
alleen een zucht opsteeg uit zijn borst.
En uw moeder en ik dan, Rosa?
Zoudt ge ons dan willen verlaten om zijnent
wil? Wie moet voor haar zorgen, zoo gij
weg zijt? Wie zal haar van het noodige
voorzien, als die ure der benauwdheid
komt?
Neen vader, ik bedoel, dat we allen
partij bij de stembus van 4 Juni in de
eerste plaats aan de orde heeft te stellen.
1. Voor zoover de Grondwet toelaat,
finale oplossing van het onderwijs
vraagstuk in den geest van het ge
wijzigde Cbne-rapport.
2. Verplichte verzekering ten bate van
kranken, invaliden en ouden van
dagen, en zulks mot steun van het
Rijk.
En 3. liet scheppen van middelen daartoe
onder meer door een oordeelkundige
verhooging van de opbrengst onzer
tarieven, die tevens aan de nationale
welvaart ten goede komt, en den
nationalen arbeid kan verheffen.
7. Ten slotte behoeft wel nauwelijks
gezegd, dat het Program van Beginselen
de grondslag is en blijft, waarop de ge-
heele organisatie van onze partij rust, en
waardoor ook in de nu komende periode
haar optreden moet beheerscht worden.
Het is niet overbodig dit uitdrukkelijk
hierbij te voegen.
Aan welk Kabinet ook door H. M. de
Koningin de leiding van 's lands zaken
wordt toevertrouwd, steeds kunnen aller
lei onderwerpen van wetgevenden aard
aan de orde komen, die niet afzonderlijk
in een Program van Actie besproken zijn.
Zoo openbaarde het thans zittend Kabinet
aanvankelijk in het wetsontwerp over de
Voogdij den toeleg, om den Chr. grond
slag van het huwelijk aan te tasten, door
bij verschil tusschen man en vrouw de
beslissing aan den Kantonrechter op te
dragen; werden in het ontwerp op de be
rechting van jeugdige misdadigers de be
grippen van schuld en straf aangetast; en
werd in het oorspronkelijke ontwerp op
den Leerplicht de regeling zelfs van het
Huisonderwijs voor een aanmerkelijk deel
aan de ouders ontnomen.
In deze pogingen openbaarde zich de
neiging om de Chr. grondslagen van de
Maatschappij te vervangen door denkbeel
den, die, als met de natuur en met Gods
ordinantiën in strijd, vonden ze ingang,
allengs onze geheele samenleving ontwrich
ten zouden.
Uit dion hoofde zou het den Anti-revo
lutionairen niet baten, of de door hen te
stellen candidaten zonder meer instemming
betuigden met ons Pi-ogram vvn Actieen
alleen, zoo vöór alle dingen vaststaat, dat
ze bereid zijn ons Progra?n van beginselen
te aanvaarden, kunnen ze als Antirevolu
tionaire candidaten beschouwd worden.
moeten vluchten, laat dan George en mij
samen voor u en moeder zorgen; laat ons
beider krachten, saam vereend, dan tot uw
dienst gereed zijn.
Vader, mag ik George, als hij weder
komt, mijn echtgenoot noemen? En wilt
gij ons huwelijk dan inzegenen in onze
dorpskerk? 't Zou zoo heerlijk wezen, als
we hier mochten wonen en hij u mocht
helpen in het zoo zware werk. Want het
wordt u toch wel al wat veel, somtijds
des nachts nog op te staan en aan de bede
van een der broederen, om een gebed en
medicijnen te voldoen.
Laat ons hier een vallei des vredes maken,
waar stil geluk woont en laat ons samen
wonen en samen den Heere, onzen God,
dienen! Kom vader, geef mij uw toe
stemming, opdat ik mijn George verblijde
met dien welkomstgroet!"
Hebt ge diezelfde vraag aan uw moeder
reeds gedaan, Rosa? vroeg hij. Wat zegt
die er van?
Neen vader, ik meende eerst tot u
te moeten komen. Ik geloof echter, dat
moeder zich verheugen zal iu ons beider
geluk, wanneer zij ons zoo saam ziet ar
beiden voor haar en u. Zij zal wel ter
stond haar toestemming geven, en ons
zegenen met haar besten moederzegen.
Nu dan, mijn kind, het is lang de
begeerte van mijn hart geweest, u heiden
vereend te zien. Uw George worde ook
mijn George. Ik heb hem leeren kennen
als een ernstig godvreezend jonkman, die
Voor de beteekenis, door het Centraal
Comité gehecht aan den zedelijken band,
die de kiezers en de candidaten behoort te
hinden, zij verwezen naar desaangaande
betoogde op bladz. 5, 6 en 7 van het
schrijven van 1897.
Ook bij de stembus van 4 Juni e. k.
heeft de Antirevolutionaire partij, ingevolge
Art. 21 van haar Program van Beginselen
als zelfstandige partij met eigen belijdenis
van beginselen op te treden, en het Cen
traal Comité vertrouwt dat ook de kies-
vereenigingen zonder voorbehoud de over
tuiging zullen onderschrijven, dat we onze
verplichtingen tegenover God en het Va
derland te beter zullen nakomen, hoe min
der hij de eerste stemming teegeeflijk be
jag op winste en hoe meer trouw aan
onze beginselen ons ook bij de nu ko
mende verkiezingen leidt.
Door ons mag geene verantwoordelijk
heid voor de toekomst worden heloopen,
die door iets anders dan door onze eigene
beginselen zou gedekt zijn.
27 Februari 1901.
Tot nog toe hield, wanneer een gehuwd
militair stierf, terstond diens tractement op
en werd zijne weduwe de woning opgezegd.
Dit was hard en onchristelijk.
Minister Eland moet thans het denkbeeld
in overweging genomen hebben om de we
duwen van onze soldaten nog een maand
na 't overlijden van hun man met genot
van diens tractement in de echtelijke wo
ning te handhaven.
Moge dit denkbeeld spoedig verwezen
lijkt worden.
Kaïn behoort zoo mogelijk uit alle kringen
te worden weggezonden. Hij heeft al ge
noeg kwaad gesticht.
Wij staan op economisch terrein tegen
over de oude school en tegenover de jon
gere, al wensehen wij de rechtmatige ver
diensten van geene richting te miskennen.
Onaannemelijk is voor ons elk stelsel,
waarvan niet Gods Woord de grondslag
is; onbetrouwbaar iedere Gids, die voor
wetenschap en practijk niet do Heilige
Schrift erkent als het hoogste gezag.
Fabius, Voortvaren, blz. 89.
Het geval Dinksperloo schijnt door een
tweede geval Koewacht te zijn gevolgd
te weten van toepassing van artikel 10 der
Leerplichtwet: vrijstelling wegens gemoeds
bezwaar tegen de openbare school.
u liefheeft en lief zal hebben met zijn
gansche ziel en aan wien zou ik mijn
Rosa, mijn eenige dochter beter toever
trouwen dan aan een mijner broederen in
het heilig ambt?
Komt hij ongedeerd terug, dau zal dra
de kerkklok luiden, om aan ons volkje te
verkonden dat twee zielen voor God en
Zijn gemeente als getuige zich voor altoos
in dit leven wensehen te verbinden en dat
niets dan de dood hen zal kunnen scheiden
Mijn zegen zal u vergezellen op uw schreden
en in liefde zij uw echt aan God en zijn
dienst geheiligd en gewijd I
Rosa viel haar vader om den hals en
kuste den krachtigen man vol vuur.
O vader, ik dank u! George danke
u en moeder ook! Dra worde ons aller
wensch vervuld 1
Zoo zij het, zeide de Leeraar en
voegde er bij- Laat mij nu alleen, lieve,
wa.v ik moet gaan studeeren voor morgen.
Ga naar uw moeder en spreek ook met haar."
En na hem nogmaals omhelsd te hebben
ging zij, met de broodschaal en de kan in
de hand, het studeervertrek uit, om haar
moeder te vertellen het blijde bericht van
vader's toestemming, 't Scheen alles zoo
schoon en zoo liefelijk. Buiten een jonge
lente, die bloeide en vroolijk zong. In
haar hart een jubel, die overvloeide van
dank en een blij vooruitzicht dat gansch
haar ziel bekoorde. Alles heerlijk, doch
straksWat zou de toekomst zijn
(Wordt vervolgd.)