NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 74.1901.
Dinsdag 26 Februari.
15e Jaargang.
HISTORISCH
CHRISTELIJK-
Memorie Tan iet Centraal Comité.
EEN ALPEMOEME.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p. 0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De Memorie, door het Centraal Comité
van ^Antirevolutionaire Kiesvereenigingen
aan de aangesloten Vereenigingen gezon
den ten ge'eide van het Concept Program
van Actie is van den volgenden inhoud.
1. Art. 129 der Kieswet bepaalt, dat
de verkiezing van Leden der Tweede Ka
mer der Staten Generaal zal plaats hebben
op den eersten Dinsdag van de maand
Juni. Voor 1901 valt deze eerste Dins
dag op den 4den Juni. Toorts stelt Art.
5 van de Provinciale wet, siuts de jongste
wijziging, de verkiesing van leden der
Provinciale Staten op depzelfden dag.
Daar nu de samenstelling van de Eerste
Kamer geheel beheerscht wordt door de
verhouding der staatkuncigë partijen in
de Staten Provinciaal, zullen de dit jaar
op den 4don Juni te houden dubbele ver
kiezingen beslissen over tea onderlingen
stand der partijon in beide Kamers van de
Staten Generaal.
Dit neemt intusscken niet weg, dat bet
politieke Program van Adii rechtstreeks
alleen op de verkiezingen vopr de Tweede
Kamer doolt, en het is daarin dat ook nu
epn poging moet worden omgewond om
niet bet oog op bet hoog^ gewicht dat
vooral de samenstelling van de Tweede
Kamer voor onze politieke ttekomst beeft,
voor wat dit Program van IfActie aangaat,
in alle deelen des lands tin overeenstem
ming te geraken. Nu is in [897 zulk een
eenstemmigheid metterdaad verkregen, en
bij bet toen gepubliceerde Program werd
in de Toelichting uitdrukkelijk uitgespro
ken, dat het opgemaakt was óók met het
oog op den tijd na afloop van de vierja-
jarige periode, waarvoor toén de verkie
zingen plaats baddrn (zie blz. 8). Het
zou nit dien hoofde wispelturigheid verra
den, zoo hot toen gestelde thans zonder
meer werd losgelaten; en het Centraal
Comité acht het daarom nadzaam, ook bij
deze stembus in hoofdzaak het Program
van 1897 van kracht te doen blijven.
2. Slechts op één pint oordeelt het,
dat thans van het toen voorgestelde ook
zakelijk moet worden afgowoken; t. w. in
zake de heffing van graanrechten.
Hiertoe wordt het bewogen door twee
redenen. De eerste is, dat de marktprij
zen van het graan sedert 1897 gebeterd
zijn. In ons toenmalig Program werd uit
gesproken (zie blz. 37) dat we „den dag
zouden zegenon, waarop de aanleiding tot
deze bescherming wegviel'', en uitdrukke
lijk verklaard, dat alleen een „tijdelijke
maatregel" bedoeld was zoolang de be
staande nood voortduurde". Nu is met
terdaad na de stembus van 1897 zekere
2 FEUILLETON
Een Episode uit der Waldenzen Historie.
1. EEN BLIJDE BRUID.
Eu toen dan tenslotte de groote dag
daagde, waarop de Synode der Waldenzen
saamkwam, om de jonge mannen te onder
zoeken, en bij slagen te bevestigen in het
heilig ambt des Dienaars van God en Zijn
Gemeente, legden de grijze vaders ook hem
de handen op het hoofd, en ordenden hem al
zoo tot het werk der heilige bediening. Straks
werd hij met een mars uitgezonden en
predikte in huizen en kasteelen, in paleizen
en hutten het groote werk, dat zijn Jezus
voor de wereld gedaan heeft. Na eenige
jaren rondzwervens, overal, met rijken
zegen ook, wat levenservaring betreft, voor
zichzelf, keerde hij naar zijn dalen terug
en wera beroepen in een stil, rustig plekje,
hoog omzoomd aan alle kanten door grillige
bergruggen, tamelijk veilig en vredig in
het liefelijk gelegen dal van Guil, waar
we hem thans terugvinden met rijper gods
vrucht en grooter zaakkennis, nog in den
bloei der gezondheid.
Er was over 't algemeen in dien tijd
verhooging van de marktprijzen ingetreden,
zoodat de aanleiding die destijds drong,
thans niet meer in die mate bestaat.
En de tweede reden is, dat van de op
neming der graanrechten m ons Program
destijds door onze tegenstanders zoo schro
melijk misbruik is gemaakt. Ons toenma
lig voorstel strekte, om een schaalrecht in
te voeren, dat in geen geval den prijs van
een kilo gebuild tarwebrood met meer
dan ééne cent kon doen klimmen; waarbij
wij uitspraken dat deze prijsverhooging
nauwelijks gevoeld zou worden, vooral
niet, zoo daar afschaffing van den accijns
op het geslacht en andere, nog gewichti
ger voordeelen voor de lagere volksklas
sen tegenover stonden. Deze onze mee
ning is dan ook sints op een wijze, die
destijds niemand vermoeden kon, volkomen
gestaafd. Terwijl toch in 1896 (het laatste
jaar waarmeé toen te rekenen viel) het
kilo gehuild tarwebrood volgens de opga
ven der Jaarcijfers, blz. 76, te Utrecht in
de Korenschoof op acht cent stond on in
1898 voor dezelfde fabriek op elf en een
halve cent genoteerd was heeft deze
prijsverhooging met meer dan drie cent,
dat is een verhooging meer dan driemaal
zoo zwaar als uit ons voorstel kon voort
vloeien, noch in de Pers, noch in andere
geschriften tot eenigen den minsten nood
kreet aanleiding gegoven, ook al bleven
de voordeelen, die er in ons stelsel tegen
over stonden, geheel nit.
Iets wat echter niet belet heeft, dat
onze voorslag destijds onder don kreet van
„duur brood" met zóó goed gevolg bij on
kundigen tegen ons geëxploiteerd is, dat
nevens de onzinnige beschuldiging ran
„Cléricalisme", vooral deze aanklacht; dat
we door „duur brood" den arbeidenden
De inlandsche tarwe was in 1895 ge
daald tot op gemiddeld f 4.79 per H.L. In
1897 klom de prijs tot f7.33. In Mei 1898
liep de prijs tengevolge van den oorlog tus-
schen Spanje en Amerika een oogenblik zelfs
op tot f II.— a f 12.In Mei 1899 stond
de tarwe nog op f6.50, en in het najaar van
1900 werd ze nog tegen f7.verhandeld.
De rogge, die in 1895 op f3.56 had gestaan,
besomde in Mei 1900 nog f5.50. Al is de
prijsverbetering dus nog zeer schommelend,
toch weegt ze tegen hetgeen het voorgestelde
schaalrecht zou hebben te weeg gebracht,
grootendeels op.
Zie de Jaarcijfers voor 1899 op blz.
76. De prijzen stegen bij de Utrecktsche fa
briek „de Korenschoof' van 8 op 11.67, bij
de Leidsche broodfabriek van 10.80 op 14.56,
bij de Haagsche brood- en meelfabriek van
14 tot 17, bij de Rotterdamsche broodbakkerij
van xo.25 op 13, bij de Middelburgsche
broodfabriek van 8.55 op 14.94, bij de firma
Ellerman te Maastricht van 11 op 14.04. De
yerhoogmg was alzoo tamelijk algemeen en
bedroeg door elkander drie cent op het Kilo.
eenige rust in die valleien, en het blakend
vuur der vervolging was eenigen tijd uit
gedoofd, of tenminste, gloeide niet, schoon
't weldra blijken zou, dat de vijand niet
sliep, doch steeds loerde op zijn onschuldige,
schier weerlooze prooi.
Hij peinst voort en laat zijn gedachten
blijkbaar vrij spel en denkt over de pas
door hem gelezen woorden. Zachtkens
gaat de deur van zijn studeervertrek open
en er treedt schier gernischloos een meisje
binnen, een maagd, een hloeme der Alpen.
In lelieblankheid praalt haar voorhoofd
en frische rozen liggen op haar wangen.
Het bevallig kopje rust op een welgevormden
hals, die omkranst is door een zedig mor
genkleedje en de korte rokjes laten een
paar schoone en welgevormde voeten zien
gestoken in lage schoentjes. In één woord,
een bekoorlijk kind der natuur treedt over
den drempel, met een broodschaal en een
kan in de handen. Zachtkens gaat ze
voort over de plankenvloer en zet hetgeen
.zij in haar handen heeft neer op de tafel
voor den Leeraar.
Voorzichtig schuift zij de boeken wat
weg, doch laat den opengeslagen Bijbel
onaangeroerd. „Goeden morgen, vader"
klinkt het uit haar mond; „Hier is uw
ontbijt. Ik hoop, dat het u goed moge
stand zouden te gronde richten, meer dan
een van onze candidaten het onderspit
deed delven.
Dat deze kreet van „duur orood" met
het oog op do straks genoemde gegevens
niet te rechtvaardigen was, springt in het
oog, maar dit heeft niet belet dat men
hem op alle tonen tegen ons als strijd
middel aanvoerde en dat veie kiezers uit
de min gegoede klasse, verschrikt door
dion kreet, waarvan zij zelve de juistheid
niet konden beoordeelen, tegen ons partij
kozen. Daar nu elke waarborg ontbreekt,
dat gelijk onedel strijdmiddel niet ook bij
deze stembus tegen ons zou worden ge
keerd, schijnt het geraden, nu de eenigs-
zins betere marktprijzen weglating van de
graanrechten toelaten, aan de tegenpartij
dit valsche wapen uit handen te nemen.
3. Het Centraal Comité voegt hieraan
tee een nadere verklaring'in zake het waag
stuk van het kiesrecht.
Van meer dan ééne zijde wordt er hij
andere partijen op aangedrongen, dat bij
de komende stembus geijverd zal worden
voor herziening van Art. 80 der Grondwet
in zulk een zin, dat het artikel zelf geen
enkele bepaling zou inhouden, en de gewone
wetgever in Hot va-ctc». teF k*ca
recht de vrjje hand zou erlangen.
Reeds op zich zelf verdient deze voor
slag geen aanbeveling. De Grondwet heeft
do bedooling om zekere verdeeling van do
politieke macht in den Staat vast te loggen.
Daar nu niets zoo sterk als het Kiesrecht
zijn invloed op deze verdeeling van macht
gelden doet, schijat het in strijd met den
aard en de bedoeling van een Grondwet,
zich omtrent het Kiesrecht in geen enkol
opzicht uit te spreken.
Te minder schijnt het geraden met dezen
voorslag tot het omzetten van Art. 80 in
een Wattco-artikel mede te gaan, nn door
hen, die dit denkbeeld voorstaan, onom
wonden verklaard is, dat zulk een blanco-
artikel door hen als de brug bedoeld wordt
om te geraken tot invoering van Algemeen
Stemrecht". Niet, hierop lette men wel,
tot attributief verleenen van Kiesrecht aan
de meerderjarige mannelijke ingezetenen,
maar tot «algemeen stemrecht" in beginsel.
Iets waaronder dan verstaan wordt, dat
de staatsburgers geboren worden met zeker
in hen klevend recht, om, ieder voor zijn
aandeel, in de Regeering van het land
meê te spreken, en wel in dien zin, dat
de Regeering van het land uit de wils
uiting van de gezamentlijke staatsburgers
moet voortkomen. Dit beginsel nu is het
politieke grondbeginsel van de Fransche
Revolutie van 1789, dat lijnrecht tegen het
uitgangspunt van het Antirevolutionaire
Staatsrecht over staat. Volgens dat uit
gangspunt is het God, die ook over Ne
smaken".
Hoe schoon, hoe liefelijk klinkt dat dia
lect der valleien! Het is geen Fransch,
geen Duitsch, geen Italiaansch en toch,
't is alsof het vuur der Fransclien, het
zoete der Duitschers en het gloeien der
Italianen erin vereenigd is tot een schoone
harmonie, die reeds door den toon alleen
het oor streelt.
„Dank u, mijn Rosa", antwoordt de
welluidende diepe stem van den Leeraar.
Ge zijt al vroeg bij de hand. Hebt je ook
al ontbeten".
Neen vader; moeder zeide, ik moest
eerst u het ontbijt brengen en vragen, of
u de nachtrust wel was bekomen.
Blijf hier dan, en laat ons samen
ontbijten en wat spreken. Hoe is het met
moeder? Vrij goed! zij heeft rustig ge
slapen, doch is nog wat vermoeid en dus
zeide ik haar, dat zij nog wat moest blijven
rusten en dat ik het werk wel zou doen
en voor u zorgen.
De Leeraar vouwde zijn handen endeed
een kort doch ernstig morgengebed. Vrij
stil werd vlug de maaltijd gebruikt.
Voorbij het geopende venster gingen de
koeienvooraan de grootste, met een klinge
lend klokje aan den hals en al de anderen
volgden trouw.
derland regeert, en daartoe de Overheid
instelt, aan wie wij, omdat ze Dienaresso
Gods is, ons als onderdanen om Gods wil
te onderwerpen hebben. Hier is alzoo geen
vergelijk mogelijk. Wie het «Algemeen
Stemrecht" als beginsel huldigt, sluit zich
aan bij de party der Revolutiewie bij
ons hoort, staat tegen dit beginsel lijnrecht
over. Weten we nu, dat het flAmce-artikel
bedoeld wordt als middel om tot dit «Al
gemeen Stemrecht" in beginsel te geraken,
en is te voorzien, dat, stond dat blanco-
artikel eenmaal in do Grondwet, dit «Al
gemeen Stemrecht" binnen niet ver ver
wijderden tijd door den gewonen wetgever
zou worden ingevoerd, dan behoeft het geen
nader betoog, dat het niot op onzen weg
kan liggen, ods hierbij aan te sluiten.
«Algemeen Stemrecht" in beginsel stelt,
dat elke man en elke vrouw, die tot de
jaren van onderscheid is gekomen, een aan
geboren en inklevend recht kan doen gel
den, om, in vereeniging met de overige
staatsburgers, niet onkel eene vertegen
woordiging bij de Overheid, maar ook die
Overheid zelf aan te stellen, opdat door
haar, als aangestelde van het volk, het land
geregeerd worde. Volkssouvereiniteit alzoo
:u auu meesi voisoreKieii zin van nei woord,
en als zoodanig rechtstreeks tegen de Sou-
verein-iteit Gods, die wjj ook over Nederland
eeren, indruischend.
Het verschil tusschon ons en de voor
standers der Volks-souvereiniteit loopt al
zoo geenszins over een kleiner of grooter
aantal kiozers. Er zijn in Nederland on
geveer een millioen gezinshoofden. Reeds
door zich in 1891 te verklaren voor het
kiesrecht van gezinshoofden heeft derhalve
de Antirevolutionaire partij duidelijk ge
noeg getoond, niet voor het cijfer terug
te deinzen. En even beslist is onzerzijds
steeds uitgesgroken, dat wij m geldbezit geen
aanspraak op het kiesrecht eeren. Het volk
moet door vertegenwoordiging bij de van
God gestelde overheid voor zijn rechten,
vrjjheden en belangen kunnen optreden,
en hiertoe moet door alle rangen en stan
den worden meegewerkt. Vandaar dat de
thans bestaande kieswet ons allerminst
bevredigt, en vervanging van die regeling
door een kiesrecht op den grondslag van
de zedelijke verantwoordelijkheid, die èn op
het gezinshoofd voor zijn gezin, èn op een
ieder voor het hem toevertrouwde belang
rust, ons doel blijft.
Finaal komt de electorale quaestie voor
ons dan ook niet tot afdoening, zoolang
niet èn voor de Tweede èn voor de Eerste
Kamer een andere wijze van samenstelling
en verkiezing is ingevoerd.
Dat het Centraal Comité dit vraagstuk
bij deze stembus niet aan de orde stelt,
vindt alzoo zijn oorzaak alleen in de twee-
De herder kwam achteraan, gekleed in
den korten broek en het leeren wambuis,
zijn naakte knieën duidden op zeer groote
spierkracht. Hij wisselde een vriendelijken
morgengroet met den Leeraar en zijn
dochter.
Rosa, zoo zette de vader het gesprek
voort hebt ge er wel eens over gedacht,
wat uw leven zou zijn, indien de vervol
ging uitbrak en de Fransche koning zijn
soldaten hierheen zond in onze vredige
valleien, om te moorden en te plunderen,
en in naam der Heilige moederkerk de
arme broeders en zusters hier te pijnigen
en te dooden? Zoudt ge tegen zoo'n be
proeving bestand zijn en zou uw arme
jonge hart niet bezwijken onder den druk?"
Ja vader, ik heb daaraan wel eens
gedacht, en ik geloof, dat God dan kracht
naar kruis zal geven. U hebt mij wel
verhaald van de helden des geloofs, hoe
ze door hun God werden begenadigd en
ik geloof, dat die zelfde Vader, die voor
hen zorgde in de ure der benauwdheid,
ook voor ons zal zorgen. Hebt u al iets
van George vernomen?
Onder dit antwoord was een blijde glim
lach verschenen op het zoo ernstige gelaat,
doch bij het laatste gedeelte kwam een
wolk weer die blijdschap verduisteren en
ledige overtuiginglo. dat er voorshands
geen het minste uitzicht bestaat, om tot
een oplossing in den door ons gewenschten
zin te geraken: 2o. dat, erger nog, elke
actie onzerzijds op dit oogenblik uitsluitend
aan de tegenpartij zou ten goede komen,
om ons voor de toekomst misschien alle
kans op verwezenlijking van onze wenschen
af te snijden.
Aan dit zoer ernstig en dreigend gevaar
mag de Antirevolutionaire party zich niet
moedwillig blootstellen.
De Antirevolutionaire partij kan, zoo
min krachtens haar beginsel als krachtens
haar verleden,' berusten in wat thans be
staat maar juist de trouw aan haar be
ginsel verbiedt haar thans een poging tot
verandering hierin, óf zelve te doen, óf
van andere zijde komende, te steunen, nu
te voorzien is, dat elke poging van dien
aard or op zou uitloopen, dat hetgeen zij
acht dat wijziging behoeft, door zulk een
wijziging in erger in plaats van in beter
conditie zou overgaan.
Slot volgt.
25 Februari 1901.
V Tegenvoeters.
in ue historie ontmoet men telkons te
beginnen met de eerste Christengemeente te
Jeruzalem groepen van Christenen, onder
welke het persoonlijk eigendom van goede
ren on geld in meerdere of mindere mate op
den achtergrond treedt om plaats te maken
voor het gemeenschappeljk eigendom.
Tegenover Christeneu plegen de Socialis
ten zich gaarne op dit verschijnsel te beroe
pen.
Ten onrechte.
Wat bjj die Christenen plaats vond, was
het gevolg van een hooggestemd geestelijk leven,
waardoor de waarde der stoffelijke dingen voor
hun bewustzijn verdonkerde.
Mon achtte ze weinig of niets.
Voor de Socialisten zijn de stoffelijke din
gen hoofdzaak.
Geen volkomener tegenvoeters der Socialisten
zijn denkbaar, dan juist die Christengroepen
waarop zij zich uit onkundeberoepen
Pr. Fr. Crt.
De SticMsche Courant betreurt het dat
Elands legervoorstel de eenige zoons laat
dienen. Zij hecht bijzonder aan de voort
zetting der geslachten, op grond der Schrift,
en zou daarom de eenige zoons willen vrij
gesteld zien.
Wij hebben vóór dertien jaren, hetzelfde
standpunt ingenomen tegenover de leger-
wet-Bergansiusdoch hebben ons door een
liberaal gezagsman het tegenwoordig
Kamerlid mr. E. Fokker van de onjuist
heid van ons beroep op de Schrift laten
overtuigen.
ietwat droef klonk het uit 's Vaders mond:
Neen Rosa, sedert onze broeder uit
het Noorden ons bezocht, waar de Albigenzen
wonen, heb ik niets meer van hem ge
hoord. Doch er is nog geen reden tot
ongerustheid. Hij reist onder 's Hemels
hoede en uw antwoord van zoo pas ver
blijdde mij, omdat het zoo waar is. Als
hij terug komt, zal hij wel veel te verhalen
hebben, van de kasteelen, die hij bezocht,
en de dorpen, die hij gezien heeft. In
trouwe, hij zal verhalen van blijdschap en
vreugde, doch ook van velerlei gevaren,
want zijn weg is niet met rozen bezaaid,
en zelfs aan deze zijn nog doornen. Mis
schien komt hij wel spoedig weder.
O vader, God geve, dat we hem ge
zond en wel, sterk en blij te moede mogen
terugzien. Als hij nu wedergekomen is,
wordt hij dan ergens geplaatst in de val
leien, of moet hij nogmaals op reis en
nogmaals al die gevaren ondea 't oog zien
Dat hangt er van af Rosa; want, als
het zijn keuze is, nogmaals zijn mars op
te nemen, en van dorp tot dorp te gaan,
dan mag niemand hem in dat goede voor
nemen stuiten.
f Wordt vervolgd.)
—(0)—
