NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
t
No. 68. 190i.
Vrijdag 15 Februari.
15e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISeH
flinke Dienstbode
flinke Dienstbode
agenmakersknecht
Middelburg.
re-
11,-
)e lUeater-öcljelöf.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRUS DER ADVERTENTIËN
FEUILLETON.
Vredesgezanten.
Met Mei
1, wascli buitenshuis,
rukker LITTOOIJ, Middelburg.
Met Mei
MAAS, Vrouwepolder,
Terstond of met Mei
Adres drukker LITTOOIJ,
ei een Molenaarsleerling
eenigszins met het Tak op de
drieven letter W. Boekhandel
Middelburg.
ivraagd tegen 1 Maart
IJER, St. Filipsland.
BOOT TELEGRAAF.
Februari,
iterdam en van Antwerpen
(behalve Maandag) 's morg. 7,u
STOOMBOOTDIENST
JEN. MIDDELB. ROTTERDAM
Februari.
[s, Woensdags en Vrijdags, alleen
lam 8,15. Dindags, Donderdags
tgs alleen van Vlissingen 5,55
)urg 7,30.
JWE SPOORBOOTDIENST
op de
(■Schelde, Hulst—Vlak»
STOOMBOOTDIENST.
ilsoorden naar Vlake vm. 6,
4,-.
laar Walsoorden onmiddellijk na
an den correspondeerende trein
5,31, 2,25, 5,20.
WAGENDIENST.
|lst naar Walsoorden vm. 7,30
2,5, 8,5.
loorden onmiddellijk na aankomst
ïgeveer vm. 9,en 11,30 n.m.
nigde Zierikzeesohe
mbootmaatschappij
Februari.
irikzee.
morg.
8,30
8,30
8,30
9,30
9,30
9,45
7-
7,30
8-
8,30
9,--
8,30
8,-
8,30
83,0
Van Rotterdam.
's midd.
Dond. 14
Vrijd. 15
Zater. 16
Zond. 17
Maan. 18
Dins. 19
Woen 20
Dond. 21
Vrijd. 22
Zater. 23
Zond. 24
Maan. 25
Dins. 26
Woen.27
Dond. 28
8,30
9,30
10,-
10,—
10,-
10,—
10-
10,-
10,-
10,—
10,30
10,30
10,30
8,30
STOOMBOOTDIENST
JDELBORG en ZIERIKZEE.
Februari.
idelburg.
lorg. 'smidd,
7,30 2,—
7,30 2
7,30 2,-
7,30
7,30 2,-
7,30 2,-
7,30 2,-
7,30 2,—
7,30 2,—
7,30 2,—
7,30
17,30 2,—
7,30 2,—
17,30 2,—
7,30 2,-
Van Zierikzee.
Dond.
Vrijd.
Zater.
Zond.
Maan.
Dins.
Woen
Dond.
Vrijd.
Zater.
Zond.
Maan.
Dins.
Dins.
Woen
Dond.
'smorg. 'smidd
14 6,30 2,30
7,50 2,30
7,50 2,30
11,30
6,30 2,30
7,— 2,30
7,50 2,30
6,30 2,30
7,50 2,30
7,50 2,30
7,50
7,50 2,30
7,50
11,30
7,50 1,30
6,30 2,30
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
26
27
28
eesche Spoortijd.
9,30 vm. 11,55») nm. 3,304)
9,nm. 12,20») nm. 3,55
vm. 10,25 nm. 1,55
10,45 2,15
11,55 3,30i)
nm. 12,15 3,50
vm. 8,10.
8,40.
)ten van 3,30 naar Breskens en
van 6,10 van Vlissingen naar
niet gemaakt.
lest Goes
beken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
bn van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Volkslied van den Oranje-Vrijstaat.
(Woorden van H. A. L. Hamelberg en
Wijte van W. F. G. Nicolaij
Heft, Burgers, 't lied der vrijheid aan,
En zingt ons eigen volksbestaan
Van vreemde banden vrij,
Bekleedt ons klein gemeentebest,
Op orde, wet en recht gevest,
Rang in der Staten rij.
Al heeft ons land een klein begin,
Wij gaan met moed de toekomst in,
Het oog op God gericht,
Die nooit beschaamt, die op hem bouwt,
Op Hem als op een burcht vertrouwt;
Die voor geen stormen zwicht.
Vervuld met liefde tot ons land,
Gaan wij eendrachtig hand aan hand,
In voorspoed en in druk;
Als broeders staan w' elkaar ter zij
In eer en trouw, zoo stichten wij
Het zekerst volksgeluk.
Bescherm, o God, den Raad van 't land,
Geleid hem aan Uw Vaderhand,
Verlicht hem van omhoog
Opdat zijn werk geheiligd zij,
En vaderland en burgerij
Ten zegen strekken moog'.
Zie in gena en liefde neer
Op onzen President, o Heer
Wees Gij zijn toeverlaat!
De taak, die op zijn schouders rust
Ver vuile hij met trouw en lust
Tot heil van volk en staat
Een warme, reine godsdienstzin
Dring' in ons aller harten in
En maak' ons hier op aard,
Het worstelperk voor d' eeuwigheid,
In 't Koninkrijk, der deugd bereid,
Een zaalger leven waard!
Dwingt woest geweld ons tot den strijd,
Geschonden eer of waardigheid
Tot 't grijpen van het zwaard,
Dan trekken w' op met leeuwenmoed
En off'ren gaarne goed en bloed,
Voor 't land, ons lief en waard!
De heer Rompel laat in Het Handelsblad
eonige van Kitcheners vredesgezanten de
revue passeeren. Zij beschieten niet veel.
Wan al deze vredesbroeders is Hendrik
Schoeman van Schoemansrust aan de Kro
kodilrivier de beruchtste. Eenige malen
heeft hij reeds dorgelijke opdrachten van
de Engelschen uitgevoerd. Zoo gelukkig als
het bovengenoemdeVrijstaatscheVolksraads-
lid is hij evenwel niet geweest. Te Barberton
hebben de Boeren hem gevangen gehouden
totdat generaal French hem kwam bevrijden
en enkele dagen geleden heeft hij zich we
derom aan een zending gewaagd met het
voor hem minder aangename gevolg, dat
de Burgers hem de moeite van teruggaan
hebben bespaard en hem maar bewaren
met de besluiten der Vredes-commissie en al.
In het begin der onderhandelingen over
het kiesrecht-vraagstuk had »Vet Oom Hen
drik" reeds in de gangen van het Gouver
nementsgebouw te Pretoria het hoogste
politieke woord. Hp wilde oorlog, want
het gaf niets om met Chamberlain beleefde
brieven te wisselen, die Mauser-pillen, zal
ver hulle mores leerwas zijn onverander
lijk advies. Hij wond zich op en raasde
zoo, dat de menschen bleven staan. Men
lachte, niemand nam hem »au sérieux", al
te vaak, mompeldo men zelfs: »Oom Hen
drik het daaroom banja whisky gedrink
vandaag." De Volksraadleden mochten hem
wel eens graag zoo opgewonden maken, dat
gaf afleiding in de droeve dagen van lang
zaam maar zeker naderend onheil.
De oorlog brak uit, Schoeman's opgewon
denheid werd tot woestheid en den dag
dat hij zijn Burgerplichten zou gaan ver
vullen, schreeuwde hij het uit tegen ieder
die het hooren wou: »ek gaan voren-toe."
Er waren nog menschen die in hem ge
loofden, hij was voor hen nog de held van
Met God voor volk en vaderland!
Die leus doen w' altijd trouw gestand,
Zelfs in den heetsten strijd.
Voor hem, die zoo te wapen snelt,
Die zoo zijn God tot schild zich stelt,
Is zegepraal bereid.
Heil, driewerf heil den dierb'ren Staat,
Het Volk, den President, den Raad
Ja, bloei naar ons gezang
De Vrijstaat en zijn Burgerij.
In deugden groot, van smetten vrij,
Nog tal van eeuwen lang!
14 Februari 1901.
Wij ontvingen het programma voor de
tentoonstelling van zaaigranen enz., te hou
den op Donderdag 21 Februari 1901 te
Zierikzee, door de centrale tentoonstellings-
vereeniging „Landbouwbelang". Bij deze
tentoonstelling wordt uitgeloofd voor:
Kortloof-erwten le prijs f 10,2e prijs
f 2.50. Kroonerwten le prijs f 5,2e
prijs f 2,50. Chevaliergerst le prijs f 5.
2e prijs f 2,50. Zomergerst le prijs f5.
2e prijs f2,50 Probstei-haver le prijs f5,
2e prijs f 2,50. Lange Bruine Boonen le prijs
f 3,Witte Boonen le prijs f 3.-—.
Lijnzaad le prijs f 3,
Van deze granen moet minstens 10 HL.
voorradig zijn. De inzendingen van land
bouwers en van handelaars worden afzon
derlijk beoordeeld.
De prijzen voor kortloof-erwten worden
niet toegekend voor door het daarvan uit
gezaaide blijkt, dat zij werkelijk kortloof
zijn. Wie meer wil weten wende zich
terstond tot den Secretaris den heer M.
C. Muloek Houwer te Zierikzee.
Een leuke herinnering van ons antirev.
zusterorgaan in Groningen.
Kleine reminiscens.
In den jare '97 schreef de (liberale) Arn-
hemsche het volgende
„Het geruchtmakend ministerieele besluit
waarbij van de onderwijzers verlangd werd,
dat zij de oorzaken van het schoolverzuim
Bronkhorstspruit. Ik zag hem in het voor
portaal van het Gouvernementsgebouw den
middag voor zijn vertrek en sprak met hem.
Een oude Boer, die zich achteraf had ge
houden, zei later tegen mij»Ou-Schoeman
is ouvrouw."
»Hoe-kom, Oom," vroeg ik, omdat die
woorden zoo kalm en met overtuiging ge
sproken werden.
»Hij het banja groot mond, maar hij
is niks nie weert nie."
»En in die oorlog van '80, in die slag
van Bronkhorstspruit dan", waagde ik aan
te voeren.
»Kijk, klein-Hollandor," klonk het mij
tegen, »jij weet niet zoo krek alles, maar
zal daarom zien; ek is rech."
Later, in December, sprak ik in den trein
naar Bloemfontein den ouden C. N. J. du
Plessis, den schrijver van »Uit de geschie
denis der Zuidafrikaansche Republiek."
Het gesprek kwam ook op »Vet-Oom
Hendrik."
«Die ou-vrouw", riep de opgewonden Af
rikaner uit met een minachting, die mij
onmiddellijk het gezegde van den anderen
ouden Boer te Pretoria in herinnering
bracht, en ik hoorde een relaas, waarin het
mij duidelijk werd dat generaal Schoeman
zoo niet bang, dan toch zoo weinig voort
varend was, dat de Engelschen hem zeker
te slim af zouden zijn.
En nog later te Magersfontein, vertelde
Oom Koos de la Rey mij op een goeden
morgen, dat hij naar Colesberg zou gaan,
waar gederaal French druk bezig was Schoe
man's burgers in te sluiten.
Een verbaasd «wat's dit", ontglipte me,
en Oom Koos, die met zijn eerlijk karakter
en zijn haat aan speculanten, nooit een groot
vriend van Schoeman geweest was, viel uit
»Ou-Hendrik is vagebond."
Toen Pretoria was overgegeven, behoorde
Schoemau tot de eersten die in al zijn
volheid te paard gezeten, zich kwam aan
melden als een Transvaler, die zich voortaan
der leerlingen zouden opgeven volgens be
paalde rubrieken, is door den Minister in
getrokken.
Al de tijd en het papier in 1878 aan de
nakoming van het dwaze besluit gegeven,
is dus verspild maar beter half gekeerd
dan heel gedwaald.
Was dit het eenige maar dat van den arbeid
des onderwijzers verloren ging."
Iets uit de herinnering geput.
Cursiveering van ons.
De afstemming van het urgentie-voorstel
door de Liberale Unie werkt na in de be
sluiten der Kiesvoreenigingen om zich van
do Liberale Unie af te scheiden, of in het
gareel der allegaartjespartij te blijven.
Middelburg nam reeds een besluit in
eerstgenoemden, Rotterdam in laatstge-
melden zin.
Yan daag zal de samensmelting tusschen
de malcontenten en de oud-radicalen plaats
hebben.
Het program klinkt zeer vooruitstrevend
democratisch.
Grondwetsherzienining natuurlijk voorop,
met algemeen stemrecht, ook voor vrouwen
losmaking der geldelijke banden tusschen
Kerk en Sjaaten een andore eerste Kamer.
Vooral deze laatste eisch is teekenend,
nu de Eerste Kamer op 't punt staat om
te gaan. Te voren, toen zij in haar over-
groote meerderheid liberaal was, had men
tegen de samenstelling van dit lichaam
niets.
Vooral tusschen '88 en '91 was de liefde
aan dien kant voor de Eerste Kamer zelfs
zeer sterk.
Herinnert u maar 't partijgeschreeuw
te Middelburg en elders, toen minister
Mackay zijn bekende vraag aan de pro
vinciale staten deed.
Het applaus toen minister Keuchenius
door de Eerste Kamer werd afgemaakt.
Zoo veranderen de tijden.
Toch juichen wij het ronde, cordate
besluit der Middelburgsche Kiesvereeni-
ging toe.
onzijdig zou houden. Aldus meldt ons de
geschiedenis. Hij was zeker bevreesd dat
anders zijn plaats zou verwoest worden,
en meer dan een groot woord had Oom
Hendrik niet voor zijn land over.
Hoe hij dit zich-onzijdig-houden opvatte,
blijkt uit de zendingen die hij voor de
Engelschen vervuld heeft onder de strij
dende Boeren. Hij was onder de Trans
valere nooit een man van gezag of invloed.
Zij beschouwden hem als een zak-patriot,
die de Regeeringspersonen vleide ter wille
zijner speculaties, en de achting, die som
migen nog voor hem hadden, dank zij het
geen de faam van hem had gemeld uit
den oorlog van '80, had hij spoedig ver
loren door zijn plichtsverzuim te Colesberg.
Generaal De la Rey heeft gelijk geüad:
Ou-Schoeman is een vagabond.
Een ander type van vredes-apostel is
Henk van Rensburg. Zijn speculatie woede
is zeker niet minder dan die van zijn ven
noot in de vredesbeweging. Henk's hoeve
nabij het dorp Heidelberg, is slechts enkele
jaren geleden door hem aangekocht. Hij
heeft er een nieuw huis op laten bouwen,
groote boom-aanplantingen gemaakt 'en
dammen voor besproeiing aangelegd. Hij
zou het betreuren als zijn mooie plaats
werd verwoest, en, toen dan ook de kans
hieitoe grooter werd, oordeelde hij dat in
elk geval zijn eigendom hen meer aan het
hart ging dan zijn land en vrijheid, en op
zekeren morgen reed hij onder voorwendsel
op verkenning uit te gaan, met tien Burgers
naar Heidelberg en gaf er zijn wapenen
af. Een nobel voorbeeld voor een man,
die door zijn Burgers waardig werd ge
keurd om in den Volksraad hun recht en
hun onafhankelijkheid te verdedigen en te
handhaven. De geniepige wijze, waarop
Van Rensburg naar den vijand is gereden
om den neutraliteitseed te zweren, teekent
den man geheel.
In den eersten Volksraad was hij slechts
gezien; zijn medeleden hadden een antipa-
Natuurlijk houdt Middelburg door dit
besluit niet op anti-»clericaal" te zijndat
zal de lezer wel begrijpen.
Bij de verkiezingen dezen zomer zal men
het zien. Doch laten wij er alvast nu maar
op rekenen.
Mr. A. F. K. Hartogh, die gisterennacht
zoo onverwachts stierf, behoorde tot de
vooruitstrevend liberale partij en was om
zijn kennis, vooral van 't handelsrecht, en
om zijn verdraagzamen omgang zeer gezien.
Zijne partij verliest in hem een sieraad.
En dat zoo onverwacht. Des namiddags
had hij nog opgewekt de vergadering der
Kamer bijgewoond en was hij nog tot vice-
president eener sectie gekozenon reeds
des nachts ontsliep hij.
Wel een roepstem
In den gemeenteraad van Amsterdam
hebben vjjf leden gestemd tegen de uit
gaaf van f 15000 voor een cadeau der stad
aan H. M. de Koningin.
Die er het hardst tegen sprak was een
lid van den Chr. Historischen Kiezersbond,
anders gezegd Bronsveldiaan de heer
Harmsen die met een antirevolutionair
den heer Wormser en drie radicalen
de minderheid uitmaakte.
Het was derhalve geen partijstemming
doch een persoonlijke, waarbij de sociale
nooden en de behoeften der diamantbe
werkers het hoofdmotief waren.
Eenigen tijd geleden kon men in de
Vacature, een blaadje in dienst van het
openbaar onderwijs, een woord van afkeu
ring lezen over het volgende dat aan een
openbare school had plaats gehad.
Een onderwijzer vertelde eens voor
zijne klasse van Mozes, den Wetgever
der Israëlieten, hoe deze een bezoek kreeg
van zijn schoonvader Jethro en deze zag,
hoe Mozes zich dagelijks aftobde om alle
geschillen te beslechten, welke Israëlieten
onder elkander hadden.
thie tegen men en zelfs degene die zijn po
litiek gevoelen deelden, mochtten hem niet
Hij had altijd iets onwaars, iets huichelach
tigs over zich, en wie met hem in aanra
king kwam, voelde dat die man niet te
vertrouwen, niet eerlijk was dat men zich
in acht moest nemen voor hem. In geen
enkele commissie werd hij door zijne mede
wetgevers gekozen en zijn breedsprakigheid
bewees somwijlen, hoe iemand veel kon
zeggen zonder zin of kracht.
Henk werd in den Eersten Volksraad
algemeen aangemerkt als een speculant,
die er geen gewetensbezwaar in zou zien
zijn persosnlijke financieele belangen te ver
eenigen met zijn lidmaatschap van den
Volksraad, of beter gezegd, het laatste dienst
baar te maken aan zijn geldelijken voorspoed.
Van Rensburg kau evenmin als Hendrik
Schoeman voordeel hebben bij een langer
voortduren van den oorlog. Het wordt voor
hen tijd hun speculaties voort te zetten,
onder welke vlag zij dit nu doen, is hun
onverschillig. Van de Boerenregeering heb
ben zij door hun verraderlijk gedrag niets
meer te hopen, van het Britsche bestuur
verwachten zij natuurlijk alles, na de dien
sten die zij Engeland bewezen hebben.
Hendrik van Rensburg was de ziel en het
leven van de politieke vereeniging
„Burgermacht" te Heidelberg, die toen de
Jingo's te Johannesburg begonnen te woelen
opgeruid door Rhodes' „South African
League", een groote protest-vergadering te
gen de Regeering bijeen riep te Heidelberg.
Ik wil hier uitdrukkelijk verklaren vast
overtuigd te zijn dat slechts enkele perso
nen, die tegenwoordig waren op die verga
dering, volkomen bekend waren met deze
gevoelen, doch van Rensburg, die toen nog
lid van den Tweeden Volksraad was, wist
en moest weten dat het toen voor ware
Burgers geen tijd was om dergelijke bijeen
komsten te houden. President Kruger, die
deze vergadering toesprak, wist het gevaar
te bezweren, door daar ter plaatse de libe.
Als de onderwijzer dan Mozes en de
Israëlieten aldus handelende en spre
kende voorstelde, meende hij dat niet
beter, niet aanschouwelijker te kunnen
doen dan door den joodschen tongval
uit de achterbuurten en de gebaren van
een koopman op de markt zoo bekwaam
na te bootsten, dat zijne leerlingen het
uitproestten en er aan de aandacht zeker
niets ontbrak, maar dat deze les aan
het doel beantwoordde, zal zeker nie
mand gelooven.
Wij herhalen, genoemd blaadje keurde
'taf; en dit doet ons genoegen. Het was
dan ook niet neutraal.
Zoo hebben wij ook in één blad dat in
den dienst der openbare school staat, in
Het Schoolblad een woord van afkeuring
gelezen over de schandelijke tirannie der
openbare schoolmannen te Saaksumhuizen
over armen, wien de bedeeling geweigerd
werd omdat zij hunne kinderen op de Chr.
school hadden gedaan.
Ook dit doet ons genoegen, te meer om
dat 't er, voorzoover ons bekend, maar één
geweest is die den moed gehad heeft, zijn
afkeer van dit schandelijk bedrijf zijner
geestverwanten te toonen.
De lezer heeft 't waarschijnlijk wel be
grepen dat met de wet »om van weg te
loopen" de leerplichtwet bedoeld werd.
Een arrondissements-schoolopziener doet
in het Nieuwe van den Dag omtrent deze
wet de volgende lang niet malsche mede-
deelingen
»Zie, wij zijn dan met lo Januari ge
zegend met de invoering van de leerplicht
wet. Wij hoopten allen, dat dat zou we
zen een stap vooruit, een werkelijke zegen
voor ons volkEn nu, na enkelo weken
nog maar, zuchten wij allen, welk een zee
van paperassen! 't Is in één woord onbe
grijpelijk, hoe men ooit een wet meer on
mogelijk kon maken. Het werk den school
hoofden, den gemeentebesturen en eindelijk
last not least den arrondissements-
rale politiek der regeering ten opzichte van
het kiesrecht vraagstuk, de bewaarplaatsen
en de dynamietquaesties voor de eerste
maal publiek te makhn.
Willem Steyn, het Eerste Raadslid voor
Standeiton, die thans te Piet Retief zal te
rechtstaan wegens hoogverraad, is een stum
per, een man met een kleine hoeveelheid
hersenen, die moeilijk in staat zijn zelf
standig een denkbeeld uit te werken, een
man zonder geestdrift en zonder gezond
oordeel. Zijn herkiezingen als Volksraads
lid waren een raadsel voor de oningewijden
in de politieke verhouding in zijn district.
De meeningen die hij in den Volksraad
verkondigde, waren reeds onbeteekenend,
en mocht al een enkele maal een opiuie
van een weinig meer gewicht door hem
worden geuit, dan was zij meestal het voor-
brengsel van het denkvermogen van Steyn's
buurman, den pittigen, opgewonden David
Joubert van Carolina. Zijn wijze van spre
ken was bovendien zoo saai en lijmerig, dat
hij ook daardoor geen indruk kon maken.
Steyn is een miesig mannetje, klein en
onbeteekenend als zijn karakter en verstand
en van de drie is hij wel de minst gevaar
lijke. Hij verdient misschien alleen mede
lijden.
Het meest toerekenbaar acht ik Van Rens
burg, die in elk geval somwijlen getoond
heeft een klarenkop te bezitten. Hem vind
ik den verachtelijkste van alleneen huiche
laar van de laagste soort, die eindelijk zijn
waar karakter heeft geopenbaard.
Over het geheel zijn deze commissies zeer
onschuldig en maken zij waarschijnlijk op
de Jingo's meer indruk dan op de Boeren,
die hun Pappenheimers te goed kennen en
bij wie de titel van Volksraadslid al heel
weinig invloed heeft, als hij door dergelijke
mannen wordt gedragen.
o
