NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 61. 1901.
Vrijdag 1 Februari.
15e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
de
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Engeland en Transvaal.
IJlt de pers.
Ingezonden Stukken.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het Handelsblad heeft inzage gekregen
van een brief van den Amsterdamschen
student J. C. Pretorius, die den 20sten
November uit Nauwpoort-Betlehem is ver
zonden. Ziehier wat hij o.m. schrijft over
de oorlogsmanieren van de Hunnen in khaki.
Den 12den November, niet ver
van deze stad, zijn een vrouw en haar doch
ter vermoord. Er was niemand in den om
trek van het ongelukshuis, behalve een
vrouw en eenige kinderen. Een achttien
ponder werd op het huis gericht en de
vierde kogel raakte het gebouwterwijl hij
door den muur drong, ontplofte hij met het
gevolg, dat de moeder en dochter gedood
werden, afzichtelijk verminkt. Toen de
meisjes van het huis wegrendon om een
schuilplaats te zoeken, werd haar nog een
kogel nagezonden, zonder ze echter te tref
fen.
„Daarop werd het kanon gericht op een
ander huis, waarin zieh een moeder met
haar kinderen bevond, waarvan de oudste
13 jaar was. De tweede en derde bom
troffen het huis en wondden twee der kin
deren. De arme" moeder vluchtte met de
gewonde kinderen in haar armendoch eer
zij een veilige wijkplaats had kunnen vin-
deu, werden haar twee schoten nagezonden
gelukkig zonder haar teraken. Het eerste
huis stond op ongeveer 2500 yards, het twee
de op 4000 yards van het kanon verwijderd.
„Wat denkt gij van zuik een behandeling,
van zulk een onmenschelijkheid, van zulk
een bescherming? Huizen zonder tal zijn
verbrand, de arme en hulpelooze lieden
zonder voedsel en kleeding latende, bloot
gesteld aan koude, uitte, honger en aan
wat niet al? Dorpen zijn eerst geplunderd
en alle huizen leeggehaald en zijn daarna
geheel neergebrand.
„Den 26 October had een schermutseling
plaats op onze hoeve; ongeveer een mijl
van het huis af. Zoodra het vuur begon
nen was, werden verschillende kanonnen
waaronder een lyddietkanon van 5 inch ka
liber, op het buis gerichtde negende lyd-
dietkom trof het huis, barstte op het dak
en vernielde dat gedeelte van het gebouw.
De vrouw en de andere bewoners vluch
ten uit het huis en terwijl zij vluchtten,
sprong een andere bom onder hen, waar
door een der vrouwelijke dienstboden werd
gewond. Tegen don avond was onze ammu
nitie op en waren wij genoodzaakt, terug
te trekken. Niet zoodra was de stelling
verlaten en waren de troepen het huis ge
naderd, of elk gebouw werd in lichterlaaie
gezet en alles wat levend was vermoord.
Aan niemand werd toegostaan, zelfs niet
één kleedingstuk uit het huis moe te nemen.
De mensehen werden voortgedreven door
paardenvolk van ons huis naar het kamp,
viet mijlen verder; daar zij moesten loopeu
en niets te eten hadden gehad den geheelen
dag waren zij uiterst vermoeid. Te negen
uur 's avonds bereikten zij het kamp, tege
lijk begon het zware regen te vallen en
werden zij tot de huid doorweekt. Den
nacht moesten zij doorbrengen in hun natte
kleederen, welke aan hun lichaam moesten
drogen. Den volgenden ochtend werden zij
gefouilleerd en al het geld dat zij bij zich
hadden, werd hun afgenomen. Ik heb een
brief in mijn zak, waarin dit alles staat.
Zij werden gezonden naar Harrismith, waar
hun vergund werd te blijven, indien zij zelf
in hun onderhoud wilden voorzien, zonder
geld. De anderen werden van Harrismith
naar Natal gevoerd.
Dit wordt de bescherming genoemd, waar
om de Boerenvrouw smeekt! Den vrouwen
wordt niet toegestaan zichzelven gevangenen
te noemen. Dit werd beproefd om ons te
ontmoedigen, doch het sterkt ons om vol te
houden tot het laatste, en dat laatste zal
zijn, dat onze vrijheid zal zijn verkregen".
Ht t Hoogs Bruidspaar of het Hoone Echt
paar.
De Middelburgsche Courant schrijft:
Met verbazing en leedwezen zien wij dat
de heeren A. baron van Pallandt Neerijnen
en H. graaf Du Moneeau, resp. opper-cere-
moniemeester en clief van bet militaire
huis van H.M., het oirbaar hebben geacht
de huwelijksplechtigheid te maken tot een
manifestatie tegen het burgerlijk huwelijk.
Uit het door deze heeren onder! eekende
programma toch blijkt, dat na de voltrekking
van het huwelijk het hooge bruidspaar, in
èén rijtuig met H.M. koningin moeder, naar
de kerk zal gaan; daar wordt het bruids
paar ontvangen door een commissie uit don
kerkeraad, die na den dienst het hooge
echtpaar uitgeleide doet, waarna het echtpaar
(ditmaal alleen in een rijtuig), naar hel pa
leis terug rijdt.
Het programma gaat dus uit van de onder
stelling, dat de burgerlijke huwelijksvoltrek
king geen verandering brengt in de ver
houding tusschen de Koningin en haar
bruigom.
Het is natuurlijk dat wij er geen oogen-
blik aan denken, dat de Koningin zelve
heeft gewild, op zoo opvallende wijze te
breken met de Nederlandsche gewoonten,
en openlijk blijk te geven van minachting
voor een wettelijke instelling. Trouwens,
dit zsu te minder mogelijk zijn, waar bij de
wet, dus met medewerking van de Kroon,
de voltrekking van het burger huwelijk van
H. M. met bijzondere plechtigheid omringd.
Vooral daarom was het voor den opper-
eeremoniemeester een dubbele plicht ge
weest, om te zorgen, dat het ceremonieel
werd geregeld naar de formeele verhouding
die alleen beheerscht wordt door het bur
gerlijk huwelijk.
Aau persoonlijke opvatting kan bij de
regeling van officieele plechtigheden geen
plaats worden gelaten. Of zou niet de stren
ge handhaving der etiquette juist haar oor
sprong vinden in de noodzakelijkheid, den
storenden invloed van afwisselende persoon
lijke opvatting te weren?
Wij achten het daarom onverantwoordelijk
dat genoemde heeren op deze wijze een
valschen schijn tegen H.M. hebben doen ont
staan.
Wij vragenis hier opzet ot eeno ver
gissing in het spel?
Wij hopen het laatste.
Anders zouden wij moenen dat de genoem
de hoogwaardigheidsbekleeders zeer beris
pelijk hebben gehandeld.
I)e Nederlander zegt naar aanleiding hier
van
Wij kunnen bet begrijpen, dat een radi
cale redactie zoo schrijft, maar wij zijn bet
allerminst met baar eens.
Wij zien daarentegen juist in deze re-
geleling een nieuw en gelukkig bewijs, dat
het huwelijk der Koningin zal wezen, en
ook wat do uiterlijke vormen aangaat vol
trokken zal worden als, een christelijk
huwelijk.
Wanneer de Middelb. Ct. voor de stevig
heid en gaafheid van het burgerlijk huwe
lijk pleit, dan vindt zij ons geheel aan hare
zijde. Zoowel tegenover de R. K. oener-
zijds als wij hopen haar bier ook op
onze hand te hebben tegenover do ra
dicale theoriefin van vrije liefde of »gore-
geld concubinaat" anderzijds.
Maar waarom?
Omdat de christelijke huwelijksgedachte
in onze moderne en gemengde samenleving,
waarin niet alle menschen Christenen noch
alle Christenen heiligen zijn, alleen door het
hoog houden van het burgerlijk huwelijk
tot haar recht kan komen en kan worden
verwezenlijkt.
Iedere aanval, in onze samenleving op
het burgerlijk huwelijk gedaan, is feitelijk
een aanval op de christelijke huwelijksidee;
ondermijnt deze, willens of onwillens.
Maar als de zaak zóó staat, dan begrijpt
de Middelb. Ct. toch ook wel, dat dezelfde
reden, die do Christenen het burgerlijk
huwelijk doet in eere en waarde houden,
hen tevens hun eigen huwelijk niet geheel
volledig doet achten, zonlaDg het niet ker
kelijk is ingezegend.
Het Christendom, dat do heiligheid van
het huwelijk eert, is de grondslag van onze
burgerlijke huwelijkswetgeving.
En datzelfde Christendom, omdat het de
heiligheid van hot. huwelijk eort, wekt be
hoefte om elk huwelijk voor God te be
zegelen.
Zoo zjjn hot dan juist de warmste voor
standers van ons burgerlijk huweljjk, die
met de voltrekking voor den ambtenaar hun
ocbt niet compleet acbton.
En zoo »manifostoert" oen bruid, dio
zich bruid blijft noemen als zo van bet
stadhuis naar do kerk rijdt, allerminst
«tegen het burgerlijk huwolijk" maar veel
eer vóór de diepste gedachte, dio onze
christelijke wotgeving aan dat burgerlijk
huwelijk heeft willon inloggen.
En ook al ziet men dit laatsto niet in
zooals misschien de Middelb. Ct. het niet
zal bogrijpen dan kan hier toch van een
manifestatie tegen het burgerlijk huwelijk
nooit sprake zijn.
De burgerlijke wet rogelt, overeenkom
stig haar roeping, het huwolijk alleen als
overeenkomst, omdat het overige den Staat
niet rechtstreeks aangaat en 't voor do
rechtsgevolgen slechts noodig is hot juiste
tijdstip nauwkeurig vast te Btellen.
Maar hieruit volgt geenszins, dat zij,
die het huwelijk sluiten, niet volkomen vrij
zouden zijn, het voor zich eerst voltrokken
te houden, wanneer zij dat oogonblik ge
komen achten.
Omdat de burgerlijko overheid zich met
het onvolmaakte tevreden stelt, behoeft de
burger dit nog niet te doen.
De Koningin nu spreekt in dit geval
duidelijk uit, wat in bet bewustzijn ligt
van elk Christen, n.l. dat er nog iets an
ders noodig is dan de burgerlijke overeen
komst en dat eerst als de band geheiligd
is, hij volkomen is gelegd.
De Standaard zegt
Van dit breken met «de Nederlandsche
gewoonten" blijkt ons hier niets; veeleer
schijnt de redactie (van do Middelb. Ct.)
van die «Nederlandsche gowoonten" niet
bijster op de hoogte te zijn.'
«Nederlandsche gowoonto" is'het veeleer,
dat in de kerk de burgerlijk reeds gehuw
den steeds als Bruid en Bruidegom wordon
aangesproken, en ons is zelfs nooit ter oore
gekomen, dat de Liturg hen aansprak als
Mijnheer en Mevrouw.
Die gewoonte wordt niet beheerscht door
ons burgerlijk rockt, maar door kerkelijke
usantie; en we zien ter wereld niet in,
waarom de Opper-Ceremoniemeester ver
plicht zou geweest zijn, van deze gewoonte
af te wijken.
Hij is geen Staatsambtenaar, maar Hof-
dignitaris; en de vrijheid die elk burger
beeft, om, mits aan de wet voldaan zij,
zich in huis en kerk te gedragen naar eigen
goedvinden, mag ook aan Prinsen en Prin
sessen niet worden betwist.
De Overheid kan het burgerlijk huwe
lijk naar eigen goedvinden inrichten maar
ze kan niemand verhinderen het huwelijk
eerst dan als finaal voltrokken te beschou
wen, zoo het óók gesloten is op kerkelijk
terrein.
Het Huwelijk komt ten volle tot stand
door de samenwerking van drie factoren
de Familie, do Overheid en de Kerk en
het is dan ook een bepaalde misgreep, dat
inzake het Huwelijk straf bedreigd wordt
tegen kerkelijke ceremoniën, die niet vol
doen aan eischen door de Overheid gesteld.
Een concordaat bestaat ten onzent niet,
en Kerk en Staat staan vrij tegenover el
kander.
(Buiten verantwoordelijkheid der Redactie.)
Geachte Redactie!
Vereeniging tegen drankmisbruik.
Deze dagen wordt door rondzending van
geschriften een beroep gedaan op de inge
zetenen van Middelburg, Vlissingen, Goes
e. a. om den olksbond, Vereemging tegen
drankmisbruikte steunen en zoodoende de
oprichting van plaatselijke afdeelingen te
bevorderen.
Indien wij (lat beroep hier mot enkele
argumenten mogen ondersteunen,zal'taller
minst noodig zijn, de ellende te schetsen
welke het drankmisbruik na zich sleept.
Herinneren wij ons slechts, dat in ons land
do accijns op hot gedistilleerd wijn en
bior dus niet eens moogerekend jaarlijks
moei' dan 25 millioen gulden opbrengt of
meer dan 'U van alle directe cu indirecte
belastingon en accijnzen te samen; voorts
dat er in Nederland meer dan 24.000 drank
inrichtingen met vergunning zijn of 1 op
211 inwoners, vrouwcu en kinderen mee
geteld verder dat er per jaar en per hoofd
der bevolking meer dan 8 Liter gedistilleerd
wordt verbruikt en eindelijk dat meer dan
'Is dor bevolking onze gevangenissen en
meer dan s van die onze krankzinnigen
gestichten door 't alcoholmisbruik daarheen
worden gevoerd.
Dat zijn cijfers die spreken. Maar toch
daar is zooveel meer. Immers, wat niet in
cijfers kan worden uitgedrukt, dat is't leed,
buiten gevangenissen en gestichten door den
sterken drank o ver den menschen uitgestort
het leed zoowel geestelijk als stoffelijk in
ontelbare gezinnen, waar de drankduivel
bederf en verwoesting teweeg bracht.
Wie zal 't zeggen, hoe ontzettend veel
wee en wanhoop, hoeveel twist en twee
dracht, hoeveel zonde en zedeloosheid door
dit kwaad worden te voorschijn geroepen?
Hoe 't in Middelburg zelfs gesteld is? In
Middelburg worden op een bevolking van
circa 19000 zielen 103 gewone en en drie
buitengewone vergunningen aangetroffen,
terwijl er bij toepassing van art. 2 der drank
wet slechts 62 zouden mogen zijn. En het
gebruik aan gedistilleerd per jaar en per hoofd
der bevolking is niet gering. Het bedroeg in
1882: 12.14, 1883: 11.82, 1884: 12.02,
1885: 11.72, 1886: 11.75, 1887: 11.97,
1888: 12.30, 1889: 12.52, 1890: 12.75,
1891: 12.59, 1892: 12.49, 1893: 12.52,
1894: 12.94, 1895: 12.45, 1896: 12.71,
en in 1897: 12.57.
Zeker, dat verbruik komt niet voor re
kening van de gemeentenaren alleen; ook
de vreemdelingen en de omwonenden heb
ben daarin hun deel. Maar al neemt men
dit in aanmerking, dan is 12.47 Liter per
hoofd toch bedenkelijk hoog. Van de 109
gemeenten in Zeeland heeft alleen Zierik-
zee een hooger cijfer nl. 14.17 liter.
Maar waartoe meer cijfers? Ieder weet
dat 't alcoholmisbruik in ons vaderland
dringend de aandacht vraagt van alle wei
denkenden. De aandacht maar de bestrij
ding tevens.
Gelukkig wordt dit steeds meer ingezien,
in steeds wijderen kring. En verschillende
vereenigingen zijn ook in Zeeland aan den
arbeid. Wij verheugen ons daarover en
hier past een woord van waardeering voor
hetgeen door hen reeds werd verricht. Zij
zeiven echter zullen het ongetwijfeld er
kennen, dat er ook naast hem plaats is
voor den Volksbond, die een eigen standpunt
inneemt, van dat der andere vereenigingen
duidelijk onderscheiden. Hij zal daarom,
in stede van als een vreemde indringer te
worden aangezien, veeleer als een broeder
medestrijder worden welkom geheeten.
De Volksbond eischt van zijn leden ma-
tigbeid. Hij eischt echter niet geheel
onthouding. Hij ziet nu eenmaal niet in
de geheel-onthouding de noodzakelijke voor
waarde voor een krachtige bestrijding van
't drankmisbruik,
De Volksbond streeft er naar 't kwaad
aan te taston in zijn oorzaken, die vele
zijn in aantal en in aard. Vandaar dat
ook zijn strijdmiddelen zoo vele zijn en
we hem zien strijden voor aankweeking
van wilskracht en zelfbeheerschingvoor
't gemeenschapsgevoel, voor wering van
verschillende drinkgewoonten en van den
sterken drank als volksdrank, voor verbe
tering van de volksvoeding en volkshuis
vesting, voor toepassing in 't algemeen
van de beginselen der sociale hygiene, voor
een krachtige drankwetgeving, voor iuvoe-
van onderwijs over het alcoholisme, voor
aanmoediging van vlijt en spaarzaamheid,
voor veredeling van volksvermaking.
En nu meene men niet, dat dit alles
hier wordt neergeschreven bij wijze van
reclame, met 't doel een pakkend uithang
bord te verkrijgen, terwijl de meeste dezer
punten nauwelijks tot uitvoering kwamen.
De 25 jaren levens dezer vereeniging, die,
jarenlang geleid door een mr. Goeman
Borgesius, thans bestuurd wordt door de
hh. dr. Ruijsch, mr. Snijder van Wissekerko,
Walburgh Schmidt, V. d. Voort, mr. Bool,
prof. Julius en Lulofs, die 25 wélbostede
levensjaren vormen een «staat van dienst",
die aantoont hoe de goede beloften allo
zijn omgezet in nog betere daden.
Konnis omtrent het alcoholvraagstuk
tracht cle Volksbond to verspreiden door 't
houden van vergaderingon en 't uitgeven
van geschriften, o. a. van een geregeld
verschijnend orgaan.
Met ernst was voorts de Volksbond werk
zaam om allerlei maatschappelijke misstan
den op te heffen, door 't drankgebruik op
't werk tegen te gaan, de onmatig
lange arbeidstijden te verkorten, de loon
uitbetaling in herbergen te bekampen en
zooveel meer doch wij moeten ons be
perken.
In deze richting nu wordt door den
Volksbond alom in den lande gewerkt, vaak
met uitnemend gevolg.
Ook in Zeeland komt thans de Volksbond
aankloppen om meer steun. Moge ook in
deze schoone, welvarende provincie welhaast
de Volksbond vertegenwoordigd zijn door
krachtige afdeelingen, die elk in eigen kring
zooveel nut kunnen stichten. De afdee
lingen er zijn er reeds een 25 tal
genieten alle zooveel mogelijk zelfstandig
heid in de keuze der strijdmiddelen. Heeft
een afdeeling als Deventer met zekere voor
liefde naar verbetering van woningtoestanden
gestreefd door den bouw van model-arbei
derswoningen, in Utrecht en Zutplion trok
o. m. het vraagstuk der volksvoeding de
aandacht en worden kookscholen gevestigd
Amsterdam en Haarlem bevorderden het
sparen door stuiversspaarbanken op te rich
ten; Utrecht nam 't initiatief voor do op
richting van oene volksloeszaal, terwijl
schaft- en uitbetalingslokalen in 't leven
werden geroepen door Rotterdam en Vlaar-
dingen. De Toynbee-arbeid werd beoefend in
Deventer, Zutpbon on Winterswijk. Een
groote kracht van den Volksbond zijn ten slotte
de zoogenaamde Bondshuizen en volkskoffie
huizen, waar de werkman ontspanning vindt
maar geen sterken drank. In tal van afdeelin
gen werden ze opgericht; in Amsterdam
alleen worden er een 12 tal geëxploiteerd.
Bij het aanwerven zijner loden, gaat do
Volksbond uit van het gezonde beginsel, dat
de moreelo steun in de eersto plaats noodig
is en, wat den finantieelen steun aangaat, een
ieder vrij moet zijn in 't bepalen van het be
drag zijner contributie. Elke bijdrage en
iedere toetreding is wolkom.
Veel kan, veel zal de Volksbond nog tot
stand brengen hopen wijook met de hulp
der afdeelingen to Middelburg, Vlissingon,
Goes e. a. maar daartoe is omisbaar de
medewerking van allen die bet volk van Ne
derland willen voeren tot zedelijke en stoffe
lijke welvaart.
Dat dan allen den steun schenken, dien de
Volksbondvmagt en zoo ruimschoots verdient I
Utrecht W. C. VAN HAEFTEN,
23 Jan 1901. Alg. Secretaris v/d Volksbond.
In Middelburg wekken hunne medemge-
zetenen op aan den strijd tegen het drank
misbruik een kwaad, dat op zedelijk en
stoffelijk gebied zooveel bederf en ellende
veroorzaakt deel te nemen, door gehoor te
geven aan het verzoek van den Volksbond om
steun en medewerking, de heeren J. J. Ber
denis van Berlekom, dr J. P. Berdenis van
Berlekom, mr P. Dieleman, J. I. Th. Evers,
mr R. Pruin, A. J. Hoorweg, W. J. J. Koole,
J. Meijers, jhr mr L. Schorer, mevr. Schorer
Plaat, Horman Snijders, jhr C. J. J. A.van
