NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
No. 58. 1901
Zaterdag 26 Januari.
15e Jaargang.
riticum",
tastaciit,
rskneeht.
iBFJilt
LadliivlRii over Dentin
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
c h t e n.
i t i n.
ishttiidster,
mv e.
knecht
terskiiecht,
2'Meid.
üe koop,
een zwart
n
te huur,
werk.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Engeland en Transvaal.
Gemengde Berichten.
n het batig saldo
Tordt geene ver
ft het saldo ren-
niet likwideeren
om later, als het
den goed besteed
1 der vergadering
roek is hetzelfde
gaarne aan eene
ing de toezegging
len cadeau krjjgt.
kwidatie, het geld
in liggen,
et kapitaal willen
m hengst aankoo-
wordt besloten
denkbeeld van de
>t niet-Iikwidatie.
sring uiteen.
24 Jan., 1901.
en nog al een rui
en Peulvruchten
ing van witte boo-
g was en die 40 a
gekocht, bleven
rti kelen onveran-
s volgt:
e kwaliteit f 6.40
\ield men op f 6.
oiner dito f 4.75
men gevraagd en
dito Ronde bruine
8.75 k f 9. Paar-
'9,25 k f 9,50
gekocht; Kool-
ier kilo.
stuks.
ÏEN'S
i voorbehoed-
ekte bij Kippen,
iet gebruiksaan-
,60.
omstreken al-
SCHULTE,
forte Delft G 9.
it Mei
30 jaar. Goed
koken strekt tot
onder letter A.
30urant, Goes.
Brussel, vraagt
t, zindelijke
dres Ds. WOLF,
meerde Kerk te
Stichelen 46.
!ei
jaar, gevraagd,
reau v/d. blad.
kan, bij N. COR-
i.
aart gevraagd
PLATTEEÜW,
ïoodigd
htweg Oudelande.
iet Maart of Mei
A. L. H. Bureau
3e kalf, bij JAN
DP
mar/Pil
bij A. OSTÉ,
BkSUlJEN, Kou-
ERCKHOVEN te
elRen MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Pry's per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
XX.
Na de voederbiet, wil ik ook over een
meer krachtig voedergewas spreken, name
lijk over de boonen. Als akkergewas ko
men vooral do Paarden- on Duivenboonon
in aanmerking. Zij hebben zeer veel tijd
noodig om te groeien en worden daarom ook
zoo vroeg mogelijk gezaaid. Wanneer de
nachtvorsten niet al te streng zijn, doen
deze aan de boonen geen schade. Veel
droogte is nadeelig voor den grooihet
beste komen zjj voort op zware klei- of
leemgronden, ofschoon zij ook op humus-
rijko vruchtbaro grondsoorten best groeien.
De meeste boonen worden in ons land ver
bouwd op de zee- en rivierkleigronden daar
verbouwt men zooveel boonen, dat wij jaar
lijks heel wat van deze vrucht kunnen
uitvoeren. De boonen volgen meestal na
graangewassen door hare krachtige wortel
ontwikkeling maken zij den stijven bodem
weder losser, waartoe ook de de bescha-
duwing van den grond door de vele bla
deren medewerkt.
Op sommige plaatsen zag ik boonen staan
tusschen suikorbieten een cultuur, die,
wanneer de bieten op gewicht gezaaid zijn,
zeker zeer vooideelig kan zijn, doch die in
de bietencontracten vaak verboden wordt.
Het zaaien van boonen levert het meeste
voordeel op, wanneer de grond meermalen
behakt wordt, hetgeen door het zaaien op
rijen gemakkelijk wordt gemaakt. De be
werking van het bekakken en tevens van
het éen keer aanaarden der rijen moet vóór
het bloeien afgeloopen zijn, daar anders het
gewas te veel lijdt.
Niet zelden wordt de grond voor boonen
bemest, vooral wannneer na den laatsten
stalmest reeds vruchten genoeg geoogst zijn
en men na de boonen weder granen wil
verbouwen. Op kleigrondon geven som
mige landbouwers er de voorkeur aan, den
mest reeds in den herfst op het land te
brengen. Kunstmest voldoet bij boonen
zeer goed, vooral Thomasphospkaat en Kali
meststof. Wanneer de grond arm aan stik
stof is, moet men ook een weinig Chilisal-
peter geven. Dat de kunstmeststoffen don
oogst van boonen zeer doet stijgen, bewijst
b. v. een proef, gedaan door den heer Harms
te Neuendoich in Holstein in het vorige
jaar, die door toediening van Thomasphos-
phaat, Kaïniet en Cbilisalpeter zijn oogst
anderhalf maal zoo groot zag dan bij be
mesting met Peru-Guano. Vooral, wanneer
de boonen vroeg gezaaid worden, en erin
den bodem door do koude nog geen salpeter
gevormd wordt, mag mon niet vergoten
50 80 K.G. Chilisalpeter te geven, al is
de boon ook een stikstofverzamelaar. Zooals
algemeen bekend is, lijden de boonen dik
wijls erg van de bladluizen en andere in
secten, zooals de boonenkever enz. Een
middel tegen deze laatste lastige dieren is
de boonen voor het uitzaaien een dag of
drie onder water te zetten. Ook het ver
hitten der zad,en tot 50° 0. wordt aange
raden als een middel om de boonen van
schadelijke insecten te ontdoen.
25 Januari 1901.
Wij weten niet of 't materialisme het
medegevoel doodt. Maar wel dat mr.
Troelstra en zijn helpers in Het Volk,
door hunne materialistische beschouwingen
de edelste gevoelens des volks trachten te
dooven; het volk cynisch koud leert
zijn, zelfs bij den dood; en den spot leert
drijven met den dood van vorsten.
Wij noemen het een ploertig materia
lisme dat gelijk Het Volk gisteren deed
van Koningin Victoria's dood in deze
woorden melding maakt.
„Koningin Victoria is dood. Dat be-
teekent in de eerste plaats dat zij be
graven moet worden en dat dus de
hofmaarschalk schrikkelijk veel te doen
krijgt. Het is geen kleinigheid een
koningin die door negen kinderen aan
bjjna alle vorstenhuizen van Europa
vermaagschapt is, naar behooren ter
aarde te bestellen."
En niet minder stuitend is het slot:
Zij laat een aantal kindoren en een
schare van kleinkinderen na die samen
een flink jaargeld trekken uit de En-
gelsche schatkist. Volgens Reuter is
„men" in Engeland zeer bedroefd.
Waarom, zal men zelf wel niet weten.
Zelfs bij 't sterfbed van zjjn grootsten
vijand is de menech geneigd met inge
houden adem te staan, pleegt hjj, eerbie
dig bjj de majesteit van den dood, van
den overledene te zwijgen.
Het socialisme doet zoo heelemaal an
ders. Het is zoo koud, zoo hatelijk in
zijn openbaringen.
God, Gezag, Godsdienst, Vorsten, Vro
men, Vaderland; 't is daar al verboden
waar, wier verdwijning van de aarde men
wel niet bevorderen wil omdat men
nu eenmaal niet kanmaar wier beengaan
met zoo groot mogelijke minachting be
spreekt.
Arme geestelijke wereld, waarin het
socialisme leeft! Arme mensch, die door
deszelfs lectuur en drijven betooverd wordt!
Tegen het Grond wetsherzieningsvoorstel
der Liberale Unie, verzetten zich nu ook
Moppel, Kampen, Wijdenes, en andere. Men
zou haast moeten gelooven wat 't Handels
blad gelooft, dat het Bestuur slecht de
kaart van 't land in zijn eigen partjj kent.
Nergens, en in geen enkele partij mooier
en praetischer komt het Verkiezingspro
gramma van dat der antirevolutionaire
partij steods tot stand.
Daar worden kies-, school-, werklieden-,
pers- en andere vereenigingen eerst ge
raadpleegd, 't programma is vrucht van
bun gemeen overleg. Eerst daarna wordt
t door het Centraal Comité vastgesteld,
en door de Deputatenvereeniging, zoo die
het er mee eens is, bekrachtigd.
De Liberale Unie die in zoo democra
tische richting stuurt, heeft 't democratisch
beginsel in de wijze van samenstelling van
een stembusprogram zooals de antirevolu
tionaire partij dit verstaat, nog niet ge
grepen.
Zal 't optreden van den nieuwen vorst
in Engeland ook verandering brengen in
de verhoudingen met de overige staten en
van deze onderling?
Zoolang Chamberlain aan het roer blijft,
blijven de verhoudingen onveranderd.
Chamberlain heeft de toenadering tus
schen Engeland en Duitschland, en daar
door de meerdere verwijdering tusschen
Engeland en Frankrijk bewerkt. Hierdoor
blijft ook de band tusschen Frankrijk en
Rusland en de meerdere verwijdering
tusschen Duitschland en deze beiden be
stendigd.
Hierdoor blijft allicht ook President
Kruger van de sympathie dor Fransche
en Russische regeeringen verzekerd; ter
wijl ook de vriendschappelijke verhouding
tusschen Engeland en Amerika niet ver
broken zal worden.
In Kaapkolonie zal men de liefde voor
Victoria wel niet op Eduard overdragen.
Men is nog niet vergeten welk een vieze
rol deze laatste als Prins van Wales ge
speeld heeft in 't Jameson-schandaal.
Hoe hij, de man met 't weinig vlekke
loos verleden, in 1897 als getuige optre
dend in deze zaak, den leider dezer god-
delooze bent Cecil Rhodes in 't open
baar de hand kwam drukken.
Gevolg van een en ander kan derhalve
zijnonveranderde gezindheid van buiten
jegens de republiekennauwere aansluiting
der Hollanders in Zuid-Afrika onderling.
Frankrijk blijft voor, Duitschland bljjft
tegen arbitrage. En de Afrikaners meer
dan ooit besloten te volharden tot den
einde.
Wat zal het nieuwe jaar onzen armen
broederen in Zuid-Afrika baren?
Vermeerdere maar 'tgebed; kome maar
overal de gemeente Gods in bedestonden
te zamen; telkens weer.
Voor Petrus in de gevangenis ging een
„gedurig gebed" op.
Frankrjjks regeering is bezig bet werk
eener vorige regeering te verbreken.
Tijdens Felix Faure's bestuur had een
deel der Roomsche staatslieden zich met
den nieuwen regeeringsvorm verzoend; en
onder den naam ralliê'a de gelederen der
republikeinen komen versterken.
Het schijnt dat de tegenwoordige re
geering niet veel meer geeft om de nieuwe
bondgonootenen 't liever verwacht van
radicalen en socialisten.
Het voorstel strekt om de congregaties
Roomsche vereenigingen met groot ka
pitaal onder de staatswet te brengen, en
gevolg er van zal zijn dat 't leven dier
congregaties, zij 't ook in verre toekomst
wordt bedreigd.
Graaf de Mun, de leider der Roomsche
rallié's hoeft in een welsprekend vertoog
het socialistische voorstol bestreden. Hij
werd door do rechterzijde en het centrum
toegejuicht, doch door de partjes ter lin
kerzijde uitgefloten.
Het sehjjne dat de regeering het on
recht bij meerderheid van stemmen zal
doordrijven.
Als in Gambetta's dagon zal weer meer
dan ooit de wapenkreet luidenhot cleri-
calisme is de vijand
Alleen met dit verschil dat 't toen de
radicalen en liberalen waren, die riepen;
thans doen 't de socialisten en radicalen.
Voor hen die, buiten Frankrijk, van de
socialisten en radicalen nog eenige toe
geeflijkheid, nog eenige bondgenootschap
pelijke sympathie verwachten, een leer
rijke les.
Den godsdienst er buiten, zegt Troelstra,
zegt zelfs Pierson, in het Nederlandsche
parlement.
Den godsdienst er buiten, zoo roepen
zij ook in Frankrijk, en pakken dozen
vijand zoo hardhandig bij den arm, dat
ook zelfs de meest hardleersche begrijpt
waar bet hier om te doen is.
Het is in België ook zoo.
En in Nederland is 't in den grond
niet beter. Alleen maar 't tempo, 't tem
perament, de durf, de smaak, de omstan
digheden zijn iets gunstiger.
Het wetsontwerp tot tractementsver-
betering voor onderwijzers het bijdragen-
ontwerp! is ingekomen. Het stelt wij
ziging voor der artikelen 26, 45 en 54
van de wet op het Lager Onderwijs.
Wij komen er later breedvoeriger op
terug.
Wij vermelden nu alleen dat onder
anderen wordt voorgesteld aan de openbare
school een minimum-tractement naar dienst
jaren, en een rijksbijdrage voor elk hoofd
eener school van 199 en minder leerlingen
f360; meer tot 309 leerlingen f460;
meer tot 419 leei'l. f560; 420 en meer
leerlingen f 660.
Voor elk der onderwijzers f260; doch
met hoofdacte en boven de 23 jaar f360;
voor zoover art. 24 dit vordert.
En eindelijk, indien het aan de school
verbonden onderwijzend personeel het mi
nimum van onderwjjzers, bij art. 4 gesteld,
overschrijdt:
voor scholen van 309 en minder leer
lingen, f260 voor één onderwijzer; voor
scholen van 310 en meer leerlingen, f260
per onderwijzer voor ten hoogste twee on
derwijzers; doch omvat het onderwijs be
halve de vakken ak tevens ten minste
2 der vakken onder 1, m en n en het vak
onder p van artikel 2 genoemd:
Voor scholen van 90 en minder leerlin
gen f310 voor één onderwijzer; voor scholen
van 91 tot en met 199 leerlingen f310 per
onderwijzer voor ten hoogste twee onder
wijzers; voor scholen van 200 en meer
leerlingen, f310 per onderwijzer voor ten
hoogste drie onderwijzers.
Naar dien maatstaf wordt ook de Rijks
bijdrage aan besturen van bijzondere scho
len verhoogd, onder voorwaarde van te
voldoen aan gestelde eischen. Per onder
wijzer berekend wordt aan openbare en
bijzondere onderwijzers evenveel verhoo
ging toegekend.
Nieuw voorgesteld wordt ook om aan
de besturen der bijzondere scholen een
bijdrage voor schoolbouw en lokalenbouw
en voor herhalingsonderwijs. En wel voor
scholen: van 40 leerl. f40; van 4190
leerl. f65,50; van 91—144 leerl. f 117,50;
van 145199 leerl. f172; van 200—254
leerl. f227; van 255309 leerl. f282;
van 310364 leerl. f337; van 365419
leerl. f392; enz.
Een en ander gaat in 1 Jan. 1902 of 1
Juli 1901.
Zorgt toch dat gij op de Kiezerslijst komt.
Vóór 15 Februari moet gij u aangegeven
hebben.
Er zijn gemeenten waar, gingen allen
die 't behoorden te doen, zich aangeven,
er wel minstens 20 procent meer op de
Kiezerslijst zouden staan.
Laat men 't nu eens niet verzuimen.
Men kon er straks spijt van hebben.
Wij vonden heden onder de berichten
uit Zuid-Afrika er slechts oen van eenige
beteekenis, namelijk dat bij Johannesburg
de Boeren onophoudelijk bij de kafferkralen,
op 8 mijlen ten oosten van Springs gelegen,
Engelsehe patrouilles beschoten. De com
mandant te Springs besloot toen, een hin
derlaag te leggen, met het gevolg dat vijf
Boeren gedood entwee Engel schen go-
vangen genomen worden. De Engelschen
voegen er bij dat een der hnnnen, die zich
niet over wilde geven, door de Boeren ge
fusilleerd is
Hoewel een deel der kolenmijnen daar,
bij Springs, na de felle mjjnbranden ge
sloten zijn, blijft er nog genoeg te ver
nielen over, ook aan de goudmijnen bij
Elandsfontein. De verhezen der Boeren
bij Springs, indien ook maar verlie
zen, zijn niet to duur gekocht, nn zij er
in geslaagd zijn de vlak bjj gelegen elec-
trische installatie te Brakpan grootendeels
te vernielen. Daardoor zit Johannesburg
zonder kunstlicht, en wordt de verdediging
dier plaats moeilijk. Van de vier reus
achtige dynamo's zijn er toch drie onher
stelbaar vernield.
Bij al deze manoeuvres ljjden natuurljjk
de aandeelhouders, zooals Rhodes, Koning
Edward, Beit en hoe zij allen heeten mo
gen, de grootste schade.
Waarschijnlijk mogen wij uit het geheim
zinnige stilzwijgen van Engelschen kant
opmaken dat het den Boeren in de Kaap
kolonie niet slecht gaat. Deze veronder
stelling wordt zijdelings bevestigd door het
volgende Reuter-telegram uit Kaapstad van
22 Januari: »Het is duidelijk dat de inval
van Boeren beter slaagt daD, wegens de
genomen voorzorgen, mogelijk moest zjjn.
De Boeren ontwjjken de Engelsehe troepen
steeds, en het staat nu vast dat zjj in het
binnenland hulp krijgen. Wel sluiten de
menschen op het platteland zich niet in
menigte bij de aanvallers aan, maar zjj
helpen hen op andere wjjze.
Naar wij vernemen zal het Zuider
Zendingsfeest dit jaar D. V. 10 Juli ge
houden worden op het landgoed „Den
Donck" onder Ridderkerk. Het plan om
dit jaar feest te vieren in den omtrek van
Woensdrecht, moest de Hoofdcommissie
tot haar leedwezen laten varen, omdat
het haar niet gelukken mocht een deel
van het schoone en zeer geschikte land
goed van den heer Cuppers daarvoor be
schikbaar te krjjgen.
Middelburg. In eene Woensdagavond
gehouden, goed bezochte vergadering van
do antirov. Kiesvereeniging „Nederland en
Oranjo" to Middelburg werd door don
voorzitter een schrijven voorgelezen van
den heer mr. C. Lucasse, waarbij deze,
na 20 jaar die functie te hebben waarge
nomen, ontslag neemt als bestuurslid der
vereeniging. In de vacature, hierdoor ont
staan, zal in eene volgende vergadering
worden voorzien.
De aftredende bestuursleden de heeren
C, J. Huvers, C. Verhage en F. Keulemans,
werden met bjjna algemeene stemmen her
kozen. De vergadering werd voorts door
het lid des bestuurs, den heer F. Keule
mans, vergast op een politieke lezing, om-
schrjjvendo het standpunt door den anti
revolutionair in te nemen in betrekking
tot de noodige sociale hervormingen, spe
ciaal wat betreft het vraagstuk van de
pensioensregeling ten behoeve van den
werkman.
Na de lezing, welke mot onverdeelde
aandacht werd gevolgd, ontspon zich een
interessant en leerrijk debat, waaraan ver
schillende leden deelnamen.
Medegedeeld werd nog dat eenige leden,
w. o. Dr. L. Wagenaar, -een spreekbeurt
voor de kiesvereeniging hebben toegezegd.
De vergadering werd wegens afwezigheid
door ongesteldheid van den Voorzitter,
Ds. A. Littooy, door den heer C. Verhage,
gepresideerd en met dankzegging gesloten.
lerseke. In de Donderdagavond gehou
den madsvergadering waren slechts 6 van
de 11 leden tegenwoordig. De burgemeestei
presideerde.
Deze deelde mee, dat met de in de vo
rige vergadering wenscheljjk geachte ver
betering van den Steenweg (met pannestuk
ken) en van den havendam (door het aan
brengen van een krammat) een aanvang is
gemaakt.
Ingekomen was het bericht dat de heer
C. Hartoog herbenoemd is tot voorzitter
van het Burg. Armbestuur.
Door eenige ingezetenen, bewoners van
wijk C werd bjj adies gevraagd om het
plaatsen van één of meer lantarens in de
Havenstraat. Hoewel hot adres ongezegeld
was en aan B. en W. moest gericht zijn,
werd op voorstel van den Voorz. toch be
sloten het adres bjj het opmaken der vol
gende begrooting in overweging te nemen.
Een geljjk lot (eD om dezelfde reden
ontoereikende finantién) onderging een adres
van de onderwijzeressen der openbare scho
len om verhooging van salaris. Adressanten
pleitten ruim 180 meer lesuren dan de
onderwijzers, en wel voor handwerk onder-
wjjs, dat veel vermoeiender is dan ander
onderwjjs. De Voorz. hoopte, dat de leer
plichtwet aanleiding zou geven tot een ver
hoogde rijksbijdrago voor onderwjjs, opdat
in het vervolg aan billjjke verzoeken om
salarisverbooging gevolg kan worden ge
geven.
De heer Muller ging nog een stap ver
der en gaf in overweging om een extra
rijkssubsidie te vragen, doch de Voorzitter
ontraadde dit, o. a. omdat het toch niet
zou baten.
Naar aanleiding van een vraeg van den
heer Polderman zeide de Voorz dat
vergrooting van scholen en vermeerdering
van het onderwijzerspersoneel ten gevolge
der leerplichtwet voor lerseke, wegens het
verminderen der bevolking, wel niet noodig
zou zjjn.
Vastgesteld werden: het kohier van school
gelden le kwartaal 1901, en 2e supple-
toeire kohieren voor hoofd, omslag 1900
en schoolgeldhefflng 1900.
Waarde. Op de weegbrug werd in 1900
gewogen: 2526368 KG. bieten, 1227399
KG. pulp, 208088 KG. aardappels, 136869
KG. uien, 43301 KG. paardenpeen, 1240
KG. gerst, 6104 KG. katoenmeel, 500 KG.
vee (koebeesten). Totaal bedrag der zuivere
opbrengst fll2.99'/2. Aan de aandeelhou
ders werd 10% uitgekeerd.
In een machinefabriek te Helmond
viel een werkman van een der zolders en
bleef op de plaats dood. Te Lisse is
een werkman die met nog twee anderen
