NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 40. 1900.
Dinsdag 25 December.
15e Jaargang
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed.
De Leerplichtwet.
FEUILLETON.
Ds, H. D. VAN BROEKHUIZEN.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02®.
afdeeling zonder meëdöögëli' 'flHWWS
den tegen zekere weerzinwekkende daden,i
waarvan ik getuige was. Ik heb in Juli
bij de boerenhoeve Corua zonder par
don de Engelsehen moeten straffen, die aan
onze vrouwen geweld pleegden.
Gevraagd naar de vredesvoorwaarden,
die aanvaard zouden kunnen worden, zei
MeyerbaehIk kom met zeer duidelijke
instruetiën van Steyn. Wij zijn besloten
geen vrede aan te nemen, dan met onaf
hankelijkheid en autonomie van de twee
republieken. Wij zullen eischen dat men
zich niet tevreden stelle met het schrijven
van voorwaarden in tractaten die gemak
kelijk konden geschonden worden. Wij
:uwi> ovcranisatie en ons leaer be-
Wegens het Kerstfeest zal het nummer
dezer courant Woensdagavond niet ver
schijnen.
Volledigheidshalve schrijven wij hier ook
de artt. 9 en 10 af, waarvan de hoofdin
houd reeds in ons voorgaande stuk ter
sprake gekomen is. We kunnen dus in
de toelichting kort zijn.
Artikel 9. Ouders, voogden en andere
in artikel 1 genoemde verzorgers, die een
vaste woonplaats hebben, kunnen zich niet
beroepen op eenige vrijstelling van do na
leving der in artikel 1 opgelegde ver
plichting zoolang zij niet aan den burge
meester hunner woonplaats hebben kennis
gegeven voor welk kind en op welken
grond zij op vrijstelling aanspraak meenen
te mogen maken.
Deze kennisgeving moet, zoolang de
aanspraak op vrijstelling blijft voortduren
en de kinderen nog in den leerplichtigen
leeftijd vallen, telkens na verloop van
twaalf maanden opnieuw worden ingediend.
Door Ons wordt bepaald op welke wijze
die kennisgevingen behooren te geschieden
en hoe zij ter kennis van den arrondisse-
ments-schoolopziener zullen worden ge
bracht.
Tevens wordt door Ons bepaald door
wie en op welke wijzede namen der kinderen,
die voor plaatsing op een lagere school
aangegeven, maar nog niet toegelaten zijn
ter kenuis van den arrondissements-school-
opziener worden gebracht.
Dus gesteld: U heeft reden van vrijstel-
Onze lezers op Noord Beveland herin
neren zich ds. H. v. Broekhuizen predikant
te Eijssen, daarna in Zuid-Afrika, vervol
gens te Wissekerke en eindelijk te Ooster-
bierum van waar hij met vrouw, drie doch
ters en een zoontje weer naar Zuid-Afrika
toog.
Diens zoon is de heer H. D. v. Broek
huizen, die 'tland afreist om in prediking
en lezing sympathie te wekken voor de
zaak der Boeren, en een ionds te stichten
voor de slachtoffers van den oorlog.
Een kort levensbericht van dezen jeug
digen, weisprekenden predikant nomen wij
uit „De Wereldkroniek" over.
Ds. Herman Dirk van Broekhuizon werd
17 Juni 1871 in Rijs&en (Overijsel) geboren.
Zije vader, ds. Hendrik van Broekhuizen,
was beurtelings predikant in Zuid-Afrika
en in Nederland; zijn andere kinderen,
allen ouder, zijn tijdens zijn eerste verblijf
in Z.-Afrika geboren, waarheen hij om
streeks 1880 terugkeerde en waar hij als
predikant te Ficksburg in den Oranje-Vrij
staat overleed.
Zijn moeder, mevr. van Broekhuizen
van Andel, woont met hare oudste dochter
die voor enkele jaren directrice eener bloei
ende meisjesschool in Ficksburg was, thans
in de pastorie van baar uitgezetten zoon,
als tenminste de Eugelschen haar daar
uit niet hebben verdreven.
Ds. Herman v. Broekhuizen heeft zijne
geheele wetenschappelijke opleiding inEuid-
Afrika genoten. Te Stellenboseh sludeer-
ling voor één of meer uwer kinderen.
Dan denkt ge niet: „ziezoo, ik heb met
de heele Leerplichtwet niets te maken."
Neen: Ge gaat naar don secretaris en
vraagt een exemplaar, of als 't meer kin
deren geldt, meer exemplaren van Model
IV (en.; als ge gemoedsbezwaren tegen 't
onderwijs op do bereikbare scholen hebt,
bovendien van de verklaring, in art. 1
genoemd), ge vult dit in en zendt 't aan
den Burgemeester (de verklaring eerst aan
den schoolopziener ter onderteokening.)
Elk jaar moet ge die kennisgeving her
nieuwen, zoolang, tot uw kind 13 jaar is.
De Burgemeester zorgt dan verder, dat
uw kennisgeving aan den schoolopziener
wordt meegedeeld. Hij vult daartoe Model
V in, maar daarmee hebt gij zelf niets te
maken. Als ge uw kind voor plaatsing
op een school hebt aangegeven bij den
hoofdonderwijzer, dan zorgt deze, en hebt
ge 't voor de Openbare School op de sec
retarie aangegeven, dan zorgt de Burge
meester ervoor, dat de schoolopziener ook
daarmee in kennis gestoldt wordt, ten
minste als uw kind niet dadelijk geplaatst
kan worden. De Burgemeester of bet
hoofd der',school heeft daarvoor weer oen
Model (VI).
En als ik nn eens verzuim van de*^ re
den van vrijstelling kennis te geven, moot
mijn kind dan naor school? vraagt ge.
Neen: go krijgt dan een beleefde waar
schuwing van den schoolopziener, en zorgt
dan natuurlijk, dat de zaak in orde komt.
Maar 't is van zelf beter, dat ge n niet
oerst laat waarschuwen.
Arlikel 10. Ouders, voogden en andere
in artikel .1 genoemde verzorgers kunnen
zich op vrijstelling, sub 3o van artikel
7 genaamd, alleen beroepen, indien zij aan
de kennisgeving, bodoeld in artik- 1 9 eerste
en tweede lid, de schriftelijke verklaring
hebben toegevoegd dat zij tegon het onder
wijs op de, binnen den afstand van 45
minuten gaans van de woning gelegen
scholen, waarop voor de kinderen plaats
te verkrijgen is, zoo overwegend bezwaar
hebben, dat zij hunne kinderen voorloopig
liever van onderwijs verstoken laten, dan
ben aan een dier scbolen toe te vertrouwen.
Deze verklaring moot, om geldig te zijn,
ook de handteekening dragen van den
de hij voor predikant.
Physiek krachtig ontwikkeld, voelde hij
zich niet alleen tot zijne studieboeken aan
getrokken, maar evenzeer tot de sport.
Niet gewoon, de dingen ten halve te doen,
was hij spoedig door de gansche Kaap-ko
lonie als een geducht footballer bekend,
zoodat hij een van de Zuid-Afrika-team,
daartoe expres naar de Kaap getrokken,
een verpletterende nederlaag bezorgde. Het
optreden van Van Broekhuizen in de sport
wereld, gevolgd door dat van meerdere
geestverwanten, heeft inderdaad een merk
baren goeden invloed gehad in de sport
wereld.
Zijn studies hebben nooit door zijn sport-
liefhebberijen geleden. Hij zelf beweirt,
dat zij deze zelfs ten goede is gekomen.
Zeker is dat hij als student reeds een goeden
wetenscliappelijken naam had, wat wel blijkt
uit het feit dat zij n eerste standpaats Preto
ria werd.
Alvorens zich beroepbaartestellen, wensch-
te ds. Van Broekhuizen, naar hij zeide wat
wereldkennis en wat meer menschenkennis
op te doen. Hij ging daartoe op reis in het
najaar van 1897. In Engeland aangekomen,
was een zijner eerste ontmoetingen een der
verslagen Engelsche footballers, die, hem
herkennende, hem op de schouders tikte.
Na Engeland en Schotland te hebben be
zocht, vertrok hij over Parijs en Brussel
naar ons land, om zijn bloedverwanten, ge
boorteplaats en de plaatsen, waar bij zijn
eerste levensjaren had doorgebracht, nog
eens weer te zien.
Eigenaardig was wat hem daarbij over
kwam te Oosterbierum (Fr.) de laatste Ne-
derlandsehe standplaats van zijn vader. Op
een Zaterdagmiddag kwam hij daar aan,
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
arr aulissements-sehooiopziener. Deze amb
tenaar is verplicht, binnen 28 dagen na
aanvrage, door het stellen zijner handtee
kening, zijne medewerking te verleenen,
tenzij hem blijkt dat het kind op de school
of cene der scholen, waartegen bezwaar
wordt gemaakt gedurende het jaar voor
afgaande aan de dagteekening der verklaring
geplaatst is geweest en de schoolopziener
overtuigd is datgeen ernstig gemoedsbezwaar
tot aanvraag om vrijstelling heeft geleid.
Indien de arrondissements-schoolopziener
eene verklaring weigert, geeft hij daarvan
onmiddellijk met opgaaf van redenen kennis
aan den belanghebbende. Deze kan binnen
veertien dagen, nadat do weigering te zijner
kennis is gebracht, in hooger beroep komen
bij den districts-schoolopziener die bin non
drie weken beslist. Bij gunstige boslissing
plaatst deze ambtenaar zijn handteekening
op de verklaring. Hij geeft onverwijld van
zijn beslissing kennis aan den belangheb
bende en aan den arrondissements-school
opziener.
Tot aan don dag waarop de eindbeslissing
te hunner kennis wordt gebracht, zijn do
ouders, voogden of andere in artikel 1
genoemde verzorgers van de verplichting
bedoeld in artikel 1 vrijgesteld.
Na 't geen reeds gezegd is, zullen 't
eerste en tweede lid van dit artikel wel
voor ieder duidelijk zijn. Alleen moeten
we nog opmerken, dat men niet behoeft
op te geven, welke bezwaren men beeft.
Daarvoor is zelfs op 't Model der verkla
ring geen plaats. De schoolopziener en de
Burgemeester vragen er niet naar. Gij
moet voor U zelf weten, of uw bezwaren
overwegend zijn. De arrondissements-school
opziener mag maar in één geval zijn on-
derteekening weigeren en dan nog moet
hij zijn weigering bij U verantwoorden.
Gesteld nl., dat ge nvv kind op de Open
bare School geplaatst hebt, maar nu komt
ge tot 't inzicht, daarmee verkeerd gehan
deld te hebben. Een Christelijke School
is er, ongelukkig, in Uw woonplaats of op
minder dan 3 kwartier afstands niet. Nu
neemt ge Uw kind van school en beroept
U op art. 7 sub 3o. Ge vult Model IV
en de verklaring in en zendt de laatste aan
den Schoolopziener. Deze ziet natuurlijk
wat vreemd op. Uw kind staat op, de
bij z'n ouden schoolmeester, dien hij na 18
jaar toch nog herkende. Deze bracht hem
naar de vroegere ouderlijke woning en toen
stond de predikant er op, dat de jeugdige
predikant in zijn plaats des anderen mid
dags voor de gemeente zou optreden. Men
kan zich de verbazing en verrassing der
gemeentenaren voorstellen, toen zij dien
Zondagmiddag daar den jongsten zoon van
den vroeger er zeer populairen predikant
op den preekstoel vonden. Na afloop van den
dienst was het woonvertrek van den domi
nee al gauw te klein voor de belangstel
lenden, zoodat „meester" voorstelde, dat
men met elkaar naar do sehool zou gaan,
waar men de ruimte in overvloed had.
En daar had de jonge man, omgeven
van een groote schaar belangstellenden, al
de vragen te beantwoorden, omtrent zijne
ouders, zijne broeders, zijn zusters, het maat
schappelijk en kerkelijk leven «daarginder"
enz.
Van Nederland uit, trok hij door Duitsch-
land en Zwitserland naar Italië en van
Napels verder over Athene naar Palestina,
waar hij o. a. kennis maakte met onzen Ang-
lomaan Maarten Maartensz. Door de Roode
Zee, langs de Oostkust keerde hij naar
Zuid Afrika terug.
Met zijne meerdere wereld- en menschen
kennis maar vooral met zijne eenvoudige
krachtige geloofsovertuiging toegerust, aan
vaardde hij daarop liet predikambt in Pre
toria.
Al spoedig zat liij, als alle Afrikaansclie
dominees, in de politiek. Hij, die den ge-
geeleu Oranje-Vrijstaat en de Kaap-kolonie
had doorkruist en er den aard der Afrikaan-
ders door en door had loeren kennen, was
een der vurigste pleiters voor nauwere aan-
lijst der Openbare Sehool en nn komt ge
verklaren tegen 't onderwijs op die school
zoo ernstig bezwaar te hebben, 't Ligt voor
de band, dat bij nn niet zoo aanstonds
teekenen kan't kon best wezen, dat ge
Uw kind eenvoudig thuis wondt hebben en
nn een bezwaar voorwenddet. Nu doet
hij dus onderzoek, denkelijk wel bij den
Burgemeester Uwer woonplaats, die U
waarschijnlijk beter kent dan bij. Schrijft
deze nu den schoolopziener, dat 't U wer
kelijk ernst is met Uw bezwaar, dan zal
de laatste voorzeker wel teekenen, docli
anders krijgt ge Uw verklaring ongetee-
kend terug met een schrijven, dat de School
opziener twijfelt aan den firnst Uwer be
zwaren, daar Uw kind toch tot heden toe
do Openbare School bezocht beeft.
Wanneer ge daarin nu niet berust, schrijft
go (binnen 14 dagen) aan den districts
schoolopziener, die nn ook de zaak onder-
zookt en naar bevind van zaken handelt.
Toekent hij, dan zij t ge vrij teekent bij
niet, dan moet Uw kind weer naar school.
Er is zeker in dit artikel iets, wat nie
mand onzer bevredigen zal: in bovenge
noemd geval zijt ge overgeleverd aan de
meerdere of mindere welwillendheid van
don Schoolopziener of van dengene, wien
hij inlichtingen vraagt. Zoo iets is echter
moeilijk te voorkomen: 'tgaat toch niet
aan nu de Leerplichtwet er eenmaal
is dat een oneerlijk ouder zich daaraan
eenvoudig op grond van een voorgewend
bezwaar onttrekt, terwijl de gegevens voor
banden zijn, die 't voorgewend-zijn van 't
bezwaar zeer waarschijnlijk maken, 't Is
nu dus zaak van ieder onder, dat bij zich
wel tweemaal bedenkt, eer hij zijn kind
aan een school toevertrouwt, waarop bij 't
volgens zijn overtuiging eigenlijk niet plaat
sen mocht, wanneer er geen andere school
in den omtrek is. Want, is 't kind er eens
geplaatst en wordt dan zijn geweten den
ouder te sterk, dan zal 't hem heel wat
moeite kosten, zijn kind van sehool te ne
men, ja, wellicht krijgt hij 't volstrekt niet
gedaan.
Zoolang zoo'n zaak hangende is, behoeft
't kind niet naar sehool te gaan.
Opgemerkt zij nog, dat de brieven over
deze zaken aan Schoolopzieners en Burge
meesters portvrij zijn. Op de enveloppe
sluiting met Oranje "Vrijstaat en de Kaap.
Hij' kwam op tegen de stelselmatige uit
sluiting van Yrijstaters en Kapenaars uit
Transvaalsche ambten en betrekkingen,
welke van andere zijde werd voorgestaan.
Geef ze een kans, was z'n leer, wint gij
hem dan wint gij z'n broeders, zijn vader
en z'n ooms; stoot gij hen voor hethootd,
door uw vrees voor hunne verengelsching,
dan vervreemdt go die broeders, die vaders,
die ooms."
President Kruger mocht den ronden, Hin
ken dominee graag, en wanneer men een
netelige zaak aan deze bad voor te leggen
werd menigmaal dominee Van Broekhuizen
er voorgespannen.
Maar bij de politiek leed zijn pastoraal
geen schade. Nu te paard, dan op zijn
„biekie" (bicycle) zag men liemomofdoor
Pretoria rijden, voor' het huisbezoek in zijn
verspreide gemeenten, waarvan sommige
leden op 10, 20 uur afstands wonen, en hij
was in zijn „dorp" een zeer bekende figuur.
Een geruimen tijd stond hij alleen als pre
dikant voor de geestelijke zorg zijner ge
meente, die duizenden leden telt en zeker
*l3 inwoners van Pretoria en omgeving om
vat.
President Kruger behoorde niet, generaal
Joubert wel tot zijne gemeente.
De gewichtige zitting van den Volksraad
op 14 October 1899, waarin tot het ulti
matum werd besloten, werd door den jongen
predikant van Broekbuizen met gebod ge
opend.
Toen de beslissing was gevallen, spoorde
hij de tragen aan om bun pliebt jegens
hun land en volk te doen. Zelf was bij
in tweestrijd of hij zijne gemeente zonder
geestelijke verzorging mocht laten, en ge-
moet echter 't woord «Dienst" staan en de
handteekening van den afzender. Zulke
onveloppen zijn echter ook kosteloos bij de
Modellen verkrijgbaar tor secretarie, zoodat
ge met Uw naamteekcning volstaan kunt.
Nog één artikel rest ons ter bespreking,
eer we over het tijdelijk schoolverzuim een
en ander mededeelen:
Art. 11. Een kind dat op een lagere
school geplaatst is, mag op aanvrage van
den, ingevolge artikel 1 voor zijn oudor-
richt aansprakelijken persoon door bet
hoofd der school: van de lijst der leer
lingen worden afgevoerd, behoudens de
volgende bepalingen.
Gedurende den in artikel 3 omschreven
leerplichtigen leeftijd is het hoofd der
school bevoegd aan eene dergelijke aan
vrage geen gevolg te geven, wanneer zij
gedaan wordt om andere dan eene dei-
volgende redenen:
lo wegens vertrek van bet kind naar
een) anderejgemeente ter inwoning terwijl
aan bet hoofd der school blijkt, dat dit
vertrek heeft plaats gehad of aanstaande is
2o wegens voorgenomen plaatsing van
het kind op een andere school, terwijl
aan het hoofd der school blijkt dat zoo
danige verplaatsing binnen veertien dagen
zal geschieden
3o wegens het voornemen om aan het
kind huisonderwijs te doen verstrekken,
terwijl aan het hoofd der school blijkt
dat aan de voorschriften van artikel 4
is of zal worden voldaan;
4o wegens eene der vrijstellingen be
doeld inj artikel 7, terwijl aan het hoofd
der school blijkt dat aan de voorschriften
der artikelen en 10 is voldaan.
In do gevallen onder lo tot en met 3o
in het vorge lid van dit artikel bedoeld,
is hot hoofd der school bevoegd, voorloo
pig, voor ten hoogste veertien dagen, ver
lof te geven, dat het kind de school niet
bezoeke, en bet afvoeren van bet kind
van de lijst der leerlingen uit te stellen,
totdat hem zal gebleken zijn dat het kind
in eene andere gemeente woont, dat bet
op eene andere school geplaatst is, dat het
huisonderwijs geniet, terwijl aan de voor
schriften van artikel 4 is voldaan.
Het hoofd eener openbare lagere school
is niet bevoegd, een kind gedurende den
volg geven aan zijn innerlijken aandrang
om mee naar bet front te gaan. Toen de
andere predikant zijner gemeente, Ds. Bos
man, in Pretoria terug was, w&3 dat be
zwaar vervallen, en kon hij een door hem
aangeporden Boer, die zei; «Dominee kan
mooi praten, hij hoeft niet te schieten",
antwoorden»Ik zal ook gaan, en meegaan
waar jij gaat, zoo noodig waar jij niet
gaat.
En zonder zijn geweer te lossen, dat hij
alleen in 't alleruiterste geval tot zelfver
dediging wilde gebruiken, vuurde bjj zijne
medestanders aan, mot alleen door zijn be
zielend en ernstig woord, maar ook door
de daad. Moest er gestormd worden, do
minee stormde mee om bet voorbeeld.
Zijn lotgevallen te velde, gevangenne
ming en uitzetting zijn langzamerhand door
zijne voordrachten in ruimen kring bekend
geworden.
Dat de macht van zijn woord ook onder
de Britten bekend was, blijkt uit wat- hem
een Engelsch officier toebeet: «Jij hebt ons
meer kwaad gedaan dan honderd Mausers."
Ds. van Broekbuizen wil, zoo spoedig de
gelegenheid zich voordoet, naar Zuid-Afrika
terugkeeren. Hij is door generlei eed of
belofte gebonden tot bet tegendeel. Inmid
dels tracht hij der Boerenzaak zoo nuttig
mogelijk te zijn, met, door middel van
collecten bij lezingen en predikatiën, een
fonds bijeen te brengen, waaruit de van
buis en bof verdreven Boerengezinnen latei-
van bet allereerst noodige kunnen worden
voorzien. Dit fonds wordt beheerd door
een Haagsehe CommissieMevr. Wasz-
klewicsvan Scbilfgaarde, Ds. Gerritsen
on Mr. Beelaerts van Blokland.
