N1EU WSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 29. 1900.
Donderdag 6 December.
15e jaargang.
GHR1STELIJK-
HISTORISGH
BERICHT.
ddelburg.
tsstfr-6cl)elöc.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Sedert geruimen tijd is de toe
vloed van advertentiën voor ons blad
zoo groot, dat bijna eiken Vrijdag
een bijvoegsel verschijnen moet.
Voorts is in den laatsten tijd de
noodzakelijkheid gebleken om per
bulletin aan onze abonné's in Wal
cheren, iederen Donderdag, bet
marktbericht van Middelburg te
zenden.
Om bovenstaande uitgaven beter
aan bun doel te doen beantwoorden
en de abonné's nog meer te dienen,
besloot bet bestuur voorloopig, in
afwachting eener nadere regeling
door de Algemeene Vergadering van
Aandeelhouders in plaats van bo
venstaande, vanaf:
Donderdag 6 December as. eiken
Donderdagavond, een lialf blad van
onze Conrant te doen verschijnen.
lie strijd niet uit.
Een dubbele Verlossing.
S WOIFERTSDIJK.
de correspondentie voor
wordt verzonden; Green-
5.—'smorg. 2.10'smidd.
5.25 2.35
.55 3.5
2.15
3.25
3.40
4.10
.20 4.30
feestdagen vervalt de na-
OOTDIENST
BURG en ZIERIKZEE.
ierikzee—Spoorweg Goes.
December.
Middelburg 7.30 vm. en
ondags) 1.30 nam.
Dagelijks voorm. 7.50 en
ve Zondag 2,16, 23 en 30
voorm. Eiken Donderdag
En Maandag 24 Dec. 7.50
e Zierikzeesche
otmaatschappij
ecember.
Van Rotterdam.
's midd.
Dins. 4
Woen. 5
Dond. 6
Vrijd. 7
Zater. 8
Zond- 9
Maan. 10
Dins. 11
Woen 12
Dond. 13
Vrijd. 14
Zater. 15
Zond. 16
Maan. 17
Dins. 18
Woen 19
Dond. 20
Vrijd. 21
Zater. 22
Zond. 23
Maan. 24
Dins. 25
Woen 26
Dond. 27
Vrijd. 28
Zater. 29
Zond. 30
Maan. 31
9,30
9,30
9,30
9,30
9,30
9,30
9,30
9,30
9,30
10,—
10,-
8,30
9,-
9,30
9,30
9,30
10,-
10,—
10,-
10,-
10,—
10,-
10-
10,-
10,-
10,—
10,30
8,30
esche Spoortijd.
11,55a) nm.
12,20a) nm.
3,30i)
3,55
10,25 nm. 1,55
10,45
11,55
12,15
2,15
3,30i)
3,50
10.
40.
n 3,30 naar Breskens en
,10 van Vlissingen naar
emaakt.
m [h] Vertrek Rotter-
bijbetaling van f o,6o
6,49
6,38
7,5°
'8; 32
8,48
9,5
10,36
2.4
10,28
1.25
11,40
3-io
12,22
3-5°
12,38
4.6
12,55
4.22
6.16
6-3
7.25
8-5
v.22
§.38
el ken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met I Jan. a. s.
op ons blad wenschen te abonneeren,
ontvangen de tot dien datum ver
schijnende nummers gratis.
-w-
Met bovenstaande Donder-
daguitgave gelieven inzenders van
advertentiën en correspondenten re
kening te houden.
Zondag heeft 't tamelijk socialistisch ge
kleurde Onder wijs-Congres, onder leiding
van Gerhard, met applaus en algemeene
stemmen een motie aangenomen, waarbij
betreurd wordt dat de regeering niet ge
rekend heeft met de verlangens der ar
beiders in zake de leerplichtwet, en voort
zetting van den strjjd met onverzwakte
kracht aangezegd wordt.
De regeering zal derhalve de socialisten
tegenover zich vinden wanneer hij den
komenden stembusstrijd de actie zal gaan
om de school.
Doch ook van antirevolutionaire zijde
zal de schoolquaestie een woordje mee
spreken.
Wij hebben nu het Unie-rapport, 't eigen-
FE uil L L ET O N. 3
God doet het den oprechte wel geluk
ken en is een God die lust heeft nan waar
heid in het binnenste. Oprechtheid en
vurig verlangen naar de waarheid, ja zij
waren bij mijn matroosje aanwezig. Het
duurde dan ook niet lang, of wij konden
samen danken dat het licht des H. Geestes
hem bestraalde, en hij in plaats van onrust
en angsi, vrede vond voor zjjne ziel in het
bloed des kruises.
Heerlijk Evangelie des kruises Ach, laat
de wereld maar voortgaan den spot met
u te drijven en de wijsheid dezer eeuw
zich aan u ergerenelke ziel, die uit den
dood tot het leven komt, is een bewijs te
meer dat het Evangelie een kracht Gods
is tot zaligheid voor een iegelijk die ge
looft. Een hartgrondige bekeering spreekt
duidelijker dan do meest diepzinnige rede
neeringen. Nadat ik een paar maanden
met hem mij had bezig gehouden, zei hjj
toi mjj»nu is mij duidelijk waarom ik
in de gevangenis moest komen. Nooit had
ik met ernst aan mjjne ziel gedacht, maar
als zonder God in de wereld voortgeleefd,
zonder acht te geven op de roepstemmen,
die toch zoo dikwijls tot mij zjjn gekomen.
Nu heeft de Heer mjj losgelaten, ik ben
dom der antirevolutionairen als basis van
operatie, als toetssteen van hetgeen door
ons van den wetgever op schoolgebied
wordt verlangd.
De vrije school voor heel de natie, op
het calvinistisch begrip van leven en laten
leven gebouwd, is 't ideaal waarvoor wij
altijd, derhalve ook bij de stembus, zullen
strjjden tot alle partijen het profijtelijke
hiervan zullen hebben ingezien.
Daarbij komt dat wjj als tegenstanders
van den vaccinedwang tot de heropening
van den schoolstrijd door de regeering en
de liberale partij geprikkeld zijn.
Ook dit punt „afschaffing van den vac
cinedwang" zal men op ons progam van
urgentie vinden. Dat wil zeggen onder
die punten opgenomen, welke het aller
eerst aan de orde moeten komen.
Wel heeft deze hilljjke eisch altjjd op
ons verkiezingsprogram gestaan, doch nooit
zal men 't zoo naar voren hebben zien
tredon als in 1901 't geval zal zjjn.
En dat wel, dewijl de regeering ons een
dwangwet bezorgde, waarin staat dat allen
naar school moeten, doch zoo allen tegen do
vaccine zjjn, tegelijk allen van de school
moeten afblijven.
Doch hierover later.
Opmerking verdient dat ook de Room-
schen veel voelen voor een hervatting van
den schoolstrijd op 't punt van subsidie.
Mon herinnert zich 't door dr. Sehaepman
ingediende en weder ingetrokken voorstel
om de uitvoering der leerplichtwet uit te
stellen totdat de minister zijn belofte zal
gestand hebben gedaan in zake de ver
hoogde subsidiën voor het Bijzonder On
derwijs.
Thans bljjkt dat wel de leerplichtwet
met 1 Januari zal worden uitgevoerd doch
dat van 't verhoogd subsidie niets komen
zal.
Een zeer groote onrechtvaardigheid is
derhalve 't begin der uitvoering van deze
weinig populaire wet.
Nu is wel het zevende leerjaar er af,
waardoor de Bjjzondere Scholen niet direct
met 't oog daarop verbouwingskosten heb
ben te maken. Maar het herhalingsonder-
wijs, hoezeor voor hen niet verplichtend
gesteld, zal nog genoegzame onkosten mee
brengen.
Immers wanneer de Openbare School
aan herhalingsonderwjjs gaat doen, zal ook
do Bjjzondere School het niet kunnen laten.
En daar komt nu bjj dat bij invoering
van leerplicht op sommige Bjjzondere
Scholen allicht, waar 't op het kantje staat
met de wetteljjke verhouding tussehen
aantal kinderen en aantal onderwijzers,
een of meer onderwijzers meer zullen moeten
gevallen, ik hen een zondaar geworden
in de oogen van de menschen, heb gesto
len, en moest naar de gevangenis, opdat
de kerker voor mij eene kerk zou worden,
en ik genade zoeken en vinden zou bij
God. Dan riep ik telkens »hoe wonder
baar, hoe wonderbaar! 0 God hoe kunt
Gij U toch zoo kennelijk laten gelegen
liggen aan zulk een arm en ellendig mensch
als ik was en ben." En dan kwamen de
tranen weör rijkelijk te voorschijn, vooral
ook als ik met hem had voor zijne vrouw
en kleine kinderen te A
Eens vond ik hem zoo bitter bedroefd,
dat ik binnenkomende uitriep»hoe nu,
alwéér in tranen, is dan Gods genade te
klein, Hein Heeft Jezus dan zijn bloed
ook niet voor u gegeven aan het kruis?"
Hij reikte mij een brief over en ik las
A12 Sept. 1870.
Waarde man,
U brief heb ik ontvangen en daaruit
verstaan dat gjj in den plaats van een
jaar, voor twee jaren gevonnis bent. God
weet hoe mij die tijding door de ziel sneet.
Het is God bekend hoe ik ljj met drie
onschuldigen kinder zonder verdiensten en
dat om u schuld. O God zulks is om nooit
te vergetenach dat de Heer mij eerst
uit dit tranendal genomen had, dan had
ik geen smart en schande en op het laatst
worden aangesteld. En dat is meteen een
groote uitgaaf.
g|Op goed vertrouwen in de toezegging
van den minister hebben een paar Roomsche
loden der Kamer vóór de leerplichtwet
gestemd. Dat vond men aan de overzjjde
wel prettig. Doch of bedoelde heeren nu
nog pret hebben van hun stem voor de
wet, valt te betwijfelen. Dr. Sehaepman
heeft dan ook niet nagelaten zijne teleur
stelling over 't uitblijven der subsidie-
voorstellen uit te spreken.
In de stukken, tussehen Regeering en
Volksvertegenwoordiging gewisseld, is 't
gezegd dat de Bijdragen wet op 't oogen-
blik niet verder is dan in don Ministerraad.
Hetgeen zeggen wil dat voor de aan
staande Juni-verkiezingen, de verkiezingen
voor de tweode kamor, geen sprake kan
zijn van de indiening.
Immers eer de acht ministers 't ontwerp
hebben onderzocht en 't er over eens wor
den, do Raad van State 't zal hebben ge
wogen en zijn advies zal hebben uitge
bracht; eer 't ontwerp de tweede kamer
bereikt en wat er verder volgt, is, bij den
tragen gang van een wetsontwerp in onzen
tijd, de tweede kamer reeds lang ontbonden.
Het zal derhalve bij de«tembus van 1901
behooren te gaan om de verkrijging eener
betere, billijker regeling voor het subsidie-
recht.
En hier is te meer kans op, nu de oud
minister Van Houten in den jongsten zijner
Staatkundige brieven verklaart dat de belofte
van minister Borgesius inzake de subsidie-
verhooging aan het lager onderwijs, de li
berale partij als zoodanig niet bindt. Want
zoo redeneert hij
De liberale kiezers zullen toch zeker
wel in elk opzicht vrij zijn. De stembus
overwinning van 1897 werd onder anti-
clericale leus behaald. Geen program der
meerderheidsgroepen beloofde zulke ver
hoogde subsidiën. Dat mr. Borgesius op
dit punt draait als een tol is zijne zaak
en dat de kamerleden tot dusver hierin
geen reden hebben gezien om hem te ver
wijderen of te bestrijden, is ter hunner ver
antwoording.
Kan ik er iets aan doen door de open
bare meenig wakker te schudden, dan wor
den deze subsidiën voor de Juli verkiezingen
niet meer toegekend en zal dit punt bij die
verkiezing wel degelijk tot een shiboleth
gemaakt worden. De leerplichtwet geeft
hoegenaamd geen reden op de pacifactie,
liever noem ik het op den afkoop van 1878
terug te komen. Geregelder schoolbezoek
der nu reeds op de bijzondere scholen in
geschrevenen verhoogt de kosten nietde
honger en gebrek met drie kinderen, die
niet vragen of ik heb of niet heb. Wat
valt dat voor een waren moedor hart en
dan nog voor de wereld mij goed houden
en u schande bedekken. Ag Hein, waar
zjjt gij toe gekomen. Gij heeft de Heer
verlaten, maar do Heer u nog niet, want
dit is een bezoeking van God en ik hoop
dat het een wond in u hart zal zijn en u
tot 0011 ander leeven mag lijden. Denk aan
uwe zaligheid, het leven hang aan spinne-
web. Bid God, ik zal ook bidden met de
kinderon. Ik heb het laatste verkocht voor
brood voor de kinderen, ;dat is het strijk
ijzer voor 125 cent maar ik heb het ook
zeker verdiend En nu geliefde man
kan ik u niet meer schijven, maar ik blijf
toch uw vrouw, die u alles vergeeft, en u
beminnen zal tot in den dood. God de
Heer zij met ons. Gegroet van de kinde
ron en u ouden moeder die ook allen dagen
om u treur en naar haar dood wens.
Wie zou niet met hem bewogen zijn,
die zulk een lieven brief van zijne vrouw
ontvangen had! Hoe blijde was ik dat ik
hem troosten kou. Ik vroeg of ik dien
brief mocht houden, hetgeen hij mij gaarne
toestemde. »Hoor eens", zei ik tot hem,
ik zal aanstonds aan uw vrouw schrijven,
en zorgen dat zij gedurende den geheelen
winter bij iemand in Amsterdam eiken Zater-
voor het eerst naar de school gedrevenen mo
gen de voorstanders van bijzonder onderwijs
zich aantrekken indien zij geld hebben en
anders aan de gemeenten pverlaten. De
Staat is niet geroepen voor de opneming
van een deel daarvan op bijzondere scholen
het geld te verschaffen.
„Ter vermijding van misverstand zij op
gemerkt dat mijn bezwaar niet gericht is
tegen de toelagen aan de bestaande bijzon
dere scholen volgens de kostenverdeeling
der wet-Mackay te verleenen voor de
kosten van aan die scholen te verbinden
herhalingsonderwijs. Dit volgt als 't ware
bij natrekking uit die wet zelve. Over die
trouwens geringe kosten loopt die strijd
niet. De strijd gaat over de uitbreiding
van het sectarisch onderwijs met staatsgeld
ten nadeele van de voor allen bruikbaar
geworden openbare school. Al blijkt ook
hier eventueel de mode tegen mij te zijn,
zal ik wat ik vermag doen, om zulk een
uitbreiding tegen te houden. Waarschijn
lijk zal mr. Borgesius voorloopig wel in
zijn eigen strikken verward raken, daar toch
geen liberaal, ook in den ministerraad met
hem mede zal gaan hij een voorstel, om
zijne lichtvaardig aan de clerialen afgegeven
wissels te honoreeren en de aan de open
bare onderwijzers, trouwens al even licht
vaardig afgegevenen onbetaald te laten of
de betaling daarvan van de kansen der ko
mende verkiezing afhankelijk te stellen.
En voor de afdoening van een geheele
nieuwe regeling van de verdeeling der kos
ten van het onderwijs ontbreekt de gele
genheid.
Tot zoover deze woordvoerder der oud-
liberale en conservatieve schoolwetmannen.
Een deel der liberale partij zal der
halve eveneens van de schoolquaestie een
shibboleth maken bij de verkiezingen.
Wij wenschten voor wat liefs dat de
regeering ons nog in dezen winter wilde
of liever kon recht doen in de subsidie- en
Famw«-quaestiënook teneinde aan den
verkiezingsstrijd een zijner prikkelen te
ontnemen.
Met eene niet weersproken gezindheid,
als die van den heer Yan Houten voor
ons, gaan wjj niet zonder zorg en vrees
de toekomst tegen.
Het kon weer een herhaling van 1897
worden.
Anti, anti!
Tegen de clericalen; tegen duur brood,
tegen toelating van ongevaccineerden, tegen
verhoogde Rjjks-bjjdragen. En tegen de
vrije school!
Altemaal negatieve leuzen, waarmee al
zoo menig kiezertje te slapen gelegd werd.
dag eenig geld kan halen, en dan zal ik
haar tevens zeggen dat gij het goed hebt,
dat 't lichaam lijdt, maar de ziele geneest,
en dat als gij eenmaal hier of hierna uwe
vrouw terugziet, dat zij dan van u een nieuw
schepsel aanschouwen zal".
»Hoe zal ik u ooit genoeg dankenriep
hij uit.
»Och man dat behooft ook niet. Ik doe
niets, God doet alles. Hij is de Heer, ik
ben maar zijn knecht.
Doch ik heb nog eenige plannen. Voor
eerst moet gij u voorzien van eenige ge
reedschappen en wat hout- Een matroos
weet altijd wel wat te knutselenwant den
heelen dag kunt gij toch niet lezen, en al
te veel peinzen over vrouw en kinderen zou
nadeelig voor uw gestel zijn. Dan moet
je een lampje hebben en wat olie. Laat
dat alles nu maar gerust aan mij over. En
eindelijk willen wij eens eene poging wagen
bij Z. E. den gouverneur, of ge ook eenige
verkorting van straf zoudt kunnen krijgen."
Alweer wierp hij zich op de knieën, alsof
hij mjj zeggen wilde: bidden, bidden, dat
de Heer die poging zegene. Na dit gedaan
te hebben verliet ik hem. Met zijn ruwe
zeemanshand pakte hij de mijne en besproei
de ze letterlijk met tranen en bedekte ze
met kussen.
Hoe heerlijk is elk werk in den dienst
5 Dec. 1900.
In de hoofdcommissie tot het aanbieden
van een nationaal geschenk aan do
Koningin bjj haar huwelijk, hebben als
provinciale commissie voor Zeeland, zitting
de heeren Jhr. mr. L. Schorer, W. A. Graaf
van Ljjnden, Jhr. Mr. E. A. O. de Casem-
broot, Mr. J. P. Cau, Mr. P. C. J. Henne-
quin, L. J. M. Van Waesberghe Janssens,
J. M. Kakebeeke, en W. J. Vader van 's-
Gravenpolder, uitgezonderd de heeren Scho
rer (eere-voorzitter) en Cau zijn al deze
genoemden leden der provinciale staten.
Let men op de politieke richting dan zijn
de anti-revolutionairon er maar schriel in
vertegenwoordigd, slechts een. Let men op
de kerkelijke indeeling, dan zijn 't allen
Hervormden op één na die Roomsch is, en
geen enkel lid der geref. kerken.
Wij zullen met 't huldeblijk in 't zicht
hierover niet kibbelen. Doch wagen 't
alleen op te merken, indien de commissie
gelijk nu eens omgekeerd uit vijf of zes
anti-revolutionairen en anderlialven liberaal
bestaan had, dat de liberale pers dan ge
schreeuwd zou hebben van verontwaardiging
over zoo barre uitsluiting.
In de Tweede Kamer werden gisteren en
eergisteren kostelijke woorden gesproken.
Kuyper, Lohman, Brummelkamp. Wjj
komen er morgen op terug.
Heden geen plaats.
Men vraagt ons of wij Nieuwdorp
vergeten hebben in ons jongste hoofd
artikel.
Wij antwoordenNeen.
Maar de Chr. school te Nieuwdorp is
door de kerk van Nieuwdorp gesticht, on
der de inspiratie van wjjlen den onverge-
teljjken ds. Steketee..
In dit verhand kon derhalve Nieuwdorp
niet genoemd worden.
Wjj hadden dit, om misverstand te voor
komen, in een noot behooren op te merken.
Thans melden wjj slechts dat de broeders
te Nieuwdorp, onder de energieke leiding
van ds. Donner tot nieuwe actie gekomen,
besloten hebben het oude schoolgebouw
door een nieuw te vervangen met drie
lokalen.
Ook daar derhalve leven.
Wjj koesteren de hoop dat daarna de po
litieke actie ook wel een beurt krijgt, niet
alleen daar, maar overal op Zuid-Beveland.
Keizer Wilhelm heeft geweigerd Paul
Kruger te ontvangen.
Hjj heeft de afwjjzing onder oen woor-
des Heeren, en hoe trouw zorgt die Heer
ook hier dat aan zijn knechten nu en dan
een geestelijk genot wordt bereid, dat liun
lust en moed en krachten schenkt om in
Gods naam voort te zaaien en niet te ver
tragen.
Gratie werd dan persoonlijk en schrifte
lijk door mij gevraagd bij de menschen voor
een man die reeds gratie gevonden had bij
God.
De gedachte kwam wel eens bij mij op
zou deze man van uit de duisternis tot Gods
wonderbaar licht, van uit den dood tot het
leven overgaan, zonder grooten strijd, zonder
innerljjke aanvechting, zonder dat Satan een
poging zal aanwenden om hem terug te
krijgen? Nu, ik zou ook zonder dat aan de
oprechtheid zij ner vernieuwing niet twijfelen
en weet dat de Heer de zijnen wonderlijk
leidt.
Het geschiedde dat ik min of meer on
gesteld werd, en mijn Donderdagscli bezoek
niet kon brengendaarbij had ik de on
voorzichtigheid om aan mijn gevangene
niets te laten zeggen, denkende, och! hjj zal
het zeker wel hegrijpen dat ik niet heel wel
ben. Maar ziet op den Zondagavond, die op
den Donderdag, waarop ik niet tot hem had
kunnen gaan, volgde, ontving ik een brief
van zjjne hand en wel van den volgenden
inhoudWordt vervolgd.
