NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 9. 1900.
Zaterdag 20 October.
15e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Bij flit i» Moort een Mjwtpl.
Tegen de evolutie.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te
Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
blken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
.UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
II.
Het gevaar van do Evolutie ligt niet in
de stoffelijke hervormingen die zij brengt.
Dat de soeiaal-democratie dit langs wogen
van geleidelijkheid zoekt te verkrijgen, of als
noodzakelijk uitvloeisel eener reeks van
historische vooruitgangen verwacht, ja zelfs
om sommige te verkrijgen, hoegenaamd
geen moeite doet, dewijl zij slechts vruchten
zijn van een proces; valt niet tegen te
spreken.
Zij zegt het, blijkens hetgeen wij gisteren
aanhaalden, zelve,
Eerst de macht, dan de aanpakking van
het kapitaal.
Progressie, successie, onteigening en nog
zooveel meer dat do geldkast des eenen
ledigen zal om de broodkast des anderen
te vullen; daar zal het geleidelijk toe
komen.
Toch is dit niet het ergste waarvoor de
antirevolutionaire partij vreest.
Zij is op den Partijdag is het nogeens
herinnerd zij is eene partij des geloofs.
Zij gelooft dat 't met die stoffelijke zaken
nog wel terecht komt. De beurs komt
wel in orde. Het is 't hart, de ziel, het
leven des volks die gevaar loopen.
Het gaat bij haar om de beginselen.
En gelijk zij nu niet de uitwendigheden
van de Revolutie, maar de beginselen der
Revolutie bekampt, zoo zal zij ook in den
strijd tegen de Evolutie niet angstvallig
vreezen voor de stoffelijke gelijkmaking
waarmee deze dreigt, doch zich bepalen
tot het weerstaan harer beginselen.
Grooter dan het stoffelijk kwaad, door
eenigen vijand aangericht, is het zedelijke.
Daarom weerstaan wij de theorieën van
het Neo Malthusianisme niet, wijl zij vies
zijn. Maar wijl zij op deze leer der Evo
lutie gegrond zijn.
Volgens Darwin zijn alle dingen uit
andere voortgekomen.
Van het onbezielde tot het bezielde, van
't minst ontwikkelde dier tot 't meerder
volmaakte is de schepping voortgekomen,
en zoo is uit deze eindelooze reeks van
opvolgende schepselen ten slotte de mensch
ontstaan. Door evolutie. Ieder opvolgend
organisme geleidelijk iets hooger dan zijn
voorganger.
Daarom verzetten wij ons tegen de libe
rale leer van den modernen allen omvat-
tenden en regeerenden, opvoedenden en
voedenden Staat, geworden uit de samen
voeging van individuenen dat niet dewijl
ook wij niet het gemakkelijkste leven boven
een leven van strijd en inspanning zouden
verkiezen, maar dewijl wij de idee van den
pantheïstischen cultuurstaat als lijnrecht
met Gods ordinantiën aan ouders en opvoe
ders, aan kerk en overheid in strijd van gan
seher harte verwerpen.
Het was Nietzsche die den Uebermensch
door evolutie uit menschen van lagere orde
liet voortkomen. Van ondermensch tot gewoon
mensch loopt bij hem de lijn geleidelijk
voort, en zoo komt uit dezen laatste de
oppermensch te voorschijn, de geweldige
die de gulden toekomst brengt.
Langs den weg van logische gevolgtrekking
komt men tot allerlei zondige buitensporighe
den; doch de tegenstelling waarvan met de
goede beginselen zoo weinig wordt gekend,
omdat alles, geleidelijk in iets anders over
gaat en dit zoo voortgaat tot den einde.
Het een vloeit in 't ander. Er is geen
afscheiding meer. Ook de grenzen zijn
weggedoezeld. Met steeds flauwer tint vloeit
de eene kleur in de andere over. En zoo
wiegt ook 't leven gemakkelijk van den eenen
toestand in den anderen voort, tot zelfs in
den toestand dien men dood noemt. Zacht
en kalm ontslapen is 't hoogste waar de
mensch zonder God naar streeft. En de
ongeloovige dokter troost hem met zijn
«daar zal ik wel voor zorgen". Doch do
apotheker zorgt er eigenlijk nog meer voor
dan hij.
Zoo is de pantheïstische neiging onzer
eeuw, om, gelijk dr. Kuyper het reeds in
1892 aantoonde, »de grenslijnen steeds meer
te doen verflauwen, en niet te ruston eer
ze, in onze voorstelling althans, zijn uit-
gowischt".
God de Heere heeft, tusschen zich zelf
en den mensch, en over geheel Zijne schep
ping, lijnen getrokken, welke lijnen het
Pantheïsme poogt te doen verbleeken.
Wat is pantheïsme
Letterlijk vertaald algodendom.
Er wordt evenwel mee bedoeld 't stre
ven om God neer te trekken in al 't ge
schapene en zoo eigenlijk al 't geschapene,
ook zichzelf, zoo met God tot één vervloeid
te beschouwen, dat men eigenlijk de ge
schapen dingen, en ook zichzelf als God
aanbidt.
Dit is in den grond ook de leer van
Tolstoi, den schrijver van «Het Koninkrijk
Gods is binnen in ons". Een leer te ge
vaarlijker, dewijl zij zich met den profe
tenmantel, liefst van «den timmerman uit
Nazareth" tooit en daardoor, gelijk het
modernisme in zijn opkomst deed, door
christelijk schijnschoon ook eenvoudige
Christenzielen vervoert.
Deze goddelooze leer der Evolutie is van
de professorale katheders neergedaald tot
onder het volk. Uit haar zijn verscheidene
afgeleide theorieën in toepassing gebracht,
«waarbij de beginselen verzwegen, zoo niet
toegedekt, wat zeg ik, vaak door wie spreekt
of schrijft of handelt, van verre zelfs niet
vermoed worden"
Letterlijk overal heeft zich die Evolutie
theorie ingezogen. De grenslijnon uitge-
wischt. De kracht der tegenstelling weg
genomen, tot eenheid gemaakt. En zoo
het een met 't ander verward of verwis
seld. Macht is recht. Eigendom is dief-
staf. De overheid is onderdaan, de onder
daan overheid geworden. Wat vroeger, tot
zelfs somwijlen voor mannen in onze partij
zonde, schande, verraad aan de beginselen
was, wordt uitgeoefend, gezocht, aange
prezen. Overheid en onderdaan beide op
gaande in 't ééne begrip van den alver-
mogenden Staat, in welke zelfs de Kerk
met haar armenzorg, haar dienaren des
woords en belijdenisleven moet opgaan of
wegzinken.
Er mag geen verschil tusschen stad en
dorp meer zijn, het zijn al gemeenten.
Een vaderland, gekheid. Het vaderland
is overal waar men zijn brood verdient,
men is kosmopoliet.
Geen huwelijksband meer; 't zij slechts
vrije liefde.
Geen standen meer, alle verschil in le
vensvorm en nationale kleedij zij opgehe
ven. Alle menschen gelijk. De vrouw kleede
zich als de man, met kort haar en pet en
in fietscostuum zij zij in niets van hem on
derscheiden.
Weg taalverschil. Ook de partijen moe
ten er niet meer zijn, dan alleen om op
stoffelijk gebied aanknoopingspunten te zoe
ken. Beginselen zijn niet meer noodig, ook
niet voor een ministerie uit de meerder
heid voortgekomen. Kabinet van zaken is
't groote ideaal waarnaar een kabinet dat
de regeering vertegenwoordigt, streeft.
In de Kamers liefst geen debatten over
beginselen meer, zaken doen is beter, dat
hebben allen noodig.
En dan komt hierbij, waar wij reeds in
ons vorig no. op wezen, de ontpopping van
de eene partij in eene andere die slechts
in graad, niet in wezen van haar verschilt
op de baan der vooruitgang.
Een volkskerk, een volksschool voor al
len en de Staat is er de voogd van. Hij
geeft ook middelbaar en hooger onderwijs,
zelfs in theologie, pasklaar voor allen.
Wat, strijd om de school. Ik, Staat, geef
u eene school, bruikbaar voor allen, met een
onderwijs dat niemand krenkt, dewijl 't
neutraal is; met een God die geen goed
doet en ook geen kwaad en daarom allen
bevallen kan.
i) Kuyper. De Verflauwing der Grenzen,
blz. 13.
Het is Evolutie van alle kanten.
Men kan op geen, enkel levensterrein
meer komen, of men struikelt er over.
Eén vorm, één toon( één kleur, één rich
ting, éénzelfde ideaal, dewijl wij toch allen
één God, den middelevenredige van de eigen
gemaakte goden van den tijd, toebehooren,
of liever deze God behoort ons toe, dewijl
wij Hem gemaakt hebben.
Doode nabootsing yan het éen «geloof,
een doop, een Heer, één God en Vader van
allen", gelijk het in de gemeente des Heeren
alzoo behoorde te wezen en in beginsel ook
alzoo is.
En ook op 't terrein der wetenschap, der
dogmatiek, der bijbeluitlegging éénzelfde
streven, om te verzoenen wat niet bijeen
behoort, en één soort godsdienst, Schrift
uitlegging, dogmatiek te scheppen die allen
voldoet.
Doch deze torenbouw onzer Vermitte-
lungs-theologen is in een Babylonische
spraakverwarring uitgeloopen. De Heere
die verscheidenheid wil, lacht om deze
eenheid der Evolutie.
Doch inmiddels woekert dit kwaad voort.
Laten wij er 't oog niti voor sluiten. Te
gen de Revolutie het Evangelie! dat blijft
de leus.
Tegen de Evolutie de Ordinantiën Gods
zij 't devies waarmede wij het Pantheïsme
te lijf gaan.
Meer dan ooit zal dit kwaad onze aan
dacht vragen.
En in onzen eigen kring zal oppassen
de boodschap zijn om onszelf en ons volk
er van vrij te houden.
Want betooverend is zijn invloed. En
veel moeilijker dan uit die der Revolutie,
krijgt men uit de omarming der Evolutie
ons goede volk weer los.
VERBETERING.
In ons vorig epistel staat: Het revolu
tionair karakter is onafscheidelijk van de
revolutie.
Voor «revolutionair" leze men «evolu
tionair".
19 October 1900.
De verloving der Koningin schijnt vrucht
harer] zomervacantie te zijn.
Zij heeft namelijk den jongsten zomer
in Thuringen te Schwarzburg doorgebracht,
in de nabijheid harer aanstaande schoon
moeder. Zij maakte in den omtrek groote
wandelingen, schilderde en teekende.
Zij logeerde in het hotel Hirseh, doch
legde af en toe bezoeken af op het kasteel
met hare Moeder, met wie zij 0. a. Zondag
1 Juni de godsdienstoefening bijwoonde
in de (Luthersche) kapel van het vorstelijk
slot.
De volgende dagen maakte zij met ge
volg bergtochtjes en kwam een enkele
maal braaf bemodderd thuis, onder wie
haar volgden was ook Prins Heinrich, een
„schneidiger Herr". Deze laatste en zijn
moeder waren ook een dier volgende dagen
de gasten onzer Koningin, die hem bij het
heengaan met Hare Moeder, vroolijk
lachend, uitgeleide deed. Prins Heinrich
van Mecklemburg kuste bij het afscheid-
nemen eerbiedig de hand van Hare
Majesteit.
Het N. v. d. Dag schrijft:
't Was een publiek geheim te Schwarz
burg, dat Prins Heinrich von Mecklem-
burg-Schwerin bestemd was de gemaal van
de Koningin der Nederlanden te worden.
Het verkeer der beide hoven was druk en
onderscheidde zich door bijzondere harte
lijkheid. Bovendien Prins Heinrich van
Mecklemburg kwam vaak op het kasteel
bij zijne moeder, en hem zag men menigen
morgen paardrijden in de onmiddellijke
omgeving, of ook wel de Koningin met
haar gevolg op de wandeling vergezellen.
Bij het afseheid heeft H. M. Koningin
AVilhelmina den directeur van Hötel Weis-
ser Hirseh laten betuigen: dat de dagen
in Hötel „Weisser /Hirseh" doorgebracht,
tot de gelukkigste van haar leven behooren.
H. M. heeft daar geleefd in den schoon-
sten tijd van haar toekomstig geluk.
Woensdag is uit verschillende andere ge
meenten dan Serooskerke (waarvan wij 't
eerste bericht ontvingen) een telegram van
gelukwensch aan de Koningin gezonden.
Uit de verschillende bladen blijkt hoe
algemeen de natie met de verloving inge
nomen is.
Er worden vele belangrijke en minder
belangrijke mededeelingen gedaan omtrent
den aanstaanden Prins Gemaal.
Hij is blond, hij is goed, hij is slank,
hij heeft goed administratie en houtvesten
geleerd, hij is een flink officier, hij is baar
deloos, hij is Luthersch, hij is geliefd we
gens zijn gezonde levensopvatting, en nog
heel veel meer.
Wat men voor een paar eeuwen in poë
zie deed, doet men nu in proza. Men zingt
op allerlei wijs den lof van den Gelukkige.
Hopen wij dat alles waar zjj, dan zal
ons Land goed met hem zijn.
Trouwens waarom zouden wij niet vol
vertrouwen onzen toekomstigen Hertog
Hendrik tegemoet gaan, nu de Koningin
hem tot Gemaal koos en begunstigde met
het Grootkruis van den Nederlandschen
Leeuw.
Een der redacteuren van de N. R. 0.
heeft de eer gehad te Apeldoorn de eerste
Nederlander te zijn, die zjjn eersten groet
aan de jong verloofden bracht.
«De klok in den paleistoren had zijn elf
zangerige slagen door de bosschen laten
klinken. Toen leidden de stalknechts zes
gezadelde paarden aan den toom voor het
bordes, Niemand te zien op het voorplein,
niemand in de lanen, heel geen militair
vertoon. En toen verschenen daar, erg
eenvoudig, opgewekt, in den ingang, twee
jongelieden, onze lieve blonde Koningin in
een leverkleurige paletot, en een laag slap
hoedje op de lokkenen aan haar zijde
ging een slank krachtig gebouwd jongmensch
eveneens in zeer eenvoudige dracht, een
kort zwart jaquet op den lichten rijbroek,
een zwarte fantasiehoed boven het zonver
brand gelaat.
De Hertog reikte onze Vorstin de hand
en hielp Haar bij het vlugge opstijgen. Hij
zelf volgde met rappen ruiterzwier. En zoo
reed Hare Majesteit met haar toekomstigen
Prins-Gemaal, door enkele dames en heeren
der hofhouding gevolgd, langs het terras,
langzaam het herfstwazige buitenpark in,
regen en windvlagen jong trotseerend.
En heel vriendelijk met gentiemenliken
zwaai van zijn hoed, groette de hertog de
heeren van het gevolg, die belangstellend
uitkeken voor de ramen hunner kamers in
de zijvleugels, en met vriendschappelijk ge
baar zijn eigen beide adjudanten, die voor
den ingang van een corridor stonden.
De ochtendrit duurde ruim een uur
over de drassige bladbedekte paden onder
de druipende boomen, die stonden in grij
zen mist.
Voortdurend waren de jong verloofden
in blij intiem gesprek
Toen het jeugdige paar te kwart over
twaalven terugkeerde, dreef juist een boer
vreedzaam zijn kalfjes het pad op. Alleen
twee dames, onder glimmende parapluies,
hadden den kouden regen een uur lang
staan verduren op eerbiedigen afstand van
het hek.
Van verre hoorde ik toen boven het hoef-
geklap uit de twee lachend-jonge stemmen
schertsend gaan in de wijde boschstilte.
Een frissche blos kleurde het blanke ge
zichtje van de jonge Majesteit. Zij reden
vlak langs mij ik zag duidelijk nu het
fiere, zonroode gelaat, snor- en baardloos,
de klare Germanen-oogen van den hertog
ik zag zijn stoere militaire gestalte, hoe hij
los en vrij te paard zatik zag hoe beiden
achteloos de teugels van hun mooie rossen
slap lieten hangen, zoodat de dieren de
koppen, als wilden zij grazen gaan, rekten
naar den grond, weelderig onder hun no
bele, heel niet strenge berijders.
En ik zag hoe de dames, hèt publiek,
beleefd bogen, en hoe Hare Majesteit daar
voor zeer vriendelijk dankend knikte, en
de Hertog weer allerinnemendst beleefd
salueerde. Hertog Hendrik reikte nu Ko
ningin Wilhelmina hoffelijk de hand tot
afstijgen. Toen was daar op dat wijde
terras alleen het groepje ruiters, wachtend
ep Hare Majesteit, die, haar amazone elegant
geheven, het lievelingspaard Mieke een
klontje suiker voerde, en op den kop streelde
En de Hertog ook aaide den fieren nek van
zjjn paard, van het zwarte Koninginne-
paard »Valentijn.«
En toen de nobele dieren zoo beloond
waren voor dezen eersten verlovingstocht
van hot jonge paar traden Wilhelmina en
Hendrik het bordes weer op. Nog even
bleven zij samen uitkijken over het droef
geestig herfstlandschap, dat zoo vreemd
contrasteerde met hun innerlijk prinselijk
lentefeest.
In het salon begroette de Koningin-Moe
der met bewogen lieftalligheid de jonge
lieden, gerust nu voor de toekomst.
En op zilveren bladen werden de stapels
telegrammen en brieven der jeugdige sou-
vereine en haar fieren verloofde aangebo
den de heilwenschen van haar volk en van
de monarchen der werelddeelen."
Een nachtmerrie
Het Vaderland is 0, zoo bang voor een
bondgenootschap der Christelijke partijen
bij de stembus. Het ziet zelfs in gedach
ten het ministerie-Mackay dat zij in 1891
hielp afmaken, al herrijzen.
De Standaard heeft haar gerustgesteld.
De Chr. partijen zijn 'tniet zoo heel eens,
om deze vrees, nu reeds, te wettigen.
Toch schijnt het liberale blad ongerust
te blijven.
Immers generaal Bergansins, oud-minis
ter in het kabinet-Mackay, heeft in do
«Militaire Spectator" de aanhangige leger-
wetten scherp veroordeeld, vooral om den
verkorten oefeningstijd.
Daar nu is Bet Vaderland erbarmelijk
van geschrokken.
Wij zijn geen blad om hierop ver in te
gaandoch kunnen den lust niet weerstaan
om uit haar jammerklacht den slotzin over
te nemen.
In 1890/91 werd aan de kansen, die toen
bestonden voor aanneming der ingediende
legerontwerpen, een gevoelige slag toegebracht
door de tegenwerking van een militair van
naam, die aan den vooravond van zijn minis
terschap stond en die met geheel andere denk
beelden voor den dag kwam. Wij zouden het
betreuren, indien thans een gewezen Minister
dezelfde rol zou blijken te spelen.
De lezer kent de geschiedenis.
De legerwet-Bergansius, door do liberalen
toegejuicht, doch door Seyffardt bestreden,
kwam niet in behandeling wijl de anti-
clerialen bij de verkiezingen de meerderheid
hadden behaald. De «vrienden" hadden
het legerontwerp doodgedrukt.
Seyffardt dit was 't gevolgvolgde
Bergansius als minister van oorlog op, en
van de legerwet kwam niets.
Eigenlijk niet eerlijk.
Ook Eet Vaderland behoorde destijds
tot de voorstanders, die bij de verkiezingen
de afbrekers der wet bijvielen en het mi-
nistriëele leven van den voorsteller der
legerwet hielpen afsnijden.
Is 't wonder dat zij een weinig onrustig
wordt, en de consciëntie gaat spreken!
Het lijkt wel ietwat op de episode uit
het leven van Simeon, c. s. waarvan wij
in Genesis 42 21 lezen, toen zij zeidon
de een tot den ander: «Voorwaar, wij zijn
schuldig aan onzen broeder, daarom komt
deze benauwdheid over onsi'!
Gem whiskey meer. De redacteur van een
Amerikaanscbe courant schreef onlangs in
zijn blad de volgende dankbetuiging Don
derdag middag te 2 uur is op ons bureau
een flesch fijne, oude whiskey bezorgd, een
geschenk van een onbekenden, vriendelijken
gever. Te 2 uur 20 min. stal de loopjon-
