Buitenlandsch Overzicht.
Gemengde Berichten.
ciêntie en de waarheid van Gods Woord
In oorsprong en karakter is zij verwant
aan Hugenoten in Frankrijk, Puriteinen in
Schotland, Pelgrimvaders in Amerika, en
de Krugerpartij in Transvaal.
De Boerenoorlog reeds een jaar aan den
gang, is een feit uit vele dat zegt dat volken
en partijen in die worsteling voor 't recht
kunnen ondergaan. Maar de Heere regeert,
die Zijn overblijfsel bewaren zal, die eens
de armen met gerechtigheid richten zal.
(Applaus.)
Na deze rede volgde eene korte gedach-
tenwisseling naar aanleiding van enkele
vragen om verduidelijking.
Na de pauze ontving ds. Talma 't woord,
hij sprak voor een veel talrijker schare dan
in 't morgenuur aanwezig was geweest,
over »De antirevolutionaire beginselen en
de maatschappelijke hervorming".
Door de verschillende uitvindingen dezer
en der vorige eeuw, zoo ongeveer sprak
ds. Talma, is in de industrie een omzet
ting begonnen, die groote gevolgen heeft
gehad. Verdeeling van den arbeid en ver
betering der techniek veroorzaakten een
samentrekking der kleine bedrijven in
groote. Precies diezelfde ontwikkeling der
techniek hoeft ook gewerkt op de middelen
van vervoer enz. zoodat bijv. thans het
vervoer van een mud tarwe van New-York
naar Middelburg evenveel kost als het
vervoer van datzelfde mud tarwe van een
Walckerschdorp naar Middelburg.
Deze ontzaglijke uitwendige omkeer grijpt
ook inwendig in.
Een statistiek van 1885 omtrent de krachts
ontwikkeling van een volk nu en een eeuw
geleden, wijst op een vertiendubbeling dier
kracht.
De eenvoudige, naïeve samenleving is
hierdoor uit elkaar gebrokenvroeger zorgde
op een plaats de een voor den ander. Men
had verschillende kringen, die op hun
beurt weer saam de gemeenschap vormden.
Thans zijn allen internationaal. Gevolg van
een en ander was verandering van partij
verhoudingen. De gevolgen van de pro
ductie werden niet geleid door ontwikkeling
van het recht, maar verergerd door feite
lijke anarchie.
De socialisten zeggen dat er een klassen
strijd is, een strijd tussehen Kapitalisme
en Arbeid. Wij leven, zoo zeggen zij, nog
altijd onder rechtsverhoudingen, gelijk het
vroeger was, gezellen, die overigens later
patroonwerden, en patroons.
Door do ontwikkeling der industrie is 't
nu zoo dat een groot deel der loonarbeiders
niet verder komt en nooit patroon wordt.
Dit wekt bij deze menschen ontevreden
heid, doch dit is geen socialisme.
De beweging der onderwijzers tegen de
hoofden, is geen socialisme maar een ge
volg van de te groote scholen, die den
onderwijzer cr toe brengen te vragen, als
ik nu toch nooit hoofd eener school kan
worden, moet ik dan geen levenspositie
hebben'? Alleen zeggenschap te hebben in
het gebruik van onze persoonlijke, geeste
lijke kracht is de wensch van den tijd
als gevolg van de veranderde omstandig
heden.
Nu strijden we voor het recht van den
arbeidersstand. Maar boven dezen is de
middenstand, die niet minder lijdt.
Ook de landbouw kwijnt.
En toch zegt spr. behoort een boer
in zijn eigenaardige leven tot de aristocratie.
Spr. gaat na hoe de verhoudingen tussehen
boer en arbeider, landheer en pachter onder
de veranderde tijden gewijzigd zijn.
Een landbouwer klaagde eens aan spreker:
«de welvaart van den landbouw ligt op
den dorschvloer".
Do klacht was niet geheel juist. Toch
ligt hier de noodzakelijkheid eener sociale
hervorming van ingrijpenden aard.
Kan deze overgelaten worden aan de
sociale factoren? Met andere woorden is
er behoefte aan ander recht? En hoe moeten
de maatschappelijke factoren geleid en ge
steund worden bij deze hervorming?
Het antwoord luidt bevestigend en in
dien strijd voor sociale verbeteringen daarbij
moet men anti-revolutionair zijn. Dat wil
zeggen wij moeten ons keeren tegen de
revolutie. Nooit tegen de revolutionairen.
Het hart der revolutie is uitgesproken in
de woorden «vrijmaking van God".
Het revolutieonaire schuilt niet in het
radicale der eischen maar in de basis die
men zoekt voor het maatschappelijk leven.
Tweeërlei positief en negatief is
haar protest tegen de stroomingen in de
hedendaagsche sociale richtingen. Tegen
het Mammonisme van de Manchesterschool
der liberalen, welke stijgende welvaart
profeteeren uit de leer van het laissez faire.
En tegen het Materialisme der sociaal de
mocratie.
Wat is het eigenlijke revolutionaire in
den arbeid? Het menschelijke te onder
drukken ter wille van voordeel, en iemands
leven te maken tot basis voor anderer
welvaart.
Wij moeten echter niet alleen critiseeren,
want dan worden wij hulptroepen van het
conservatisme. Wij moeten positief optre
den. Christelijk Historisch zijn.
In verschillende landen was de bewe
ging Christelijk Sociaal, doch hoe ver
schilde zij in actie en karakter. In Enge
land zich richtend op 't particulier initiatief
en particuliere spontane organisatie van den
arbeid, in Duitschland op maatregelen
waarbij de overheid de helpende hand moest
bieden, in verzekeringen; in Frankrijk waar
geen Christelijke actie is, doch in Roomsch
en Protestantsch uiteengaat. Tot een inter
nationale Chr. sociale politiek is het der
halve nog niet gekomen.
Christelijk moet echter met historisch
samengaan.
Ook bij de vragen van landbouw en
middenstand is er evenzeer sprake van te
kiezen tussehen mensch en product.
Voor middenstand en landbouw moet
positief en negatief arbeid worden ver
richt. Er is een deel van 't volk dat niet
mee kan in de tegenwoordige strooming.
En met hem leven wij en hebben een roe
ping daartoe. Bovenal bedenken wij dat
wij er naar staan dat de waardeering onder
ons volk blijft onder de macht van Christus.
Wat de mensch ziet, zoekt hij. De kaars
des lichaams is '-t oog.
Vrijheid is een kostelijk ding. Maar mag
niet anders verleend worden dan op de
basis van het recht. Daarom zegt „Ons
Program" dat de a. v. partij de noodzake
lijkheid erkent om ook door raiddel onzer
wetgeving beter dan thans er toe mee te
werken dat de verhouding tussehen de
verschillende maatschappelijke standen zoo
veel doenlijk beantwoorde aan de eischen
van Gods Woord.
Wat hebben nu onze beginselen te ma
ken met de sociale vraagstukken? Dewijl
wij een partij zijn van geloof, moeten wij
op onze manier de leus overnemen«Leve
de beginselen, al zou de wereld er door
ondergaan!"
Wij moeten ons toeleggen op de geeste
lijke en zedelijke vorming van ons volk.
Door school en kerk.
En dat in het volk gebracht wordt de
verantwoordelijkheid van ons volk voor de
sociale quaestie. Vele menschen zijn zoo
bang dat de socialisten 't privaat bezit zul
len opheffen. De beurs, dat zal nog wel
gaan. Maar het hart wordt vergiftigd, dat
is erger. En dat moet gered worden.
Groot is de macht van het Calvinisme.
Het geheim daarvan ligt hierin dat ons
volk er vroeger zijn leven voor gegeven
heeft. Betoon en wij ons onze vaderen
waardig. (Applaus.)
Ook na deze rede volgde een kleine ge
dachten wisseling ter toelichting.
Daarne dankte de voorzitter de sprekers
voor hun aangenaam, leerrijk woord en de
Zeeuwsche vrienden en vriendinnen voor
hunne groote belangstelling. Ds. Wagenaar
eindigde met dankzegging.
Vermelden wij nog dat het Provinciaal
Comité, dat afgetreden was, zich weer heeft
saamgesteld. De leden, 7 in getal, werden
gekozen uit elk der 7 statendistricten. Zij zijn
de keeren jlir. mr. J. JPorape v.Meerdervoort
(Goes) voorzitter, mr. P. Dieleman (Mid
delburg) secretaris, H. J. v. d. Meer(Vlis-
singen), D. Mulder (Zierikzee), J. F. Heems
berk (Hulst), B. de Die (Oostburg) en J.
Tichelman (Tolen).
UIT CHINA.
Of de berichten uit China zuiver zijn,
weet men natuurlijk niet. Doch men ver
haalt dat de Keizerin Regentes hard ziek
of dood is, en dat prins Toean met ver
banning gestraft werd.
De eensgezindheid der straffende mogend
heden blijft echter to wenschen overlaten.
De Engelschen en Italianen hebben te
Peking het zomerpaleis bezet en er de
Chineescke beambten die er door de Rus
sen zonder overleg met de verbondenen |in
gezet waren, uit verwijderd.
De Russen gaan voort met het weg
zenden hunner troepen uit Peking.
ENGELAND en TRANSVAAL.
Te Kaapmuiden hebben de Boeren bij
den overgang over de Kaaprivier een trein
doen kantelen. De Engelschen die er in
zaten hadden drie dooden en 1G gewonden.
Kapitein Paget ging met zijn manschap
pen de ramp overzien en werd door de
Boeren overvallenKapitein Steward (spreek
uit Stjoerd) kwam hem met een afdeeling
te hulp doch sneuvelde. Ook Paget
en meerderen werden zwaar gewondde
Boeren namen een officier en tien sol
daten gevangen.
Ten noorden van Krugersdorp is Barton
Dinsdag slaags geweest met de Boeren.
Aan Engelsche zijde sneuvelden een olff-
cier, de Boeren daarentegen hadden vele
dooden, volgens het telegram van Roberts
althans.
Men ziet echter uit deze berichten dat
't in Transvaal voor dezen nog niet pluis
is. En hetzelfde kan gezegd worden zelfs
van het Zuiden van den Vrijstaat. Bij
Bethulië namen de Boeren een Engelsche
voorpost gevangen, waaronder vier gewon
den. De Boeren hadden zeshonderd meters
van den spoorweg vernield.
Een leuk bericht uit Lijdenburg 2 Octo
ber doet denken dat de Boeren nog eenige
saluutschoten voor diens vertrek aan Bulier
hebben gericht. Er staat tenminste in 't
telegramDe Boeren beschoten het kamp
van generaal Buller van zes tot zeven uur
gistermorgen. De Engelsche verliezen wa
ren gering. Een troepenmacht, bestaande
uit tweehonderd cavaleristen, verliet het
kamp, om de kannonen der Boeren te ver
overen.
Zij reden vier uur lang, tot zij aan den
heuvel kwamen, waar de Boeren post had
den gevat. Zij ontdekten evenwel, dat de
vijand en de kanonnen verdwenen waren
Van 5 tot 7 October, dus drie dagen
hebben de Wet en de Engelschen ge
vochten, dit werd aan de bladen gemeld,
doch Roberts heeft er nog niets van ge
schreven. Dat doet vermoeden dat er een
nederlaag geleden is. Ook hebben andere
Boerenafdeelingen (of Do Wet) een dag lang
Rouxville, Wepener en Lady brand bezet
gehad, teneinde zich daar van levensmid
delen en andere benoodigdhedon te voorzien,
waarop zij, gelijk wel meer gebeurt, kalm
uiteen gegaan zijn.
Daar de «Gelderland" pas heden te
Lourenijo Marquez wordt verwacht, zal
president Kruger wel niet voor do volgende
week scheep gaan.
Plan is wegens den ongunstigen tijd van
't jaar, in een haven van Zuid-Europa te
landen en dan voorts per trein te reizen
Mogelijk wel over Parijs en Brussel naar
's-Gravenhage.
ENGELAND.
De verkiezingen zijn een triomf voor de
oorlogspartij gebleven.
Er zijn tot heden gekozen 380 ministri-
eelon en 150 liberalen. De winsten en
verliezen der beide partijen zijn quitte:
juist elk 29.
Dat ook in Schotland en Ierland de
regeeringspartij enkele zetels won, is een
slecht teeken.
Onder de herkozen liberalen is de be
kende Boerenvriend Dilke.
Te Glasgow schijnt de pest geweken te
zijn Althans in de laatste drie weken
kwamen geen sterfgevallen meer voor, ter
wijl de afgezonderden werden ontslagen.
De overgebleven twintig pestlijders gaan
goed vooruit.
Vlissingen. Gisteren is de Arundel Castle
hier aangekomen met ambtenaren der Z- A.
S M. Er waren in het geheel 369 volwas
senen en 111 kinderen aan boord, onder
wie een 130-tal vreemdelingen Duitschers,
Italianen, Oostenrijkers enz. Het schip was
den 17 Sept. van Kaapstad vertrokken en
had dus 24 dagen reis gehad.
Over het algemeen werd over de behande
ling aan boord erg geklaagd.
Er waren onder weg 4 kinderen gestor
ven, waarvan 3 op een dag, waarschijnlijk
ten gevolge der ondragelijke hitte bij de
keerkringen.
Te half 3 vertrok de Arundel Castle weer
naar Londen met 29 passagiers aan boord,
waaronder ook de bekende Johannesburger
Von Yelthein.
Scherpenisse, Donderdagmorgen had
een landbouwer van Poortvliet het ongeluk,
doordat de weg veel glad was, tengevolge
van de laatste regens, in de Scherponisse-
polder, met wagen en paarden al glijdende
in een sloot te geraken, het eene paard
kwam boven op het andere terecht, met
het ongelukkig gevolg, dat het eene paard
verdronk. Gelukkig echter dat verzekering,
voor den behoeftigen landbouwer de schade
dekt.
Scherpenisse. Herbenoemd als lid van
het college van Zetters alhier de heer
Q. Hage, terwijl in gelijke functie werd
benoemd (vacature J. Duijnhouwer) de heer
J. Rijstenbil.
Naar men uit Sas van Gent aan
de N. 11. Crt. meldt zal aldaar een derde
suikerfabriek gebouwd worden en wel op
een terrein pl. m. 800 M. ten N. van de
Eerste Ned. Coöperatieve Beetwortelsuiker
fabriek. Do fabriek van de heeren Lippens
uit Moerbeke (België) zal naar die gemeen
te overgeplaatst worden. Uitbreiding dezer
fabriek om haar meer in overeenstemming
met de eischen des tijds te brengen, hooge
transportkosten en 't vooruitzicht van ver
hooging van invoerrechten in België op de
suikerbieten, deed thans definitief besluiten
om de fabriek naar Sas van Gent te ver
plaatsen. Ze zal de volgende campagne in
werking treden.
Betere ligging aan kanaal en spoorwe
gen te midden van een bevolking, die zich
op bietenbouw en wat daarmee samenhangt
toelegt, is, met 'toog op 't water, moeilijk
te vinden.
In district IX van Amsterdam is, bij
herstemming, tot lid van den raad gekozen
de radicale candidaat de heer K. C. Wiersma
met 1071 stemmen. De heer A. Roelvink
(lib.) verkreeg er 782.
Na afloop d§i- eergisteravond in de
Nieuwe Kerk te Amsterdam gehouden
bijeenkomst is namens de vergadering een
telegram gezonden aan den consul te Lo-
renqo Marquez, ten einde dit aan president
Kruger te overhandigen, en waarin de
eerbiedige gevoelens van duizenden werden
vertolkt voor den grijzen staatsman, die zoo
zwaar wordt beproefd.
Mede werd een telegram verzonden aan
de Zuid-Afrikaansche deputatie te 's Gra-
venhage, terwijl tal van buitenlandsche
bladen een raededeeling ontvingen betref
fende de meeting in de «kroningskerk».
Omtrent den eergisteren plotseling te
Leiden overleden hoogleeraar Siegenbeek
van Heukelom schrijft men
De overledene had eerst op later leeftijd
de medische loopbaan verkozen. Hij kreeg
zijn opleiding te Delft en in het buitenland
als technicus en was eerst werkzaam in de
fabriek van zijn vader te Leiden en daarna
directeur van de Stoombleekerrj te Almeloo.
Toen hij aldaar zijn eorste vrouw verloren
had, besloot hij in 1880 op bijna 29-jarigen
leeftijd, te gaan studeeren in de medicijnen.
Zelfs de studie van hot Latijn en Grioksch
werd nog door hem ter hand genomen om
in staat te zijn admissie-examen te doen
en zoo den Nederlandschen doctorstitel te
behalen. Reeds vijf jaar later, in 1885,
werd die door hem verkregen. Hij werd
toen assistent van prof. Mac. Gillavry en
weldra in 1888, zijn opvolger voor de pa
thologische 'anatomie en gerechtelijke ge
neeskunde. Tal van studies gaf hij in die
hoedanigheid in het licht.
In Italië wordt een anecdote verteld,
waarvan de koning de held moet zijn. Op
een avond ging Victor Emmanuel te Napels
wandelen, alleen vergezeld van een ordon-
nance-officier. Hij nam een huurrijtuig om
terug te gaan, en de koetsier, meenende
dat hij met twee ondergeschikten van het
hof te doen had, begon vertrouwelijk te
praten. Hij vertelde, dat de rijtuigen het
door concurrentie met de trams zoo slecht
hadden en dat de koetsiers te zamen een
verzoekschrift aan den koning gezonden
hadden. De koning vond het grappig hem
te vragen hoe hij over den nieuwen koning
dacht.
«O», zei de koetsier, «koning Humbert
was goed, eigenlijk veel te goed, dat was
zijn ougeluk. Maar zijn zoon lijkt mij erg
achterdochtig en een kale jakhals
De koning lachte, aan het paleis zei hij
tot den koetsier«Kom binnen».
«Maar de wacht
«Loop maar door.»
De wacht salueert. De wandelaars gaan
naar boven en na 2 minuten brengt een
maarschalk den koetsier een bankbiljet van
10 lires.
«Ziehier. Z. M. betaalt voor de rit.»
De goede man was geheel verbouwereerd,
maar hij vertrok haastig en legde er de
zweep op, omdat hij bang was, dat men
hem straffen zou voor wat hij gezegd had.
In het Parijsche Theatre des Gobelins
viel onder de voorstelling iemand, die op
een der bovenste galerijen zat en van plaats
wilde verwisselen, over de leuning omlaag.
Hij kwam met het hoofd terecht op een
veertienjarig meisje; beiden werden be
wusteloos met zware hoofdwonden wegge
dragen, terwijl onder het publiek een begin
van paniek ontstond.
Tolstoï, die voor de zooveelste maal
ei listig ongesteld is geweest, is weer op
de been en maakt weer wandelingen in
de omstreken van zijn buitenverblijf Yass-
naia-Poliana, die zelfs een krachtigen, jongen
wandelaar zouden afschrikken. Gaat hij
niet uit dan zit hij den geheelen dag te
schrijven.
Ervaringen van luchtreizigers.
De Figaro meldt naar aanleiding van de
opstijging van den ballon «St. Louis", die
deel nam aan den jongsten wedstrijd te
Vincennes iets over de gewaardingen van
do twee luchtreizigers.
Nadat men over de 18200 voet gestegen
was, begonnen do slapen te kloppen. Ons
gelaat, wordt in het rapport der reizigers
gezegd, werd bleek en de voorwerpen sche
merden voor onze oogen. Op 20.150 voet
werd de heer Jacques Balsan, de kapitein,
onwel en kon niet spreken of zelfs zijn doos
met zuurstof krijgen. Ik gaf ze hem, zegt
de heer Godard, vervaardiger van den ballon,
en anderhalve minuut later was hij w«er
opgeknapt. «Zouden wij nog hooger gaan
»Ja."
«Daarop werd Louis Godard op zijn beurt
onwel; dezelfde pijn en verlamming. Ik
haastte mij hem met allen spoed te hulp
te komen.
20.950 voet. Wij voelen ons beter, dank
zij de zuurstofbuisjes, die wij in onzen mond
hielden.
21.450 voet. De koude is vreeselijk. Onze
baarden zijn met ijs bedekt.
22.400 voet, Wij hebben beiden pijn en
kunnen niet meer spreken. Wij zouden wel
hooger willen gaan, maar het is te gevaarlijk.
Wij zijn nu al bijna hopeloos. Wij moeten
onze uiterste krachten inspannen om een
zak ballast uit te werpen en voor onze oogen
begint het wederom te schemeren. Wij
moeten naar beneden.
De koene reizigers bereikten veilig den
grond, maar waren zeer uitgeput.
Suiker als medicijn. Suiker werd vroe
ger veel gebruikt voor in- en uitwendige
toepassingen, en ook tot het voorkomen
van rotting bij organische stoffen en bij
het verbinden van wonden. Vele voorbeel
den van haar gebruik in de geneeskunde,
vooral bij gevallen van koorts, worden ver
meld.
In de Berliner Rundschaudeelt iemand
zijn eigen ervaringen met betrekking hiertoe
mede.
Gedurende het jaar 1888'89 was mijne
standplaats te Kameroen, als eerste officier
op den kruiser «Habicht", en kreeg ik een
kwaadaardige koorts gedurende de vele
reizen in do moerassige districten tussehen
Mimi en Old Calaber. Behalve ernstige
diarrhée had ik zware galkoorts, die nog
toenam niettegenstaande groote giften
kinine. Toen kwam een brandende dorst
dien niets kon lesschen, tot ik toevallig
een weinig suikerwater dronk.
Het resultaat was uiterst verrassendhot
martelend gevoel van dorst verdween of was
tenminste zeer verzwakt, daarna vermin
derde de overproduktie van gal en ik ge
bruikte geen ander voedsel dan suiker en
water, ongeveer tien tot twaalf glazen per
dag, zoodat ik gedurende vijf dagen letter
lijk van suiker leefde. Later, toen ik te
lijden had van terugkeerende aanvallen van
koorts, zelfs nadat ik eenige jaren te huis
geweest was, nam ik altijd mijn toevlucht
tot dezelfde behandeling en altijd mot het
zelfde resultaat. Mijne mededeeling van het
voorgevallene aan een geneesheer in Plön,
maakte dat deze suikerwater aanbeval aan
de bewoners van een groot dorp aan hot
Plönermeer die veel van koorts te lijden
hadden. Steeds volgden goede resultaten
De koorts verscheen aldaar na het aftappen
van het meer, waardoor een groot gedeelte
van het land droog kwam te liggen
De schrijver eindigt met vermelding der
uitwerking van suiker op de zenuwen, kal-
meorend en dus slaap veroorzakende.
Kruger reliquien.
Te Londen zijn in veiling gekomen een
hooge hoed en en een tabakspijp, waarvan
beweerd werd, dat zo aan president Kruger
hadden toebehoord In den hoed wees men
zelfs Krugers naam aan, daarin met de hand
geschreven. Dit scheen het stuk anthentiek
te maken en het bracht ongeveer 300 gulden
opde pijp ging voor de helft.
De langste tunnel in Duitschland is
die bij Cochem in den Spoorweg van Co-
blenz naar Trier. Zij is 4'(2 kilometer lang,
maar heeft de onaangename eigenschap dat
de lucht er zeer slecht is, waarover niet
enkel do spoorwegarbeiders maar ook de
reizigers zeer klagen. Er zijn nu ontwerpen
gemaakt om dit kwaad te verhelpen de
raming bedraagt niet minder dan 350,000
mark.
Lakoniek. Er zijn geen menschen die
kariger in woorden zijn dan de Amerikanen
van New Hampshire.
Twee hunner ontmoetten elkaar bij de
wedrennen.
Goeden dag, Sil!
Goeden dag, Josh!
Wat geef je aan je paard voor de wormen?
Terpentijn.
Goeden dag!
Goeden dag!
Eenig dagen daarna ontmoetten beide
mannen elkander weder.
Goeden dag, Sil!
Goeden dag, Josh!
Wat heb je gezegd dat je aan je paard
voor de wormen hebt gegeven?
Terpentijn.
Dat heeft het mijne gedood.
En het mijne ook.
Goeden dag!
Goeden dag!
De geschiedenis van Middelburg.
Was liet niet in een Fransch of Vlaamsch
tijdschrift dat onlangs bij een beschouwing
over de opkomst onzer steden Middelburg
als type genomen werd
Beminnaars of beoefenaars van de rijke
historie onzer Zeeuwsche hoofdstad werden
gisteren aangenaam verrast door de aan
bieding van een nieuwe bijdrage in be
trekking tot de typografie hunner stad van
de hand van dr. J. O. de Man.
Als gewoonlijk is het vrij lijvige werkje
niet in den handel, keurig uitgevoerd, ver
sierd met een plaat en kaart, en is getiteld
Het Zuidelijk deel van den op het laatst der zes
tiende eeuw afgebroken muur van oud-Middelburg.
Een enkel woord van dankbaarheid voor de
hernieuwde toezending van den arbeid van
dezen uitnemenden kenner van Zeelands
hoofdstad moge, van mijne hand, in de Zeeuw
een plaats vinden.
De werkjes over en omtrent Middelburg
en Middelburgsche toestanden zijn vrij tal
rijk. De verzamelingen in de Provinciale
Bibliotheek, waar thans ook de Bibliotheek
van het Zeeuwsch Genootschap van We
tenschappen verblijf houdt, moge daarvan
getuigen.
Maar onder kenners zal wel geen twij
fel bestaan aan wie, als geschiedvorschers
in onzen kleinen kring, de palm der eere
toekomt. Het zijn twee, oog onder ons le
vende tijdgenooten.
Het zijn de heeren H. M. Kesteloo te
Domburg en dr. J. C. de Man te Middel
burg.
Eerstgenoemde excerpeerde de stads
rekeningen. Zooals mr. Groen van Prin-
sterer intertijd een nieuwe richting ter
beoefening der geschiedenis aangaf, door de
brieven van tijdgenooten te openen voor
aller oog, en alzoo de dorre feiten en daden
van voorheen met leven te bezielen, alzoo
bekleedde de heer Kesteloo het dorre ge
raamte van cijfers, in do stads-rekeningen
te vinden, met vleesch en been. Die cijfers
met critisch oog onderling vergeleken, eu
met kenners-hand toegelicht, bieden voor
de kennis van het verleden een onschatbaar
materiaal.
En van zooveel te meer waarde wordt
de beoefening der geschiedenis van Middel
burg, omdat slechts zeer zelden het mate
riaal zoo volledig te vinden is als hier.
Vanaf 1300, dus gedurende een tijdvak
van zes eeuwen worden in het gemeente
archief de stads-rekeningen volledig en
ongeschonden bewaard.
Die te verwerken, eischte naar ik meen
den arbeid van een kwart eeuw.
Op gehèel andere, maar niet minder ver
dienstelijke wijze, beoefende zijn tijdgenoot
dr. J. C. de Man de geschiedenis.
De heer Kesteloo verdiepte zich dag aan
dag, jaar op jaar in de paperassen die hem
ten koste van veel arbeid, het verleden
verhaalden. Dr. de Man daarentegen, ging
het vrije veld in. Hij mat de vliedbergen,
bepaalde de vervallen grenzen, bekeek de
fondeeringen, bezocht gangen en sloppen
en kwam alzoo, na een lang en werkzaam
leven tot eene mate van kennis van zijn
stad door geen ander geëvenaard.
Daar komt bij dat dr. de Man, ondanks
zijn ruim 80 jaren beschikt over een ge
heugen dat hem in staat stelt de geschie
denis en de typografie van Middelburg of
Walcheren te kruiden met typische verha
len of geestige anecdotcn.
Ook het pas verschenen werkje geeft
daarvan weder overvloedig blijk.
De historie is er.
Aan de historici'den dank van allen die
verstaan dat in 't verleden 't heden ligt. In
het nu, wat worden zal.
P. J. DE KRUIJTER.
Middelburg, 9 Oct. 1900.
