NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 145. 1900.
Dinsdag 11 September
14e Jaargang
HISTORISGH
L. Uuvekot Cz.
CHRISTELIJK-
LaMMrm over Bentin.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Wijzigingen in de Kieswet.
v.
fl
a
Engeland en Transvaal.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
en van
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
(Slot.)
Artikel 7 van het ontwerp behandelt het
gemeentelijk kiesrecht.
De wet vordert dat ter uitoefening van
dit kiesrecht, men voldoet aan alle eischen
voor het kiesrecht voor do tweede kamer
en bovendien nog een zeker bedrag in de
gemeentebelasting stort.
Het ontwerp stelt nu voor om voor hen
die niet in een rijksbelasting zijn aange
slagen, en daarom om kiezer te zijn in
een gemeentebelasting moeten mee betalen,
niet meer den eisch te stellen dat zij
daarbij tevens woning-, inkomen-, examen-
of spaarbankkiezer zijn.
Men wordt derhalve nu kiezer voor den
gemeenteraad, ook al betaalt men enkel
in de directe .gemeentebelastingen mee.
En wie nu in een Rijksbelasting mee
betaalt en niet in een gemeentebelasting,
die is toch ook kiezer voor den gemeente
raad.
De eisch bljjft echter dat hij zijn aan
slag op den 1 Maart ten volle moet heb
ben voldaandoch ook hier is 't niet meer
noodig dat de aanslag loopt over het volle
laatstverloopen dienstjaar.
Overige wijzigingen zijn van minder
waarde.
Zoo wordt in 't ontwerp gezorgd dat
een gemeentebestuur een failliet verklaar
den kiezer van de lijst schrapt, ook al is
hetzelve daarvan door de rechtbank geen
kennis gegeven, 't is genoeg als 't ge
meentebestuur het al weet.
Dan wordt een bepaling ingelascht die
dient bijv. om uit te maken wanneer het
ingezetenschap begint.
Aan hetgeen er zooal op een kiezerslijst
moet staan, voegt de minister nu nog iets
toe, wat echter feitelijk al toegepast wordt.
Elke kiezer namelijk moet een nummer
hebben, dat vergemakkelijkt de eontróle
der stembureaux. Ook 't adres moet zoo
veel mogelijk achter 's kiezers naam.
Vergeetachtige kiezers zullen voortaan,
indien zij op 1 Febr. hun belasting niet
betaald hebben, van den ontvanger een
kennisgeving thuis krijgen met 't opschrift
kiesrecht.
In die kennisgeving staat dan dat bij
niet-betaling vóór of op 1 Maart plaatsing
op de kiezerslijst achterwege blijft, ook
voor hen die daarop anders toch recht
zouden hebben.
Er komt ook een kleine wijziging in
artikel 12 der huidige wet.
Candidaat kiezers, die mede eigenaar
zijn van onroerende goederen eener on
verdeelde nalatenschap, hebben minstens
fl in de grondbelasting te betalen en
moeten zich met de noodige bewijsstukken
aanmelden. Onder die stukken behoort
het aanslagbiljet of oen door den ontvan
ger gewaarmerkt duplicaat er van. Dit
duplicaat zal voortaan kosteloos worden
verstrekt.
Schippers die een schip in huur hebben
en daarvan aangifte doen om kiezer te
kunnen worden, behoeven niet meer naam
en woonplaats van den verhuurder van
het schip op te geven. Dit moet voortaan
de verhuurder zelf doen.
Dit geldt ook voor de huur- of woning
kiezers, die zich onder de bestaande wet
vóór 15 Februari moeten aangeven. Dat
behoeft niet meer. De verhuurders moeten
voortaan hunne huurders opgeven, die
namelijk welke van den 1 Augustus van
het vorig jaar tot en met den 30 Januari
onafgebroken éénzelfde huis of deel daar
van hebben bewoond; tevens daarbij op
gevende den huurprijs. Wie de wet onder
verhuurders verstaat, wordt verder om
schreven. De aangifte is onnoodig zoo de
huurder reeds op de lijst staat, en nog
altijd hetzelfde perceel of deel daarvan
bewoont.
Er is niet veel nadenken toe noodig om
te vragen, waaraan wordt het recht ont
leend om een dergelijke verplichting aan
huisjes- of kamerverhuurders op te leggen?
Gezwegen nog van de bezwaarlijke uit
voering. Misschien was daaraan tegemoet
te komen, door inlassching der woorden:
zijn verplicht, «hetzij zelf of door hem of
haar die hen vervangt'' voor 15 Feb. enz.
aangifte te doen.
Maar dan nog: wie betaalt de moeite.
Gezwegen nu nog over de consekwentie
van het argument der Regeering: «Bezit
iemand de geëischte kenteekenen dan heeft
hij recht op toegang tot de stembus".
Ook de loon- of inkomenkiezers behoe
ven, wordt het ontwerp wet, zich niet meer
aan te geven; uitgezonderd evenwel zij
die eenmaal van dienstbetrekking zijn ver
wisseld en inwonende zoons in het beroep
of bedrijf der ouders werkzaam.
Maar voor al de anderen moeten de pa
troons het doen. Dat zijn dan zij bij wie,
en bestunrders van ondernemingen en open
bare of bijzondere instellingen waarbij, loon
trekkende mannen op den 31 Jan. sedert
den 1 Jan. van het vorige jaar in dienst
betrekking zijn en over dat jaar een in
komen hebben genoten minstens als in de
wet staat uitgedrukt.
Voor dezen gelden onze opmerkingen
hierboven gemaakt, evenzeer.
Meer nog dan bij de aangifte door ver
huurders bestaat bij de aangifte bijvoor
beeld door groots fabrikanten groot be
zwaar.
Een goede bepaling is dat zoo de patroons
niet zelf aangifte willen doen, zij het ook
kunnen laten doen.
Het geheele bedrag van het inkomen
behoeft niet meer te woeden opgegeven.
Als men nu maar zegt dat men 't bij de
wet gevorderde minimum inkomen geniet,
is het voldoende.
De werkgevers zullen, anders dan de
verhuurders, natuurlijk ieder jaar hun op
gaven hebben in te leveren vóór den 15
Febr.; de last keert voor hen telkens weer.
Ons dunkt, hier is een vruchtbaar en
dankbaar arbeidsveld voor de secretarissen
der kiesvereenigin gen.
Nu nog eenige kleine verbeteringen.
Wanneer onder de tegenwoordige wet
een k ezer, bijvoorbeeld een examenkiezer
het kiesrecht gewint door zjjn belasting,
dan is hij geen oxamenkiezer meer, maar
belastingkiezer. Doch verliest hij bij on
geluk zijn kiesrecht als belastingkiezer dan
kan hij dadelijk weer op de lijst komen als
examenkiezer; en dit kon vroeger niet.
Onjuiste aangiften door verhuurders of
werkgevers worden met straf bedreigd.
Verduidelijkt wordt voorts dat de aan
bieding der candidatenlijst niet bij den
burgemeester aan huis, maar ter secretarie
moet geschieden, in ieder geval op een
plaats aldaar door hem aangewezen.
Voorts wordt voorgeschreven dat ten
minste drie dagen voor don verkiezingsdag
hiervan in elke gemeente van het kiesdis
trict officieel kennis gegeven moet worden.
Natuurlijk is dit te kort. Drie weken
ware beter.
In ieder geval, de gemeentebesturen zor1
gen toch wel voor tijdige bekendmaking.
Verduidelijkt wordt voorts het artikel
dat een kiezer die bijv. wel meestemt voor
de Kamer en Staten, doch niet voor den
Gemeenteraad, niet de candidatenlijst voor
den Raad mag mee onderteekenen.
De namen der gestelde candidaten moe
ten voortaan worden aangeplakt, iets wat
trouwens toch in vele gemeenten geschiedde.
Indien een kiezer zijn stemkaart kwijt
is, behoeft hij niet meer om een andere
kaart op het secretarie, maar kan 't stem
bureau hem die, na vooraf bekomen alge-
meene machtiging van den burgemeester,
verleenen.
Voortaan moeten alle werkgevers, die
kiesbevoegden in hun dienst hebben, aan
deze menschen twee achtereenvolgende
uren vrij geven voor het gaan naar de stem
bus. De bekendmaking omtrent de uren
van verlof, moet in het arbeidslokaal, en,
zoo er meerdere arbeidslokalen zijn, in het
grootste of wel in meer dan een arbeids
lokaal worden opgehangen.
De Hoofdplaats van het kiesdistrict zal
voortaan niet meer alleen de kosten dra
gen, aan het officiöelo verkiezingswerk, als
het drukken der stembiljetten enz. ver
bonden; doch alle gemeenten moeten in
die kosten mee betalen.
De stembus blijft open van 85 uur;
maar dan ook 8 uur precies moet de
eerste kiezer zijn kaart in de bus komen
steken. Nu, daarvoor werd door de meeste
stembureaux ook reeds gezorgd.
De kaart bij 't in de bus stoppen, moet
toegevouwen zijn naar de zijde waarop de
namen der candidaten staan, zoodat nie
mand zien kan op wie de kiezer gestemd
heeft.
Ook hiervoor zorgden reeds lang de
meeste stembureaux uit zich zeiven wel.
Voor reclames omtrent de lijsten van
hoogstaangeslagenen wordt vrijdom van
kosten toegestaan.
Een paar nieuwe bepalingen ziju deze:
Indien bij eerste stemming of niet her
stemming geen stemmen zijn uitgebracht
of alle stembiljetten van onwaarde zijn ver
klaard, geschiedt binnen veertien dagen
een nieuwe stemming of herstemming.
Binnen veertien dagen vindt een nieuwe
verkiezing plaats wanneer iemand de be
noeming in één district had aangenomen
en een ander in stemming of herstemming
komt.
Op nog een eenigszins groote verande
ring vestigen wij de aandacht. Zij geldt
de quaestie der ongeldige stemkaarten.
Art. 39 der wet, zooals het thans iuidt,
zegt, dat van onwaarde zijn andere stem
biljetten dan die, welke volgens deze^wet
en de tot hare uitvoering gegeven voor
schriften mogen worden gebruikt.
Van onwaarde zijn voorts de stembil
jetten
waarop geen der candidaten is gekozen:
waarop de namen van andere personen dan
de candidaten of waarop andere bijvoegingen
geplaatst zijn;
waarop meer candidaten zijn gekozen dan
plaatsen te vervullen zijn;
waarop de aanwijzing van eenen candidaat
is geschied op een andere wijze dan is voor
geschreven bij art. 77; (het zwart maken van
het witte puntje in het stemvak)
en de stembiljetten, die eene aanduiding
van den kiezer bevatten;
of die niet voorzien zijn van den voorge
schreven stempel.
Bij deze bepalingen was natuurlijk de
groote vraagwat heeft men te verstaan
onder «andere bijvoegingen", wat onder
«aanduiding van den kiezer"?
Om nu te voorkomen dat een vlekje of
iets dergelijks een stemkaart waardeloos
maakt en een stem van onwaarde, beeft
de minister de volgende nauwkeurige be
paling voorgesteld.
„Onder bijvoegingen worden niet begre
pen punten, strepen, vlakken, door over
schrijding van het stem vlak of op andere
wijze aangebracht, nagolindrukken, vouwen
scheuron, gaten en vlekken, een en ander
voor zoover er geen vermoeden bestaat
dat ze zijn aangebracht tot aanduiding van
den kiezer."
Dit is een heele verbetering, al blijft
ook hier nog veel aan het goedvinden der
stembureaux overgelaten.
10 Sept. 1900.
Goes. De redactie steunt van ganscher
hart en met alle kracht de gansch zeer
uitnemende candidatuur van den heer
voor den gemeenteraad.
Het lijdt geen twijfel of, bij trouwe op
komst van al onze geestverwanten, zal,
ouder den zegen Gods, deze candidatuur
slagen.
De heer Duvekot is een man, die door
zijn werkkracht en de gave des woords
hem verleend, om zijn trouw aan de anti
revolutionaire beginselen en zijn medeleven
met 'de belangen van den werkmansstand,
een goede plaats in den Raad zou innemen.
Hij heeft de candidatuur aanvaard. En
nu hij zijn naam gaf, rust op óns de ver
plichting te zorgen dat hij er ook komt.
Wekke daartoe een ieder zijn medokie-
zers op. De stembus is open Dinsdag
18 September van 8 tot 5 uur.
Wie zijn oproepingskaart kwijt is, kan
op '<t socretarie gratis een andere bekomen.
Zooals de lezers van deze brieven weten,
zal ik heden over do bemesting van de
fabrieksaardappels spreken. Het kan als
algemeen bekend verondersteld worden, dat
de aardappels in de fabrieken verwerkt wor
den, hetzij tot bereiding van spiritus, hetzij
tot het maken van aardappelsiroop, aard
appelmeel (sago) of eindelijk tot het maken
van zetmeel voor katoenfabrieken, papierfa
brieken enz. In al deze gevallen is het
om het zetmeel van den aardappel te doen.
Het is duidelijk, ik heb het reeds vroeger
gezegd, dat in de eerste plaats de aard van
den poter, dus de variëteit over het min
of meer groote zetmeelgehalte zal beslissen.
Met andere woorden: voor de fabriek ver
bouwt men andere aardappelen dan voor
het vee of voor de markt. Doch ook de
bemesting van het aardappelland oefent invloed
uit op het zetmeelgehalte en het is dus
heel niet onverschillig, hoe het land voor
den pootaardappel in gereedheid gebracht
wordt.
De landbouwers, die aardappels voor de
fabriok verbouwen, hebben te letten op twee
voorname zakenveel kilogrammen met veel
zetmeel. Niet altijd gaan deze twee om
standigheden samen. Vaak krijgt men groote
aardappels met veel water en betrekkelijk
weinig zetmeel, terwijl daarentegen kleinere
aardappelen vaak betrekkelijk zeer voel zet
meel bevatten. Over het geheel genomen
zijn de zandaardappelen het rijkst aan zet
meel, rijker dan die, welke, onder overigens
gelijke omstandigheden, op klei- en veen
gronden, ja ook op zavelgronden gewonnen
worden.
Vooral voor fabrieksaardappels kan ik een
bemesting met Chloor-Kalium in het voorjaar
niet aanraden, daar het zetmeelgehalte door
het gebruik van deze overigens in zoo vele
gevallen zoo uitstekende meststof, zou dalen.
Alleen zou ik misschien voor veenachtige
gronden een uitzondering kunnen maken.
Toch heeft het aardappelland in de eerste
plaats Kali noodig, daar dit behoorlijk en
op den goeden tijd gegeven, het zetmeel
gehalte doet stijgen. Daarom geve men in
het najaar Kaïniet of Carnalliet.
Men kan bij genoegzame aanwezigheid van
Phosphorus en Stikstof tot 800 kilogrammen
per Hectare geven en door dit gebruik nog
altijd voordeel hebben. Een overgroote
hoeveelheid Chilisalpeter kan ik evenmin
aanbevelen als Chloor-Kalium in 't voorjaar.
Door bijvoorbeeld, 400 kilogrammen en meer
per Hectare te geven, worden de planten
te geil, groeien zij te veel op het blad,
wordt de hoedanigheid van de knol minder
en daalt het zetmeelgehalte. Doch 200 Kg.
Chilisalpeter kan met gerustheid gebruikt
worden.
Deze Chillisalpeter kan men even voor of
anders kort na het poten uitzaaien. Nog
beter is het de helft voor en de andere
helft na hot poten te gebruiken. Natuurlijk
kan men bij den verbouw van deze aard
appels ook verschen stalmest gebruiken, wat
ik bij den eetaardappel geheel afgeraden heb.
Het gebruik van dien stalmest ontslaat ons
echter op vele zandgronden in 't geheel met
van de verplichting om ook Chilisalpeter te
gebruiken. Bij het gebruik van Chilisalpeter,
moet, met het oog op de minimumwet en
het feit, dat juist de zandgronden, waarop
deze aardappels meest verbouwd worden, arm
aan phosphorus zijn, dat van phosphorus
niet vergeten worden. Men geve b.v. in
den herfst of winter 400 tot 600 Kg. Thomas-
slakkenmeel per hectare. Tot slot van dezen
brief wil ik, om het groote nut van een
volledige bemesting, dat is een bemesting
met stikstof, kali en phosphorus aan te toonen,
u den uitslag medodeelen van een vergelij
kende proef, die onlangs genomen is, door
een landbouwer in het Noorden van ons land.
Zuivere
winst der
bemest.
f 37
Kosten
der
bemesting
f 80
Zetmeel'
gehalte
17.7
17.6
0.1
Geldelijke
opbrengst
per H.A.
f 0.80
per H.L.
f 236
f 403
f 117
Aardappelopbrengst in H.L.
j per HA.
357.5
503.77
146.27
7.15
10.075
2.925
3.5
5.125
1.625
3.65
4.95
1.30
Parallel veldjes
van 1 Are
1ste stel
2de stel
Meer opbrengst
C5
W
to
n
0
O
W
ri 13
S
f"
"2
bü
O
-4-3 T—I
co
s
-S3
co
r—I J
w
00
-4J
CO
M
is g
06
w
•16
*♦"3 X J
i
03
Engelsche staatslieden beweren dat de
oorlog uit is. Do Portugeesche regeering
doet alsof hij op zijn laatste beenen loopt.
Dat de oorlog uit is, moet den Engelschen
kiezers worden voorgehouden, dewijl de
verkiezingen voor 't parlement weldra moe
ten plaats hebben en voor deze ministers alles
er aan gëlegen is, aan het roer te blijven.
De Portugeesche regeering gaat niet
zoover van te zeggen dat hij uit is. Dat
ziet zij wel beter. Maar bijna uit is hij
zeker, zegt zij, en zij gaat voort haar grens
bij Komatipoort te bewaken en te verster
ken, teneinde er bij te zijn om de Boeren
te ontwapenen, wanneer zij de grens over
trekken.
Maar de oorlog uit, dat zal Roberts wel
anders ondervinden.
Wel heeft hij hot onneembare Lijden
burg bezet, nadat Botha het verlaten en
al zijn kannonnen in veiligheid gebracht
had. Doch bij Krugerspost houdt Botha
stand. En to Ladybrand zijn de vier com
mandanten baas, nadat Hunter met de be
zetting er stilletjes van door gegaan was.
En om Johannesburg blijft Theron spoken,
al zeggen zij dat hij in een gevecht bij
Krugersdorp tusschen Pretoria en Johan
nesburg verslagen en gesneuveld is.
Deze luitenant van De Wet is er juist
de man naar om papieren van zichzelf in
den zak van een gesneuvelden Boer te stop
pen, en dan Roberts zich te laten verblij
den met een dooden Theron.
Overigens gelooven wij dat, al moesten
alle commandanten onschadelijk gemaakt
wovden, God als in de dagen der Richteren,
telkens weer nieuwe verwekken zal.
Ook is Ben Yiljoen er ook nog, de wak
kere bewaker der gevangenen van Nooit-
gedacht, welke hij met een hartelijke toe
spraak heeft vrij gelaten. En kolonel Plumer
wordt bij Njjlstroom door Grobler bezig
