NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 142. 1900.
Dinsdag 4 September
14e jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
LffllMmi orer Bmstlu.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
hm i»1»
Engeland en Transvaal.
blken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
II.
Het is mijn plan om langzamerhand de
verschillende voorname landbouwgewassen,
zooals tarwe, rogge, bieten, aardappelen enz.
in verband met hunne bemesting te bespre
ken. Alvorens echter daartoe over te gaan, is
het noodzakelijk eenige algemeene begin
selen te behandelen. Wij zeiden vroeger,
dat de planten dus ook onze landbouwge
wassen, om tot rijpheid te komen, de meeste
stoffen waaruit ze bestaan uit den bodem
moeten halen. Uit datgene wat ze uit den
bodem halen, wordt het piantenlichaam op
gebouwd. De verschillende deelen der plant
behoeven dus tot hunne vorming verschil
lende stoffen, dio alle aanwezig moeten zijn.
Al ontbreekt er in den bodem slechts ééne
stof en al zijn alle anderen in genoegzame
hoeveelheid aanwezig, dan nog kan geen
piantenlichaam gevormd worden en dus
geen oogst verkregen worden. Veronder
stel, dat wij een bodem hebben, waarin goen
greintje Kali te vinden is, doch die volop
stikstof en phosporus bevat, doordat hij een
genoegzame hoeveelheid Chilisalpeter en Tlio-
masslalckenmeel gekregen heeft, en dat die
zelfde bodem aan alle andere voorwaarden
voldoet, dan zou die grond nog geen enkelen
voldoenden oogst kunnen opleveren.
En nomen we nu eens aan dat een zekere
oogst 4000 K.G. Kaïniet, 8000 K.G. Chili
salpeter en 6000 K.G. Thomasslakkenmeel
noodig heeft en er in den bodem slechts 1000
K.G. Kaïniet in anderen vorm in den grond
is, maar dat de noodige 8000 K.G. Chilisal
peter en 6000 K.G. Thomasslakkenmeel zijn
aangewend. Wat zal nu het gevolg zijn van
den toestand des bodems, die met een derge
lijke bemesting gepaard gaat? Er zullen
1000 K.G. Kaïniet. 2000 K.G. Chilisalpeter
en 1500 K.G. Thomasslakkenmeel verbruikt
worden; namelijk van alles het vierde deel,
doordat ook van de Kaïniet slechts 1000 K.G.
aanwezig was. De oogst schikt zich dus naar
die stof, waarvan de minste hoeveelheid in den
bodem aanwezig is. En de andere stoffen die
misschien in overgroote kwantiteit in den
grond voorkomen, worden niet gebruikt, en
gaan voor en na verloren. Deze zoogenaamde
minimunwet in de bemestingsleer moet de
boer goed in het oog houdeu. Hij moet
zorgen, dat ten allen tijde alle bestanddeelen,
die voor de vorming van den oogst noodig
zijn, in den bodem gevonden worden, dat
dus na eiken oogst overwogen worde, welke
der drie voornaamste stoffen stikstof, kali
of phosphorus weer moeten aangevuld wor
den? Hij moet bedenken, dat vaak door
het gemis van één dier stoffen, door b.v. te
geringe phosphorbemestmg, ook tevens an
dere stoffen, in dit geval stikstof en kali,
aldus Chilisalpeter en Kaïniet (of een an
dere kalizout) verloren gaat. Natuurlijk is
zulks niet altijd in bijzonderheden te be
palen, maar wanneer geregeld rekening ge
houden wordt met de verschillende voor
vruchten en wat deze 't meest uit den grond
halen dan is toch wel ongeveer na te gaan,
wat er in den bodem ontbreekt.
8 Sept. 1900.
In de Standaard komt een aandoenlijk
verhaal voor uit Bloemfontein over de
gruwelen door Engelsche officieren en sol
daten aldaar op gehuwde vrouwen, zelfs op
kinderen van tien jaar gepleegd. De schrij
ver van den smartkreet, tevens bede om
ïu p, voegt er bij dat velen stilletjes wor-
weg gedimd; en dat in een
uit ppmfi e8m grootou<ierpaar van 80 jaar
landhoeve verwijderd werd, opdat
moedigheid der ^MrerTdie^Llhk^
de Teegela! .eigerde, d.?e floX
tende beesten te schieten.
Wien schiet hier des' Heilands woord
niet te binnen: Zal God dan geen recïi
doen Zijnen uitverkorenen die dac on
nacht tot Hem roepen? Ik zeg u dat TTii
hun haastelijk recht doen zal. J
Minister Pierson heeft nog geen wil van
zijn voorstel tot niet-beschermende be
scherming.
Alle bladen zijner richting vallen hem
af. Wie 't met hem eens zijn, dat zijn de
luiden, op wie hij 'tin 1897 het felst voor
zien had, tegen wie hij meer dan eens
scherp redevoerde, en tot wier wering van
het ministriëele kussen hij door zijn wel
sprekend woord zooveel wist bij te dragen.
Steun vindt hij thans bij de principiüele
protection isten.
Die zullen zijn scheepke in veilige liaven
sturen, kolen vuurs hem op het hoofd
hoopen.
Yoor den minister niet eervol, voor hen
een zedelijke overwinning.
Wij hopen dat de volksvertegenwoordi
ging zich echter zal verzetten tegen elke
verhooging of invoering van invoerrechten
die den minderen man het meest treffen
moet.
Do buitensporige verhooging der steen-
kolenprijzen is voor den arme al belasting
genoog.
Weeldeartikelen te belasten zou er des
noods mee door kunnen, bijvoorbeeld goud
en zilverwerk, piano's, parfumerieën, rij
tuigen, speelkaarten, wild en gevogelte,
maar olie en petroleum te verhoogen bij
den schandelijk hoogon prijs der kolen, zou
een ongekend liooge belasting leggen zijn
op het vuur en licht van den arme.
Reeds is uitgerekend dat de verhooging
van het invoerrecht op olie van 55 op 65
cent per 100 kilo aan de schatkist een voor
deel van 2 ton bezorgt, dat is een negende
van de geheele som welke de minister met
die verhooging wenscht te winnen.
Ken negende alleen op de menschen d'r
licht
Maar waarom dan niet een ander artikel
wat hooger belast, of bijvoorbeeld den jene
veraccijns niet nog eens herzien?
Zelfs de bovengenoemde weeldeartikelen
alleen zouden best de gevraagde 18 ton
kunnen leveren, zonder dat iemand er di
recte schade bij had.
Wij hopen dat het ontwerp in dien zin
veranderd wordt, opdat er „sociale recht
vaardigheid" in zij.
Een Engelsch blad «The Ethical
World" heeft den moed gehad het Engel
sche volk te bepalen bij de schreeuwende
tegenstelling tusschen Roberts' daden in
den Transvaalschen oorlog en de bepalingen
der Haagsche vredesconferentie.
Roberts heeft, geheel in overeenstemming
met de besluiten van den beruchten Ame-
rikaanschen generaal Weyler op Cuba, ge
proclameerd dat alle burgers die den eed
van trouw aan Engeland weigeren te zwe
ren als krijgsgevangenen zullen beschouwd
worden, en alle gebouwen waarin «vijan
delijke" verkenners gehuisvest zijn met
den grond gelijk gemaakt zullen worden.
Dr. Massingham, de moedige ontslagen
hoofdredacteur van de «Daily Chronicle"
breekt over deze onbeschaafde, middeleeuw-
sche bedreiging, die al uitgevoerd wordt
ook, op scherpe wijze den staf.
Hij herinnert aan afd. IV der Haagsche
conventie, Art. 44 en vervolgens, waar
staat: Iedere dwang op de bevolking van
een veroverd land geoefend, om deel te
nemen in militaire operaties tegen haar
eigen landwordt verboden.
Iedere dwang op de bevolking van bezet
gebied geoefend, om den eed aan den vijand
af te leggenis verloden.
De eer en rechten van het gezin, het
leven en eigendom der personen en de
godsdienstige overtuiging onvrijheid moe
ten géerbiedigd worden. Bijzonder eigendom
lean niet verbeurd worden.
Geen algemeene straffen, geldelijk of an
derszins, kunnen der bevolking worden op
gelegd wegens daden van personen, voor
welke zij niet in haar geheel verantwoor
delijk kan worden gesteld.
«Indien Reuter's uittrekkels juist zijn,
staan wij dus voor de wereld als schenners
der menschlievende bepalingen eener inter
nationale oorlogscode", schrijft de heer
Massingham.
Maar wat vermag ook perkament^ t«gen
staal
'-.Veel zegt Bet Handelsblad wanaeer
de inkt, waarmede het beschreven wordt,
slechts scherp genoeg is.
Engeland's onrechtvaardigheden worden
door de geschiedschrijvers getrouwelijk ge
boekt en vormen een onuitwischbaar brand
merk. Reeds nu heeft Engeland meer aan
achting in de wereld verloren dan het door
een eindelijk geslaagde verovering zou kun
nen herwinnen. De Oostenrijksche «Neue
freie Presse," schrijft:
«Wat Khaki-Eugeland verloren heeft aan
sympathie in de geheele wereld, kan het
door geen verovering zoo licht herwinnen.
De Boeren-deputatie is te Petersburg ont
vangen met weergalooze geestdrift en Czaar
Nicolaas heeft, wellicht onder den invloed
der stemming van het volk, den diploma-
tieken vertegenwoordiger der Transvaal,
dr. Leyds, ten gelioore ontvangen. De
geestdrift der Russen gold de heldhaftige
strijders. Maar 't was niet alleen geestdrift
voor de Boeren, doch tegelijkertijd vijandig
heid jegens Engeland.
«Zeker, de Russen hebben geen reden,
zich op te werpen als verdedigers van ge
schonden volkenrechten.
«Hun houding tegenover Finland bewijst
ook geen eerbied voor een vreemd volks
eigen. In 't algemeen heeft nog geen volk
de beproeving van zijn rechtvaardigheids
zin doorstaan. Alleen het onrecht, dat
een ander begaat, wordt juist beoordeeld.
«Engeland kan het ganscli niet onver
schillig zijn, of het over den gelieelen
aardbol enkel een slecht verholen afkeer
vindt. De Russische Regoering en het
Russische hof wat nagenoeg hetzelfde
is hebben al het mogelijke gedaan, om
de tot berstens gespannen verontwaardiging
in Russische kringen in bedwang te houden.
Maar zelfs de officieele Russische politiek
zal tegenover een in militair opzicht zeer
gebonden Groot-Britannië een andere hou
ding aannemen, dan tegenover een Engeland
dat zijn strijdmacht kan gebruiken waar
het wil."
Maar ook een Nederlander heeft zijn
stem doen hooren.
Professor P. J. Blok, de bekende histo
ricus, herinnerend aan het woord van een
groot Nederlander: «Als ik geen Neder
lander was zou ik een Engelschman willen
zijn", vraagt verontwaardigd in de «Morning
Leader": «Hoe is 't mogelijk dat een
Engelsch veldmaarschalk, een Engelschman
zulk een misdadig stuk kon afkondigen,
en dat Engeland niet als één man opstaat
om zulk een verraad aan de vrijheid, de
rede en de humaniteit te beletten?"
En wij voegen er bij, aan den Christen-
naam dien Roberts en het Engelsche volk
zeggen te belijden!
Het is ons onmogelijk verslag te geven
van de feesten op den 31 Augustus in alle
plaatsen onzer provincie gehouden.
Volstaan wij met de algemeene mede-
deeling dat de feestelijkheden door goed
weder begunstigd werden, en dat op vele
plaatsen des avonds godsdienstoefening en
bidstond was voor de Koningin; dat de
feesten, ook te Goes, uitnemend slaagden.
Zaterdag ontving de voorzitter der ver-
eeniging «Uit het Volk voor het Volk", te
Middelburg, als antwoord op een Vrijdag
verzondeu telegram aan H. M. een telegram
van den navolgenden inhoud»L. K. v. d.
Harst J.J.zn. Middelburg, Hare Majesteit
draagt mij op u te bedanken voor geluk-
wensch. Adjudant van dienst Schimmel-
penninck".
Omtrent do nederlaag van Theron bij
Johannesburg verneemt men dat hij de
Kliprivier ovor trok on stelling nam op
een kam van kopjes aan deze zijde bij
Arendsnest. Warrell verdreef hem echter
met zijn artillerie, en nam vele gevange
nen. Vele dooden en gewonden der Boe
ren dekten het slagveld.
Nu versta men wel dat dit is de Engelsche
lezing. Een nader bericht zegt echter dat
de verkenners van Theron bij station Klip
rivier den spoorweg opbraken en een trein
van 28 wagens vernielden.
Kolonel Plumer, die uitgezonden was om
een commando onder Pretorius, gelegerd
ten oosten van Pienaarsrivier, te verjagen
nam 26 gevangenen, 90 Martinigeweren,
1000 stuks vee en 31 wagens.
Bulier is do Krokodilrivier over en be
reikte nagenoeg Lijdenburg. Do Boeren
trekken zich saam in het Krokodilgebergto
waar alle commando's heengaan, behalve
die van Carolina en Ermelo.
Nog meldt men dat de presidenten Kru-
ger en Steyn met Generaal Botha uit Nel-
spruit naar Lijdenburg zijn vertrokken en
dat generaal De Wet zich bij Rustenburg
met goneraal De la Rey heeft vereenigd,
terwijl de Engelsche kolonel Bethune Vrede
heeft bezet; 1500 Boeren mot twee kanon
nen te Magnallingsnek staan bij Clocalan.
Het garnizoen van Ficksburg is versterkt.
Kolonel Kekevich, de verdediger van
Kimberley, is met het North Lancashire-
regiment naar Mafoking vertrokken.
De Britsche treinen loopen van Pretoria
tot Machadodorp. De Delagoabaa-spoorweg
neemt slochts tot Elandshoek goederen voor
verzending aan.
Te Durban zijn veertig Boeren-gevangc-
non aangekomen, waaronder de comman
danten Bosman on De Villiers. Zij worden
aan boord van het gevangenschip „Colom
bian" gebracht.
Volgons Boorenberichten over Delagoa-
baai, is Watorval-Boven door de Engelschen
bezet, doch mislukto een poging om Wa
terval-Onder te bezetten.
In verband met dit bericht kan het zijn
nut hebben er op to wijzen, dat waar
Roberts zelf in zijn eerste telegram sprak
van do bezetting van beide Watervals, in
het aanvullingstelegram met de bijzonder
heden van Sir Redvers Buller slechts werd
gezegd, dat de cavalerie van French aan
kwam te Doornhoek, vanwaar Dundonald
verder oostwaarts doordrong tot bij Nooit-
gedacht.
Eene eigenaardige beschikking heeft ge
wild, dat Mafeking, 't welk het bombarde
ment der Boeren weerstond, nu voor een
groot deel verwoest werd door een wer
velstorm of cycloon. Boomen werden ont
worteld, huizen van de daken beroofd en
veranda's vernield. Er is bijna geen huis
dat niet beschadigd is, en er werd op dien
eenen dag grooter verwoesting aangericht
dan door de Boerenkanonnen in het beleg
van zeven maanden.
De tenten in het militaire kamp werden
door den wind omvergeworpen, waardoor
vooral zieken en gewonden veel te lijden
hadden. In don .stroomenden regen, die
twee uren lang aanhield, werden zij over
gedragen naar het Victoria-hospitaal.
Een of twee menschen kwamen om en
velen werden gewond.
De Boeren hebben geen mausermunitie
meer en vechten nu met martini-henry-
geweren.
De Wet aardappelenboer.
Eenmaal is De Wet bedrogen uitgekomen,
schrijft een Amerikaanscli journalist, die
allerlei bijzonderheden uit liet leven van
dezen Boer weet op te disschen. In 1879
was hij slager te Barberton en later aard
appelenhandelaar in 't groot. Hij had 't zelfs
zoo ver gebracht, dat hij alle aardappelen
in Transvaal had opgekocht en zoodoende
de markt naar willekeur kon regelen.
Bij slot van rekening hield hij deze aard
appelen toch nog te lang, want de nieuwe
oogst kwam. Niemand wilde meer oude
aardappelen hebben en Kris was geruïneerd.
Daarna was hij aardappelenboerte Kroonstad.
Tot vóór kort had hij alleen aan 't gevecht
bij Majuba in 1881 deelgenomen. Tel.
Het vierde der Zuid-Afrikaansclie por
tretten, is dat van
Generaal Louis Botha.
Wij ontleenen er 't volgende van.
„Moge onze vierkleur wapperen aan een
vrije zeehavee."
Den lOen October '99 zond Louis Botlia
een telegram in dien geest aan president
Kruger om hem geluk te wensclien met
zijn 74en geboortedag. Er blijkt duidelijk
uit dien wenseh dat de beroemde generaal
een illusionist is, hij heeft echter bewezen
dat hij tevens eeii man van de daad is.
Als alle Transvaalsche Volksraadsledeu
behoorde Louis Botha onder de eerste die
in het veld waren. Lukas Meyer,, het
oudere lid voor Vrijheid, voor welk kies
district ook de tegenwoordige commandant-
generaal zitting heeft, was bij voorbaat
aangewezen het bevel over een der Boeren
legers te voeren. Hij had in den eersten
vrijheidsoorlog meegestreden en was toen
gewond, en had bovendien van groote dap
perheid in den Zoeloeoorlog blijk gegeven
Louis Botha daarentegen was nog jong.
Als krijgsofliicier had hij het niet verder
gebracht dan asistent-veldkornet en zijn
tactische bekwaamheden waren nog niet
beproefd.
Bij den slag van Dundee stond hij dus
onder Lukas Meyer en als ondergeschikte
deed hij zijn plicht zonder zich op den voor
grond te dringen. Hij is niet een der bur
gers die altijd het hoogste woord willen
hebben, hij kan en wil gehoorzamen zooals
hij bevelen kan en gehoorzaamd wil wor
den.
Door de inspanning van de jacht op ge
neraal Yule, na de ontruiming van Dundee
word Lukas Meyer, die niet sterk is, ziek.
De dokters schreven hem volstrekte rust
voor en Louis Botha nam tijdelijk het be
vel van zijn mede-afgevaardigde over. Nu
trad de nieuwe generaal op. Hij had het
voorbeeld van gehoorzaamheid gegeven, thans
eischte hij op zijn beurt opvolging zijner
bevelen. Zijn afdeeling hield Ladysmith
ten zuiden ingesloten. Aan hen was dus
vanzelf de taak om de zuidelijke steilin-
gen zoo sterk te maken, dat men er weer
stand zou kunnen bieden aan den opmarsch
van sir Redvers Buller tot ontzet van gene
raal White.
Met bewonderenswaardige tactischen blik
deed Louis Botha dit. Onder zijn persoon
lijk toezicht groeven de Burgers hun schan
sen en slooten en verborgen de stellingen
achter boomtakken en groen.
Inmiddels werd generaal Joubert naar
het hospitaal te Volksrust gebracht om er
te genezen van een ongemak bij den be
roemden tocht naar Estcourt opgedaan.
Louis Batha werd het opperbevel over de
Toegela-stellingen opgedragen en zoo uit
muntend waren de verschillende comman
do's over de posities verdeeld, dat bij den
eersten slag op geen enkel punt verster
kingen behoefden gezonden te worden. Met
zeldzaam juisten blik had de jonge generaal
de plaatsen ontdekt waar de Engelschen
zouden kunnen trachten de Boeren verde-
diginslijn te verbreken.
Alle eer van dezen slag, evenals van de
volgende slagen, kwam Louis Botha toetoch
dacht hij er niet aan, zich aan de bevelen
vau generaal Joubert te on trekken, ook al
kon hij zich niet altijd met diens orders
vereenigen. Eerst toen Oom Piet overleden
was en hij door dezen zelf als zijn opvolger
was aangewezen, trad hij onbelemmerd op,
Hij aanvaardde het opperbevel niet in een
gunstigen tijd. Met honderden liepen de
Boeren, verlokt door lord Roberts' schan
delijke proclamatie, naar huis Louis Botha
kon een dergelijk plicht vergeten niet ge-
doogen en op zijn bevel trok een kleine
patrouille der Johannesburger politie het
reeds door de Engelschen geoccupeerde ge
bied in om de schuldigen te arresteeren en
achter de Boerenlinie te brengen. Schrik en
ontsteltenis verspreidde deze krachtige maat
regel onder de verraders van hun land, die
zagen dat Louis Botha's macht tot zelfs
achter de Britsche lijn zich uitstrekte,
