NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
No. 124. 1900.
Dinsdag 24 Juli
14e Jaargang.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER AÜVERTENTIËN
FEUILLETON.
Het kasteel Westhove op
Walcheren.
Engeland en Transvaal.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,026.
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 eent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
INL1QH TINGEN,
die bij de Augustus- of Unie-Collecte
dienen in acht genomen te worden.
1. De Correspondent of hot Bestuur is
bij zijn Locaal-Oomité met de hoofdleiding
der Augustus- of Unie-Collecte belast.
In het 21ste Jaarverslag van de Unie
zijn de plaatsen opgegeven, die tot het
Locaal-Comité van den geadresseerde be-
hooren. (Voor mededeeling van onjuisthe
den houdt de Secretaris der Unie zich ten
zeerste aanbevolen,)
2. De Collecte voor »de school met den
Bijbel" worde bij voorkeur gehouden in de
week van 3 Angustus a.s.
3. De Collecte geschiede aan de huizen
of anders in de kerk of in andere verga
derplaatsen. Zoo mogelijk worde zij voor
afgegaan door een ure des gebeds.
4. Exx. van het Unieblaadje No. 34
om te voren aan de huizen te bezorgen,
alsmede van het „Verzoekschrift", zijn op
aanvrage van den Correspondent kosteloos
verkrijgbaar bij den Secretaris der Unie,
den heer R. "Derksen, Kievitstraat 40, te
Rotterdam.
5. De algemeene Landswetten laten de
Augustus- of Unie-Collecte aan de huizen
geheel vrijde Correspondent geeft er al
leen intijds den Burgemeester kennis van.
Bestaat er in eene Gemeente een Veror
dening op het houden van Collectenl waar
door het vragen van toestemming aan den
Burgemeester geöischt wordt, dan verzoekt
de Correspondent een Exx, van die Ver
ordening en zendt het aan den Secretaris
der Unie, opdat deze de noodige aanwijzing
kan geven van wat gedaan moet worden om
het beoogde doel te bereiken.
Wordt de Correspondent bij het houden
der Augustus- of Unie-Collecte op de eene
of andere wijze bemoeilijkt, dan deelt hij
dit den Secretaris der Unie mede, gaat
voorloopig niet met collecteeren voort, maar
wacht nader bericht af.
6. De opbrengst der Augustus of Unie
collecte kan, behoudens eene jaarlijks vast
te stellen bijdrage aan de kas der Unie,
besteed worden, zoowel tot ondersteuning
als tot stichting van Scholen met den Bij
bel, van suppletiefondsen voor die scholen
en van kweekscholen tot opleiding van on
derwijzers en onderwijzeressen voor Scholen
met den Bij bel mits de instellingen, waar
voor die gelden besteed worden, gevestigd
zijn binnen de grenzen van het Locaal-
Comité. n
Alle inkomsten, met aangewend voor de
in het vorig lid omschreven doeleinden,
worden in de kas der Unie gestort.
Giften met door de gevers zelve aangewezen
(7
Vervolg
De vacantiekoloniën zijn van jongen
datum, uit het laatste vierde dezer eeuw
en uit den vreemde op onzen bodem over
geplant. Een eigenaardige omstandigheid
gaf aanleiding tot haar ontstaan.
Een Zwitsersch dorpspredikant, uit een
der bergstreken naar de stad verhuisd,
bespeurde na eenigen tijd tot zijne smart,
hoe het gemis van de gezonde bosch- en
berglucht nadeelig werkte op de gezond
heid zijner kinderen.
De eerstvolgende vacant ie liet hij ze
daarom in zijne vorige standplaats logeeren,
waar ze van daan kwamen gezonder dan
ooit. Deze verrassende uitslag bracht den
menschlievenden leeraarop het denkbeeld,
om telken jare een aantal kinderen uit de
volksbuurten van Zurich, zijne woonplaats,
de vacantie te doen doorbrengen in de
heerlijk frissche lucht van het Appenzellern
land.
Door den moreelen en finantiëelen steun
zijner medeburgers kon hij in het jaar 1876,
bestemming zijn hiervan uitgezonderd en
worden terstond door den Correspondent
overeenkomstig die aanwijzing uitgekeerd.
7. Het Bestuur der Unie stort alle gel
den, die aan het einde van het boekjaar
beschikbaar zijn, in de kas der Vereeni-
gingen voor Christelijk-Nationaal Schoolon
derwijs, naar verhouding van hare uitgaven
volgens het laatste Jaarverslag.
8. Gelden, die afgezonderd worden voor
de stichting van een School met den Bij
bel, kunnen ter bewaring gestort worden
in de door de Unie opgerichte kas, waar
van het reglement op aanvraag bij den
secretaris R. Derksen verkrijgbaar is.
6. Gelden, voor de kas der Unie bestemd,
worden door den correspondent, liefst spoe
dig, gezonden aan den Penningmeester Mr,
T. P. Baron Maekay, Nieuwe Uitleg, 28.
's-Gravenhage.
Zeer aangenaam zal het ons wezen, als
uw bijdrage aan de Uniekas zoo mogelijk
op tien procent of meer van de opbrengst
uwer collecte zal gesteld worden.
10. De correspondenten worden drin
gend uitgenoodigd om na afloop der Augus
tus- of Unie-Collecte de „in te vullen"
circulaire zoo spoedig mogelijk en nauw
keurig op te zenden aan den Secretaris R.
Derksen, opdat het bedrag der Collecte
officieel kan worden genoteerd en wij ge
heel op de hoogte kunnen komen, van
hetgeen wij omtrent uw Locaal-Comité wen-
schen te weten. Deze „in te vullen" cir
culaire wordt den Correspondent na 1 Au
gustus a. s. toegezonden.
23 Juli 1900.
Mr. S. van Houten heeft no. 14 zijner
»Nieuwe Staatkundige Brieven" in het licht
gegeven. Hij betoogt daarin dat de ministers
Borgesius en Pierson onder dictee der
Tweede Kamer staan en tracht dit aan te
toonen uit het gebeurde met het toestaan
van het jus promovendi aan de bijzondere
gymnasia en met de wijziging van artt.
240 en 243 der gemeentewet!
Volgens mededeeling van de telegraafad-
ministratie der Kaap-kolonie is de telegra-
phische gemeenschap via Delagoabaai ge
stoord met die gedeelten van de Zuidafri-
kaansche Republiek, welke door de Britsche
troepen bezet zijn. Bijzondere telegrammen
kunnen evenwel via Kaap-kolonie worden
verzonden naar Pretoria, Johannesburg,
Germiston, Vereeniging en Heidelberg, in
dien zij in het Engelsch en in verstaanbare
taal zijn gesteld. (St.-Ct.)
In de Nederlander hebben dezer dagen
een zestigtal arme Züricher schoolkinderen
gedurende de zomervacantie uit hunne ar
moedige, ongezonde verblijven naar buiten
brengen.
De volgende jaren werd de proef her
haald, doch telkens op grooter schaal. "Wel
dra werd het schoone voorbeeld van Zurich
gevolgd, zoodat Zwitserland op dit oogen-
blik meer dan twintig steden telt met ge-
zondsheidskoloniën, welke gedurende een
twintigtal jaren meer dan twintig duizend
kinderen uitzonden, waarvan Zürich alleen
het vijfde deel.
Spoedig volgden andere staten. Reeds
in 1878 werd de eerste vacantiekolonie in
Duitschland opgericht en wel te Frankfort
a-'d. Main en vervolgens in bijna alle groote
Duitsche steden. Een vijftal jaren later
waren, behalve in Oostenrijk, ook te St.
Petersburg en te Milaan dergelijke koloniën
aanwezig, zoadat ze thans gevonden wor
den in bijna alle steden van Europa, tot
zelfs in de Vereenigde Staten, Brazilië en
Japan.
Ons vaderland bleef in deze wat achter
lijk. Aan de ijverige bemoeiingen van
wijlen Dr. S. Sr. Coronel, geneesheer te
Leeuwarden, is het voornamelijk te danken,
dat ook hier te lande dergelijke vacantie
koloniën tot stand kwamen.
Een comité, voor dit doel te Amsterdam
een paar stukken gestaan waarin Patrimo
niums sympathieke optreden in zake de
Rotterdamsche werkstaking gegispt werd.
Na de toelichting der quaestie door de
Nieuwe Rotterdamsche Courant en Ilit Volk
gelezen te hebben, hebben wij de Neder
lander gelijk gegeven.
Thans lezen wij met genoegen hoe in
de Hollander een der voormannen, een
„Kuyperiaan", „democraat" pur sang, de
heer H: v. d. Velden, commissielid van
Advies zich zeer beslist togen dat optre
den verklaart. Hjj toch schrijft:
In de Hollander van 18 Juli onder Motto
„de toestand in Rotterdam" staat o. m.: „Maar
de tijden zoo besluit onze correspondent
zullen de daad der Rotterd. afdeeling recht
vaardigen."
Geachte Redactie, nooit zal de tijd aan
breken, om iets wat niet goed is te recht
vaardigen. En de daad van „Patrimonium",
nl. het uitspreken „dat deze werksta
king geoorloofd is" is fout, om geen
scherper woord te gebruiken; en ik wensch
ter gelegener tijd in „Patrimonium" op hare
vergadering aan te toonen en met bewijzen te
staven dat Patr. onrechtvaardig is geweest in
haar uitspraak, aldus gehandeld heeft in tegen
spraak met Patrimoniums beginselen en met
de uitspraken van het Sociaal Congres van
1891.
Het staat bij de Commissieleden van Advies
vast, dat indien het bestuur den gewonen
weg, dien het altijd neemt, ook nu genomen
had „Patrimonium" voor deze fout ware
gespaard gebleven, nl. om vooraf op een be
stuursvergadering met de Commissie van Ad
vies die conclusie te behandelen.
Zulks is niet geschied!
De conclusie, die aangenomen is op de be
wuste vergadering van 11 Juli 1.1., is plotseling
als een bom in komen vallen. Nadat zij was
voorgelezen, werd er nauwelijks nog tijd ge
gund om haar nogmaals te lezen. Voor be
spreking is geen tijd geweest. De aanwezige
Commissieleden van Advies hebben, voor de
meerderheid, tegengestemd, en allen betreuren
de aanneming der conclusie.
Deze stem uit Patrimonium verheugt ons.
Reeds vóór de staking was door de pa
troons in zake nachtwerk en Zondagsrust
tot 't uiterste toegegeven, n.l. 50 procent
extra na 9 uur Zondagswerk f 12 per dag
voor erts betaling per 1000 kilovrij vaar-
loon. Door de meeste werkgevers worden
booten met meer dan 2000 tons, met 4
ploegen gelost, dus geen bovenmatige
arbeid naar kenners beweren.
De staking miste derhalve alle gezond,
christelijk motief. En toch Patrimoni
um vooraan in de beweging!
Wij die er buiten staan, begrijpen hoe
pijnlijk dit alle eerlijke mannen van Pa
trimonium moet hebben aangedaan.
Vergissen wij ons wanneer wij zeggen,
gevormd, nam daartoe het initiatief-
In 1883 werdt door genoemd Comité de
eerste gezondheidskolonie uitgezonden en
wel eene van twintig kinderen naar Austerlitz.
Er werd eene Vereeniging gevormd,
welke zich tot het jaar 1887 steeds uit
breidde, doch na dien tijd begon te kwijnen.
Toch gaan van wege genoemde Vereeniging
elk jaar nog eenige honderden kinderen
als gezondheidskolonie naar Zandvoort.
Sinds een vijftiental jaren bestaat ook
te 's Gravenhage dergelijke vereeniging.
Zij laat hare kinderen een gedeelte van
den zomer te Prinsenhage doorbrengen.
Zooals de lezer reeds weet, herbergt ook
Westhove telken jare eene vacantie- of
gezondhei d skolonie.
Het is een liefelijke gedachte van Mevr.
de BruinBoddaert om op haar schoon
gelegen landgoed zulk eene kolonie te
ontvangen. Niets staat de edele vrouwe
de verwezenlijking van dit denkbeeld in
den weg.
Welk een zegen, zoo dacht ik bij het
neerschrijven dezer regelen, kunnen de
hoogere standen in de maatschappij door
middel van hun fortuin toch strooien op
anderer wegen. Zij doen dit trouwens ook
meer dan gewoonlijk wordt vermoed.
Zeer gaarne had ik dien morgen de in
richting in oogenschouw genomen. Een
dat de Hollander, altijd zoo'n wakkere
censor of mentor onzer partij, die zoo
trouw wie naar haar opvatting ook maar
even buiten de schreef gaat, tot de orde
roept, in de laatste weken minder waak
zaam was, of een ongelukje ii, la Jupiter
had
Wij zeggen dit, onverminderd onze in
stemming met 't kostelijke woord door haar
na de werkstaking in haar no. van 21 Juli
gesproken.
Wij moeten ook onzen naasten geest
verwanten de waarheid durven zeggen, al
doen wij dit natuurlijk met groote wijs
heid en voorzichtigheid, opdat het „ikje"
daar binnen niet al te zeer worde geprik
keld.
Aan de spoorlijn naar Lorenzo Marques
blijken de Boeren met hunne groote be
weeglijkheid Roberts te hinderen, zoodat hij
niet voor- of achteruit kan.
Maar de Engelsche luipaard, kwaad ge
worden, is opgestaan en zal zijn prooi
aanvliegen.
Het jongste bericht luidt dat Roberts met
een groote macht Middelburg heeft aange
vallen, en er hevig wordt gestreden, ter
wijl de oude president te midden van zijn
burgers is en hen aanvuurt om tot het
einde te strijden.
Dat einde nu is te voorzien.
Gelijk altijd zullen de Boeren ten slotte
voor de overmacht terugtrekken, Roberts
zal zich ook binnen Middelburg nestelen
en Botha zal zijnen dapperen weer nieuwe
wegen wijzen, om hem kwaad te doen.
Met De Wet gaat het niet anders. Bij
het laatste gevecht op jongstleden Donder
dag te Lindley, waarbij de Vrij staters zich
ten slotte vluchtend verspreidden, zijn twee
dingen opnieuw gebleken. In de eerste
plaats dat De Wet alweer, voor de wie-
weet-hoeveelste maal door het cordon dat
hem onverbiddelijk heette in te sluiten, is
heengebroken en in de tweede plaats dat
zij den Engelschen zooveel afbreuk doen
of hen zoo lang weten tegen te houden
dat Botha in het noorden zijn plannen
uitvoeren kan.
Er heerscht nu volmaakte overeenstem
ming tusschen Transvalers en Vrij staters.
Verscheidene Natallers vechten in hunne
gelederen; en de geest der Kapenaars is
bemoedigend eenstemmig tegen Engeland
en voor de broederen.
Engeland hoeft Zuid Afrika nog niet.
In dit licht beschouwen wij ook de be-
opschrift voor den toegang tot het voorplein
geplaatst, verwittigde mij echter tot mijn
spijt, dat ik ten minste vooralsnog van
mijn voornemen zou moeten afzien. Het
was me daarom eene groote voldoening,
later op den gestelden tijd n. 1. op een
Woensdagnamiddag aan een lang gekoes-
'terden wensch gevolg te kunnen geven
en een kijkje te mogen nemen in de voor
ieder toegankelijke inrichting.
Gewapend met een permissiekaart voor
vrije wandeling, op aanvrage mij welwillend
door de eigenaren der bosschen verstrekt,
dwaalde ik vóór mijn bezoek aan de kolo
nie nog eenige oogenblikken rond in de
lanen en kronkelpaden van dit heerlijk oord.
Vroolijke, zachte klanken, door lachen
onderbroken, drongen door tot de plaats,
waar ik mij bevond.
Zij deden mij vermoeden, dat niet ver
van daar eene vroolijke kinderschaar zich
spelend vermaakte.
En zoo was het ook. Recht vóór het
kasteel, bij de groote laan, zag ik ze weldra
spelen op het breede grasperk.
Een groepje jongens en meisjes van
ieder een tiental dartelden en huppelden
door elkander in het groen.
Ze waren ongeveer van zes tot tien jaren,
met kaalgeknipte kopjes en allen zonder
onderscheid in dezelfde nette, doelmatige
richten van Engelsche zijde: a. dat Do
Wet, na door Hunters cordon te zijn ge
broken bij Lindley door Little is „versla
gen"; h. dat Hamilton en Mahon hun
marsch tot verdelging der Boeren voort
zetten en reeds enkele krijgsgevangenon
maaktenc. dat bij Eerste Fabrieken, even
beoosten Pretoria, de troepen dezer beiden
en die van Polo Carew zich zullen veree
nigen en Botha insluiten of naar het
noorden dringen willen.
Men ziet het, de kaleidoscoop blijft
steeds nieuwe figuren geven.
Een van de treurigste is zeker wel het
besluit van Roberts om de vrouwen uit
Pretoria te doen zetten en ze naar hunne
mannen in 't oorlogsveld te sturen.
Een gemeene maatregel, die voor vele
van deze arme stakkerts, al zijn zij ook
van de rijkste ingezetenen, den dood be-
teekent. In den winter blootgesteld aan
koude en weer, aan ontbering en onrust,
aan de gevaren van het eigen kamp en
het vuur des vijands, kan niemand anders
verwachten dan duizend angsten en den
dooden de strijders voor huis en haard
zullen door hun gezelschap maar al te
zeer worden bemoeilijkt.
Dat is een der vreeselijkste rampen in
den oorlog, die vrouwenvlucht in het felste
van den winter. o, Robertsgroot is
uwe onmenschelijkheid
De Boeren hebben in het Rustenburg-
sche, waar zij buitengewoon bedrijvig zijn,
een trein doen ontsporen, waarin 21 zieken
waren.
Hadden zij dit geweten dan zouden zij
't zeker niet gedaan hebben.
Maar hoe konden zij 't weten. Eene
witte- of roodekruisvlag is stellig geen be
wijs voor de aanwezigheid van zieken in
een trein. Dat heeft White voor Lady-
sinith wel anders getoond, toen hij dage
lijks onder de witte vlag enkel gezonde
officieren heen en weer voerde.
Indien dan ook nu deze trein omgeval
len is, ondanks het teeken der vlag, wij zou
den er den Boeren nog geen verwijt van
kunnen maken, na de herhaalde malen dat
zij bedrogen zijn.
Bovendien de mogelijkheid blijft dat de
Engelschen een trein hadden afgezonden,
welke door de Boeren werd aangezien
voor een die troepen vervoerde.
Den dag van 't gevecht bij Nitralsnek
verloren de Engelschen 38 gesneuvelden
en zwaar gewonden; 62 vermisten; en 59
aan ziekte overledenen, waaronder 50 aan
enteric (koorts). Ook vertrokken 11 inva
lide officieren en 263 manschappen naar
Engeland.
uniform gestoken, natuurlijk met inacht
neming der rekse. Pas een week waren
zij te Westhove gearriveerd naar ik ver
nam en hadden alzoo een kleine drie maan
den voor den boeg Aan een eenvoudig
tafeltje op den achtergrond niet in de
schaduw, want het was geen zonnige dag
zaten de beide dames helpsters, die
samen de directrice in het bestuur der
kolonie behulpzaam zijn. Haar wakend oog
ging over de kleinen en ongetwijfeld deelden
zij ook af en toe in hun spel. Aan alles
was het te bemerken, da! deze dames niet
voor de eerste maal die taak ter hand hadden
genomen.
Men kon het den kleinen kolonisten aan
zien, dat zij zich op hun gemak gevoelden
en zich bijzonder aan de juffrouwen hecht
ten, nu zij voor een poosje hunne ouders
misschien wel noode hadden ver
laten.
In sommiger blik lag vei trouwen te lezen,
als een der helpsters haar vriendelijk oog
op hen liet rusten. De kinderen aan hun
spel overlatend, ging ik door de openstaande
ijzeren hekken het voorplein over, waar ik
nog eenmaal de van ouds bekende zware
linde mocht bewonderen, en trad vervol
gens de geopende deuren der inrichting
binnen.
Wordt vervolgd
