NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND No. 122. 1900 Donderdag 19 Juli, 14e jaargang. CHRISTELIJK- HISTORISCH Unie-Blaadje No. 34. VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER AÜVERTENTIËN Het kasteel Westhove op Walcheren. elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE DER FIRMA en van van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Voortdurend worden postwissels ter voldoening van abonnement en ad- vertentiën geadresseerd aan den Drukker uitgever te Goes, mogen wij er nog eens aan herinneren, dat alle gelden voor Goes bestemd moeten gezonden worden aan de „Administratie van de Zeeuw". Zonder verder adres «77oe staat het met de Boeren?"1 Dat was, sedert in October 1899 de oor log tusschen Engeland en de Zuid-Afrikaan- sclie Republieken losbrak, dagelijks de vraag, die onder ons volk werd gehoord. Wie ergens optrad om de zaak der Boeren te bepleiten, kon op een overtalrijk gehoor rekenen. Algemeen steeg do bede ten Hemel dat de Heere der heirscharen de wapenen der Gideonsbende mocht zegenen, en Recht boven Macht doen zegevieren. Er was en er is dan ook iets zoo over weldigend fiers, zoo bij uitstek heldhaftigs in de houding onzer stamgenooten in Trans vaal en Oranje-Vrijstaat, dat ons volk daar door tot een geestdrift werd verwekt, die zich niet enkel in woorden, maar ook in ruime milde giften voorgewonden, weduwen en weezen der gesneuvelden openbaarde. «Engeland is machtig, maar God is al machtig: Hij bestuurt de kogels!" Dat woord van Paul Kruger, den godvruchtigen Presi dent van Transvaal, greep allen aan. En dat een natie als natie zich eerbiedig voor God buigt en den strijd tegen een overmachtigen vijand biddend begint maakte diepen indruk, zelfs op de harten, die niet meer met God rekenden. Toen, na de eerste nederlagen de Boeren een reeks van glansrijke overwinningen behaalden, stonden velen in ons Vaderland FEUILLETON. (5 Vei-volg.) Met de meeste voorkomendheid, zoo niet hoffelijkheid werd de vriend des huizes met zijn gade door de leden van het gezin behandeld. De familie logeerde 's zomers buiten, v. d. Palm ging mee. Het bekoorlijke Duinvliet, thans het eigendom van den heer Geriach van St. Joosland, in de on middellijke nabijheid van Westhove, werd hem tot verblijf van zijn klein gezin aan gewezen. V. d. Palm hield veel van de natuur. Het buitenleven heeft hem altijd aangetrokken, zijn geheele leven lang. Nog in hoogen ouderdom bracht hij den zomer door op zijn liefgelegen villa Oos terhof onder Soeterwoude, waar hij een koepel met liefelijk uitzicht tot studeer kamer had ingericht. Nu op Westhove kon hij natuurgenot in overvloed smaken en zijn jeugdig hart daaraan dubbel en dwars ophalen. Hoe vaak zal zijn oog met welgevallen gerust hebben op de zware boomen in de statige allees, het geliefkoosd verblijf van vogels van diverse pluimage, als hij des morgens Westhove bezocht, om aldaar den huisgodsdienst te leiden. Hoe vaak ook Ifmmi1 v ?ezel,sehaP van zÜn gade en de e v. d. Perre den rijken voorraad van bloemen en gewassen, alsmede den overvloed van boom- en adelaarsvaren be wonderd hebben, als hij zich door liet dichte kreupelboscli heen een wPff baan de naar het mulle duin, waar hun eulle lach te midden van vroolijken kout het schuw konijn voortjoeg naar zijn hol Ieder plekje van dien historisclieu bodem was hem bekend en had voor hem zijne eigenaardige bekoorlijkheid. Behalve de gewone huisgodsdienst iederen morgen en avond, waardoor de dagtaak daarover verbaasd, 't Scheen hun toe, als of nog nooit zoo iets gebeurd was! En toch, als zij Neêrlands eigen geschie denis, onzen strijd tegen 't machtige Spznje grondig hadden gekend, zouden zij weten dat ook ome Vaderen biddend dien strijd voerden en dat de Heere soms wonderbare uitkomsten gaf. Spanje was machtig, maar God toonde de Almachtige te zijn en leidde ons tot vrijheid en onafhankelijkheid. Maar ach, ons volk, voor zoover het in de Openbare school is opgevoed, kent zijn eigen geschiedenis niet. het weet niet, dat op onzen bodem de strijd gevoerd is voor 't vrije gebruik des Bijbels en de vrije uit oefening der. Religie. De tachtigjarige oorlog bracht ons vrij heid, macht, roem, schatten, heerschappij tot in de verste werelddeelendat weet men wel. Maar dat daarin de Bijbelbelofte: Zoekt eerst het Koninkrijk Gods en zijne ge rechtigheid,en al deze dingen zullen u toege worpen wordenvervuld werd, dat weet, dat erkent men niet, omdat men niet meer met God en Zijn Woord rekent. De geest van onzen tijd duldt niet, dat er gewezen wordt op zoo menigen Oran jevorst, die in Godes Naam voor Gods Woord het zwaard heeft aangegord. En juist dat willen en mogen wij op onze Scholen met den Bijbel de jeugd in prenten. Wij willen de wonderen die de Heere onder ons gedaan heeft, niet ver bergen voor onze kinderen, opdat het na geslacht zijn haap in God leere stellen. Het volk dat zijn geschiedenis niet kent, wordt rijp voor den ondergang. Daarom willen wij onze jeugd bekend maken met het Verleden onzer natie, met het karaktor onzer Pistorie, met alles wat het kinderhart kan bezielen, kan ontgloeien. Maar ach, hoe velen onder ons volle kennen ook hun Bijbol niet meer! Hoevelen in hoogere en lagere standen hebben Gods Woord op zij gezet en laten wijding ontving, was er op Westhove ge regeld iederen Zondagavond dienst. V. d. Palm ging daarbij voor. Een der ruime zalen was afzonderlijk daarvoor als huis kapel ingericht en van een spreekgestoelte of katheder voorzien. Een huisvogel be geleidde den zang. De familie v. d. Perre, benevens onderscheidene bewoners en gas ten van de nabijgelegen buitenplaatsen welke laatsten de invitatie van den heer van Westhove en zijne gade om den dienst bij te wonen, hoogelijk waardeerden vereenigden zich op het bepaalde uur in de kapel rond den spreker. Op Westhove heerschte de loffelijke gewoonte ook het dienstpersoneel in de gelegenheid te stel len, alsdan de godsdienstoefening waar te nemen Met de meeste bescheidenheid ging de gevierde spreker hen daarin niet voor wisten zij de hun aangewezen plaatsen te bezetten en den leeraar, dien zij allen persoonlijk kenden en zeker ook hoogschat ten om persoon en werk beide, in zijne rede met aandacht te volgen. Zooals het karakter van v. d. Palm, zoo was zijn op treden, in hooge mate bescheiden. Waardig en achtbaar in houding en ma nieren, de deftigheid nog verhoogd door de witte das en de breedgekraagde, nauw sluitende jas, haast tot boven dicht naar de toenmaals heerschende mode. Bedaard en kalm, ietwat afgemeten, zel den uit de eenmaal aangenomen plooi ge rakend, hoewel hij er meermalen neiging toe gevoelde, een spreker, die de strengste regelen der rhetorica volgde en niettemin zichzelven nu en dan betrapte op onnauw keurigheid van taal en zinsbouw, welke hoogst waarschijnlijk aan anderer naspo ring zou ontsnapt zijn. Uit den aard der zaak deelde zich de deftigheid van zijn optreden aan zijn kan selarbeid mede. Er is in zijne geschriften wel wat van den goedhartigen stijl, welke aan ieder zoo gaarne gunt wat hem toekomt en zich verraadt in het gebruik van deftige taal vormen. Vele zijner leerredenen in zijn ook hun kinderen zonder Gods Woord op groeien Die ontaarding heeft de vrienden des Bijbels diep gesmart; en zij hebben van de vrijheid, die de Staatswet hun geeft, gebruik gemaakt en scholen gebouwd, waar Gods Woord tot grondslag van 't onderwijs wordt gelegd, de Geschiedenis van ons Vaderland on vervalseht en on verminkt wordt geleerd en onze kinderen op Gods groote daden worden gewezen. Zoo werd mede de eerste stap gedaan, om tot de ware volksweerbaarheid te geraken. De strijd dor Boeren tegen de Enselschen wekte bij velen in ons Vaderland de vuri ge begeerte, om zich in den wapenhandel te oefenen, ten einde een vijand, die van buiten ons mocht aanvallen, te kunnen weerstaan en afslaan. Over deze ontwaking verblijden wij ons. Maar tevens roepen wij ons volk toe: Niet in de flinke hanteering der wapenen alléén zij uw krachtzoek vóór en onder alles uw hulpe bij den Heere der heirscha ren! Vergeet gij dit, rekent gij met God en Zijn Woord niet, dan zult gij be- drogen<suitkomen. Terug dan, o Volk van Nederland, terug dan tot der Vaderen God Terug tot uw Bijbel! Terug tot uw geschiedenis En daarvoor is o. a. noodigondersteu ning der reeds bestaande en stichting van nieuwe Scholen met den Bijbel. Fm hoe staat het nu met die scholen? Niet in overmoed, maar in ootmoed, met het oog op 's Christens roeping en onder afsmeeking van 's Heeron hulp, werd, veer tig jaren geleden, besloten scholen op te richten, om de jeugd in de vreeze des Heeren te onderwijzen. Klein was 't begin, 't Was een zaadkorrel, die, in de aarde gelegd, opschoot en wies tot een grooten boom, die thans zijn tak ken wijd en ver uitstrekt. tijd vooral om den vorm luide geprezen zijn schier zonder eenige afwisseling in zinsbouw en daarom niet vrij van zekere eenvormigheid. Zijne volzinnen hebben in hun aanleg niets van het golvend, ietwat heuvel achtig terrein van Westhoves bodem, vol variatie, de slingerpaden wegschuilend onder het loover, den wandelaar, die deze kronkelgangen volgt, soms onverwachts heenvoerend naar de een of andere smalle lange dreef, zoo recht als een liniaal een lijn maar maken kan. Integendeel, zij gelijken inderdaad veel op regelmatig aangeiegde tuinen, met rechte lanen, door even rechte gekruist, de bloem perken, elk van zooveel voeten in 't vier kant, alle symetrisch aangelegd en beplant met eenvormige bloemen, de sierlijk ge snoeide boomen precies op gelijke afstan den, de hagen op dezelfde hoogte geschoren, hoegenaamd zonder eenige verscheidenheid alles op maat en volgens vaste wetten. Op den duur moet zulk eon streng vol gehouden regelmaat vervelen. In dit geval aarzelen we niet om met Rousseau te zeggen: „Retournons a la nature", naar de natuur terug met al hare afwisseling, maar dan ook met al hare bekoring. Het mooi uit dien tijd is het mooi niet meer, sinds Geel met alle kracht getoornd en geijverd heeft tegen al wat een zestig tal jaren geleden in onze letteren overge bleven was van het zoetsappige, goedhar tige, laffe en flauwe uit den tijd vóór de restauratie. Toch mag ook v. d. Palm de hulde niet onthouden worden, welke hem als voor treffelijk stilist rechtmatig toekomt, de hulde n.l. dat hij in een tijd, waarin men alleen hart scheen te hebben voor de be oefening der poëzie ten koste van het proza, dit laatste weêr uit zijn haast vergeten schuilhoek te voorschijn haalde en het trachtte op te voeren tot. die eereplaats, waarop het billijkerwijze aanspraak kan maken. Daarenboven, wat v. d. Palm aanbood, men wist het van te voren, was weldoor- Tot roem van 's Heeren genade mogen wij er op wijzen, dat het getal Scholen met den Bijbel op 1 Januari 1900 bedroeg 634, bezocht door ruim 99,000 kinderen. Dat heeft de Heere gedaan en het is wonderlijk in onze oogen. Maar de Heere roept ook ons toe, wat Hij tot Mozes zeideZeg den kinderen Israëls, dat zij voorttrekken! Niet teruggaanneen voorttrekken zij en blij vo de leus Er zijn nog geheele streken, waar geen andore dan Staatsscholen zijn en de jeugd zoogenaamd neutraal onderwijs ontvangt, dat mot God en Zijn gebod niet rekent en 's Heoron hand in de Geschiedenis niet erkent. Ook dilar worde gehandeld naar Da Costa's woord „Bouwt scholen, in wier schoot het [Evangeliezout Uit On- en Bijgeloof een dierbre [jeugd behoudt!" Brengt de Wet op den Leerplicht ons misschien nieuwen druk Dit ontmoedige niet, maar prikkele tot nieuwe krachtsin spanning. Bedenk hoe de Boeren, na on dervonden tegenspoed, te ijveriger streden en overwinningen behaalden. De overtuiging, dat zonder de School met den Bijbel onze natie geen heil be schoren is, deed tot dusver met blijdschap de groote geldelijke offers brengen, die er noodig waren. Zullen we, mogen we thans verslappen Straks breekt de Oogstmaand aan, en zal voor de twee-en-twintigste maal de Unie- collecte worden gehouden. Geve die col lecte een rijken oogst! Gij gaaft zoo blijmoedig en zoo mild, toen U een gave gevraagd werd voor onze stamgenooten in Transvaal en Oranje-Vrij staat, zult gij niet even blijmoedig en even mild uw gave schenken voor de Scho- dacht en overwogen en daarom de moeite van het aanhooren dubbel waard. Wel was de inhoud zijner geschriften soms wat vaag en nevelachtig, scherpbe- lijnde begrippen moest ge allerminst van hem verwachten, eveneens een uitvloeisel van 's mans karakter, doch veelszins waren het voor dien tijd althans voedzame spij zen, toebereid naar den eigenaardigen smaak dier dagen. Zij moesten dienen tot «bevordering van gezonde bijbelkennis, tot aankweeking van gemoedelijke gods vrucht", verspreidende zachte, oostersche balsemgeuren. Deze laatste bijvoeging brengt ons van zelf op oen anderen trek vau 's mans kanselarbeid. Het kost den lezer weinig of geen moeite daarin den trouwen leerling van Schultens te her kennen. Haast ongemerkt wist hij zijne hoorders te brengen op een gebied, waarop hij ge heel thuis was en zich met groote voor liefde bewoog n.l. op den ge wijden grond van het verre Oosten. Gaarne verwijlde v, d. Palm met zijne verbeelding onder de wuivende palmen, aan de oevers van Genezareths meer, of op de berghoogten van Galilea, om de balsem geuren der Palestijnsche luchten te ge nieten en zich te verliezen in de heerlijke vergezichten van dit gedenkwaardige land. »Met hem", zoo schrijft een zijner ver eerders en beste vrienden, «met hem leefdet ge onder de tenten der zwervende aarts vaders, zat ge neder aan den disch des feestvierenden Israëliets, of bewandeldet ge de paradijsachtige streken van het be- beloofde land." Voeg daarbij zijn vriendelijken, kalmen blik, zijne welluidende stem en het is duidelijk, dat v. d. Palm reeds vóór zijn optreden de harten gewonnen had gesto len ware hier ten eenenmale misplaatst van den kleinen, doch uitgelezen kring, dien hij te Westhove rond zich placht te vereenigen. In het voorjaar van 1790 maakte de dood een einde aan het leven van den verdien stelijken v. d. Perre. len met den Bijbel van uw eigen Land En gij, die tot dusver uwe broeders den schoolstrijd zaagt strijden, maar zelf er geen of weinig deel aan naamt, moogt go zoo voortgaan Gij keurt het af en terecht dat de groote Mogendheden, in plaats van op de bede der Boerrn tusschenboido te treden, stilzwijgend toelaten dat Engeland hen zoo mogelijk uitroeit. Zult gij dan de bede om geldelijke hulp voor onze Scholen afwijzen? Wij kuunon 't niet gelooven Gij prijst en terecht de Vrijstaters die met hun broeders, de Transvalers, gemeene zaak maakten, en daardoor hun goed en hun leven op spel zetten, hoewel zij dit hadden kunnen behouden door onzijdig te blijven. Uw bloed, uw leven wordt niet gevraagd. Slechts een gave, een vrijwillige, maar milde gave vragen wij van U, opdat de onbloedige strijd togen de macht van den Staat kan worden volgehouden, het aantal Scholen met den Bijbel vermeordere, en aldus, onder Gods zogen, ons kroost met 's Lands Geschiedenis bekend worde, Gods daden leere opmerken en, steunend op den Bijbel, zijn vrijheid verdedige en be- houde Vraag dus niet: „met hoe weinig kan ik toe maar handel naar de Apostolische vermaning: Een iegelijk geve, naar dat hij welvaren verkregen hebbe! Hij, Die rijk is in genade, zegene uw gave, tot eere Zijns Naams 18 Juli 1900. Werkstaking. De laatste berichten om trent do staking luiden dat vele bootwer kers hot staken staakten en de overblij- venden vol goeden moed zijn. Vele erts werkers werken weer, wat vele bootwerkers ook weer naar hun werk deed gaan, tot grooten spijt der leiders en van eene vrou w die 't zelfs zoo bont maakte dat er de po litie aan te pas moest komen; zij wist Steeds is de herinnering aan den vriend- schappolijken, minzamen omgang met dien edelen Zeeuw v. d. Palm bijgebleven. Het beste bewijs daarvan is, naar ons dunkt, niet de lofrede op zijn onvergete- lijken vriend, hoe voortreffelijk ook, waarin hij dezen schetst als een man van uitstekende godsvrucht vol beminnelijke deugden, even min de opdracht van «Eenige liederen van David" tijdens zijn verblijf te Westhove uitgegeven, aan zij ne hooge beschermvrouw naar wie hij zelfs een zijner kinderen ver noemde, maar in de omstandigheid, noem ze onbeduidend zoo ge wilt, dat de beel tenis van den heer v. d. Perre te allen tijde eene eereplaats had in het studeer vertrek en wel boven den schoorsteen mantel, tegenover de plaats, waar v. d. Palm gewoonlijk zat. Op uitdrukkelijk verlangen van mevrouw de douairière bleef v. d. Palm in dezelfde betrekking voortgaan en wel tot haar over lijden in den nazomer van 1794. Doch keeren wij tot Westhove en zijne geschiedenis terug. Wordt vervolgd. ERRATA. In het nummer van Zaterdag 14 Juli ge lieve men de volgende verbeteringen te lezen ie kolom ie regel van boven staat: 1593 lefes: 1590. 1 e kolom 3e regel van boven staateen Fransch uitgewekene van den geloove, lees een Fransch uitgewekene o m den geloove. 3e kolom 17e regel van onder staatbekend onder den naam Middelburgs Museum, lees: bekend onder den naam van Middelburgs Museum. 5e kolom 19e regel van onder staat: over den grooten omvang niet minder dan over de degelijke kennis van den jeugdigen ge leerde, lees: over de omvangrijke niet minder dan over de degelijke kennis van den jeug digen geleerde. 5e kolom 3e regel van onder staatdan die der studie, leesdan dien der studie.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1900 | | pagina 1