üsT NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND No. 116. 1900. Donderdag 5 Juli 14e Jaargang, n li s ld li d CHRISTELIJK- HISTORISCH iiden. [S Co. Ilburö. )EM loodig'd, 11-g. E3D I ;e prijzen, crent". er flacon bij laars W. DE KAM, Men rOllltlg jieclit ksE, Koude- SSSEN, Oost- In een gezin iode, VERSCHIJNT Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te F. P. D'HUIJ, te Middelburg. Goes PRIJS DER ADVERTENTIËN Het kasteel Westhove op Walcheren. dft 2 0. eden. aliteit. |)lank en puik iHS, Middelburg. en 6 Augus- alf bij |v a s t werk lljIS, Zwanen- Ier |Pz. Oostkapelle. I-Amerika ter- én tweede endienst- Kamperland. J AK SLUIJS, ■ingen. Inwoordige, en liefst uit r, Spanjaard erwest Goes- elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,02s. UITGAVE DER FIRMA en van van 1—5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1—5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. bbscss£k2<«££»am 4 Juli 1900. De Vereeniging van Hooger Onderwijs op Gereformeerden grondslag hield vorige week haar 20ste jaarvergadering te Haar lem. 's Avonds te voren trad voor een groote schare ds. Oranje op met een rede naar 2 Kron. 4 waarin de bekende woor den «de dood is in den pot" voorkomen. Den volgenden dag trad prof. Woltjer op met oen rede over de taak en de toekomst der litterairscho faculteit, met haar vier ledig doel in 't belang ook van andere faculteiten en van de wetenschap. Des middags hield, gelijk wij uit De Standaard overnemen, prof. Pabius een rede over het rechtsgeleerd onderwijs aan de openbare Hoogescholen. Spreker begon met aan te toonen, dat zulk een wetenschappelijk betoog zeer goed kan worden geleverd voor een schare, als hier aanwezig was, en beriep zich daarbij op Groens uitspraak, dat de deugdelijkheid der wetenschap, door den aard barer uit komsten op de proef kan worden gesteld zelfs door den eenvoudigste, die gelooft. De vraag naar de beginselen, waarop het rechtsgeleerd onderwijs aan de open bare Hoogescholen steunt en naar de uit komsten die het brengt, moet worden gesteld uit liefde tot God en - tot den naaste. Een antwoord op die vraag te zoeken is plicht, omdat gansch het volk, dus ook de voorstanders der bijzondere school, schuldig staat aan de zonde van het openbaar onderwijs. De vraag naar de beginselen is eenvou dig te beantwoorden. Men leeft niet meer in de dagen van Spinoza, die nog sprak van «gehoorzaamheid aan God", maar heeft zich welbewust aan het gezag van Cods Woord onttrokken; de rede hoerscht opper machtig, zooals do heer Cort van der Linden 't eens uitsprak. Met een groot aantal uitspraken van moderne rechtsgeleerden bewees spreker dat de ervaring van onze dagen de som bere woorden van Groen ten volle beves tigt; «aan alle zijden getuigen verwar ring en geweld wat er, na verzaking der Christelijke beginsels van de gefolterde volkeren wordt." FEUILLETON. die alten weiszen Zinnen Stehn, versinkt in tiefes Triiumen, Triiumen sich mit schwerem Sinnen Zu vergang'nen Zeitenraümen. Ik weet niet, waarde Lezer, of ge met mij behoort tot die klasse in de maatschap pelijke samenleving, welke bijna onafge broken het geheele jaar door haast op de minuut af de dagtaak moet beginnen. Zoo ja, dan zult ge, even als ik, ook wel meermalen de aangename, prettige ge waarwording hebben ondervonden, welke ontstaat, indien n.l. voor eene wijle de gewone, eenvormige dagtaak mag worden afgebroken en het uitzicht u wordt geopend van vrije beschikking over uwen tijd. Dan kan zich overigens bij alle genot in den arbeid een gevoel van verlichting van ons meester maken, niet ongelijk aan dat in de schooljaren, als de zomervacantie egon, welke, hoe lang ook, nog te kort /fjom a"e reeds lang te voren beraamde ÏLn Po„Van de,n knaap te kunnen volvoo- in vVoolijk!!V3ji^atoPanningrmS; mine- met Mill™ opgewonden stein- g Now mw f°" wilLen uitroepen „Now my task ls smoothly done I can fly, or I can run," zij het ook met m dien verheven zin waann de dichter zulks bedoelde Eene vroolijke stemming desgemoedsis onmisbaar om iets van de poëzie te erii pen, welke overal is te vinden, niet het nnnst in de Natuur, dit woord in meest gewone, alledaagsche beteekenis ge nomen van al het geschapene. Anders mist Vervolgens toonde spreker uitvoerig aan wat de uitkomsten zijn van een onderwijs in de rechtsgeleerpheid, dat enkel met de rede te rade gaat Op het gebied van het staatsrecht kwam men bijv. tot een be schouwing van het koningschap, die dat koningschap verlaagt, neen geheel weg cijfert we hebben, zoo zei onder anderen do hoogloeraar Oppcnheim, een volksre- geering, en men zegt het ons duidelijk, dat als wij het voor het koningschap op nemen, daarin voor de vrijzinnigheid wel aanleiding kon zijn om het geheel af te schaffen. We hebben volkssouvereiniteit, dat zegt men; alleen niet. in ons eigen huis, waar men met leerplicht bijv. binnen dringt. De grondslagen van het recht worden aangetast, wat ook op het gebied van het strafrecht duidelijk uitkomt. Men straft den misdadiger niet meer, men beloont hem; alleen vindt hij de belooning niet altijd aangenaam. Hij ondergaat een koste- looze verbeteringskuur, en hoever men daarmee gaat toonde spreker aan met eenigo mededeelingen over hot in enkele plaatsen van Amerika gevolgde Elmira stelsel, waarbij men de gevangenen in drie klassen verdeelt, en die der le klasse kleedt in een marineuniformhun een karpet op den grond geeft, verschillende vleeschspij- zen en versche visch verschaft. Men «ver betert", maar toch neemt het aantal her haalde malen veroordeelden toe; men sluit enkelen op in het algemeen belang, zoodat, naar een Franschman opmerkte, het paieis van justitie dient herdoopt in paleis van nationale defensie. Vervolgeus merkte spreker op dat onze voornaamste rechtinstellingen worden be dreigd; ons erfrecht, het eigendomsrecht enz. zoodat er in het stelsel van de hui dige rechtsgeleerden dus eigenlijk ook niet meer van onteigening kan worden ge sproken. Alle begrip van recht verdwijnt; recht en mode bijv. worden op eene lijn gesteld; men noemt recht wat gewoonte werd, en zoo wordt op schrikkelijke manier de ma jesteit van het recht neergehaald, vooral de geest de noodige onbevangenheid, om de opgenomen beelden van de buitenwe reld naar behooren te verwerken, en is alzoo ongeschikt om de schepping, in al haar varieerend schoon van vormen klein te genieten. Gelukt het den mensch echter de zorgen des levens eenige oogenblikken te bannen, den geest daardoor te ontspannen, dan is hij eerst recht voorbereid, om ten volle natuurgenot te smaken. Onwillekeurig beginnen dan boscli en beemd te vertellen, de bloemen der weide te-dansen; het is de sprake der natuur, welke de majesteit van den Schepper ver kondigt. Zoo was het ook voor schrijver dezes op een morgen van een schoonen zomer dag. Reeds vroeg, heel vroeg zelfs was ik wel niet het gewoel, maar dan toch de bekrompenheid der betrekkelijk ruime Zeeuwsche hoofdstad ontvloden, om na een uurtje rijdens, in Gods vrije schepping rond te dwalen. Het was een heerlijke ochtend, een ochtend, dien ik niet zoo spoedig zal vergeten. Des nachts had het vrij sterk gedauwd. De zon, als een bruidegom uitgaande uit de slaapkamer jammer dat wij Hollan ders deze als dame begroeten de zon had echter heel spoedig de zomernevelen weggevaagd en deed in den dauwdruppel haar veelkleurig, glinsterend licht schitteren. De ochtendgroet van de zon, hij werkt zoo heilzaam op iederen mensch. Door dien groet Voelt zich de kranke half genezen En schept de lijder moed. De tocht ging, zooals reeds gezegd is, van Middelburg uit en wel langs Seroos- kerke met zijne welvarende bevolking en bijv. door den Utrechtsen hooglcoraar Ha maker. Maar al tast men het recht aan, daarmee gaat do wereld nog niet uit. De kreet om recht bijv. die uit Zuid-Afrika klinkt, vindt weerklank in gansch do we reld; hij kan niet wordon gesmoord zelfs niet in het bloed, dat de helden van Zuid-Afrika offerden. Ten slotte stond spreker nog stil bij do verplichting die do Christenen, vooral de Gereformeerden in den lande, hebben te vervallen. Men heeft te strijden en vooral te waken, dat men zijn zonen niet over- levere aan de openbare Hoogescholen. In Frankrijk heeft men, voor de revolutie uitbrak, met de prediking der revolutie gespot, maar dat spotten is met stroomen bloeds betaald. I)at zij ons allen een waarschuwing. Want ook in onze dagen en in ons land zijn we ver gekomen, ge tuige reeds het enkele feit dat onze Koningin bij haar inhuldiging een geestverwant van Robespierre als minister van justitie had. Daarom ook hier met ernst tegen het kwaad opgetreden on godaan wat onze hand vindt om te doen. De 20ste eeuw zal een menschenrubriek rijker zijn: slachtoffers der Arbcids-wet- geving. Ret Volk luidde ze reeds in; en noemt al vast: Een suikerwerker, arbeidersver tegenwoordiger in do Amsterdamsche Kamer van Arbeid voor voedings- en genotmid delen, wien zijn patroon om dit lidmaat schap werk weigerde. Een rangeerder, Morin, dien de Holl. IJzeren Spoorweg maatschappij ontsloeg omdat hij een werk weigerde waartoe hij volgens de wet on verplicht was. Een naaister die bij een firma werd weggejaagd, dewijl haar vrijer de politie waarschuwde dat deze firma de arbeidswet overtrad. En te Almeloo een werkman gedwongen als lid dor Kamer van Arbeid voor do textiel-vakken (wovo- rijen) te bedanken. Natuurlijk beeft iedere patroon het recht te eischcn dat zijn knecht al zijn tijd en krachten in zijn dienst wijde en geen werk zaamheden elders verrichte in de uren van zijn baas. nog niet lang aangelegde schoone buiten plaats Vrederust, het sieraad van het dorp, alsmede Oostkapelle, welks oude, grijze toren reeds van verre zonder blozen boven het gebladerte uit kwam kijken. Hier verliet ik het rijtuig, om den prach- tigen, lommerrijken straatweg naar de sraalstad Domburg te voet te vervolgen. Aan beide zijden door geboomte en kreu pelhout omgeven, slingert zich deze in be vallige bochtendoor vruchtbare landouwen, afgewisseld door malsche klaverweiden. Hier en daar kon ik bij een zoogenaam- den „dam" waar het kreupelhout ontbrak het oog laten weiden over do bekoorlijke vlakte, met het zwart- en roodbonte rund op den voorgrond, dat drooinend lag te herkauwen in de schaduw van cenige braamstruiken. Ver op den achtergrond verhieven zich langs Walcherens westkant de hoogc top pen der duinen, als zoovele zwijgende, doch welsprekende getuigen van de maje steit der zee en de trouw van den Schepper. Nu en dan was ik gedurende den ge- lieelen tocht aangenaam verrast geworden door de bekoorlijke ligging van de eene of andere buitenplaats, meestal bewoond door patricische families, welke niet minder gehecht schijnen te zijn aati liet erfgoed hunner vaderen dan Naboth aan zijn wijn gaard, en daarbij het stille gezonde buiten leven nog poëtisch genoeg vinden, om dat te verkiezen boven de rumoerige drukte en het gewoel der steden. Toch en met smartgevoel moet het wordon erkend is in de laatste helft dezer eeuw hot aantal beduidend toege nomen van die families, welke het land goed harer vaderen om allerlei oorzaken aan anderen overlaten, soms aan goden van veel minderen of geenen rang, en den schoonen Zeeuwschen lusthof gaan verwis- Toch zullen deze dwingoudo patroontjes aan hot kortste eind trokken. In onzen tijd zal het steeds moer gewoonte worden, trouwens de wotgoving richt zich ook hiernaar in, dat flinke werklieden ge durende enkele uren in de maand aan hun werk onttrokken worden om het algemeen belang te dienen. En een patroon die dit door de over macht van zijn positie belet zal ten slotte even dwaas blijken als de man die meende een trein op den weg te kunnen tegen houden. De liberalen te Middelburg hebben zich voor de verkiezing van den heer Den Bouw meester geducht geweerd. Nog in ons vorig nom mer heeft »Een Evangeliebelijder" eenige staaltjes genoemd van den min eerlijken zin die hunne leiders daarbij bezield heeft. Wij zullen hierover niet napleiten. Wij wensehen evenwel één misverstand weg te nemen. Aan den vooravond der verkiezingen, dus vóór wij dit konden tegenspreken, heeft de president der liberale kiesvereeniging verteld dat. wij in ons no. van 26 Juni ge sproken hebben van der liberalen wanbe heer in vorige jaren. Dc eenvoudige lezer maakte hieruit op dat wij de liberalen van „wanbeheer" heb ben beschuldigd. Een verdachtmaking die wij niet aanvaarden. Bedoeld noch gezegd. Weer een werkstaking onder de Rotter- damsche bootwerkers. Het had lang gehangen en gespannen. De IIolland-Amerika Lijn had hare 200 werklieden die den eisch van 100 pCt. extra loon na 9 uur 's avonds handhaafden «uitgesloten", en getracht andere werklie den aan te nemen; 30 werklieden hadden zich toon aangemeld, op de voorwaarde van 25 cent per uur en 50 pCt. na 9 uur. Deze week werd in een groote vergade ring door 1200 bootwerkers besloten tot algemeene werkstaking, geleerd als men zich achtte door dc ervaring dat een par- tiüele werkstaking niets dan eigen schade en 't belang der patroons bevordert. selen met het vorstelijk 's Gravenhage. Sinds het einde der vorige ik bedoel de 18e eeuw is liet aantal lusthoven in Walcheren, zoo groote als kleine, gaan deweg tot op do helft verminderd. Te vergeefs zoekt, om enkele haast ver geten namen te noemen, de geschiedvor- scher het kasteel Aldegonde met zijne diepe en breede grachten, dat reeds in de 14e eeuw de ronde torens en kanteelen statig verhief boven het geboomte dit historisch plekje, door keizer Karei V zelfs de oer waardig gekeurd van tijdelijke verblijfplaats, loon bij gereed stond, in gezelschap zijner beide zusters Loonore en Maria, de Neder landen te verwisselen met een klooster te midden eener doodsche stilte aan Estre- raadura's noordelijke grens. Evenmin speurt het meest doorzoekend oog iets van de pracht en praal van Sandenburgs kasteel, eenmaal te vinden in de onmiddellijke na bijheid van hot markiezaat van Veere, en naar men meent, daarmede door eene on- deraardsehc tunnel verbonden. Slechts nn en dan wordt de landman, hoewel op minder prettige wijze, aan het vroeger bestaan dezer aloude heerlijkheid herinnerd, als het glimmend kouter stoot op de harde stcencii, welke eertijds de fondamenten van dezen burcht uitmaakten. Welk oonc ernstige, droeve sprake gaat ook van dc plaats van deze aloude burch ten uit, wier namen nog slechts getuigen van vroegere glorie. Voor den echten Zeeuw zijn dit wee moedige herinneringen. Zij spreken hom van achteruitgang en verval. Zoo gaarne zag hij zijne schoone nog voel to weinig bekende provincie in vroogeren luister. En zoo hom die illusie ieder oogenblik wordt ontnomen, toch kan hij niet nalaten haar in welvarender toestand te wensehen dan thans. Toch zijn er nog verscheidene die niet meedoen. Van een vijftal booten waren geen bootwerkers aanwezig. Er wordt dan ook nog op vele booten gewerkt. Jammer dat door verdeeldheid deze be weging weer doodloopen zal. Er is toch geen vak waarin zoo groote ongerechtigheid en oneerlijkheid beiderzijds gepleegd wordt als dat der bootwerkers. De een gold als slik, de ander wordt te kort godaan. Overmatige arbeid voor den een, niets doen, en dus niets verdienen voor den ander. En dan voor jou een ander, ligt daar in den mond der werkgevers of hunne hand langers bestorven. De idéé van Vrij Hooger Onderwijs is aan het veld winnen. Op den 20en jaardag der Vrije Gerefor meerde Universiteit mag liet dankbaar wor den herdacht. Dr. Nolens, liet Roomscho Kamerlid voor Venlo, heeft in do Venloosche Courant, naar aanleiding van het amendement-Lokman, gezegd dat ook naar liet geldelijke en ook voor het universitair onderwijs gelijkstel ling tusschen openbaar en bijzonder onder wijs moet komen. Hij gaat dan verder: Maar ook wat dit laatste (het universi tair onderwijs) aangaat, zoo gaat hij voort, zal die gelijkstelling veroverd moeten worden. Door do zorg, de moeiten, de kosten be steed aan het bizonder lager onderwijs is de pacificatie van 1899, de subsidieering der bizondere lagere school mogelijk go- worden. Door de opofferingen en inspanning die zich onkelen getroost hebben voor liet gym nasiaal onderwijs is de aanneming van hot amendement-L o li m a n voorbereid. Alleen door belangstelling, krachtsin spanning, toewijding en flnancieolen steun voor liet Universitair onderwijs zal do eer ste stap gezet kunnen worden op den weg tot gelijkstelling ook op dit gebied. De Katholieke schrijver bereidt dan zijn geestverwanten tot *t doen van den laatsten Zij heeft te luisterrijk verleden, om het nu op ieder gebied te moeten ggen bij hare andere zusters, zij eene dor schoonste en meest gevierde uit de talrijke familie, wie men het nog wel kan aanzien in en kele, fijne trekken van het nu verouderd, gerimpeld gelaat, hoe bekoorlijk zij moet geweest zijn in hare jeugd. Wat schoone aureovol zou hare slapen sieren, als Marnix' nakroost nog zetelde op Aldegondes kasteel, een afstammeling van den lang verguisden burgerdichter Cats de buitenplaats het Munnikenhof kon bewonen en een der nakomelingen van Wolpliaert van Borssele, heer van Veere, de lanen en dreven van het vroegere Duyubeok mocht doorwandelen, luisterend naar het lied van den stijgenden leeuwerik, die klapwiekt in de lucht. IJdele gedachte, medegevoerd door den adem des winds, welke over die tooneelen van vroegere grootheid lienon- strij kt. En wenscht ge dit al terug cn wie zon in goeden gemoede dit verlangen naar vroegere grootheid kunnen wraken wensch dan ook met die weelde, den kloe ken zin, de ridderlijke trouw, do dege do- gelijkheid, bovenal den fieron geloofsmoed terug, welke ons voorgeslacht veelszins kenmerkte, do hoofdoorzaak van do glorie en den roem, welke ons gewest omstraalde. Doch laten wij deze sombere, melancholi sche gedachten varen, nu de zon met hour liefelijke stralen de witte nevelen geheel heeft weggevaagd cn de toppen der hoog- opgaanile boomen aan weerszijden van don weg in een lichtglans van goud hoeft ge doopt. Laten wij in dankbare stemming aanvaarden, wat ons van vroegere glorie nog rest. Wordt vervolgd.

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1900 | | pagina 1