sunerolie
snitiii
1».
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
go. too. 10OO.
NG TILLY,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
K
Dinsdag 19 Juni.
FERS,
chappij.
te Goes.
B,
I5DD.
VERSCHIJNT
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg".
PRIJS DER ADVERTENTIBN
De Drankwet.
Engeland en Transvaal.
O*
AAT 11,
M.
landelsmerk
Geneesmid-
en llainnni.
in de prijs-
SCHWABE
Apotheker.
Zeeland
11
Middelburg.
en.
iden.
euzen.
1st.
slag.
n.
erpenisse.
e.
ierikzee.
uwershaven.
wdorp.
e.
artensdijk.
d.
eer Arendsk.
einkenszand.
'e.
ge-
endijke.
e.
urg.
nis.
niet verte
lde en ijve-
raagd door
o es.
VERIJ
ut per pond,
die men stel-
e pijp tabak,
op de tong-
t een hoogst
en Eijnsnede.
c o.
elburg.
jaargang.
oprechte.
JU WING.
lie nimmer
daar die door
er welk voor-
worden uit-
ar richte zich
t mij en zette
het adres:
aat, Haarlem.
e hypothecair
JLINGrEïT,
Agenten.
gd door
Middelburg.
erwest Goes-
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers- 0,02s
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zich met 1 Juli a. s.
op ons blad wenschen te abonneeren,
ontvangen het tot dien datum gratis.
Het door de regeering ingediende wets
ontwerp tot herziening der Drankwet is
een noodzakelijk gevolg van eene bepaling
in de oudo wet, en van den toestand die
met 1 Mei 1901 zal aanbreken.
Bij bet tot stand komen van de Drank
wet in 1881 stond het vast dat alle ver
gunningen die voor 1 Mei 1901 van hen
die in de daarin vermelde localiteiten op
1 Mei 1881 zonder strijd met de- wet op
de verordeningen sterken drank verkochten,
in andere handen zouden overgaan, met
1 Mei 1901 kwamen te vervallen.
De bedoeling der wet was in 1881 dat
na afloop van die twintig jaren niemand
cenig recht heeft dan die don 1 Moi 1881
het bedrijf uitoefende.
Ter verduidelijking van deze bedoeling
strekt het thans ingediende wetsontwerp.
Gevolg zal zijn dat met dien „fatalen
tormijn" fataal voor de betrokken drank-
verkoopers in bijna elke gemeente het
aantal vergunningen beneden hot maximum
zal gedaald zijn.
Uit don aard der zaak is alsdan een
stroom van verzoekschriften te wachten
veel grooter dan de wet toestaat in te
willigen.
Aan wie zullen dan de beschikbare ver
gunningen verleend of geweigerd moeten
worden, opdat het maximum niet meer
worde overschreden Het ontwerp nu geeft
daaromtrent vaste regelen. En wel zóó,
dat de vergunningen, altijd binnen het
geldende maximum, onder hen, die ze
zouden verliezen, openbaar worden ver
pacht, en de opbrengst dezer verpachting
wordt gebezigd tot schadeloosstelling der
tappers die geen vergunning verkrijgen.
Van de vergunningen die volgens de
wet moeten vervallen, wordt daartoe een
lijst opgemaakt en de vergunninghouders
moeten vóór 1 Maart 1901 aan Burge
meester en Wethouders vergunning voor
het volgende vergunningsjaar verzoeken,
onder aanbieding, boven het gewone ver
gunningsrecht, van ten minste _1 procent
van de huurwaarde hunner localiteit, en
dan komt het eerst in aanmerking hij, die
het grootste bedrag heeft aangeboden in
verhouding tot de huurwaarde.
Zijn dan nog vergunningen beschikbaar,
dan komen in aanmerking zij die, betrek
kelijk een gelijk bedrag aangeboden heb
bende, door hun persoon, on door bestem
ming, inrichting en ligging der localiteiten
den grootsten waarborg tegen misbruik
opleveren.
En als er dan nog vergunningen te ver
geven zijn, komen de bestaande slijterijen
in aanmerking: verkoopers bij hoeveelhe
den van tenminste 2 liter.
Verder wordt geregeld hoe zjj die daar
voor in aanmerking komen, schadeloosstel
ling kunnen bekomen, alsmede de bestem
ming van hetgeen van die gelden mocht
overblijven.
Het doel der wet: het verhinderen van
clandestienen verkoop, tracht het ontwerp
heter te bereiken door lo. het aantal liters
heneden welke verkoop in het klein onder
de wet valt, van 2 op 5 te brengen; 2o.
de verbodsbepalingen te verscherpen; 3o.
de straf, vooral na recidive, gevoeliger, en
dus meer afschrikkend te maken dan zjj
thans feitelijk is, nu in den regel de hoe
ten evenredig kleiner blijven dan do win
sten door den overtreder met den clandes
tienen verkoop behaald.
Onafhankelijk van de inzichten en het
initiatief van gemeentebesturen, kunnen
naar dit ontwerp, voor het geheele Rijk
geldende eischen worden gesteld voor
-dranklocaliteiten, hij voorbeeld wat ruimte,
licht, luchtverversching, enz. betreft, als
mede algemeene voorschriften worden ge
geven omtrent de sluiting van voor het
publiek toegankelijke localiteiten met ver
gunning, en omtrent de tijdelijke staking
van den kleinhandel bij gelegenheid van
lotingen voor de militie, en andere om
standigheden die de vrees wettigen voor
misbruik van sterken drankzooalsafle
vering van miliciens, verkiezingen, volks
feesten, brand en dergelijke.
Voorts worden bijzondere bepalingen
voorgesteld voor den verkoop op Zondag
en in de late avond- 011 vroege morgen
uren.
De bij artikel 6 der bestaande wèt aan
geboden vermindering van het vergunnings
recht met 25 pCt. voor localiteiten, waar
de dranknering niet wordt uitgeoefend
tusschen Zaterdagavond en Maandagochtend
is zoo goed als geheel buiten toepassing
gebleven.
Daarom wordt nu beproefd den Zon
dag te stellen buiten den gewonen tijd
waarop sterke drank wordt verkocht. Het
normale vergunningsrecht wordt niet meer
verminderd, voor het geval niet op Zon
dag wordt verkocht. Maar vermeerderd
indien wèl verkoop in het klein op Zon
dag plaats heeft.
Wie op Zondag wil tappen betaalt een
25 pCt. hoogor vergunningsrecht.
Hetzelfde geldt voor het tappen na tien
uur 's avonds en vóór 7 uur 's morgens.
Wil men beide dan betaalt men 50 pCt.
meer. En dan moet vóór de kroeg, be
halve het woord Vergunning ook het woord
Zondag of het woord Avond of beide woor
den worden geplaatst
De kwade praktijken tusschen huurders
en verhuurders, waarover vaak werd ge
klaagd, zullen na 1 Mei 1901 ook hare
beteekenis verliezen. Indien de huurder
niet toegeeft aan den eisch om hoogore
huur te betalen, zal de eigenaar der lo
caliteit als hij daarom de huur opzegt,
zelf daarvan de nadeelige gevolgen onder
vinden, omdat alsdan voor zijne localitei
ten geenorlei recht meer op vergunning
ten name van een nieuwen gebruiker be
staat en de vrijkomende vergunning zal
worden gegeven voor een andere localiteit,
voor welke reeds aanvraag daarom was
gedaan.
Wijders vervallen de buitengewone ver
gunningen van Burgemeester en Wethou
ders en worden deze alleen verleend door
Gedeputeorde Staten.
Dat zijn vergunningen loven het gestelde
maximum, indien bijzondere omstandighe
den de gelegenheid tot verkoop van ster
ken drank in het klein in de betrokken
localiteiten wenschelijk maken
Ovorige voorgestelde wijzigingen zijn
van meer ondergeschikt belang.
Het ontwerp lost de vraag op of hij
vergrooting of verbouwing der localiteiten
een nieuwe vergunning vereischt wordt,
en ook bjj opheffing van bestaande locali
teiten, bijvoorbeeld door brand.
De wet wordt niet toepasselijk verklaard
op restauratiewagens bij het spoor en op
drankverkoop door de bemanning van
schepen gedurende de reis.
Maar hiertegenover vervalt de niet-
toepasselijkheid op drankverkoop in loge
menten aan logeergasten, en is dus ook
hier vergunning noodig, doch zonder be
taling van vergunningsrecht. Verboden
wordt ook het uitbetalen van loonen in
tapperijen, en wordt de vergunning ge
weigerd wanneer de verzoeker of bewoner
scheepsbevrachter of stuvadoor is.
Rechtsvordering ter zake van drank
schulden is niet meer toegestaan.
Hij, die niet opnieuw vergunning vroeg
onder aanbieding van zeker bedrag, kan
niet voor schadeloosstelling in aanmerking
komen. Aan een algemeenen maatregel
van bestuur wordt voorbehouden de toe
kenning van die schadeloosstelling te re
gelen. Als in eene gemeente een zeer
aanzienlijk bedrag mocht zijn gestort, be
hoeft dit niet geheel voor die schadeloos
stellingen in diezelfde gemeente te worden
gebruikt.
Hiermede is het voornaamste uit den
inhoud van dat ontwerp, hetwelk wij over
't algemeen met sympathie begroeten, mede
gedeeld.
Hoe nu de heer Van Houten tegenover
dit ontwerp staat, vernemen wij in een
volgend nommer.
18 Juni 1900.
Met de nachtschuit.
De liberale partij, toon zij verleden week,
het amendement-Lohman aanvaardde in
zake het gelijk examenreeht voor bijzon
dere en openbare gymnasia, kwam met de
nachtschuit.
En vooruitstrevend waren die antire
volutionairen, en ook mr. Verkouteren in
het Ned. Dagbladdie dit zelfde recht ook
voorzagen en bepleitten voor de vrije uni
versiteit.
Maar nu komt De Vaderlander weer met
de nachtschuit.
Zij ergert zich aan onze blijdschap en
weert onzen wensch af met de opmerking
dat er in ons land go-*n vrije universiteit is.
Dat ding, daar in Amsterdam, zegt zij,
is geen universiteit, want het heeft maar
drie faculteiten.
Nu is al van vóór 1880 over deze quaes-
tie gedebatteerd, en door menigen opponent
toegegeven dat tal van rijks-universiteiten
even weinig en ook zeer onvolledige facul
teiten hadden bij hun begin, en onder an
deren de beroemde Leidsche hoogeschool
slechts begon met negen professoren.
In Strikt genomen van Kuyper (Amster
dam J. H. Kruijt, 1880) kan de redactie
op deze punten worden ingelicht.
Wat maakt zij zich met haar nachtschuit
argument belachelijk.
Wij 'Vragen aan De Vaderlander:
Is een blad dat zoo weinig abonné's telt
dat het op sterven na dood is, een blad, of
is het dat niet?
Is het een blad, waaraan ontleent zij
dan het recht om te beweren dat een hooge
school die geen vijf volle faculteiten heeft,
maar toch in bloei toeneemt, niet is een
universiteit
Wij raden de Vaderlander aan het «Protest
tegen reconstructie der geschiedenis" door
dr. Hoedemaker eens te herlezen.
Rechtsgelijkheid tusschen de openbare
en bijzondere lagere school is aanvankelijk
in 1899 bevochten.
Zoo staat er in ons vorig no. Dat „1899"'
was een zetfout; dat heeft do goede lezer
wel begrepen.
Het moest 1889 zijn.
Bij de wet-Mackay is de rechtsgelijk
heid tusschen openbaar en bijzonder onder
wijs aanvankelijk verleend.
Verleend, onder tegenwerking van den
tegenwoordigen minister van binnenland-
sehe zaken en zijn beido ambtsvoorgangers
Goeman Borgesius, Van Houten en Tak.
De leerplichtwet is indertijd aangenomen
door de tweede kamer wegens de afwezig
heid van een tegenstander.
Ook heeft voor die wet gestemd de mi
nister zelf, in zijn qnaliteit van Kamerlid.
Ook heeft dit blijkt nu uit de mede-
deeling van het Neder/. Dagblad voor die
wet gestemd een Kamerlid, die kindsch is
en niet meer wist wat hij deeddien men
om te stemmen nit zijn huis gehaald en
op zijn plaats gezeten een bordje voorge
houden had, waarop het woord «voor" te
lezen stond.
Een ontwerp, op zulk een wijze wet
geworden, kan niet veel zegen brengen.
Het was Vrijdag in do Tweede Kamer
de dag van ieder district zijn trammetje.
Er werd met de tonnetjes gegooid dat
het zoo'n aard had.
Eén tram kreeg zelfs een miljoen.
De goede minister Lely belooft en geelt
ieder jaar aan alle partijen hun nieuwe
lijntjes.
En naar den regel dat «chaque moine
pröcho pour sa paroisse" (het hemd is nader
dan de rok) redevoert elke districts-afge-
vaardigde er op los om het voorgestelde
of nog meer bij zijn medeleden aan te
prijzen.
Zoo heeft men liberale, Roomsche, anti
revolutionaire, radicale en socialistische
trammetjes.
Minister Lely, anders nogal een fanatiek
politicus, anticlericaal, bevordert aller be
langen mot beminnelijke onpartijdigheid.
Terecht merkt de Standaard aan dat hij
dan ook wel eens om Goes mag denken.
Vooral nu er een tram door Schouwen
loopt, mocht Noord-Beveland ook wel eens
bedacht worden. Kreeg het er dan nog een
bootdienst van Colijnsplaat op Zierikzee bij
dan was ook dit deel des .lands verlost uit
zijn isolement; en word het «elk district
zijn trammetje" nog meer bevestigd.
Drankwet, kieswet, ongevallenwet, het
moet alles «herzien" worden.
Noem het herzien, verstellen, lappen,
opkalefateren, het getuigt toch altegaar
tegen den geest en liet gehalte onzer he-
dendaagsehe wetgeving.
Ook dit lap- of verstelwerk brengt zijn
etiket, tevens zijn schaduwzijde mee.
Men kan er van lezen: Markus 2 21.
En niemand naait eenen lap ongevold
laken op een oud kleed; anders scheurt
deszelfs nieuwe aangenaaide lap iets af
van liet oude kleed, en daar wordt een
erger scheur.
Wij zijn niet zonder vreeze voor boven
genoemde ontwerpen, vooral het allerlaatst
genoemde, met 't oog op bovenstaand woord
des Heeren.
Bij de opening der synode van Middel
burg de vorige week heeft dr. Wagenaar,
de kerkhistoricus, in zijne humoristische,
hier en daar ironische toespraak, enkele
historische herinneringen, ingelascht, die
wij gaarne helpen verbreiden. Zij zijn deze:
«Middelburg toch is de stad, waar de
kerke Gods reeds vroeg nog vóór Oranje's
dagen in beginsel gereformeerd werd door
den arbeid onder 't kruis van Geleiu Jan
sen d' Hoorn en Petrus Datheen, en ge
steund door kooplieden, die ver boven Mam
mon Christus kozen, als Salvador de la
Palma en Antoine de Villiers.
Ginds ergens in de lange Giststraat
kwam de kruisgemeente samen en, als ge
door de Sepierstraat loopt en de fraaie
platen, die Jutting voor 't raam hangt, u
wenken, dan betreedt ge de gewijde plek,
waar in een opperzale in alle stilte 't eerste
avondmaal werd gevierd.
Meester Richard leerde onzen vaderen
als psalmen in den nacht de psalmen
vati Datheen. Doch Alva kwam en ver
dreef de leeraars, den zangmeester en de
opzieners allen te zamen. Zij ontvluchtten
noode het lot van de evangelieliefhebbers
Gerard Stoel, Ba,ltlien Cornelisse, Frans
Pieterse, Klaas de Wale en Pieter Schuit,
den kruidenier, die werden opgehangen en
op 't galgenveld, ginds bij 't Arnemuid-
sclie voetpad jaren aaneen bengelden
als galgenaas aan 't smadelijk hout, totdat
eindelijk, eindelp ook Middelburg overging
tot den Prins en 't verbleekte martelaars
gebeente met aandoenlijke plechtigheid ge
borgen werd op 't kerkhof in het graf.
En sedert daagde er voor Gods kerk rust
en bloei. De «handvol koren op de hoogte
der bergen" begon te «ruischen als de
cederwouden op den Libanon" en «de ste
delingen bloeiden als het kruid der aarde."
Toen werden de eerste Provinciale Sy
noden gehouden meermalen te Middel
burg.
Daar kwam de edele Heer Jan van Mig-
grode uit ter Yeere, daar bekleedde de be
roemde Caspar van der Heijde den voor-
zittersstoel, en na zijn heengaan verschenen
opvolgers zijner waardig in den kerkrecht-
kundige Dr. Kimmodoncius, den bijbelver
taler, den catecheet Herman Faukelius, den
zendingsman Antonius Walaeus, den dog
maticus Franciscus Gomarus, den practicus
Willem Teelinck. Vlissingen zond zijn
Gerobulus en Daniël de Dienuit Goes
arriveerden Simon van Oosterzee en Phi-
lippus Lansbergius; uit Schouwen kwamen
Pauli en Brant aanzeilen met ouderling
Adriaan de Hont en Tholen vond ook ein
delijk zijn afgevaardigden in Henric Hen-
ning en Geraet Plateel
Ziet, M. B. dat zijn de nobele figuren,
die Synode plachten te houden, zoolang
de Overheid permissie geven wou. Want
ach, ook de Zeeuwscke kerken geraakten
zoo spoedig in banden en slechts zelden
mochten straks de Zeouwsche kerken in
provinciale Synode vergaderen.
Doorgaans mocht er slechts een Coetus
worden gehouden, d. i. een samenkomst
van de kerken in meerdere vergadering
voor een of ander te voren met bewilliging
der Overheid aangegeven speciaal doel. De
vrijheid, die wij genieten, kenden onze
vaderen niet."
Bij Hatherley (Eerste Fabrieken), even
beoosten Pretoria, is hard gevochten, en
brachten zelfs de Engelschen aan Botha,
lauweren voor diens tactisch, technisch en
strategisch, uit militair oogpunt benijd
baar beleid.
Van den aard en omvang der Engolsclio
verliezen weet men natuurlijk niets, dewijl
geen Boerenberichten inkomen en de En-
gelsche berichten onbetrouwbaar zijn.
Het is echter een bewezen feit dat Botha
Roberts heeft weten te dwingen tot een
aanval onder ongunstige omstandigheden
en tegelijkertijd zorgde dat de aftocktsweg
der Boeren vrij bleef, waarin hij in weer
wil van de verpletterende Britsclie over
macht en fiankaanvallen, gelukkig slaagde.
Botha's heldenfeit wordt slechts geëven
aard door dat van den niet minder dappe
ren De Wet, den convooinemer, die, na
door Methuen, blijkens diens opgeschroefde
medededceiing, algeheel en beslissend over
wonnen te zijn, reeds den volgenden dag
weder een succesvollen spoorwegaanval
volbracht, benoorden de Rhenosterrivier.
Ook zuidelijker in den Vrijstaat veroor
zaakt de beweeglijkheid der Boeren aan
generaal Rundie groote moeite. Tusschen
Senekal en Winburg sneden zij de tele
graaflijn door en naderen steeds Bloem
fontein, waar Steyn zijn manschappen aan
vuurt tot moedig standhouden.
Over hetgeen Bulier doen zal, nu hij
aan de winnende hand is, verkeert men
nog in het onzekere. Zal hij de Boeren
naar Ermelo volgen en vandaar naar Mid
delburg en Machapo-dorp, waardoor hij op
korten afstand van Komatipoort zou zijn
en een einde kon maken aan den toevoer
van Delogoa-baai komendeof zal hij een
leger plaatsen tusschen de Boeren-comman-
do's ten Noorden en ten Zuiden der Vaal,
en daartoe naar Standerton en Heidelberg
trekken
Men rekent op het laatste. Maar wat
geeft het ook, nu immers de voornaamste
plaatsen van Transvaal reeds bezet zijn, de
Engelsche troepen kleiner worden door het
achterlaten van bezettingen en de kansen
der Boeren, in verband hiermede, met den
dag verbeteren.
Baden Powell heeft Rustenburg bezet,
zoodat ook 't westen van Transvaal al meer
in Engelands handen komt.
Gelukt plan tot bezetting van Heidel-
berg door Bulier dan zullen Vrijstaat en
Transvaal geheel gescheiden zijn.
Roberts seint nog omtrent 't jongste ge
vecht bij Eerste Fabrieken, dat liij den
volgenden dag (eerst) te 12 uur bemerkte
dat de Boeren gedurende den nacht al af
getrokken waren, wijl de Engelschen Dia
mantheuvel bezet en de Boeren feitelijk
