NIEUWSBLAD
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
töu lOB. XOOO.
Zaterdag 16 Juni.
jaargang.
VERSCHIJNT
Wed.
S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg-.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Engeland en Transvaal.
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers- 0,02s
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
15 Juni 1900.
Bij de gekeerde krijgskansen in Zuid-
Afrika, waar wij ochter nog niets van
gelooven, heeft dr. Bronsveld in do Stem
men een uitnemend woord gesproken dat
wjj gaarne voor onze lezers overdrukken:
„Vermoedelijk zal in 't gemoed van niet
weinigen twijfel oprijzen aan do kracht
van 't gebed, aan de beteekems van 't ge
loof. Men zal zeggen: eerst Dreyfus en
nu Zuid-Afrika! Waar blijft do overtui
ging, dat er een God is, die recht doet?
Maar God laat zich door ons niet tot ver
antwoording roepen. De Engelschen mogen
zegevieren en jubelen over hun behaalden
triomfdo groote meerderheid dor chris
tenheid wendt zich van hen af, en weet,
dat het oordeel over dit onrecht niet zal
achterblijven.
„Er behoort geen stoutmoedigheid en
geen bovennatuurlijke verlichting toe, om
te protesteeren, dat Engeland het tijdvak
van zijn val is ingetreden. Het moge nog
een tijdlang uitwendig zich staande hou
den, innerlijk is het verderf reeds werk
zaam, dat het ten val zal sleepen. En zijn
val zal groot zijn. Een volk, dat zich een
roof veroorloofde, zooals nu gepleegd wordt
in Zuid-Afrika, zal voorbeeldig worden ge
straft. Men zal „deernis hebben met zijn
puin."
„Heel dat Engelsche koningshuis, waartoe
er behooren wier leven ontsierd wordt
door de schandelijkste ondeugden; heel de
Engelsche adel, die, op enkele treffelijke
uitzonderingen na, even kwistig is in het
verspillen van geld, als karig in het betoon
van nederigheid en liefde; heel die wereld
van handel en nijverheid, die gedreven
wordt door het jagen naar winst en voor
deel; heel die Staatskerk, met haar dub
belzinnigheden en haar doode vormen
heel dat volk, dat geen oog schijnt te
hebben VQor het gruwelijk onrecht, dat
zijn Regeering bedrijft, of den moed mist,
er tegen te protesteerenhet rijpt alles,
of is reeds rijp voor het oordeel. Het
oordeel, dat niet zal worden afgewend
door de liefdadigheid, de offervaardigheid,
de werkzaamheid tot uitbroiding van Gods
Koninkrijk, waarin de Engelschen tot
heden hebben uitgemunt, Mammon zwaait
nu den scepter, het materialisme overheert
alles. Wij zien, wij zeggen het mot diepe
smart."
Wij stemmen er mee in.
Toch kunnen wij niet nalaten te vragen.
Toen de Boeren aan de winnende hand
waren, heeft Nederland voor hen gebeden
Nu zij schijnen te verliezen, behoorde
nu 't geloovig gebed onder ons niet te
verdubbelen
Waar zijn de ASrons en Hurs om de
handen der Mozessen te sterken; en de
Mozessen om te pleiten voor 't arme volk
in zijn woestijn
Professor Molengraaff heeft aan 't be
stuur der Liberale Unie verzocht een
votum dor Unie uit te lokken voor even
redige vertegenwoordiging.
1 Nu tal van liberalen mr. Van Gilse
voorop voor dit eenig rechtvaardige
stelsel van proportioneele vertegenwoordi
ging ijveren, en mr. v. Gilse zelve in het
bestuur der Liberale Unie zitting heeft,
had men mogen verwachten dat van 's
professors wensch notitie ware genomen.
Dit is echter niet geschied.
Het bestuur der Liberale Unie kent zijn
mannetjes wel.
Het weet wel dat velen van die even
redige vertegenwoordiging niets weten
willen, dewijl het dan met hun invloed
gedaan zou zijn.
Zou het daarom mr. v. Gilse incluis
maar gezwegen hebben?
De groote moordenaar, heeft Koningin
Victoria geluk gewenscht met de verovering
van Pretoria.
Een gelukwensch waarmee wij haar van
harte condoleeren.
Zulk een z«?«iwensch lean niet anders
zijn dan een tloelhuAo.
Wie dien heeft, lean er niet goed mee zijn.
Haarlem vierde deze week zijn Erans
Hals feesten.
In de Peuzelaarssteeg, waar Hals het
grootste gedeelte van zijn leven gewoond
hééft-, was een bord aangebracht waarop
het wapen prijkte van het glazenmakers-
gilde St. Lucas.
Te 2 uur arriveerden Donderdagmiddag
de koninginnen, en werden door een geest
driftige menigte toegejuicht.
In tegenwoordigheid van verschillende
Nederlandsclie en buitenlandsche autoritei
ten werd het standbeeld van Frans Hals
door de koningin onthuld en richtte de
heer Krol, president van het comité, een
hartelijke toespraak namens de burgerij,
tot de Koninginnen.
Het voetstuk is geheel van geelachtig
Beijersch graniet. De drie onderste treden
zijn fijn getonchardeerd, terwijl het boven
gedeelte gepolijst is, met de inscriptie in
geel koperen letters »Frans Hals, 1584
1666."
Ter weerszijden van het piëdestal een
vrouwenfiguur in groen brons. Het figuur
links is voorovergebogen en heeft den
rechterarm op de knie en de hand onder
de kin, met een teekenstift in de hand,
«peinzende", de andere uitgestrekte arm
heeft teekeningen in de hand. Het figuur
rechts is ook voorovergebogen en heeft de
beide armen op den schoot, met een tak
bloemen in de handen welke zij beziet.
Op de voorzijde, op dezelfde hoogte, is
aangebracht het wapen van Haarlem met een
palmtak, welke tot aan de inscriptie gaat.
Op de achterzijde zijn geplaatst twee door
vlochten lauriertakken.
Boven op de piëdestal, op de breede
corniek, is het figuur van Frans Hals, ter
hoogte van 2.70 M.
De schilder staat met het linkerbeen
achteruit, het rechter vooruit. In de linker
hand houdt hij palet met penseelen, terwijl
hij de andere naar beneden houdt, met een
penseel in de hand rustende op een vouw-
ezel, gevuld met platen, waarom zijn man
tel is gehangen.
Bij de onthulling van het standbeeld,
sprak H. M. de Koningin enkele woorden
met krachtige, heldere stem te midden
van de diepe stilte, die heerschte.
Het monument werd door den burge
meester namens de gemeente met een woord
van dank aanvaard.
Toepasselijke liederen werden gezongen
een optocht werd gehouden die goed slaagde.
Het concert in de St. Bavo was het in
drukwekkend slot der feesten. Prachtig
klonk het Wilhelmus door de hooge grijze
gewelven in het teere middaglicht, toen
de vorstinnen daar binnenschreden. Een
500 koristen voerden een cantate uit. Solisten
waren de dames Tilly Coenen en Anna
Kappel en de heeren Messchaert en Rog
mans. De heer Ezerman speelde. Een
feestzang aan Frans Hals werd uitgevoerd.
Daarna verlieten Hare Majesteiten het kerk
gebouw. Des avonds was er vuurwerk,
enz. en een recht feestelijke stemming.
Rechtsgelijkheid tusschen de openbare
en bijzondere lagere School is aanvankelijk
in 1899 bevochten.
"Bijna een gansche Kamer, schoon onder
protest van den minister, boekte thans ook
het beginsel der rechtsgelijkheid tusschen
openbaar en bijzondere gymnasia.
Zijn wij zoo gelukkig dat wij ook krijgen
van Regeeringwege gesubsidieerde christe
lijke hoogere burgerscholen, waaraan ins
gelijks behoefte is, dan zullen wij die
rechtsgelijkheid ook vragen op 't gebied
van het middelbaar onderwijs.
Maar nu vragen wij ook rechtsgelijkheid
voor de openbare en bijzonderè scholen
voor hooger onderwijs.
Wij vragen het jus promovendi (recht om
graden te verleenen die aanspraak geven
op staatsbenoemingen) voor de vrije uni
versiteit.
Mocht de tweede kamer ook dat eens op
eon goed achtermiddagje voor malkaar
willen zetten, wij zouden het met verbazing
en dankbaarheid vermelden.
Of liever, niot met verbazing.
Het maakt zoo'n zonderlingen indruk
verbaasdheid te tooncn wannoer men iemand
recht ziet doen.
Maandag houden.
De invloed van alcoholgebruik op Zondag
treedt op Maandag in de fabrieken aan 't
licht in veel verzuim en te laat komen.
Een vergelijking met andere dagen toont
dit aan, zooals ook blijkt uit de onderstaande
cijfers uit 'n groote Duitsche fabriek, waar
nog wel streng het Maandaghouden wordt
tegengaan.
In Maart van 't vorige jaar was dit 't
gemiddelde
Te laat. Verzuimd. Arbeiders.
Maandag 298 560 3760
Dinsdag 174 418 3901
Woensdag 134 364 3949
Donderdag 172 359 3950
Vrijdag 161 366 3944
Zaterdag 161 337 3978
Men ziet, de Maandag wint het verre in
aantal gevallen van te laat komen en ver
zuimen.
Nauwkeurige contróle leerde in vele
plaatsen, dat het drankgebruik op Zondag
daaraan het grootste deel schuld heeft.
Een belangrijke principiëele discussie
over ons strafrecht is de vorige week in
de Tweede Kamer gevoerd, bij monde van
de heeren Lobman en Troelstra,
Plaatsgebrek dwingt ons hot verslag tot
de volgende week te laton liggen.
Ditstel is geen afstel.
Groothertog Nicolaas Fredorik Peter van
Oldenburg is Dinsdag overleden. Hij was
8 Juli 1827 geboren en volgde zijn vader
den 27 Fobr. 1853 in do regecring op.
Hij was in 1852 gehuwd mot Elisabeth,
dochter van Jozef, hertog van Saksen Al
tenburg, uit welk huwelijk twee kinderen
geboren werden August en George Eerst
genoemde, geboren 16 Mei 1853, volgt hem
op; hij is in 1877 gohuwd met Prinses
Elizabeth, dochter van Prins Frederik
Karei van Pruisen en Maria Anna van
Anhalt.
Uit het leven van den overleden groot
hertog dient nog het volgende gemeld
Nadat do hertogdommen Sleeswijk en
Holstein' in 1864 van Denemarken waren
gescheiden, deed de Czaar afstand van do
erfelijke aanspraken van het huis Gottorp,
ten gunste van groothertog Peter, en deze
deed vergeefs moeite om zijn aanspraken
te Berlijn en teWeenen erkend te krijgen.
Bij het verdrag van 27 September 1866
deed hij op zijn beurt er weer afstand van
aan Pruisen, maar kreeg als vergoeding
een district (het ambt Ahrensböck) en een
miljoen thalers. Toen de Noordduitsche
Bond en later het Duitsche Rijk gevormd
werden, sloot hij er zich onvoorwaardelijk
bij aan.
Na de door Roberts en Buller behaalde
voordeelen staat de positie nu zoo:
Roberts is in Pretoria. In het Westen
van Transvaal is Plumer nabij Rustenburg
en Hunter nabij Klerksdorp. Daar echter
langs dien weg ook geen berichten van
Roberts doorkomen schijnen er tusschen
hen en Pretoria nog Boerencommando's te
zijn. Ten oosten van Roberts staan er
Boeren op de Delagoa-lijn te Hartherley
en ten zuidoosten bij Heidelberg. De lijn
van Heidelberg naar den Langsnek is in
handen van de Boeren, behalve het uiteinde
dat nu pas door Buller is genomen. Be
zuiden die lijn ligt het oostelijke stuk van
den Vrijstaat. Dat is in handen der Boe
ren tot een lijn die noord-zuid loopt
van Villiersdorp over Frankfort, Reitz
on Bethlehem naar Ficksburg. Tegenover
die lijn staat een Engelsche lijn, welke
van Heilbron over Lindley, Senekal en
Ilammonia naar Ladybrand loopt. In laatst
genoemde plaats of daar in de buurt staat
generaal Chennside met de derde divisie,
in Ilammonia staat generaal Rundie met
de zestiende en zeventiende brigade, bene
vens Brabants bereden Kapenaars, te Sene
kal staat de brigade-Clements, te Lindley
de militie en de yeomanry van generaal
Paget, tien mijlen ten zuiden van Heilbron
staat Methuen en in Heilbron zelf Colvile
met de Hooglanders-brigade. Ten westen,
dus achter deze Engelsche lijn loopt de
spoorlijn van Bloemfontein over Kroonstad
naar Pretoria. De Boeren die bij Roodewal
zijn opgetreden, 25 mijlen bewesten Heil
bron, moeten dus door de Engelsche lijn
zijn heengebroken.
In Kroonstad staat generaal Knox met
de dertiende brigade, en te Bloemfontein
voert Kelly-Kenny hot bevel. Het zuiden
en westen van den Vrijstaat schijnt zich
voorloopig stil te houden. Doch ten westen
daarvan, in Griqualand, heeft Warren de
handen vol om zich de opstandelingen van
't lijf te houden en te zorgen dat zij niet'
aan de lijn De AarKimberleyMafeking
raken, die de communicatie vormt van
Hunter.
Doordien het in dit ontzaglijke gebied
zoo moeilijk voor de Engelschen is om ge
sloten lijnen te trekken, zal het nog vaak
kunnen gebeuren dat de Boeren doorbreken,
zelfs in een streek waaruit' hun hoofdlegers
zijn verdwenen.
De Boeren hebben bij Hatherley goede
stellingen. Dat Hatherley is geen dorp,
maar een groote fabriek van sterke dran
ken en eau-de-cologne, ongeveer 13 kilo-
moter van Pretoria. Er is daar, ter wille
van het drukke handelsverkeer, een station
van den Nod Zuid-Afrikaanschon Spoorweg.
De plaats ligt aan een bocht van de
rivier de Pienaar, dicht bij de steile oevers.
Do groote wog van Pretoria naar Middel
burg loopt hier ook voorbij, door een
langwerpig dal.
Tegen de berghellingen liggen zijn hoe
ven, waarvan de „Wilgenhoeve"de schoonste
en voornaamste is.
De gronden van die hoeve, waar zilver
houdend erts wordt gevonden, strekken
zich tot aan de rivier uit. Duizend Meter
naar het Zuiden, en veel hooger, staan het
woonhuis en de andere gebouwen, tusschen
hooge eucalyptus-boomen.
Vóór het huis is een boomgaard, van
hooge muren omgeven, en ook door prik
keldraad beschermd, evenals de velden,
die zich ver uitstrekken in het dal.
De plek moet zeer geschikt zijn voor
eene tijdelijke verdediging van do spoor
lijn en den straatweg naar het Oosten,
ofschoon eene omtrokkende beweging naar
het Noorden en naar het Zuiden wel mo
gelijk en waarschijnlijk is.
Maar de Britten zouden er geene stel
ling voor hunne artillerie kunnen vinden
buiten bereik van het geweervuur der
Boeren, en zonder geschut is het niet mo
gelijk de hooge muren van de fabriek en
de gebouwen van de Wilgenhoeve te nemen.
De lange muren met prikkeldraad zijn
reeds als goede verweermiddelen aanwezig
en kunnen even gemakkelijk bezet als ver
sterkt worden.
De Pienaar is voor groote troepenafdee-
lingen, vooral voor artillerie en ruiterij,
meestal niet gemakkelijk over te trekken.
Maar de waterstand zal er thans, in den
winter, wel laag zijn.
Buller is te Volksrust aangekomen. Hjj
trok door Charlestown en kampeerde bij
Langsnek. De tunnel bleek niet ernstig
beschadigd en zal Zondag reeds in gebruik
genomen kunnen worden.
De stad en het district Wakkerstroom
hebben zich overgegeven.
Ton oosten van Pretoria hebben dagelijks
scherpe gevechten plaats. Volgens telegram
van Roberts heeft Botha met een handje
vol Boeren Dinsdag den ganschon dag
tegon de Engelsche overmacht weten staando
te houden. Hij wist op do beide flanken
het doordringen der cavalerie te beletten
doch een frontaanval met overmacht kon
hij ten slotte niet weerstaan. De Boeren
trokken af in geregelde orde.
Dit bericht heeft de gemoederen in En
geland weer wat gekalmeerd. Maar nog
meer gerustgesteld werden zij daar door
't bericht van Roberts dat men zich over
de veiligheid van het Engelsche leger in
Zuid-Afrika niot ongerust behoefde te
maken.
Nota bene! Het machtige Britscho leger
van 230000 man behoeft niet te vreezen
voor de 25000 ongedisciplineerde Boeren,
zonder bajonetten, lyddiet of cavallerie
Zou men zich niet schamen over zijn on
gerustheid en over de geruststelling?
Maar gerust of niet, de oorlog is met
Pretoria's verovering niet uit; en de Vrij-
staters opereeron in hun land bepaald heel
gelukkig; terwijl Botha de bewondering
des vijands trok door zijne juistheid van
blik en leiding.
Methuen heeft eindelijk weer van zich
doen hooren. Roberts is grootelijks onge
rust voor hem geweest. Hij heeft zich
zelfs „gehaast" hem versterkingen te zen
den. Na een benauwde twee dagen kon
Roberts seinen dat Methuen, door Kitche
ner gesteund, een volkomen overwinning
behaalde op De Wet
Daar 't bericht echter niets meldt om
trent verliezen dor Boeren, zullen wij over
de volkomenheid dezer overwinning maar
niet twisten.
Dit is zeker dat daar ter plaatse do
Boeren het Derby's bataljon gevangen na
men en voor ongeveer een miljoen gulden
aan kleederen, 3500 uniformen, handschoe
nen, schoenen, lakens, lyddietbommen en
eon maxim buit maakten en verbrandden.
Roberts heeft aan de Engelsche overheid
te Kaapstad nu officieel er van kennis ge
geven, dat 151 officieren en 3500 minderen,
gevangenen in de handen der Boeren, vrij
gelaten of (bevrijd) werden, toon hij in
Pretoria kwam.
Het aantal, dat de Boeren hebben mee
genomen, wordt opgegeven als 900, maar
andere berichten spreken nog van 1600,
volgens Daily News moest kolonialen. Blijk
baar willen de Boeren iets in do hand heb
ben, als men het den «rebellen" aan do
Kaap wat lastig maken mocht.
Ten slotte nog de mecledeeling dat
Schreiner in Kaapkolonie dan toch van 't
staatstooneel verdwijnen zal,
Het heele ministerie nam zijn ontslag,
en de vorming van een nieuw ministerie,
natuurlijk geheel Engelsch gezind, is aan
zijn voorganger, Gordon Sprigg, opgedra
gen, het hoofd der Engelsche oppositie in
de wetgevende vergadering.
Schreiner had in den Volksraad slechts
een meerderheid van 5 stemmen en dat
op de 95 leden. N11 er enkelen hem af
vallig wierdon, is 't te voorzien dat alle
maatregelen van Sprigg tegen de „rebel
len" door den Volksraad zullen worden goed
gekeurd.
Of Schreiner niet beter had gedaan reeds
bij 'tbegin van den oorlog- heen te gaan?
Hij hoeft 't goed bedoeld hij wilde zoo
veel mogelijk verzachten en voorkomen
en daardoor bevredigde hij noch de jingo's
noch de Hollanders.
Hij wilde de geit en de kool vervoeren
doch vergat dat dit op vernietiging van de
kool moest uitloopen.
Intusschen, nu hebben Engelschen en
Hollanders hun zin. Eerstgenoemden om
dat zij nu baas zijn, de laatsten dewijl zij
hopen dat de verscherpte maatregelen steeds
meerderen naar den kant der Boeren drij
ven zullen.
