NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND
gö. toei9oo.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ilinsdag 12 Juni.
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg-.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
FEUILLETON.
Engeland en Transvaal.
VERSCHIJNT
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers- 0,02s
UITGAVE DER FIRMA
EN VAN
van I5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Aan treurenden.
Zalig zijn zjj die treuron, want zjj zul
len vertroost worden.
Wil do wijnstok vruchten brengon,
Snijdt dan steeds zijn ranken fijn.
Eerst zal hij wel tranen plengen,
Daarna echter vloeit de wijn.
De vorige week zijn door de Tweede
Kamer belangrijke beslissingen genomen.
Haar was ter behandeling aangeboden
een ontwerp tot wijziging in onze wet op
het Hooger Onderwijs, teneinde don
toegang der Zuid-Afrikaansehe studenten
tot de Rijks-Universiteiten gemakkelijker
te maken.
Hiervan maakte de heer Lohman gebruik
om voor onze vrije gymnasiums hetzelfde
recht te verkrijgen, wat de Staats-gymna-
siums hebben, namelijk om een getuig
schrift van bekwaamheid voor do universi
taire studiën te mogen uitreiken.
Dat recht, de Tweede Kamer gevoelde
dit, kon nu moeilijk worden geweigerd,
waar men het aan dorgelijko inrichtingen
in het Buitenland, met het oog op onze
Transvaalsche studenten, wilde toekennon.
Het voorstel daartoe werd dan ook mot
groote meerderheid van stemmen aangenomen.
Slechts vier liberale stemmen waren er
tegen; onder hen was de minister-afge
vaardigde Goeman Borgesins.
Op het gebied der examens derhalve
volkomen rechtsgelijkheid, eindelijk, toe
gestaan.
Jarenlang heeft de heer Lohman en heeft
de antirevolutionaire partij voor die rechts
gelijkheid op gebied van het Hooger
Onderwijs gestreden.
Thans wierd ze toegestaan.
Zoo ziet men wat principiëele oppositie
vermag.
De aanhouder wint.
De gestadige drup holt den steen uit.
Met dezen triomf onzer beginselen wen-
schen wij don heer Lohman geluk.
Zij 't een eerste stap tot de volkomen
rechtsgelijkheid.
Immers de neutrale, of liberale? Staats-
Gymnasiums worden nog altijd finantiëel
boven de vrije, Christelijke Gymnasiums
sterk bevoorrecht.
Rechtsongelijkheid derhalve nog op een
zeer belangrijk punt; de dubbeltjes.
Laten wij blijven strijden voor vrijheid
IN DEN VRIJSTAAT.
De heer dr. Kakebeeke beschrijft een
avontuurlijken tocht, dien hij op last van
den President in gezelschap van twee
anderen, door het bezette gedeelte van den
Vrijstaat heeft gedaan oin de burgers op
nieuw tot den strijd op te wekken, procla
maties van president Steyn te verspreiden
en eenige verraders te arresteeren. Aan
zijn verhaal ontleenen wij het volgende:
27 Maart waren wij, drie jnan, dicht bij
Petrusburg; onderweg hadden we voort
durend geruild van paarden om toch maar
vooruit te komen. Die ruiling, waatoe wij
dikwijls velen met de vuist, het geweer
en revolver moesten dwingen, bezorgde
ons veel moeite.
Petrusburg was Engelsch met een magi
straat en een paar konstabels, zooals dat
in een fatsoenlijk Engelsch dorp behoort.
We hielden krijgsraad en Brazelle een man
die geen vrees schijnt te kennen, oordeelde
dat 3 Mausers wel tegen 2 konstabel-revol
vers konden vechten. Vriendelijk lokten
ons de tenten van de Hollandsch-Indische
ambulance toe! doch we mochten hun neu-
trliteit niet schenden en zoo reden we maar
de hoofdstraat in. Bij het eerste huis
stuift een man op ons af, nl. de Klerk,
diezelfde die dank zij de handigheid van
Brazelle thans te Kroonstad tot 2 jaar
en rechtsgelijkheid op alle punten van het
onderwijs, zoowel wat het lager als het
hooger onderwijs betreft.
Nog een belangrijke beslissing op het
stuk van het Hooger Onderwijs is Woens
dag door de Tweede Kamer genomen.
Tot nog toe mocht, gelijk men weet,
het schoolgeld voor do gymnastums, die
van Staatswege gesubsidieerd worden, niet
hooger dan f100 'sjaars zijn.
Ook dit zal veranderen. Voortaan zul
len de gemeentebesturen meer dan f 100
mogen heffen, mits zij een evenredig school
geld invoeren, dat niet boven den kosten-
den prijs mag gaan en voor de laagste
klasse van schoolgeldheffing benedon de
f100 moet blijven.
Ook deze beslissing zal nu kunnen mede
werken tot meer sociale rechtvaardigheid.
Laten onze gemeentebesturen er eens
over denkon of ook voor het lager onder
wijs niet hot billijksto stolsel wezen zal
dat der evenredige schoolgeldhoffing.
Dit moot op middelbaar- maar ook op
lagor-onderwijsgcbied alzoo wezen.
Eon dominó over zijn collega's.
Ds. v. d. Borg v. Eysinga, hervormd
predikant te Zutfen, heeft blijkens een
verslag in de (liberale) Zutfensche Courant
in een protestvorgadering der Zutfensche
stoelenmakers, deze menschen „gewezen op
do noodzakelijkheid van arbeiders-organi
satie op hot standpunt van den klassen
strijd," en verder: „om niet te rade te gaan
met den pastoor of met geestelijke adviseurs
daar deze toch de dienaren van het kapitaal
toaren."
Wat een predikant straffeloos zooal niet
zoggen kan. Natuurlijk is hij sociaal
democraat.
Het voornemen der regeering om een
nieuwe ongevallenwet in te dienen, treedt
in te eervoller licht, waar het liberale
regeeringsblad Het Vaderland gesproken
had van «de bedonkelijkste crisis waar
aan nog ooit onze staatsinstellingen heb
ben blootgestaan en (waardoor) onze jeug
dige Koningin voor eene haast onoplosbare
moeilijkheid is gesteld".
Of heeft mogelijk dat blad onder don
eersten indruk ietwat te hard geschreeuwd?
Te Roermond is overleden dr. W. Everts,
lid der Tweede Kamer, oud-directeur der
r. k. scholen te Rolduc, oud 73 jaren.
harde pad is veroordeeld wegens hoogver
raad. Dit sujet deelde ons mede dat Voigt
op zijn (de K.'s) paard zat, er ontstond een
twist, die eindelijk door dr. Matthiclus werd
bijgelegd. We gaven de Klerk verzekering
dat hij uitbetaald zou worden. We roden
verder.
Angstig keken de dorpelingen ons aan.
Een ander doel van onze zending was de
verstrooiing van proclamaties van president
Steyn. Deze proclamatie in krachtige woor
den gesteld, wees de Yrijstaters op hunne
plichten tegenover hun land en landge-
nooten, hield eenige woorden in over de
proclamaties van Lord Roberts en dreigde
een ieder, die zonder noodzaak zijn wapens
afgaf met de straf van hoogverraad.
Niemand in het dorp durfde eerst de
proclamatie aan te vatten. De magistraat
en zijn handlangers werden schuw en
vertoonden zich niet. Toen kon ik mijn
lust niet bedwingen om naar mijn landge-
nooten in de ambulance te rijden, en ter
wijl ik eenige gezellige oogenblikken door
bracht bij ,drs. van Kerckhoff en Buning
en hunne assistenten, spraken Brazelle en
Voigt de bewoners van het dorp toe. Ge
lukkig dat wij goede berichten van Brand-
fort en Veertienstroomen konden brengen.
De gezichten verhelderden en zelfs de
patiënten werden er beter van. Zij zaten
allen als het ware gevangen te Petrusburg.
Wij vonden een vertrouwbaar persoon die
op zich nam commandant Visser in kennis
te stellen met de proclamatie en in de
Van het hierboven aangenomen amende-
ment-Lohmann ten gunste der bijzondere
gymnasia kan weldra gebruik gemaakt
worden door de gereformeorde gymnasi
ums te Kampen, Amsterdam en Zetten; en
door do r. k. gymnasia te Katwijk, Roer
mond, Rolduc, Amsterdam en Nijmegen.
Benjamin-af.
De jongste onder de Kamerleden de
heer Ketelaar is Vrijdag jongste-op-één
na geworden, door do beëediging van het
nieuwe lid voor Deventer; mr. Marchant.
Deze laatste toch is geboren 12 Febr.
1869 en dus ongeveer een jaar boven den
grond wottelijken minimum-leeftijd voor het
Kamerlidmaatschap.
Hollandscho Onderwijzers
in Transvaal.
Bij den heer H. J. Emous, lid van het
Christelijk Nationaal Boeron-Comité en te
vens lid van het Comité voor hot uitzenden
van Ilollandsche onderwijzers naar do Z.-A.
Republiek, is van den consul-generaal dor
Nederlanden te Kaapstad, den heer B. H.
de Waal, een schrijven ontvangon, waaraan
het volgende is ontleend;
«Door tnsschenkomst van de «Bank of
Africa" ontving ik gisteren voor rekening
van het Christelijk Nationaal Boeren-Comité
200 p. s. Reeds heden vond ik aanloiding
daarvan 50 p. s. bij te dragen voor kleeren,
hoeden, schoenen, dekens en andere zaken,
door het cchnité en mij verstrekt aan de
gewonden en zieke krijgsgevangenen in het
hospitaal te Wijnberg. Daar liggen onge
veer zestig man, waarvan eenige zeer zwaar
gewond zijn. U zult het mij, met het oog
op mijne druitke werkzaamheden, niet euvel
duidden, waaneer ik omtrent een en ander
niet in verdere details treed, maar toch
wil ik u een gesprek mededeelen, dat ik
Zaterdag j.l. in datzelfde hospitaal had
met zekeren Van dor Merwe, een Boer uit
de buurt van Klerksdorp, die zwaar ge
wond is en een schot door zijn liezen heeft,
waaraan hij veel pijn lijdt.
Het gesprek liep over hetgoon Holland
on do Hollanders voor hon gedaan haddon
v. d. M. vertelde mij toen, dat hij het er
nog juist oen paar dagen to voron met
zijne lotgenoofen over gehad had, dat hij
toch hoopte, dat als de Engelschen hun
land namen, zij hunne Hollandsche scholen
on onderwijzers zonden kunnon behouden.
«Daar hij hom in do buurt hadden zij
buurt van Petrusburg to zullen komman
deeren. En verder ging de tocht weer
het zuiden in naar Fauresmith. Brazelle,
die, sukkelde met zijn paard, reed naar een
plaats om een ander te kommandeeren. Daar
het donker werd konden we elkaar niet
terugvinden en zoo bleven we afgescheiden
van elkaar in het district werken. Den
volgenden morgen dicht bij Rietrivier kre
gen we door een kaffer een ongeteekend
briefje van Brazelle's hand dat de Engel
schen in groote getallen oprukten van het
dorp Fauresmith naar Koffiefontein.
Dit bericht haalde een leelijken streep
door onze voorgenomen plannen. Wel
hadden we reeds rechts en links verspreid,
maar het leek dat thans een einde gekomen
was aan ons rustig werk. 's Nachts reden
we, Voigt en ik, naar een afgelegen plaats
aan de Rietrivier en den volgenden morgen
nog iets verder. We zaten daar 's mor
gens half zeven dicht bij een plaats, toen
we plotseling een afdeeling Engelschen
over een nekje zagen aankomen en van
twee andere kanten evenzoo. Goede raad
was duur. Te paard er tussohen uit scheen
onmogelijk. Toen brachten we onze zadels,
met tasschen en geweren enz. in een sloot
en liepen hard naar Rietrivier, doorwaadden
deze en verstaken ons in de bosschen. De
eigenaar van de plaats waar we dichtbij
afgezadeld hadden stak een witte vlag op.
Van uit onze schuilplaats zagen we alleen
die vlag en het bovenste gedeelte van het
huis. 's Middags 4 uur woei de vlag af,
een Hollandschen meester uit Wolmarans-
stad gekregen; zijn naam is ook «Meester"
(de man is onder de krijgsgevangenon on
nu te Simonsstad); die had zijn jongste
kind in vijf maandon meer geleerd, dan
het oudste in twee of drie jaar op do Engol-
sche school geleerd had.
«Zij hadden gewild, dat de meester thuis
zou blijven, maar er was geen houden aan
geweest; do meestor moest ook medevechten.
Bij mijn eerste bezoek aan de krijgsge
vangenen zal ik den meester het verhaal
doen. Het deed mij goed het van den
armen lijder te hooren en het zal u ook
wel aangenaam zijn."
Do goudstad en de hoofdstad zijn thans
beide door Roberts bezet.
Eenige Engelsclie officieren zochten en
hadden reeds een onderhoud met mevrouw
Kruger, om wier woning thans in plaats
van twoe Boeren, twee tommey's heen en
weer wandelen.
Ruim honderd officieren, te Pretoria ge
vangen zittend, nu waarschijnlijk, alvorens
te vluchten, door Kruger op hun eerewoord,
van niet meer tegen de republieken te
vechten, vrijgelaten, zijn door de overwin
naars «gevonden". Ook zijn de Engelsclie
soldaten, op 900 na, door Roberts «bevrijd".
De 900 zijn te Nooitgedacht door de Boeren
vastgezet; zij waren reeds bevorens Roberts
komst «in veiligheid gebracht".
De Engelschen behalen in Transvaal voor
deden dit moet worden toegegeven. Doch
in Vrijstaat en Kaapkolonie krijgen zij het
taai.
De Vrij staters hebben in het noorden
tweeduizend man en zes stukken geschut.
Om te beginnen hebben zij de telegraaf
lijn bij Roodewal ten Noorden van Kroon
stad, afgesneden, zoodat Roberts niet meer
in directe telegrafische gemeenschap staat
met zijn basis.
Zij zullen er nu verder ook wel voor
zorgen, dat het verzenden van levensmid
delen, ammunitie en al de verdere benoo-
digdlieden, die een groote legermacht, als
die onder Lord Roberts, noodig heoft, öf
geheel tegengehouden, of tenminste ver
traagd wordt.
De generaals Kelly-Kenny, Walker, War
ren, French zullen nu do handen vol krijgen.
Eerstgenoemde zond bereids versterkin
gen naar Kroonstad. Walker was zelfs
genoodzaakt troepen uit Kaapstad naar den
doch wij dachten dat zij afging, omdat de
Engelschen weg waren. Ik reik mijn met
gezel de hand, zing mijn hoogste lied en
stel voor onzo nog natte kleeren in de
zon te drogen en er een bad te nemen.
Na verrichting van deze werkzaamheden
klimmen we op den rivierwal en bespeuren
door de eigenaardige ligging van liet huis
nog niet dat het tot een rustoord voor de
Tommies is geworden. Vlak bij het huis
aangekomen staan we plotseling tegenover
een zee van khaki's. Mijn revolver schoof
ik oogenblikkelijk hoog onder mijn baatje,
en loop met een onnoozel gezicht het huis
in. 4 Tommies dachten nog een oogenblik
ons te ondervragen, maar lieten ons door.
Ze verschrokken zeker van ons loaferachtig
kostuum. We zaten binnen, maar niet op
ons gemak. Al meer en meer Khaki's
komen aangereden en tot overmant van
ramp zadelt de generaal Clements af
vlak bij onze verborgen zadels (onze nog
overige proclamaties waren door onze over
haaste vlucht daarbij, doch alle andere com-
promitteerende documenten waren in onze
zakken). De positie was netelig. In het
huis blijven konden we moeilijk zonder den
bewoner in de oogen der Engelschen te
compromitteerenonze zadels bereiken kon
ook niet. Gelukkig werd het donker. Voigt
en ik dachten er over ons over te geven,
maar de vrees dat zij ons met onze doku-
menten zouden beschouwen als spionnen,
die behoorden gefusileerd te worden, deed
ons anders besluiten. We gingen omtrent
Vrijstaat te sturen. Warren die zoo mooi
opschoot met de Kapenaars, moest in allerijl
om versterkingen vragen, teneinde te voor
komen dat de opstandelingen in Griqnaland
hem de baas worden.
De oorlog zal derhalve vooreerst nog niet
uit zijn. Én wanneer de Boeren eenige
voordeelen kunnen behalen, zullen zich
wel meerderen bij lien aansluiten.
Roberts en Buller zullen dan een ge
deelte hunner troepen naar die plaatsen
moeten zenden, om daar met de troepen
der bovengenoemde generaals samen te
werken.
Buller kan daartoe geen anderen weg
nemen dan langs het zuiden om, over Dur
ban of Oost-Lonilen en dat kost tijd. En
dat alleen reeds is voor de Boeren veel
gewonnen.
Het is te hopen dat zij nu in staat zullen
blijven den vijand afbreuk te doen en do
communicatie af to snijden, hetgeen Lord
Roberts in een hoogst onaangename positie
zal plaatsen en tovens demoraliseerend wer
ken moet op de Engelsclie troepen, terwijl
het weer nieuw leven geeft aan de bond-
genooten, zoowel ten Zuiden als ten Noor
den van de Vaalrivier.
Een geheimzinnig bericht dat Buller en
C. Botha een wapenstilstand van drie dagen
zouden gesloten hebben, eisclit bevestiging.
Men vraagt zich af waartoe zulk een wa
penstilstand wel zou hebben moeten dienen.
Wel verklaart zich het bericht van Buller
dat hij de stellingen van Langsnek be-
lieerscht. Natuurlijk, de Boeren zullen
ingezien hebben dat 't beter is, vóór de
gelegenheid daartoe hun afgesneden wordt,
naar het Lijdenburgsche de wijk te nemen,
en zoo vond Buller gelegenheid het door
hen verlaten of ontbloote gebied te bezet
ten; zooals hij indertijd Ladysmith «ont
zette" bij gebrek aan belegeraars.
De krijgsgevangenen door de Boeren
bij Lindley gemaakt, zullen nu ook wel
spoedig worden «bevrijd".
Hot zal noodig worden dat de Boeren
nu verder geen krijgsgevangenen meer
maken. Doodschieten of loslaten op eere
woord, en dan bij vernieuwde gevangen
neming doodschieten schijnt do door de
omstandigheden geboden taktiek te zullen
moeten worden.
De bezetting van Pretoria is echter nog
geen bewijs dat veel grondgebied door de
Engelschen bezet is. Daartoe is Transvaal
te uitgestrekt. De afstand van do hoofd
stad tot de oost- en noordgrens bedraagt
onderscheidenlijk ongeveer 400 en 450
7 uur uit het huis en gezelsden een beetje
op den stoep. Liepen toen langs de schild
wachten naar de veekraal, net doende of
wij de bewoners van de plaats waren en
toen naar de stroohut van het volk en zoo
geraakten we buiten de wachten. We
gingen toen met een grooten bocht om het
Engelsclie kamp heen en liepen de Riet
rivier langs (rivier op). Eindelijk kwamen
wij bij dichte bosschen en gingen daar
slapen, of liever trachtten te slapen, want
de kou en honger, we hadden geen stukje
kombaars of kost bij ons, kwelden ons zeer.
Tegen dagbreek zochten we een nog
veiliger plek vlak aan de rivier in een dicht
kreupelbosch. Omtrent 11 uur voormid
dags hoorde ik hoefslagen en kort daarop
passeeren ons twee van onze beminnelijke
vijanden. De hoeren waren in druk gesprek
en hadden geen oog voor die bandieten,
wier opsporing het waarschijnlijke doel van
hun tocht was. Dat was weer voorbij.
Edoch om 2 uur hooren we plotseling men-
schelijke stemmen. Deze kwamen van twee
voetgangers en 1 paardenruiter die blijkbaar
ook al op mensclienjacht uit waren. Daar
klinken schoten en de kopjes en hooge wal
len van de rivier daveren van de echo's.
Toen dit schieten een half uurtje heeft
aangehouden, stappen de drie op en loopen
en rijden vlak langs de rivier in onze
richting. Die kerels hun oogen moeten be
paald tijdelijk gestoord zijn geweest, want
anders hadden ze ons moeten ontdekken.
De ruiter passeerde mij op twee tree, een