NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND,
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
BERICHT.
So. 97. 1900.
Zaterdag 19 Mei.
VERSCHIJNT
P. P. D'HUIJ, te Middelburg1.
PRIJS DER ADVERTENTIEN
Bij dit Nummer behoort een bijvoegsel,
Alle stukken de Redactie van ons
blad betreffende gelieve men te
adresseeren „JBureau De Zeeuw",
Goes.
Advertentiën en abonnementsop-
gaaf te zenden voor Middelburg
aan dhr. F. P. D'HUIJ te Mid
delburg, voor alle overige plaat
sen aan: firma Wed. S. J. DIJ
JOJSGF- VEli WIJST te Goes.
Voor zaken de administratie be
treffende wende men zicli tot
dhr. C. ORAJSJJJ Lste Goes.
Isolement en samenwerking.
Engeland en Transvaal.
dl©
14.c |»a^gaitg.
ELKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers- 0,02s
UITGAVE DER F.IRMA
Wed. S. J. DE JONGE-VERWEST, te Goes
EN VAN
van 15 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 15 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Groen van Prinsterer heeft herhaaldelijk
betuigd dat in zijn isolement zijn kracht
lag.
Zijn gevleugeld woord heeft bij verkie
zingen, tot zelfs in den jongston tijd, her
haaldelijk dienst gedaan. Nooit is de an
tirevolutionaire partij zoo mot eenig woord
om de ooren geslagen als met dit goed
bedoelde, slecht begrepen, misbruikte, ge
radbraakte woord van haar stichter.
Isolement kan beteekenen op zichzelf
staan, atgeschoiden, los van anderen, gelijk
een eiland (isole) in zee of geïsoleerd
zooals oen isoleertoestel bij natuurkundige
proeven werkt. Of ook in de wereld der
denkers en der staatkundige partijen zich
terugtrekken als Simon de Stylist, die
zjjn woning bouwde op een paal en er niet
uitkwam, dan om zijn voedsel te zoeken.
Niets van dit alles heeft echter Groen
van Prinsterer bedoeld.
De oud-liberale partij, bij monde van den
minister Thorbecke, vatte het woord zoo
op dat de antirevolutionaire partij moest
zijn een stille partij en dusdoende spelen
in de kaart harer tegenstanders.
Thorbecke voegde, in de Kamerzitting
van November 1851 Groen toe: „Waart
gij eene stille partij, die enkel zocht God
op hare wijze te dienen, men zou, al hield
men uwe meoningen voor dwaling, u eer
biedigen.
Waarmede deze liberale staatsman zeggen
wildeHielt gij uwe beginselen voor u
m de binnenkamer, en kwaamt gij er maar
niet mee op do publieke markt, wij zou
den u kunnen dulden.
Waaruit logisch volgen moet dat Groen
ae liberalen stil moest laten begaan, zich
niet tegen hunne beginselen verzetten, om
ten slotte, door hen niet te bestrijden, hun
juist steun te bieden in hun heilloos
pogende natie te ontrekken aan den in
vloed van Gods Woord.
Zo0 iets is echter in Groen van Prin
sterer nooit opgekomen. Hij heeft er zijn
loven aan gewijd om hen tot het einde in hunne
beginselen te weerstaan, ook bij de grootste
eerbiediging van de personen.
Hoe hij in dien strijd tegen het libera
lisme, bondgenootschappelijke aanraking,
ook met Roomschen en zelfs liberalen,
voorzoover enkelingen onder hen met
name Allard Pierson zich tegen hetzelve
verzetten, gezocht heeft, hebben wij meer
malen in herinnering gebracht.
Wel een bewijs dat isolement bij hem
niet beteekende op zichzelf te gaan staan.
Het Hollandsck woord, voor isolement,
was bij hem zelfstandigheid, beginselvast-
Jn. onze beginselvastheid, of zelf
standigheid, als partij, ligt onze kracht.
Beginselvastheid, doordat wij ons niet
als goederenwagens aan eenigen liberalen
conservatieven trein laten aanhaken.
Zelfstandigheid, doordat wij bij iedere
eerlijke samenwerking niet ophouden de
eigen vlag te vertoonen.
Geen fusie, dat wil zeggen, geen opgaan
in eenige partij, zoodat wij als partij on
herroepelijk zoek raken zouden.
Maar confederatie, dat wil zeggen sa
mengaan op vast accoord, met behoud van
eigen zelfstandigheid en mot geen andere
bedoeling dan beurtelings met deze en
mot geono partij zich tegen do ander op
te maken, hoogstens op gemeenschappelijke
leus, doch in elk geval met eigen motief-
en program van beginselen.
Niet anders bedoelde het de tegenwoor
dige leider onzer partij toen hij op de
laatste Deputatenvergadering aanprees ee-
nerzijds samenwerking met Rome om tegen
hot actief-Liberalisme voor de Christelijke
belangen op te komen, on anderzijds sa
menwerking met de actief-Liboralen 0111
tegen Rome do individuüele vrijheid en do
zelfstandigheid van den Burgerstaat te ver
dedigen.
Al naardat do tijdsomstandigheden on het
landsbelang dit noodig maken zouden.
Hot ligt dan ook voor de hand. Indien
wij als staatkundige partij de lijnen dui
delijk trokken, en kleur bekennen op alle
hoofdpunten, behoeven wo voor fusie (sa
mensmolting) niet te vreozcn.
Maar omgokoord, indien wij niet leven
uit ons isolement, dat wil zeggen, wanneer
wij or niot oen eigen program van bogin-
selen op na houden, waaraan wij ons hou
den, dan bobben wij ons politiek doodvon
nis gotcekond, en gaan wij 't gevaar tege
moet dat wij door oen dor partijon, of door
oen allegaartje van partijon worden opge
slokt.
In dien maalstroom is dan ook een doel
onzer partij van 1866 tot 1871 moe afge
doold geweest. Doch zoo krachtig was het
verzot van Groen v. Prinsterer hiertegen
dat hij zelfs zijn uitnemenden bloedverwant
v. Wassenaer, bij diens aftreding in het
kiesdistrict Leiden met oen op dit punt
hem meer geestverwante candidatuur be
streed.
In hot drietal v. Otterloo, Keuchenius,
Kuyper, door Groen over 't ganscho land
aanbevolen, was deze Nederlandsche, echt
anti-revolutionaire gedachte van het nood
zakelijk vasthouden aan de beginselen als
belichaamd, en de christelijk gereformeer
den, met namo de oude Bummelkamp,
Donner, Diemer en Littooij, gingen hierin
onvoorwaardelijk met den leider mee.
En waar wij nu het voorrecht hebben
van de toenmalige Groenianen er nog in
ons midden te hebben, zullen wij ons wel
tweemaal bedenken, alvorens den eisch van
dit principiüel te bewaren isolement los te
laten. Maar ook, geheel in hun lijn, de
lijn door Groen getoekend, en naar do be-
teekenis door dezen zeiven aan zijn eigen
woorden gegeven, zullen wij ook evenmin
aflaten te pleiten voor samenwerking bij
de stembus met allen die ons isolement
eerbiedigen en voor een bepaald doel met
welomschreven eigen program met ons
wenschen op te trekken.
Want juist zoodanig opgevat isolement
maakt samenwerking mogelijk.
Zoodanig opgevat, en wie het anders
opvat, miskent de geschiedenis onzer partij
Een vast karakter onder de menschen
loopt voor doorvloeiïng of beginselverza-
king, in de verloiding, geen gevaar. En
Me geldt, voor partijen.
,^®V6n daarom, met de stembus van
1J01 m het verschiet, samenwerking tus-
schen alle Christelijke partijen aanbevelen.
bamenwerking onzerzijds met den Ohris-
teli) k-historischen Kiezersbond, de vrij-anti-
revolutionaire partij, de Friescho broede
ren en dat deel der Roomsche kiozers dat
met ons de revolutie in Staat en Maat
schappij weerstaat en het nationale credo
Ik geloof in God Drieëonig als grondslag
voor bet huiselijk, zedelijk, maatschappelijk
en staatkundig loven wenscht te bewaren.
Tegen de Revolutie het Evangelie!
Groen stelde tegen de Revolutie het
Evangelie.
Wat verstond hij onder het Evangelie?
liet Evangelie. «De verzoening, om het
offer eenmaal aan het kruis volbracht, maakt
den hoofdinhoud en de ziel uit der blijde
boodschap, die aan den boetvaardigen zon
daar geopenbaard wordt. Dit is het Evangelie,
waardoor de Zaligmaker den dood te niot
gedaan en het leven en de onsterfelijkheid
aan het licht gebracht heeft, (2 Tim. 110).
Het Evangelie van Jesaja en Paulus, van de
Kerkvaders en van de Hervormers; zell's
in de Roomsche Kerk niet verloochend en
met volkomen overeenstemming in de Be
lijdenissen der Protestantsche gemeenten,
als het anker der ziele, op den voorgrond
gesteld. Ik kon geen Evangelie dan vrede
door het Hoed des kruises.
(Grondwetsherziening en Eensgezindheid VII
1849).
Het Bestuur der Liberale Unie heeft voor
oeuige maanden een manifest uitgevaardigd,
waarin als stembusleus voor 1901 onver
wijlde grondwetsherziening tor kiosrecht-
uitbroiding word aangegeven.
Thans hoeft dit Bestuur, waarschijnlijk
door do oppositie eenigszius afgeschrikt, in
zijno Kiesrechtlous conc clausule ingelascht
die zooveel zoggen wil als maar 't komt
or niot op aau, al gebeurt 't niet dadelijk.
Itegeeriug doe 't maar eens als je er den
tijd voor geschikt viudt.
De- Middelburgsvhet'rt., haar lioi'do voor
zokoren hoed getrouw, verklaarde zich al
dadelijk met deze inbinding vau hot wol
wat hard van stapel geloopon paard iuge-
nomen.
Andere bladen meesmuilen nog wel
doch zullen achtereenvolgens hun draai wel
ncmou.
Het Vaderland bijvoorbeeld, voor vor-
deeldheid op de aanstaande Unie-vorgade-
ring beducht, begon reeds.
Zij willen do mannen van het „onver
wijld" en die van het „bij gelegenheid"
bij malkaar houden.
Nu wil „onverwijld" zeggen hard voor
uit, zonder uitstel-
Zoo bedoelde het in 't alloreorst ook het
bestuur der Liberale Unie. En zoo vatte
het ook professor De Louter op, die als
protest tegen dergelijk overloopen naar 't
kamp der radico socialisten voor zijn lid
maatschap van do Liberale Unie bedankte.
„Bij gelegenheid" echter wil zeggen
uitstellen. En van uitstel komt afstel. En
afstel is het tegendeel van vooruitgang.
Het is achteruitgang.
Dit schijnt de bedoeling van het gewij
zigde voorstel van het Unie-Bestuur te zijn.
Het is derhalve weer het oude beeld van
de sjees waarvan het wiel rechts hard
vooruit, het wiel links langzaam achteruit
wil of op zijn allorminst stilstaan of zich
laten sleepen.
Op 2 Juni zal de proef met deze sjees
genomen worden.
Een proef, die wèl slagen kan, nu Eet
Vaderlandde moest vooruitstrevende van
alle, door de behoudende redeneeringen van
de Middelburger bekeerd, rondweg uit
spreekt: „Het is volstrekt do bedoeling niet
van het bestuur op deze vergadering te
doen uitmaken of de thans uit te spreken
stelling een plaats zal innemen op het pro
gram van urgentie dat voor de volgende
verkiezingen zal worden ontworpen."
Het zij zoo dan.
Maar of dan de politieke eerlijkheid in
die vergadering zal voorzitten, wagen wij
te betwijfelen.
Do liberalo kiesvoreeniging te Arnhem
heeft met 27 tegen 2 stemmen zich tegen
de bekende clausule («zoodra de politieke
omstandigheden dit veroorloven") van het
Unie-Manifest verklaard en een amendement
aangenomen van den heer mr. II. P. de
Wilde, om te bepalen, dat men met grond-
wets-herziening zal beginnen. »zoodra het
tegenwoordige parlementa:re tijdvak is af-
geloopen."
En als een bewijs dat het meenens is,
werd de voorsteller tot afgevaardigde naar
de vergadering van 2 Juni benoemd.
Ziehier dan nu de tweemeeningen,de twee
richtingen, de twee stroomingen, de twee
partijen, die van den klaren, en van den
troebelen wijn; van de waarheid en van
het macehavelisme in de politiek, of, wil
men, do radico-socialo kiesrocht.politiek
met of zonder achterdeurtje.
Dat kon wel eens uitloopon op botsing
en uitzuivering.
Let hierbij echter wel Van Houten,
do man van do liberale concentratie, is de
liberale Kamercandidaat te Deventer
Eet Volk, pedante naam voor een blad
dat niet eens de grootste arbeiderspartij
vertegenwoordigt, schrijft op pendanten
toon dag aan dag stukjes waarin zij per
sonen en bladen, vereenigingen en partijon,
al naar 't pas geeft, op hun nummer zet.
Natuurlijk heeft de sociaal democratische
redactie hot over de werkstaking. De sta
kers zijn in haar oog goede menschen die
hot pad ook voor den broeder ellen en.
De broeder die zijn pad niet door hen
geëffend hebben wil, die hcclemaal geen
lust in staken heeft, dio er gemoedsbe
zwaar tegen heeft, die tevreden is met
zijn loon en zijn baas en zijn arbeid, die
in do confusie van den eersten storm mee
staakte, doch 1111 weer stil aan 't werk wil,
heet zij, liet Volk, een onderkruiper; een
politieagent geroepen om zulk oen «onder
kruiper" tegen do baldadigheden dor sta
kers te beschermen, wordt een „ploertig
brutaal individu" genoemd, omdat hij een
staker die den «onderkruiper" alleen maar
»even aansprak", »in den nek genomen"
heeft en «met, een smak over het plaveisel
deed tuimelen", gevolg van den «krachtigen
duw" en den «geweldigen schrik", waarmee
hij hen «van zich af geworpen" heeft, op
«kozakkenmanier".
Of het volk ook betrouwbaar ingelicht
wordt op zoo'n wijze.
De oorlog brengt verwildering der zeden,
klaagt Eet Volk.
Dat is ook zoo.
Ook de klassenoorlog, de maatschappe
lijke strijd verwildert de zeden der volks
voorlichters.
En de eischen der stakende typografen
(f 12,50 minimumloon per week; 100 pet.
meer per uur overwerk9-urigen arbeids
dag; enkele vrije dagen; enz.) zijn natuur
lijk voor Uet Volk billijk. Het is eenvou
dig niet waar wanneer haar wordt voor
gerekend dat dit den patroons op een uitgaaf
van duizenden guldens per jaar meer komt
te staanen voor één drukkerij (wat wij
bewijzen kunnen) een meerdere jaarlijksche
uitgaaf f 35000 zou meebrengen.
Zoo zouden wij wel een krant vol kun
nen schrijven, enkel met staaltjes uit, bij
voorbeeld uit het jongste nummer van Eet
Volk, en de toon is overal even arrogant.
Het optreden van ds. Rudolph en ds.
Vierson tegen de prostitutie in een open
bare vergadering «klonk (hun) tegen als
stemmen uit lang vervlogen eeuwen, zal
Christelijke zalving over deugd en zonde
maar zonder eenig spoor van inzicht in
maatsehappelijken oorsprong der prosti-
tatie." Én dan wordt er bij opgemerkt
dat «de lage loonen en de ekonomische
slavernij" oorzaak zijn der prostitutie.
Tot zelfs in de berichtjes treft men dien
tendenz aan.
Te Rhoon is ingebroken in de kerk en
vond de inbreker een leege armenbus.
Natuurlijk moeten voor dat woord «leege"
eenige puntjes gezet worden.
Aanmatigend en insinueerend, ziedaar
den indruk dien wij krijgen van de penne-
vruchten der redactie van Bet Volk.
Er beginnen alweer werkstakers het
werkstaken te staken zoodat de Amster-
damsche drukkerijep zachtaan weer bezet
raken. Bij de firma waar Standaard eu
Nederl. Dagblad gedrukt worden, hebben
alle knechts op de oude voorwaarden het
werk hervat, zoodat beide genoemde bladen
weer in hun ouden vorm verschenen zijn.
De samenwerking dier twee is derhalve
weer uit en de politieke samenwerking
kan weer een punt van onderzoek worden.
Velen zullen met belangstelling het ver
volgartikel van De Standaard van 27 April
over deze quaestie verbeiden.
Mogen èn de werkstaking ön de samen
werking met de gebeurtenissen der laatste
weken winste doen.
Na ons hoofdartikel van cergisteron over
werkstakingen in verband met de Amster-
damsche Kamer van Arbeid, maken wij
eerlijkheidshalve melding van 't feit dat
te 's-Gravenhage, met medewerking van
de Kamer van Arbeid aldaar, uit de werk
lieden in de typografische vakken een
comité gevormd is van vier patroons en
vier werklieden, ton einde een onderzoek
in te stellen naar de vraag omtrent loons-
verhooging- op de drukkerijen en zetterijen
daar ter stede en een regeling dienaan
gaande te ontwerpen.
«Het zijn do winkel- en kroeghouders
die, geholpen door het lompenproletariaat,
te Parijs de nationalisten tot de zege
hielpen."
Dit oordeel, met «dat lompenproletariaat"
er in, is van het sociaal democra
tische blad Eet Volk.
De clericale regeering in België, die
misschien met haar laatste verschooning
loopt, dewijl weldra de politieke verkie
zingen volgens 't stelsel van evenredige
vertegenwoordiging zullen geschieden, ont
vangt van den Gentschen briefschrijver in
het liberale Handelsblad, van Amsterdam,
bereids de navolgende goede aanteekening.
«Ik wonsch mij niet te bezondigen aan
do gemakkelijk te logenstraffen bekering,
dat de clericalen 's lands geldmiddelen
hebben verspild. Zoolang in dit land,
gemiddeld door elk bewoner slechts 45
frs. aan belastingen betaald wordt, terwijl
in Engeland 58, in Duitschland 69, in
Frankrijk ja, 102 frs. opgebracht wordt,
kan ik aan dat geschreeuw weinig waarde
hechten."
Kon dit nu ook eens van alle regeerin
gen, bijvoorbeeld in Nederland, gezegd
worden
En nu is in België de sociale wetgeving
de onze reeds zóó ver vooruit. Met name de
Pensioenwet waarborgt daar iederen werk
man na zijn G5ste jaar een inkomen van
minstens f 3 's weeks!
Tot onzen spijt moeten wij melden dat
Mafeking niet gevallen is, en dat wij een
bericht van gansch anderen aard, dat wij
in ons vorig nommer reeds hadden opge
nomen, doch bij de ontvangst van het be
richt der verovering van Mafeking uit den
vorm lieten nemen, in eere moeten her
stellen.
Namelijk dat de Boeren Zaterdag do
Kaffer-location (spreek uit lokoetsjen) ver
overden doch daarna door do bezetting
werden ingesloten en 7 dooden en 17 ge
wonden haddenterwijl do commandant
Eloff (kleinzoon van Kruger (die zich met
90 man te ver in do buurt der eigenlijke
stad gewaagd had (do Kafferwijk is buiten
de stad) door do bezetting werd gevangen
genomen.
Dat is een heel verlies voor de Boeren,
al waren, naar luid der berichten, die der
Engelschen grooteren al hebben de Boe
ren andermaal het Engelscho ontzettings-
leger een nederlaag toegebracht.
Het spijt ons dat wij het bericht omtrent
Mafekings val moeten intrekken. Niet om
dat wij in de verovering dezer kleine, af
gelegen, besmette stad eenig voordeel zagen;
maar dewijl de beruchte Boerenhaatster
Sara Wilson en de zoon van minister Sa
lisbury en nog een van dat soort grooten,
nu ook niet in de handen der Boeren zijn,
terwijl do gevangenneming van Baden Po
well all cht tot de bevrijding van Cronjé
had kunnen medewerken.
