NIEUWSBLA
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
1900.
Saterdag 14 Iptif.
Deectmufe Jaargang.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nommer behoort een Bijvoegsel.
Tegen de Revolutie front.
bekemdviakinüen.
Engeland en Transvaal.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK., te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Wegens het Paaschfeest ver
schijnt Maandag geen nummer van
dit blad.
Wij hebben 't kort geleden nogmaals
met volle overtuiging gezegd dat de ge-
loovige Roomscheu eu de geloovige Pro
testanten tot samengaan tegen het anticle-
rieale allegaartje verplicht zijn.
De antirevolutionaire partij heeft zich
aan dezen regel steeds gehouden althans
lure organen en de leiders der verkiezin
gen hebben voortdurend op dit aanbeeld
geslagen.
Groen deed dit reeds in 1831.
Guisot heeft in 1840 duidelijk als voor
waarde voor een vruchtbaren strijd tegeu
het Ongeloof, dat hij terecht in grond en
wezen anti-christelijk noemt, een dergelijk
samengaan aanbevolen. En Groen beeft dit
beaamd. „Er is", zoo sprak hij toen reeds,
„tusschen ona en de Roomsch-Katholieken
tegen het ongeloof eensgezindheid".
De Standaard heeft 't eenige jaren gele
den herinnerd in beginsel, aldus schreef
Groen, „ia alk. Christen antirevolutionair.
Alleen wanneer hg op politiek terrein zich
in den aard en verhouding der politieke
partgen vergist, kan de Christen aan het
liberalisme de hand reiken, en voor het
evangelisch beginsel in den* (door de Re
volutie in het leven geroepen) antirevolu
tionairen vorm beducht zijn.
En Fabius, die gelijk geen tweede wel
licht in Nederland Groen van Prinsterer
kentheeft het in zijn voortreffelijk „Voort
varen" een uitgave van Donner te
Leiden, die alle K'esvereenigingen zich
immers aanschaften of zullen aanschaffen
nog eens herh aid„Wie Roomschen
op Stastkundig gebied op dezelfde lijn als
de groepen der Revolutie stelt, met wie
zich punten van aanraking kunnen voor
doen, volgt niet de gedragslijn van Groen
van Prinsterer; miskent het Christelijke in
iiet Rooin8ch geloofof ziet den eigen
lijken aard der Revolutie voorbij."
Wij blijven dan ook met nadruk herinne
ren can dit gevleugeld woord uit Groens
Nederlandsehe Gedachten (V blz. 39 en 329)
„Twee partijen slechts zijn er: de liberale
7>f radicale en de antirevolutionaire, met
tweeërlei wortel: de Volkssouvereiniteit en
de souvereiniteit God».L'
De Savornin Lobman, Kuypers oude
medestander in den strijd voor '88, schreef
in de Prot. Noordbrabanter tegenover
zijn tegenstander dr. Bronsveld sprekende
van Groen„Reeds in 1831 was de gedachte
van Guisot de zijne dat alle Christenen,
onverschillig van welk kerkgenootschap,
zich behooren te vereenigen in het bestrij
den van ongeloof en regeeringloosheid. In
beginsel omdat de antirevolutionaire staats
leer ook de Roomsch Katholieke is."
Welnu in dat „behooren te vereenigen"
gelooven wij ook en wij doen dit te ster
ker nu, nu wij al meer de rzdicaliseering
en socialiseering onzer wetgeving, de ver
schillende levensverhoudingen zien openbaar
worden.
Da*rom luisteren w j gaarne naar de
stemmen van oude broeders ook in het
vrij-antirevolutionaire kamp, die daar luide
roepen om nieuwe samenstemming en sa
menwerking by ie komende stembus.
Doch wij plaatsen ons daarbij niet op
het enge protestantsohe, maar op bet
breede Christelijke standpunt.
Wij willen een zoo ruim mogelijke basis
Van samenwerking tusschen alle Christelijke
paitgen. Een samenwerking naar vast
accoord, in een bepaalde richting, met
wederzijdsoh vertrouwen.
Hierbij is natuurlijk elk denkbeeld van
uitsluiting verre van ons.
Wij erkennen in de eerste plaats dat het
„heldenkroost dier martelaren, niet van hnn
bloed ontaard", welke wij gereformeerden
in engeren zin noemen, bijeen behoort.
Niet de protestanten belaas de velen
die zich in den m rdernen protestantenbond
vinden laten, zijn niet gereformeerdzij
juist hebben reeds een halve eeuw vun de
dagen der Meybooms en Zaalbergen af, de
gelederen der antiolericalen versterkt.
Maar die gereformeerden welke het nog
houden bij den ouden beproefden By bel,
en in de Christelijke Volksschool het mid
del tot ware volksontwikkeling zien, zij
behooren in den strijd tegen ongeloof en
revolutie één lijn te trekken.
Maar dan ook de geloovige Roomschev.
in den lande, die, zij het ook we! wat laat,
van hunne blindheid voor 't gevaar genezen,
zich steeds meer g3wend maken onze can-
didaten by de s embus te steunen.
Zy hebben lang op z.ch doen wachten.
Groen klaagde herhaaldelijk dat zij niet
hem, maar Thorbecke hun vertrouwen
schonken.
Maar hij is hen blijven oproepen om zich
in de groote worsteling tegen de Revolutie
aan zijn zijde te scharen ook toen hy „van
de gelooige Roomsch-Katholieken met wie
hij onder de banier van het Kruis" sym
pathiseerde, meest tegenwerking ondervond.
Zjo beeft ook Knyper rusteloos in en
buiten-de Kamer, ook de Roomschen, voor
zoover zij zich tot de Christenen rekenden
tot medewerking opgeroepen. Hoe koel zij
hem bejegenden, nu een kwarteeuw geleden,
ligt nog versch in 'tgeheugen.
Doch allengs, dank zy het optreden van
mannen als Sebaepman en v. d. Hoeven,
en de vriendschap tusschen Schaepman en
Lobmanen de ontwaking van 't inzicht in
'tgemeenschappelijke van den strijd heeft
er toe geleid dat deze partyen elkander
vonden.
Dat is een stnkje geschiedenis, dat zich
niet laat uitwisschen.
En wie nu zegt, wij willen met u saam-
werken, mits gij niet met de Roomschen
„gemeene zaak maakt", die miskent dit
schoone stukgeschiedenis, die ziet de politieke
grondgedachte van 't optreden onzer party
in den strijd tegen het Ongeloof voorbij
die voert de mensehen terug tot den tijd
van voor 1853, toen de conservatieven
de Ter Haars en andere „protestanten"
hanne triomfen vierden eu de antirevolu
tionaire party door de groote negatieve
antip ipistiscbe broederschap van liberalen
en conservatieven en quasi antirevoluti
onairen dat voorlooperig allegaartje van
'en huidigen Christelijk historischen Kie
zersbond, nagenoeg werd doodgedrukt.
Getrouw aan Groens staatkunde, aan de
geschiedenis onzer party, en aar. den e scb
van een Christelijk stembusprogram blij ven
wij derhalve samenwerking vragen van
allen die in den OpgeBtanen Heiland ge
looven als den Zaligmaker vanZ.ndaren,
als dei Bekleede met a'le macht ook op
't terrein der staatkunde, in U ien wij
gelooven niet alleen om zalig te worden,
maar bovenal om Hem te verheerlijken, als
strijders voor Zijne eer op elk gebied.
Samenwerking van de Antirevolutionaire,
de Vrij- antirevolutionaire, eu de Roomscbe
staatspartijen en den Chr. Historischen
Kiezersbond.
W y eindigen deze beschouwing met on
derstaand gulden woord van de Maasbode
een Roomsch blad, dat heel goed weet boe
wij over Rome denken en hoe zy over de
Calvinisten denkt; doch het allen gemeen
schappelijk dreigend gevaar ziet.
Het blad schrijft
„Prof. v. Veen verlangt dat de antirev.
partij eerst net verband met de Ka h.
staatsparty losser make, en de hand reiken
zal aan de broeders en geestverwanten.
Maar, is voor het tweede bet eerste abso
luut noodig? Waarom, als de groep-Lohman
de brug kan vormen tusschen de groepen
Knyper eu Bronsveld, kan de groep-Kuyper
niet de brug wezen tusschen le vrij-antirev.
cum suis en de Katholieke?
„Een geloofsverdeeldheid in Christelijke
staatsparty en, wienge overigens haar eigen
kerkelijke confessie rustig kunt laten, is on
politiek. Daarom bepleiten wij niet een
centraliseer end verbond, maar een fe
deratief verband van alle Christelyke staats
party en.
„Een vereenigde rechterzijde kan iets
goeds tot stand brengen, veel kwaads weer
houden. Eene groepenmaoht, die van geen
concentreeren weten wil, wordt nooit een
troepenmacht."
Esn staaltje van prachtig bedoelde
samenwerking hadden de leiders van den
Chr. historischen Kiezersbond kunnen geven
by gelegenheid der Haarlemsche tweede-
kamerverkiezing. Maar zy lieten dit na. Zy
stelden tegenover onzen candi laat (het
eorste kamerlid Van Asch v. Wyck) hun
candidaat professor Muller.
Haarlem zou anders bij saamwerking van
alle niet-Liberalen best te veroveren zyn als
eerste protest tegen de Leerplichtwet I
13 Aprii 1900.
Coes. In de gemeenteraadsvergadering
van Donderdagavond, onder voorzitterschap
van den heer burgemeester en bij afwezig
heid van de heeren Coenen en v. d. Leeuw,
werd meegedeeld dat van Ged. Staten be
richt is ingekomen dat op het verzoek van
den Raad om een particuliere Rijksbijdrage
voor den bouw van eene nieuwe school,
na gunstig advies van Gedeputeerden door
den minister gunstig is beschikt in dien
zin dat de minister bevorderen zal dat
een subsidie wordt verleend tot een ina-
xiinum-bedrag van f 5000 kracbtens art. 49
in de kosten voor s hooibouw; zoodat, na
aftrek dnr bijdrage krachtens artikel 45
der Seh olwet nog 8062 ten laste der
gemeente blijven.
D.i raad verklaart met alge neene stem
men dit subsidie gaarne te aanvaarden.
Nog zyn ingekomen goedkeuringen door
gedep. staten v .n de gemeente rekening
over 1898; eenige af-en overschrijvingen,
afstaid van gemeentegrondeen afschry-
ving op de sehutterijLegrootiug; vaststel
ling van 'l salaris des gemeente ontvangers
op f1400; procesverbaal van kasopneming
by den gem. ontvanger. Voorts een ver
zoek van den bond van gemeente-vroed
vrouwen, een verzoek om een bijdrage in
het fonds, waarop door B. en W. is ge
antwoord, dat de gemeente een eigen pen
sioenfonds hreft, waarin ook de gem- ver
loskundigen deelen.
Nog kwamen in verschillende verslagen
als vandeCommissiën v.T. op Lager en Mid
delbaar Onderwijs, Ambachtsschool en
Burgeravondschool. Bericht dat mevrouw
Fiseher-Steendij kis benoemd in de commissie
van ijstand voor de handwerken. En dat
bet huis, laatst bewoond door mevrouw
Swart, is verhuurd by publiek opbod voor
f 135 aau dhr. v. d. Leeuw.
Een tweetal verzoeken worden hierop
ingewilligd; na elijk van J. Bookelaar en
W. Hijman om uitweg te mogen hebben
voor door hen te bouwen woningen aan
Weusingel eu Poelweg. Op een verzoek
der firma we l. Massee wordt gunstig be
schikt, zoodat zij een gedeelte van den
grond aan de I. oude wijn de Wittestraat
135a, met wijziging der koopvoorwaarden
in 1871 be iongen, mag inrichten tot
„draaierij gedreven door (petroleum)
motorkracht".
De instructie van den keurmeester van
vleesch wordt in dien zin gewijzigd dat
hij geen vleesch meer mag goedkeuren
van beesten aan tuberculose of aan abcessen
ten gevolge van medicijnen gestorven zon
der voorafgaand bewijs van een veearts.
Het kohier van den Heofdelykan Omslag
wordt met algemeene stemmen vastgesteld,
beuevens het kohier op de hondenbelasting
over 1900.
Bij de rondvraag vestigt de beer Buyse
er de aandacht op, nu een nieuwe fraaie
buurt verrijzende is a n den Westwal dat
da ir ter plaatse gedurende eeuwen gestaan
beeft de Kattenberg met den molen de
Kat, welke oude historische naam hy bij
mogelijke naamgeving der nieuwe straat
gaarne zag vereeuwigd.
De voorzitter zegt overweging v n dit
denkbeeld toe.
Coes. Het adres aan de Koningin tot
overneming onzer hoogere burgerschool door
het Rijk ligt bij F. Kleeuwens Zoon ter
teekening. Men ga even zijn naam er onder
zetten. Ieder zal het er mee eens zijn dat
deze school niet langer onze steeds armer
wordende gemeente moet bezwaren.
Het adres wijst er op dat de School door
96 leerlingen wordt bezocht, en zijnvoort-
ttstaan door zeer velen uit de buitengemeen
ten wordt begeerd ongeveer de helft der
leerlingen zyn dan ook uit de dorpen, en
dat alleen uit behoefte aan Middelbaar On
derwijs, wel een bewijs dat de School in
een werkelijke behoefte voorziet.
Het adres msrkt echter zeer terecht op:
„Omdat echter slechts ééne gemeente en
wel Goes de kosten betaald, gesteund door
een Rijkssubsidie, is er alle grond om de
school te veranderen in een Rijks Hoogere
Burgerschool; d'e verandering is te meer
noodig, wanneer men den financiëelen toe
stand der gemeente Goes nagaa', een toe
stand, zoo ell ndig, dat verhooging van de
reeds zoo hooge belastingen onmogelijk is,
dat verschillende werken, die dringend
noodzakelijk zijn, niet kunnen uitgevoerd
worden en dat ee ne vermindering van school
geld tot de vrome wenschen blijft behooren."
Dan merkt de commisrie nog op dat die
vermindering gunstig werken zou op't getal
leerlingen en ook kostelooze plaatsing van
leerlingen uit de buitengemeenten zou ten
gevolge kunnen hebben, de hulpmiddelen
verbeteren zonden en ie mutaliën in het
leerarenpersoneel zouden verminderen.
Nog in 1898 hebben vier en in 1899 twee
leeraren de school verlaten. Er zijn leer
lingen in de vierde klasse die voor het
Duitsch nu reeds ia vier jaren hun vierden
leeraar hebben
Natuurlijk zijn wy 'tniet met alle argu
menten eens; maar wy zouden nog wel
argumenten ei bij kunnen aanvoeren. Er
is dus reien dat ook principieële tegenstan
ders van deze school deze adresbeweging
krachtig steunen, waartoe wij nogmaals op
wekken. Het kost niets. En nu is 't wel
gemakkelijk dat de gemeente haar lasten
op het Rijk wentelt, ten aanzien van het
Middelbaar onderwijs is deze poging
althans voor Goes alleszins verdedigbaar.
Blijkens bij den Raad van State, af-
deeling voor de Geschillen van het Bestuur,
ingekomen Kon. Besluit is gehandhaafd de
uitspraak van den Directeur der Directe
belastingen, invoerr. en accijnen te Middel
burg, waarbij afwijzend was beschikt op het
verzoek van Jhr. Mr. J. W. D. Sckuur-
beque Boeije, te Noordgouwe, om ontheffing
van Persoueele belasting over 1899, wegens
het perceel te Zieriksee, D, 438, dat zou
zyn verlaten.
Door de directie der Botterdamsche
Tramweg maatschappij is tot stitionchef te
Zierikzee benoemd de heer M. J. Adriaanse
aldaar. M. C.
By kon. besluit is benoemd tot bur
gemeester van Hoofdplaat H. S. Gratama.
Wij ontvingon de Agenda van de
algemeene vergadering tehouden van wege
de Zeeuwsche afdeeling vau den Nederl.
Bond van Jongel. Ver. op Geref.grondslag op
Maandag 16 April te Middelburg. De voor
zitter Dr. Wagenaar, zal te 12 uur bet
openingswoord spreken, waarna verschillende
huishoudelijke werkzaamheden worden be
handeld.
Van het Bestuur moeten aftreden dhrn.
A. S. J. dekker en A. Boot.
In de namiddagverg. zal Ds. Mulder van
's Bosch optreden mrt een referaat (met de
bat); onderwerp: Belangstelling in het public
ise leven.
Men zie voor nadere bijzonderheden de
Agenda die by het Bestuur der Middelburg-
sche afdeeling verkrijgbaar is.
Te Utrecht hebben de partyen by
een stemming voor een lid van den gemeen*
teraad de krachten gemeten met den vol
genden uitslag:
Ondegeest (s. d.) 358, Das (a. r.) 220,
Van Rooijen (r. k.) 219, Hioolen (lib.) 216
en Verhoeiï(chr, hist. 136 stemmen.
Herstemming beide eerstgenoemden.
Bij kon. besluit is aan J. de Schutter
te Hansweert een jaarlij ksoh pensioen toege
kend van f 399.
Goes. Het diploma der landbouwschool
alhier verwierven J. Klompe, A. M. van
Nieuwenhuyzen, P. van Dijke, D. W. Lin-
denbergh, J. M. C. de Wilde, C. Mesu,
J. C. van de Linde, C. Tuinman, W. Bou-
wens, A. M. van Dijk en A. Moerland.
M. C.
In Zeeland worden met 1 Mei de
volgende kommiezen by 's rijks belastingen
verplaatst: A. W. Rijnberg, le klasse, van
Hansweert naar Tholen L. A. Pieters, 3e
kl., met intrekking zijner verplaatsing naar
IJzendijke, van Axel naar Hansweert; A.
B. de Meulemeester, 2e kivan Veere naar
HansweertG. L. Versluis, le kl., van
Middelburg naar Veere M. H. Hulmer,
3e kl., van Cortgene naar MiddelburgC.
Kopmels, 3e kl., vau Hansweert naar Cort
gene op welke laatste plaats hy tevens als
deurwaarder der directe belastingen is aange
steld ;C. Ruijtermai,4e kl., van Aardenburg
(tyd)naar Hansweert: J. H. v. Zijl,4e kl., van
Hontenisse naar Vliasingen (haven) j. J.
ie Smidt, 3e kl., van Aardenburg naar Hon
tenisse R de Boer, 4e kl., van St. Jansteen
naar Veldzicht en H. J. A. van Schingen,
4e kl., van Veldzicht naar St. Jansteen.
De verplaatsing der kommiezen 2e kl.,
J. J. Vij verberg van Goes naar Vlissingea
en L. C. Adriaanssn van Vliasingen naar
Goes is ingetrokken. M. C.
Coes. De Secretarie der gemeente zal
a. s. Maandag den 16 April, uithoof le van
den 2 en Paaschdag, gesloten zyn. Tot het
doen van aangifte voor den Burgelijken
stand zal alleen des voormiddags van 9
tot 9i/, uren gelegenheid gegeven worden.
Omtrent het gevecht bezuiden Brand-
fort, door ons in een vorig no. gemeld,
valt weinig anders te zeggen dan dat het
niet op 10 April maar reeds tusschen 3
en 7 April heeft plaats gehad. Blijkbaar
hebben wij hier met de laatste helft van
een verminkt telegram te doen dat de ge
vechten bij Reddersburg, o. s. meldde;
zoodat dit gevecht, volgens sommigen bij
Meerkatsfontein, zeker niet zoo heeft plaats
gehad.
In ieder geval hebben de Boeren groote
voordeelen behaald.
Gatacre toch, die uitgezonden was, om
de verraste Engelschen en hun konvooi te
helpen, vond geen van beide en kreeg er
blijkbaar zelf nog klop by. Dit schijnt de
druppel geweeBt te zyn die den boorde-
vollen beker deed overloopen. Roberts
heeft tenminste br dagorder den anuggeren
held van Stoimberg van zyn post ontzet,
en naar Engeland teruggezonden.
Zyn opvolger Chermsideis al aan
gewezen als chef van de 3de divisie ter
wijl Pole-Carew chtf van de 11e divisie
wordt.
Omtrent hem (Gataere)staat geschreven
Gatacre was de Britsche ijzervreter bij uit
nemendheid; moedig, wreed, een soldaat uit
de oude school, zonder veel vernuft of
initiatief. Yan hem was die redevoering te
Norwich in 1899, toen hij den oorlog op
hemelde en verklaarde dat hij er voor was
een eeuwigen krijg o\er den ganschen
aardbol gaande te houden, dewijl Engeland
alleen door het zwaard groot werd en groot
blijftI
Indien echter bovenbedoeld gevecht het
zelfde is als dat van Reddersburg dan ligt
Meerkatsfontein ook niet ten zuiden van
