N1EUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
ilo. 78. 1900.
3)tnsifag 8 UptiC.
DccctiPinfe faatgang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Waar de fout ligt?
Engeland en Transvaal.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maande» franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Vrijdag hebben wij met leedweien 't
bericht der aanneming van bet leerplicht-
ontwerp geplaatst.
Het heeft werkelijk aan één stem ge
hangen.
50 voor, 49 tegen.
Giaaf Schimmelpenninck lag met een
gebroken been. Had hij kannen (of willen)
komen om zijn «tam tegen uit te breugen,
de wet ware verworpen geweest.
Hoogst waarschijnlijk hadden wij dan
een Kamerontbinding gehad en een nieuwe
verkiezing, waarbij de leerplichters op
groote nederlagen hadden kannen rekenen.
Wy maken ons sterk dat Zeeland
misschien Zierikzee uitgezonderd 1 den
liberalen hun afscheid zonde gegeven
hebben.
Wy hadden 't niet ongaarne gewild,
teneinde een plebisciet uit te lokken; de
meerderheid der kiezers zon zeer zeker
tegen deze on- nationale wet hebben ge
stemd de dry vers zonden beschaamd ge
staan hebben, gely k by voorbeeld de Toolsehe
liberaltn toen bletk dat „Mijnheer Cor",
ondanks de hooghartigste voorspellingen,
met 290 stemmen in de mindert)eid bleef.
Dit alles heeft zoo niet mogen zijn.
Of bier, wy zeggen het de Standaard
na, wijl wy 't er mee eens zyn, of bier na
de heer Lohman schuld aan heeft, die den
heer Schaepman drong zyn amendement
in te trekken en hem daardoor zyn eenig
motief om voor de wet te stemman ont
nam; dan wel of hier de dokter de schaal
deed overslaan, door de liberale zieken te
vergunnen wat aan den vry-antirevolu-
tionairen kranke geweigerd werd, of ook
dat de heer Kolkman, een Roomsche die
wel eeas zich voor leerplicht zonder her-
halingsonderwys verklaard had, den moed
miste om door thuisblijven of terugtrekken
het votum zijner naaste vrienden te steunen;
dan wel dat de heer BorgeBius zelf de
schold draagt der aannaming, dewijl by
alechta met zyu eigen slem Vior, zyn kind
redden konwy weten het niet.
Lohman, Schaepman, Kolkman, Schim
melpenninck, Borgesius, Van Kerkwijk,
Tak, altemaal namen in dit verband te
noenenen toch misschien nog tea onreei.te.
Mogelijk is hier het paard dat graaf
Schimmelpenninck can beenbreuk bezorgde,
de eenig schuldige, en wy hei ben 't al
meer gezegd, ook dat is naar Gods wij» ba-
stel geweest. Maar dan heeft dit stomme
dier, vooral in deze dagen, nu naar samen
werking gesmacht wordt aan de zijde van
hen die aan de leerplichters in '97 de meer
derheid bezorgden, aan dezen ook wat te
zeggen.
Schimmelpennincks schimmel roept 'tden
Christelyk historisohen toesluit u aan, o
gy die samenwerking zoekt. Meer dan één
stem was in '97 omgegaan, en de vrucht
van uw werk of van uw stilzitten
is nu die ééne stem aan welke de wet ge
hangen beeft.
Het is geducht jammer.
Mogelyk echter is deze harde, dnre les,
gelijk in '88 de scholendwang in anderen
zin, noodig geweest, om tot elkander te
brengen, wat by een behoort.
Mag dit er de vrucht van zyn dan zal
deze verfoeide dwangwet indirect nog een
zegen worden.
God heeft meer het redelooze dier ge
bruikt, om menschen harde waarheden te
zeggen, om ze terug te brengen op den weg
des vsrstands.
Ook tot de Christelijke partijen zegt deze
geschiedeniswilt toch niet stug, gelijk een
paard, weerstreven.
Daar, en daar alleen, kon de fout wel
eens liggen.
D Middelburgsche Courant heeft hare
beschuldiging tegen ons, in weerwil van
odb verzoek, niet toegelicht of ingetrokken.
Wy mogen derhalve constateeren dat zy
gelogen heeft, toen zy schreef dat wy aan
geraden hadden te Middelburg maar geen
candidaten meer voor de staten te stellen.
De Nieuwsbode heeft natuurlyk ook na
gelaten hare besohnldiging aan 't adres onzer
Toolsehe geestverwanten waar te maken; wy
constateeren dit eehter slechts, onder herin
nering dat dit ons koul iaat.
Het Centrum mag in eigen artikelen nog
wel eens ooquetteerea met het liberalisme,
haar bnitenl andsche correspondenten laat zy
er lastig op los slaan.
Haar Belgische(n) oorrespondent staat
zy toe op de plaats van 't hoofdartikel
tiet onderstaande te zeggen van de jonge
liberalen, die zy radicalen noemt, „welke
in den grond der zaak maar zeer weinig
(verschillen) van de socialisten".
„De politiek van alles ten ondersteboven,
uit Frankrijk over gewaaid, heeft in de
laatste jaren in België een sohrikbarenden
voor'gang gemaakt. Wie in zekere kringen
op de Universiteitskatheders, nog succes
wil hebben, moet paradoxaal wezen, en
geldt het kunBt, zoo naakt mogelyk. Goed
verstaan, ik spreek hier niet van de Leu-
vensche Alma Mater, noch zelfs van de
Staatsuniversiteiten in 't algemeen, welke
onder het toezicht staan van de regeering.
Maar de Brusselsche Prava Mater is, voor
een deel, de vergaarbak van bet interna
tionale bederf. Een tooneelstuk in drie be-
dry ven, dat inde Vastenavonddagen door
de studenten dier school op het stadstheater
werd opgevoerd, met medewerking van
verloopen deernen, werpt een schril licht op
de in dat midden heerschende bandeloos
heid.
Ik wil hiermede slechts betoogen, dat
het liberalisme hier de schaamte beeft af
gelegd, en het geen verwondering kan baren,
zoo het woord van Lorand den leider der
radicalen: Ik stem liever voor een hond met
een hoed op, dan voor een katholiekal meer
en meer het anti-clericalieme kenmerkt."
Let wel, dit geldt België, Nederlands
broeder en naasten buurl
Alleen maar betalen.
Onlangs bad het anti-revolutionaire lid
van den gemeenteraad van Leenwarderadeel
de heer L. J. Visser, in een openbare
raadsvergadering er over geklaagd, dat op
de aanbevelingen ter benoeming van drie
leden der commissie van toezicht op het
lager onderwijs in die gemeente geen enkel
lid der anti-revolutionaire party voorkwam.
Naar aanleiding hiervan zond die com
missie een sc rijven aan den gemeenteraad,
inhoudende „dat van haar niet kan worden
verwacht, dat zy een lid van de party,
waartoe de heer Visser het zich een eer
rekent te behooren, zal aanbevelen als lid
der C. v. T. op het lager onderwys in
Leenwarderadeel. Zy zal er een eer in
stallen, die commissie zuiver te houden van
tegenstanders (uit welke party ook) van het
openbaar lager onderwys."
Zoo ziet men: de voorstanders van bet
byzonder onderwys mogen wel meebetalen
in de kosten van het openbaar onderwys
maar hun behoort geen invloed gegeven te
worden.
Ze hebben niets te zeggen; ze hebben
alleen maar te betalen!
De Commissie van toezicht, te Leenwar
deradeel had toch in overweging moeten
geven om de voorstanders van het byzon
der onderwys voortaan ook te ontlasten v n
het meebetalen in de gemeentelijke belas
ting aan de openbare school.
Dat zon billyk zyn geweest.
Hollander.
De Standaard geeft de navolgende phy-
sionomie der Kamerzitting waarin de leer
plichtwet Vrijdag werd aangenomen.
„Dit is zeker, dat van de zyde der Leer
plichters de groote trom we! ter dege is
geroerd. Rink, die lijdende was aan rhuma-
tiek, werd uit Arnhem op ontbodentele-
phonisob stelde men zich in gemeenschap
met denbeer Tak] terwijl de heer Goekoop
op zich genomen bad voor den zieken heer
Van Kerkwijk te zorgen. En gisteren den
ganscben voormiddag waren de vrienden
van het Ministerie in hat geweer, terwyl
Dr. Schaepman herhaaldelijk met de Leer
plichters in gesprek was en sommige roomsch-
kath. leden te vergeefs naar bleek, poogden
den heer Kolkman te overreden tegen te
stemmen.
Men slaagde voor de Leerplichters naar
wensch. Tegen half ééa verscheen de heer
Bink hinkend in de vergaderzaal. Daielijk
was hy omringd door een groepje Leer
plichters, die hem van harte welkom heetten;
en vooral Minister Lely, die meer en meer
blijkt te zyn een vurig party-man, had het
verbazend drnk met den kreupelen afge
vaardigde van Arnhem. De heer Lely kwam
juist van den heer Tak van Poortvliet, die
ook met veel moeite voetje voor voetje
van de klapdeur tusscben de banken naar
zyn plaats was geschoven. Dok hy werd
warm verwelkomd; de heer De Klerk dreef
zyn Leerplicht-hartstocht zoo ver, dat hy
uit lontere blydechap den ond Minister
familiaar op den schouder sloeg.
Nog één ontbrak de heer J an Kerkwijk
doch voor hem zorgde de heer Goekoop.
Tegen half twee weid de patiënt per rijtuig
naar de Kamer gebracht. Goekoop leidde
hem n»ar zyn plaats; en naast hem bleef hy
geduldig zitten, om hem, na ds stemming,
weer huiswaarts te brengen.
Zo* was heel de Linkerzijde op haar
post. Zelfs was blijkbaar de benoeming van
den heer Rethaan Macaré tot advocaat-
generaal by den Hoogen Baad tot gisteren
versohoveu.
Niet één ontbrak dus.
Nu, dat was hard noodig. Immers, inden
voormiddag liep het gerncht, dat de socia
listen tegen zouden stemmen. En wel schenen
de Leerplichters verzekerd ie zijn van de
stem van Dr. Schaepman en Mr. Kolkman-,
doch daar mocht er niet één ontbreken,
want, Jhr. vanKarnebeek was tegenstemmer.
Het wsa dus een dubbeltje op zyn kant.
Hoe gelukkig, dat graaf Schimmelpenninck
niet kwam. Dat was alrcst één tegenstem
mer minder
Negen en negentig leden. Wat 'n belang
stelling by de Kamerleden. Velen richtten
het oog naar de plaats waar de heer Van
Kerkwyk, ond en afgeleefd, naast den heer
Goekoop zat, die gedurende de heele stem
ming den mond by na tegen het oor van den
eens zoo krachtigen afgevaardigde voor
Zieriksee hield."
De Sociaal Democraat, die ook een
leveudige beschrijving der zitting geeft,
zegt: „De benrt kwam aan den heer Kan
Kerkwyk en de beet Van Kerkwyk deei
zyn plicht. De heer Goekoop gaf hem de
hand, klopte hem op den arm, gaf hem te
drinken.
De stemming was af geloopen. De nati male
0 wet was aangenomen. De linkerzyde
liep bijna geheel leeg, aaar de ministers
tafel. Twintig, dertig handen tegelijk werden
den heer Borgesius toegestoken. Ketelaar
kreeg een extra-handdruk. De rechterzyde
en onze lui bleven stijf op hun plaats. Het
vreugdebetoon was zeer liberaal, allerminst
nationaal. Het publiek op de tribune dunde,
en na een kwartier had de Kamer weer
haar gewoon aanzien."
Het kost ons moeite om onze opmerkin
gen, na raanleiding van deze beschry vingen
voor ons te houden. De onde heer Tak
strompelde voetje voor voetje naar zijn
plaats; de heer Bink zat ziek in zyn
bankje; de beer v. Kerkwijk, kindsoh en
afgeleefd, moest door den heer Goekoop
(i) Ook bavriende bladen zyn min of meer
„boos" op malkaar. Het C e n t r u m, dat al
een paar jaar met enkele R. bladen bad
ov>rhoop gelegen, en anders zoo vol be
wondering is voor de Hollander, legt
in een afstraffing van slechts één regJ zijn
afkeer van dit blad bloot, alleen maar omdat
het van een „nationale" wet had durven
schertsen.
worden „opgebeurd". Wie weet of hiar
niet teleurstslling op volgen zal wat
wy overigens hopen 1 en men van leer
plichters zyde nietspoedig zal vragen: was
de wet dat wel waard
By een onlangs te Utreeht gehouden
vergadering vanwege het Drankbeatrydings-
comité gaf de heer Van den Berg uit
Deventer de volgende staaltjes van het
enorme drankverbruik in ons land
„Men zou met de jenever, in ons land
verbruikt, een canaal kannen vallen van
5 Meter diep en 520 meter lang. (Hoe
bieed
„Voorts zouden 6 mannen dagelijks 12
uur, den Zondag niet meegerekend en per
seconde 2 gulden tellende, een vol jaar
noodig hebben om het bedrag neer te leg
gen door den drank verslonden.
„Er zijn in ons l_nd45000 kroegen d.w.z.
op elke 81 menschen éen kroeg.
„Hoeveel o.thouderskotfiehuizen staan
hier tegenover De Almanak der N.C.G.O. V.
meldt er 26, uitgaande van de Vereeniging
en 3 particuliere ondernemingen.
„Natuurlyk hebben andere drankbestry-
dende Vereet.igingen, voornamelijk de
Volksbond (waar heisas ook nog bier wordt
geschonken) hunne koffiehuizen.
„Oek moeten hierbij nog de melkinrich
tingen in vele steden gesteld worden, maar
toch moeten wij bekennen, dat het aantal
vrij havens in een hoogst ongunstige ver
houding staat tegenover dat der lokplaatsen
van den drank.
„Waar zulke cijfers spreken, kan men
vooralsnog het werk der onthouding niet
ounoodig of overbodig achten."
By zulke cijfers mag zeker ieder zich
wel inspannen mede te werken, om het
aantal vryhavens te vermeerderen.
Even buiten Bloemfontein ligt Karree-Siding.
Dit plaatsje is Vrydag het tooneel geweest
van een hevig gevecht tnstchen een com
mando Boeren, een achterhoede, en de troe
pen van Boberts.
Deze laatste geeft er maar een kort ver
slag van. Hij seint
De divisie-Tucker werd met twee brigades
cavalerie en de rijdende artillerie onder ge
neraal French, benevens een brigade bereden
infanterie uitgezonden om de Boeren te ver
dry ven van de kopjes ten noorden van GLen.
De cavallerie voerde ter rechterzyde en de
bereden infanterie op den linkervleugel een
omtrekkende beweging uit, terwyl het gros
der infanterie een aanval deed op het cen
trum. De bereden infanterie kon eerst om
trekken nadat de aanval in het centrum zich
reeds had ontwikkeld. De cavalerie werd
hevig beschoten met het gevolg dat vele
paarden werden gedood. De Boereu trokken
langzaam en in goede orde op Brandfort te
rug, waar thans5000 Boeren in stellingzyn.
Hier wordt derhalve niets by gemeld om
trent de verliezen der Engelscben. Zij had
den slechts 12 dooden, onder welke twee
officieren maar ook 160 gewonden.
Volgens Engelsche berichten hadden
Grobler en Olivier, natuurlyk op Krugers
last, het voornemen gehad Bloemfontein te
hernemenhetwelk door dit gevecht verijdeld
werd. Zelfs zou president Kruger aan vron-
wen en kinderen den raad hebben gegeven
Bloemfontein binnen vijf dagen te verlaten,
daar hij voornemens is de plaatste beschieten
en te vernielen en de burgets die zich heb
ben overgegeven te doen fnsiieeren.
Inderdaad leugens die men kan voelen
aankomen.
Heel veel schiet Boberts overigens niet
op, al hoeft hij 70000 man, vijf divisies en
nog een zesde divisie, bestaande uit de
garde-brigade, de Hooglanders, de cavalerie
de bereden infanterie en de Yeomanry,
onder zijne bevelen.
Nu wordt beweerd dat dit in verband
staat met een mogelijke bezetting van Beira
door Engeland. Doch anderen meenen dat
de winter de oorzaak is. Troepen en
paarden moeten eerst geacclimatiseerd zyn,
zullen zy met vrucht kunnen optreden.
Boberta moet dan ook herbaaldelyk naar
Engeland geseind hebben om paarden. Yan
de 8000 paarden waarmee French zyn tocht
naar Kimberley begon zyn er nog slechts
5000 bruikbaar.
Het is dan ook dat gebrek aan bruikbare
paarden dat zyn poging om Olivier te on
derscheppen deed mislukken, zegt hy.
I)e winter in Transvaal begint altijd
streng en droog en bezorgt veel ongerief,
met het oog op het voeder der beesten.
Toch Echynt Beira wel bestemd den
Boeren veel kwaad te doen.
Het is namely k uitgekomen dat over den
Beira-TJmtali-spoorweg metvolle toestemming
van de Fortngeescbe Begeering voorraden
voor de Britsche troepen in Bhodesië zyn
vervoerd. Daaronder moet een groote
hoeveelheid oorlogscontrabande zyu an ook
soldaten gaan langs dezen weg naar de
plaats van hun bestemming.
Dat is schennis van de neutraliteit; en
zon ook den Boeren in het noorden van
Transvaal gelegen, wel eens heel wat meer
weiks kunne 1 bezorgen dan ay than* te
doen hebben.
Een onzer vrienden deelde one verleden
week nog mede dat zyn broeder hem van
das» schreef dat hij niets te doen heeft,
en dat 't eenige wat hun eenige bezigheid
verschaft, af en toe het gezioht van een
leenw is.
Dit zou, door dit verraderlijk binnen
smokkelen vau Engelsche troepen wel eens
anders kunnen worden.
Arme soldaten 1 zoo roepen wy met de
Telegraaf uit, gemakkelijk zal uw taak niet
zyn, om, evenals nu bij Braudford is ge
schied rij voor ry de kopjes te nemen, die
uwen weg versperren. Dagen, weken, ja
maanden lang zullen de Tommiee mopten
marcheerea, al vechtende hun weg banen
door het dorre land, waar nu de winter
weldra zal aaabreken. En niet overal zullen
de Boeren wijken. Er sullen nog Vele
plaatien zyn, waarvoorde legermacht weken
zal moeten blijven liggen, voor zij eindelijk
door haar overmaoht de Boeren zal dwin
gen terug te trekken, misschien zelfs zullen
zij heelem ial nooit tot Pretoria doorJrin -
gen, om daar het beleg te «laan voor de
hoofdstad.
Nu reeds ondervindt Roberts wat een
guerilla-oorlog beteekent in een vyandelyk
laad.
Na de gevechten bjj Glen en Karree-
tiding vallen thans die by Mafelkop en
Thabanchu te vermelden.
Bij Mafelkop was Smuts, die tjjdelyk
Delarey wegens influenza ervan, t, zes urea
lang met de Eugeltohen slaags. En wat de
andere aangaat, deze had zelfs voor de
Boeren een gelukkigen afloop. De Engelschen
seinen liet zelf.
De krijgsmacht onder bevel van kolonel Bro-
adwood, bestaande uit kavalerie. twee batte
rijen artillerie en bereden infanterie onder
kolonel Piloher, die gelegerd was te Tba-
banchu,is gisteravond gedwongen weg te
trekken op de nadering van een groote
Boerenmacht. Zij marcheerde naar de water
werken van Bloemfontein ten zuiden van
de Modderrivier, waar zij om vier uur in
den morgen kampeerde.
Toen dit kamp in de vroege morgen
schemering met granaten van dichtbij werd
beschoten, zond Broad wood het konvooien
de batterijen weg, terwijl de verdere krjjga-
macht ia gerecht bleef. Toen de achterhoede
en het konvooi in een diep stroompje kwamen,
waar de Boeren verborgen lagen, liep het
geheele detachement in een hinderlaag en
werd gevangen genomen met zee etukken
geschat.
Het verlies aan mensohenlevena was hier
bij niet groot, de meeste manschappen liepen
in de hinderlaag voordat er nog een eohot
was gevallen.
Generaal Colville's divisie heeft Bloem
fontein van morgen vroeg verlaten, ie om
twaalf uur aangekomen, en ie nu bezig den
