NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
y
Dinsdag 27 Jfiaatf.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Zij, die zich met 1 April
s. op ons blad wenschen te abon-
neeren, ontvangen het tot dien datnm
gratis.
TIJDVERZEN.
NU ZAL HET ZIJN.
f
75. 1900.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Aan één stem.
Menige beslissingwij hebben't voor
speld in de leerplichtwet viel met
meerderheid van één stem.
Gelijk men weet is dit de «tem nit Sneek.
De stem van Wiebe Cnossen die niet stem
men mocht op Heemskerk, terwijl een naam
genoot van hem, ofschoon geen kiezer, stem
men kwam op v. Gilse.
Of, wilt^ ge, één stem, dat is de stem
van dien éénenantirevolutionairen Amster-
damschen kiez-r, die thuis bleef toen het
stond Heemskerk of Geertsema, en deze laatste
als oudste in jaren, bij evengelgk aantal
stemmen gekozen werd.
We', een bewijs hoe 't aan êén stem han
gen kan.
Een thuisblijver in den lande bezorgtnu
aan alle gemeentebesturen de moeilijkheid
om herhalingsonderwijs te geven en veel
geld daarvoor weg te gooien.
Weg te gooien want wat kan het an
ders z':n,cu 't herhalingsonderwijs wel ge
geven maar niet ontvangen behoeft te
Worden.
n
Aanéén stem.
Zy 't bovenstaande ter betrachting aange
boden aan de kiezers te Middelburg en Tolen,
die wel eens zouden geroepen word -n dit
daadwerkelyk waartï maken, wanneer niet
allen die by ons behooren, opkomen en
stemmen op den candidaat der antirevolu
tionaire Kiesvereenigingen.
Uit den band?
De liberalen zgn boos op het Kamerlid
Tgdens, oud-radicaal lid voor Winschoten,
dathg by destemming voor verplioht school
gaan by 't herhalingsonderwys heeft tegen
gestemd en daardoor oorzaak werd dat dit
niet in de wet kwam.
Zij hebben gelgk.
Wg herinneren ons hoe eens een belang-
ryk voorstel in liberalen geest werd beslist
door de stem van den heer Seret; en hoe
een voorstel LobmanScbaepman door den
afval van 2 antirevolutionairen Eabius
en Huberverworpen werd, bet gold een
belangrgke herziening van het reglement
van orde.
Wg kunnen de ontstemdheid best be
grepen; wg zouden het ook zgn.
Maar laat ons consequent wezen.
Tgdens hard vallen dat hg uit den band
sprong, en tegelgk bg Schaepman om zgn
stem voor den leerplicht bedelen, dat laat
zich niet samen rgmen.
Immers in 't eene geval prgst men 't
partgverband in 't ander geval 't individu
alisme.
Al naar men eigen partg of tegen partg
'bedoelt.
In beide gevallen rekent men naar zich
toe en vindt beide goed at "naar het eigen
belang het vordert.
Men beriape den geestverwant, doch prgze
niet tegelgk den tegenstander die overloopt.
Beiden toch plegen in zekeren zin desertie.
De Middelburgsche Courant is wel zoo
vriendelgk aan hare lezers mee te deelen
■dat „het orgaan der ultra antirevolutionaire,
■de Kuyperpartg in zgn overmoed" aan de
liberalen den dwazen en onprincipiëelen raad
gegeven heeft, voortaan bg verkiezingen
maar niet meer op het appel te verschgnen.
MogeD wg vragen in welk nommer van
ons blad aldus geschied is?
Geen antwoord ontvangende zullen wg
het er voor honden dat de Middelb. Crt.
deze beschuldiging uit haar duim gezogen
heeft.
Wanneer het tegen ten verkiezing loopt
visoht de Middelb. Crt. altgd naar bcndge-
nooten. Roomschen, Chr.historischen, vrg
antirevolutionairen worden dan beurtelings
gevleid of tegen onze partg en hun candi-
daten opgezet.
Dat hebben wg altgd een minder eerlgke
tactiek gevonden.
Maar dat de Middelb. Crt. ook zelfs de
Kuyperianen (zoo scheldt zg allen die van
de antirevolutionaire partg zijn) tot haar
candidaat zou willen overhalen, dat hadden
wg nooit durven denken.
En toch, dit stoute stukje heeft zg thans
bestaan.
Zij schrgft omtrent de gedeputeerde
staten, aan 't adres der antirevolutionairen:
Wat de anti-liberale meerderheid wel
gedaan heeft, is eigen partg genooten
teleurstellen
Men herinnere zich slechts de kwestie
der toe te kennen subsidies aan bgzondere
scholen, o. a. die in de Gravenstraat te
Middelburg.
Gedeputeerde Staten, met hunne anti
liberale meerderheid, wezen de aanvraag
oin Rgks bgdrage over 1898 af. Wg
willen aannemen omdat zg werkelijk in
gemoede meenden de wet te moeten in
terpreteeren in den engen geest zooals zg
dit deden.
Gelukkig voor de school heerscht bg
hooger gezag eene ruimere opvatting, die
eene mildere uitlegging mogelgk maakt.
En wie toonde nu eene ruimere op
vatting dan het Geduputeerde college te
hebben?
De liberale minister van binnenland-
sche zaken, die het Kon. besluit contra
signeerde, opgenomen in Prov. blad 94
van 1898, waarbg aan de school eene
bgdrage van f1250 werd verleend.
Men moet wel au bout de son latin
zgn, wanneer men met dergelgke praatjes
komt.
Praatjes die bovendien niets bewgzen te
gen de antirevolutionaire leden van gede
puteerde staten of tegen onzen candidaat.
Immers men weet dat in 'tgedeputeerd
college groot gezag heeft het advies van
den commissaris. Weet de Middelb. ook of
diens invloed ook bij de bekende subsidie-
wéigering kan hebbtn voorgezeten
Men weet ook dat er behalve slechts
twee antirevolutionaire leden ook nog vier
niet-antirevolutionaire leden in dat college
zitting hebben. Weet de Middelb. ook of de
stemmen van deze vier ook die van de
antirevolutionairen kunnen overvleugeld
hebben?
En eindelijk men weet dat een lid wel
eens wettige verhindering kan hebben een
vergadering bij te wonen. Weet de Middelb.
ook of dit met de antirevolutionaire leden
niet 'tgeval kan geweest zgn?
In ieder geval, ook de antirevolutionai
ren in de staten, ook in de gedtputeerde
states, zullen zich steeds laten leiden door
de wet, er niet door de vraag om hun
vriendjes plezier te doen.
Of denken in Middelburg de liberale hoe
ren daar anders over?
De liberale bladen te Tholen en Middel-
burg hebben bg deze verkiezing de vaan der
beginselen opgerold in Je kast gehouden.
Van Tholen was dit te begrgpen.
De liberale kiesvereenigingteStavenisse,
die daar den toon aangeeft, schrapte een
voudig haar naam, zoo verlegen was zg er
mee en diende zich aan als „de Kiesver-
eeniging".
Geheel in overeenstemming hiermee
schreef de redactie van De Nieuwsbode een
artikel voor den liberalen candidaat; doch
met verzwgging van 'tfeit dat deze libe
raal is, met verzwgging o >k van de libe
rale belangen met 't oog op eerste kamer-
en gedeputeerden-verki zingenmet ver
melding slechts dat de candidaat der kies-
vereeniging lid is van dit en voorzitter van
dat en o, zoo bekwaam is om landbouwer
en burger te dienen.
- verstoppertje spelen waren wg van
e Nieuwsbode gewend. Met dat blad treedt
men over dergelijk gemis van beginsel, van
moed om kleur te bekennen, over dergelgk
plegen van liberaal boerenbedrog niet in
debat.
Maar dat de Middelburgsche Courant,
op dit punt altyd zoo open, aan dit bedrgf
meedoet, ver vondertons ten zeerste.
Wg dachten dat zij te hoog stond om bg
een verkiezing waaibg 't gaat om de
liberale beginselenom een hulde aan de
liberale divangicetten der laatste dagen
om een bewgs van zedelgken steun voor
de liberale partij regeeringom de herwin
ning der liberale statenmeerderheid, de vlag
der districtsbelangen te zwaaien en de vlag
harer partg te bergen in den oud-rommel
hoek.
Deze tactiek is het meest sprekende be
wgs dat men van die zgde overtuigd is:
Middelburg en Tholen zijn geen liberale
districten de meerderheid, vooral in Tholen,
kan niet anders gewonnen worden voor
een liberaal candidaat, dan door verberging
van 't liberale vaandel, door verzwgging
van den liberalen naam.
De Middelb. Crtklaagt ons aan dat wg
steeds geijverd hebben om „de uiterste
antirevolutionaire partg op 't kussen te
brengen", en dat men de enkele zeer ge
matigde aanhangers van Ie partg koos om
voor zichzelvcn de overwinning mogelgk te
maken"
Toetsen wg even deze beschuldiging aan
de feiten.
Voor Hulst heeft zitting de heer Moes.
Is dit er een van de uitersten?
Voor Goes hebben zitting: j hr. Pompe,
De Jonge, Vader, Noordgke. Zgn dat
uitersten
Voor Middelburg: De Veer, v. d. Meer
en Dronkers. Zgn dat soms uitersten
Voor Vlissingen Loeis en Siegers, zgn
dat uitersten?
Voor Tholen Hollestelle, is dat een
„uiterste"
Feit is dat de overgroote meerderheid der
antirevolutionaire statenleden behoort tot,
om ons nu aan de trouwens evenzeer on
juiste terminologie van de Middelb. te
houden, de „zeer gematigde aanhangers".
De antirevolutionaire parg bestaat uit
enkel zelfstandige, zelfbewuste leden, met
gemeenschappelgk program van beginselen,
die op elkander rekenen willen bg de ge
wichtige politieke stemmingenwaar 't
provinciale belangen betreft, gebonden zgn
aan de wet; voor zooveel de zedelgke be
langen des volks in 't geding komen, zich
Gids Woord tot richtsnoer stellen, en
overigens bg elke stemming handelen naar
plicht en eed en geweten.
Half om half.
In de laatste jaarvergadering van den
Bond van Nederlandsche onderwgzers werd
o.m. de volgende uitspraak gedaan„Het
onderwgs moet vrg zjn van alle staatkun
dige en godsdienstige dogma's." Bg referen
dum is deze machtspreuk eohter verworpen
153 stemmen blanco, 797 tegen en 785 vóór.
Het stond dus half om half. Waarschgnlgk
hebben de bgna 800 tegenstemmers begre
pen, dat de Bond een al te gek figuur zou
maken, als men nu in bet allerlaatste jaar
der eeuw, die met bet geroep om vrgheid,
gelgkheid en broederschap begon, de ge-
lgkheid zoo wilde toepassen, dat alle on
derwgs in Nederland geschoeid moest wor
den op één en dezelfde leest, waardoor men
het laatste overblgfsel der vrgheid zou
vermoorden. Toch zou het de moeite loonen
om eene prgsvraag uit te sohrgven over
het onderwerp „Onderwgs zonder maai-
schappelg ke en godsdienstige dogma's", maar
dan onder de beperkende bepaling, dat alleen
de 785 vóórstemmers mochten meedingen,
't Zou inderdaad goud waard zgn om eens
te weten te komen, wat die heeren en dames
toch wel gedacht hebben, toen ze vóór
stemden. Of.... zouden ze misschien niet
gedacht hebben; zouden ze zich de moeite
bespaard hebben om de vraag te beantwoor
den wat zgn dogma's? Zouden ze misschien
behooren tot het slag, waarover De Génestet
klaagde
„Niet gelooven op gezag
Komt nu aan de orde van den dag;
Is 't beter, wou ik vragen
Neen, beter zeker niet. 't Is een veeg tee
ken, dat nog 785 onderwgzers en onderwg-
zeressen in Nederland kunnen stemmen
vóór eene zoo onmogelgke zaak als onderwgs
zonder maatschappelgke en godsdienstige
dogma's. Het bewgst wel, dat de opleiding
niet deugt, want zoo'n groot getal onder
wgzers, voorlichters, beschavers, die zioh
vergapen aan een groot woord, hebben geen
degelgke opleiding cenoten die zgn nog
met ten volle bevoegd. In den strgd voor
betere opleiding der onderwgzers willen we
den Bond dan ook gaarne ter zgde staan,
nu het zoo gebleken is door de daden der
Bondsleden, dat die op.'eiding, gekend aan
hare vruchten, veel te wenschen overlaat.
N. Prov. Gron. Crt.
De Leerplichtwet.
De lezer heeft in ons vorig no. gezien
dat de heer Schaepman voorgesteld heeft
om de uitvoering der wet te verdagen tot
er zekerheid ia dat de bgzondere scholen
geen schade zullen hebben bg deze wet
dat de minister dit voorstel onaannemelgk
verklaarde, en dus, bgaldien het werd aan
genomen, met zgne collega's zou zgn heen-
gega nen dat de heer Lohman, schoon
zonder vrees voor dit dreigement, toch,
overmits de minister eerlgke nakoming van
zgne belofte in zake tegemoetkoming van
't bgzonder onderwgs toezegde, aanraadde
om nu het voorstel in te trekkenen dat
dr. Schaepman toen zgn belangrgk voorstel
in den doofpot stopte.
Het verwondert ons dat de minister met
een dreigement kwam. Had hg niet aan
dr. Kuyper beloofd dat de regeerin_ geen
pressie zou uitoefenenhad hg niet inder-
tgd zelf een voorstel tot uitstel gesteund
en was er hier geen reden van ongerustheid
met 't oog op de zorgvolle naaste toekomst
van dit ministerie?
Het verwondert ons dat dr. Schaepman
zgn voorstel introk. Bestonden bg de in
trekking niet dezelfde bezwaren alB bg de
indiening, namelgk dat de minister wel eens
zou kunnen verhinderd worden eerlgke
geloften na te komen? Is hg op eenmaal
zoo zeker geworden van de gezindheid der
meerderheid Mag dan voor het bgzonder
onderwgs niet gelden dat één vogel in de
hand beter is dan tien in de lucht?
Natuurlgk, nu de regeering de porte-
feuille-quaestie stelde, begrgpen wg dat 't
moeilgk viel het amend tment te ban haven.
Maar hebben ook niet het vertrouwen en
de vrees voor de politieke gevolgen hun
grens? Is dan de invoering van den leer-
dwang, uit oogpunt van beginsel, niet een
kwaad, dat zoolang mogelgk diende tegen
gehouden en had met 't oog hierop de heer
Lohman de handha ving van't amendement
niet moeten aanraden, op hoop dat met be
hulp allicht van eenige leden der linkerzgde,
waarop zeker kans bestond, anders toch
ware de minister zoo strabant niet opge
treden, dat uitstel ware verkregen?
Wij betreuren dezen uitslag, al vertrou
wen wg dat de regeering, „zoover 't van
h«ar afhangt", woord zal houden, ten op
zichte der bgzondere school, die voor
grootere uitgaven zal te staan komen, dan
oogenBchgnlgk op dit oogenblik wordt
vermoed.
Vrijdag eindstemming. Eén voorstander
der wet de heer v. Kerkwgk was na
lange afwezigheid voor 't eerst weder op 't
appèl. De liberale pers verwacht dat ook
de andere zieke man mr. Tak! hoe
vinden zg elkaar zoo 1 Vrgdag present
zal zgn.
Het is alsof zg vreest dat alles ten
slotte nog van één stem kan afhangen.
Hieromtrent koesteren wg geen illusies.
Nu Schimmelpenninck door beenbreuk voor
langen tgd afwezig zal zgn; Schaepman in
zgn loyale rol van voorstander bleef vol
harden; en de sooialisten zich met 't be-
gisel van eet- en kleedgelegenheden wel
zullen tevreden stellen, wacht de wet een
meerderheid van minstens vgf stemmen.
In ieder geval de sociaal demooraten
hebben de beslissing in de hand.
Oas advies zou zgn: verwerpen.
Nu zal het zgn
de worat'ling zal beginnen
Nu gaat het om
de vrgheid van bestaan;
't Wordt meenens nu
Zal England triomfeeren,
Of zal zgn kracht
in Afrika vergaan.
Het voorspel is volspeeld
het naspel wordt gestreden
Nu gaat het om de kroon,
die na de worstling wenkt
Of Kruger met Gods hulp
verwinnend voort zal treden,
Of Englend zgn de grond,
met edel bloed gedrenkt.
„Geen vrgheid voor den Boer",
grgnet Londen naar het Zuiden.
„Transvaal moet uitgeroeid;
de Krugeriet moet dood;
„Wat Hollandsch is verdaan
gena wordt niet bewezen
"'t Bukke al voor Albion,
want Albion is groot 1"
De Kroonminister spreekt
en Britsche zonen juioben,
Door oorlogslust verblind,
hun Salisbury toe,
Want groot is Albion:
geenm&chtkanbet weerstreven,
't Bestelt den volk'ren van
Zuid-Afrika de roe.
Wat Britsche wereldmacht
vereert als Macht der wereld,
Ter heft een bigde cheer,
nu Albion verwint,
De Leeuw van Afrika,
gebonden zich moet geven,
En Roberts Bloemfontein
in Britsche banden bindt.
Nu zal het zgnl
De Brit zendt zgn kanonnen
En legermaoht op macht
naarden Transvaalsohea grond;
Wat wacht, is reeds beslist:
de zwakke moet zioh krommen;
Toor Eng'land geldt de wet
van Darwin op dees' stond.
Wat ideaal 1
Het fiere Godsvertrouwen
Tan Kruger en zgn heir
is Farizeesoh geloof
Hun vrome vrijheidszin
is guldael van Barbaren:
Hun goud is Britsch domein,
hun bodem Kafferroof.
Geen Zuider-Afrikaan
wordt meer gena bewesen
Ribellen der Vorstin
zgn allen nu geaoht,
Die al te stout van zin
den dwingland tegenstreven,
Niet krommen hunnen rug
voor Britsche wondermaoht.
De hoofdstad wenkt alree,
de hoofdstad dier rebellen;/
Beschermt kanon en fort
de trotsche heuvelrg,
Der Britten wreede knel
zal dood'lgk ze benauwen;
Geen Boerenfort beschermt
voor Britsche heeraohappg.
De duizenden,
zg snellen aan, verdubbeld;
De wereldzee
voert Britsche oorlogsvracht
