VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
NIEUWSBLAD
HISTORISCH
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Engeland en Transvaal.
ilo. 61 1900
DoïiXctcfag 22 Mtuati.
fleectlenife laatgatig
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VA.N
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De kiezers in de districten Tolen en
Middelburg zhllen binnen enkele weken
geroepen worden een kenze te doen voor
een lid der provinciale staten.
Die van M.ddelburg zullen moeten voor
zien in de vacature wegens het ontslag van
den heer Kloppers; die van Tolen in die
welke ontstond door het overlijden van den
heer Van Buren.
De heer mr. J. H. L. v. Bnren is, blij kena
een advertentie in de „Zierikzeesche Nieuws
bode", den 16 dezer overleden.
Hij bereikte den ouderdom van 65 jaar
en was tevens kantonrechter en lid van den
raad te Tbolen.
Ofsohocn het verreweg het verkieslijkst
zou zijn dat de verkiezing bjj enkele can-
didaatsteling konde afloop en en dat aan
de antirevolutionaire party de keuze van
haar caniidaat werd vrijgelaten, dewijl hier
twee antirevolutionaire zetels openvielen,
zal het niettemin wel een quaestie van
stemming of stemm ng en herstemming
moeten vorden, aleer deze zetels weder zul
len kunien bezet worden.
De staid der partijen is in onze provincie
zéó, dat iet wel niet anders zal kunnen.
Tronwms de Midd. Crt. heeft de liberalen
reeds opgiwekt „zich krachtig en eendrach
tig (te) leijveren om die beide zetels te
verovere."
Dit is haar recht.
Maar x)or de antirevolutionaire party
dan ook een aansporing te meer om te
trachten «ze beide zetels te behouden, „en
daartoe (e) beginnen met een practische
kenze vat oandidaten te doen".
Te Midelburg zal dit wel niet moeilijk
vallen; dar is geluk1'.ig keuze te over.
Maar t Tholen zal van de leiders der
verkiezinggroote voorzichtigheid en ijver
gevorderdworden. Niet omdat dit district
niet overwegend antirevolutionair zon zijn;
maar omdt de mannen, die zich voor den
vacanten itetel zouden willen geven, daar
schaais tt vinden zijn; en ook licht hier
en daar ^aatselyke en persoonlijke over
wegingen ien goeden gang van zaken zonden
kunnen vffhinderen.
Wij hopn zeer dat deze zetels voor de
antirevoluionaire partij behouden blijven.
Gelijk ten weet hebben in de provinciale
staten van Zeeland zitting 17 liberale, 18
(nu slechti 16_) antirevolutionaire, 6 Room-
sche leden en de heer Van Lijnden. De
meerderheil van antirevolutionairen en
Roomscbersaam bedraagt derhalve slechts
vier.
Behondq w'j onze twee bereids betwiste
zetels, danblyft die meerderheid, gelijk zij
tot voor enige weken was: zes.
Verliezei wij die zetels, dan wordt de
verhondingl9 liberalen, 22 antirevolutio
nairen en toomschen, en 1 tot geen dezer
behoorende en slinkt de meerderheid tot
twee of dn.
Zij men lus op zijn hoede.
Inzake o circulaire der Liberale Unie
voor grondwetsherziening en algemeen kies
recht releveren wij
Dat de landaard er terecht op wijst hoe
,de wezenjke verdienste van het advies
der Liberse Unie in de pers te weinig wordt
erkend ei die verdienste toch onmis
baar is."
Zoolang men zoo gaat ons hoofdor
gaan voet „zoolang men hing in de
vaagheid tin „uiti-reiding van kiesrecht"
ot zich bpaalde tot de negatieve bekente
nis, dat goppeling van kiesrecht aan be
lasting", ftoos fataal blijft, heerschte er
verwarrin, en die verwarring kan eerst
wegvallendoor het in top halen van een
beginsel.
Welnu, daartoe is de Liberale Unie thans
overgegaa, en ze komt thans op voor
algemeen iemrechtde groote kieswetleus
der conseiheiite revolntionnairen. We geven
toe, dat z( nog enkele restricties maakte,
maar restrBties van geen aanbelang, en
die geen ien minsten twijfel laten, of h. i.
moet de optelsom der individuen, los van
elk organisch verband, in het land de wet
stellen. En jnist hiermee stelt ze zich prin
cipieel tegen alle partyen, die aan de or
ganische constitutie van het volk vasthou
den, over.
De Tijd had dan ook volkomen gelijk,
toen ze de houding van het Hand. en van
aniere liberale bladen, de houding van een
kwade betaalster noemde. Alle deze bladen
toch zijn het in beginsel met de Liberale
Unie eens, maar pleiten een dilatoire exceptie.
Misschien heeft dit ten gevolge, dat ein
delijk die partyen, die uit beginsel tegen dit
revolutionair beginsel gekant staan, de nood
zakelijkheid gaan inzien, om voor een
organische vertegenwoordiging op te komen.
Onzerzijds is dit reeds ►inds 1878 ge
schied, maar ons woord stierf weg op den
woestijnwind.
Zoo scheen nu nog De Tv)d het contraire
beginsel te zoeken in het niet overleveren
van den Staat aan het proletariaat.
Doch ook dit is geen beginsel.
In tal van landen bestaat wat de Unie
verlangt, en het proletariaat is er niet de
baas. Ook is deze lens negatief, niet posi -
tief, i n kon das geen eigen beginsel uit
drukken.
Tegenover het atomistische begrip van
„een hoop zielen op een stak grond," staat
nn eenmaal niet anders dan dat van een
„organisch volksgeheel," waaruit het staats
leven opkomt, en waaraan het bij alle ver
dere ontwikkeling stesds meer is te binden."
2o. Vestigen wij de aandacht op(de uit
spraak van het vooruitstrevend liberaal
blfd Vooruitgang (redacteuren mr. Kerdijk,
mr. Fokker en Heldt).
Het blad is zeer ingenomen met het ad
vies doch vreest alleen dat hot Unie-be
stuur het niet ernstig meent. Zal het Be
stuur voor die overtuiging staan of bij op
positie bakzeil halen
Vooruitgang vreest. De geschiedenis
sinds 1896 stelt de redactie niet gerust.
Maar is het meenens, dan komt de schei
ding in de liberale party. En wat dan?
Vooruitstrevenden en radicalen znll8n zich
dan kunnen vereenigen.
„Men heeft nu gezien wat onn het gemod
der van de heeren Borgesius s. s. heeft
gebracht. Voor deze heeren zelt heeft het
misschien eenige practische resultaten op
geleverd, maar voor de volkswelvaart en
de sociale wetgeving zijn de uitkomsten
bijna gelijk nihil; het heeft bovendien een
gezonde oppositie in het parlement verlamd,
en de vooruitstrevende partijen in het land
verzwakt, door hun ambitie te doen ver
flauwen en tal van hunze goede elementen
naar het sociaal democratische kamp te dry
ven, waar zij minder de rol vervullen van
geestverwanten dan die van ontevreden hospi-
tanten. Een bestendiging van dezen toestand
zal niet alleen ten gevolge hebben dat de
vrijzinnigen van de teleurgestelde kiezers
bij de eerstvoleen le verkiezingen de kous
op den kop krijgen, maar tevens nog be
lemmeren de vorming eener principieële
kern die door 6en gezonde oppo:itie een
gunstigen invloed kan uitoefenen op den
gang van zaken, wanneer het haar niet
mocht gelukken alleen of in vereeniging
met een der rechtzinnige democratische
groepen een regeeringsmeerderheid te ver
werven".
Het blad betwijfelt echter practische
uitvoering nu reeds en vraagt daarom „of
de L. U. niet beter zou doen om instem
ming met hare formules als voorwaarde
tot toetreding tot haar verband hand ha
vende, nochtans van de door haar te stellen
of te stemmen candidaten slechts te verlan
gen dat ze instemming zulltn betuigen met
't denkbeeld om artikel 80 der giondwet
in zooverre te herzien dat de regeling van
het kiesrecht zoowel voor mannen als voor
vrouwen gehe 1 aan den gewonen wetgever
wordt overgelaten."
3o. Laten wij een tolk van de vooruit
strevende oud-liberalen, de Nieuwe A rnhem-
sche Courantspreken. Het blad van den
heer Pyttersen vraagt: „Wat wil men
eigenlijk
„Het eerste gevolg zal zijn een tijdperk
van langdurig en nutteloos debat, ver
deeldheid onder hen, die elkander het naast
staan, en, wat erger is, onvruchtbaarheid op
wetgevend gebied, en dat op dit moment,
waarop, wie het ernstig meent met de
volksbelangen, zoo oneindig veel te doen
vindt. Wat zt.l er terecht komen van alles,
wat door de regeering is aanhangig gemaakt,
bij een Kamer, die leeft onder de schaduw
eener naderende grondwetsherziening?
Ij mers niets! Als men stond tegenover een
onwillige Kart er, dan zou de drang naar
grondwetsherziening nog verklaarbaar zijn,
maar het tegenovergestelde is het geval."
Het ware zegt het blad twijfel
verraden aan het gezond verstand en het
politiek doorlicht van de bij de Uaie aan
gesloten kiesvereenigingen, als men onder
stelde, dat zij met het bestuur zullen meegaan.
„De Liberale Unie was niet altijd ge
lukkig in hare adviezen. Te dikwerf miste
men daarin de bewijzen van praktischen
zin en politiek doorzicht. Door thans
volkomen doelloos dezen twistappel op te
werpen, zal zij velen, die haar nastaan,
van zich vervieemden en begaat zij de o. i.
groote politieke fout van den schijn op
zich te laden als plaatste zij zich onder de
vleugelen van den heer Troelstra."
4o. Het Utrechtsch Dagblad orgaan dier
oud-liberalen, welke het dichtst bij de
christelijk historischen, type Van Karnebeek,
staan, zegt, dit duidelijk veitoonen der
roode banier door het Uniebestuur te waar-
deeren, omdat het blad nu niet in de ver
leiding komt te volger,. Het blad toch is
principieel tegen algemeen kiesrecht.
„De demokratie, overal waar zij zich lang
en consequent genoeg voordeed, werd
synoniem met ondergang. Zij komt op de
strengste individualisatie neer. Zij breekt
alle organisatie en verband. Zij geeft aan
alle individuen, hoe onderscheiden ook,
gelijke waarde. Het algemeene stemreobt
stelt de meenin; van vorst Bismarck over
de politiek van het Duitsche rijk met die
van een zijner houthakkers gelijk, het
hecht evenveel waarde aan de opinie van
een grondwerker over de scheepvaart- en
handelsbelangen als aan die van den inge
nieur, die het Noord Oostz-ekanaal ontwierp.
Wiskundig gelijke invloed voor alle indi
viduen, hoeongelykzy onderling ook mogen
zijn. Ziedaar de demokratie.
En aangezien in deze wereld de domuien
zeker, en de slechten wellicht ook, steeds
in de meerderheid zyn, zoo is het wiskundig
onvermijdelijke gevolg, dat in de demokratie
de domheid steeds onfeilbaar zegepraalt.
Den invloed van den nijd, haat en argwaan
die bijvoorbeeld een Aristides verbant omdat
hy te braaf is, behoeven wij dan wellicht
niet eens te omschrijven. Evenmin wat er
van kunst en wetenschap en hun onmisba-
ren voedingsbodem, de weelde, terecht
komt als de „macht aan het proletari
aat" uitsluitend in handen gegeven is.
Ziedaar nu waar de Liberale Unie en
haar circulaire ons heen voert, voor zoo
verre wij er althans niet reeds zijn."
5o. Herinneren wij, het zij tusschen haakjes
gezegd, hierbij er aan dat de Sociaal De
mocraat (red. mr. Troelstra) behoudens
enkele bezwaren het advies toejuicht; «n
dat het Ned. Dagblad het orgaan van den
christelijk historischen hond (ied. mr. Ver-
korteren) algemeen kiesrecht aanvaardt op
voorwaarde van beperking der verkies
baarheid
Het blad zegt
„Beperking van het aantal kiezers zou
(meent hy overigens) eer voor de hand liggen
dan vermeerdering, omdat de helft der kie
zers zijn recht niet gebruikt en zyn plicht
verzuimt. Maar dat kan nu eenmaal niet.
En dan moet althans gezorgd worlen, dat
de slechte, onbekwame kiezers niet hun
gelyke kiezen. Daarom zou mr. V. een be
paling willen in den geest van die voor
het Eerste-Kameilidschap, als tegengiftegen
het algemeen kiesrecht.
Wy hebben nn de meening ook van de
tusschengroepen der liberale party gehoord.
De lezer voege ze bij de meeningen door
oud-liberalen, type N. R. C. en vooruit
strevende liberalen, type Vaderlanduitge
sproken; en hij heeft een overzicht van
wat in de liberale party op 't oogenblik
wjelt en gist.
Vooruitgang zou wel eens gelijk kunnen
hebben, dat dit op scheiding zal moeten
uitloopen.
Sinds de scheiding in de antirevolutionaire
party voltrokken werd, zal ook in de liberale
partij uiteenvallen van wat principiëel
wel bijeen hoort, doch prtctisch elkaar in
den weg staat, niet kunnen uitblijven.
Het regent slechte berichten, doch men
houde goeden moed, en wete de Engelsche
telegrammen op hun waarde te schatten.
Dat Bulier na een korte schermutseling
Colenso bezette, zal wel wsar zijn. Het
Boerenleger aan de Tngela heeft zyn beste
krachten afgestaan voor de bescherming
van Bloemfontein niet onmogelijk dat zelfs
Ladysmith is losgelaten ;eu meen guerilla
oorlog begint, dat is de oorlog met die
kleine afmattende gevechten welke bedoe
len iederen duim gronds ten bloede te ver
dedigen, 'svijands konvooien te veroveren
en allerlei afbrenk te doen aan het groote
monster dat deze zwakke rnpnblieken
bespringt.
Moge de Heere genadig helpen.
Dat zon dan de eigenlijke oorlog pas zyn
en tevens de verhaasting van Roberts' val
ten gevolge hebben.
Want het schijnt niet onmogelijk dat de
Bjeren juist deze achterwaartsche, schijn
baar vernietigende manoeuvre hebben uit
gedacht, om de beslissing te bespoedigen.
In dit seizoen, Dog in dezen zomer dient
't pleit beslecht, zoo dit mogelijk ware.
Het getalm op de oost- en westgrens,
waar toch het doelBloemfontein en
Pretoria is, was toch niet ter zake dienende.
De totale afwezigheid van bewegelijk
heid by de Boeren, en dat by het oveisnelle
opereeren vanFrenob, moet hieruit misschien
verklaard worden.
Ook in Engeland zy t er die het zoo
inzien.
Overzien wij nu nog even den toestand.
De beweging tot ontzet van Kimberley
w>rd door Roberts op hoogst bekwame en
geheimzinnige wijze geleid. Zelfs de offi
cieren die belast waren met het organi-
seeren der zesde divisie by Enslin wisten
niet wat er gebeuren moest. Eerst ging het
op Ramdam aanFrench was Zondags
al vooruit getrokken, en had het al dade
lijk te kwaad gekregen met los.e troepjes
Boeren die op zyn weg de kopjes bezetten.
Hij liet zich echter niet door hen opbonden
maar reisde verder. Bij Watervaldrift gereed
de Rietrivier over te trekken, werd hem
de doortocht betwist door een kleine Boe-
renkrij ge nacht welke hy na een kleine
schermutseling versloeg. Hy rukte verder
op, richting Jacobsdal, en bivakkeerde
Dinsdags te Wagdraas. Patrouilles verge
wisten zich in dien tijd dat Jacobsdal slechts
zwak door de Boeren bezet was.
Na een korte rust trok French met een
groote bocht om Jacobsdal heen en bereikte
te middernacht de Modderrivier bij Klip-
drift. Hij had toen 42 KM. afgelegd in
24 uren. Vin; bezette hij beide oevers.
Troepen en marinekanonnen achterlatend
rukte hij rechtstreeks op Beaconsfeeld en
Kimberley aan, onderweg nog even door
een Boerenbatterij op een hoog kopje be
schoten wordende, zonder eenig verlies.
Op eenige mijlen van Kimberley werd
hij begroet door eenigen van da bezetting
die zoo juist een sterke Boerenstelling
„veroverd" hadden, hoogst waarschijnlijk
Mn vedaten stelling. Dit welkome geluid
vermeerderde, terwijl French voortrukte
dooi de duisternis, af en toe verlioht door
het groote zoeklicht van de De Beersmijn.
Ten laatste was de divisie in Kimberley
omstuwd door de verrukte stedelingen en
zwaar geteisterde soldaten die juichten
en van vreugde schreiden. Daarop werd
de gansche omtrek van Boeren „gezuiverd".
Waarschijnlijk wil dit zeggen dat er geen
Boeren meer waren. Engelsche bladen be
weren dat de Vrystaters van 't gevaar te
Bloemfontein verwittigd, waren heengegaan.
Hoe het zy, Oronjé was vertrokken, na
te voren zij i kanonnen in veiligheid te
hebben gesteld; en heeft op zyn meester
lijk geleiden aftocht waarschijnlijk meer
nog met zyn Vry staters dan met de Engel
sehen moeten tobben.
Steeds op de hielen gevolgd door Kelly-
Kenny, en opgehonden door zyn proviand
wagens die door vermoeide ossen getrok
ken werden, wist hy toch al strjjdende over
de Rietrivier te ontkomen.
De Engelscben trachten hem nn van drie
zijden te bestoken. Kelly Kenny tracht
hem voorby te komen en zich tusschen
hem en Bloemfontein te plaatsen. Volgens
sommige berichten is hy daarin al geslaagd.
Macdonald bestookt zyn andere flank, ter
wijl French met 8000 man en 80 kanonnen
zich b j Kelly Kenny is komen voegen.
Te Kimberley is hy vervangen door Methuen
en zyn mannen. Daar wordt nn de hoofd
basis voorden inval in Vrijstaat door Roberta
overgebracht.
Jonbert zond in allerijl versterkingen
nit Ladysmith die ongetwijfeld French in
zyn feilen loop zullen stuiten en ook heeft
Delarey haastig zij ne voorspoedige operaties
in Kaapkolonie gestaakt en bestookt nn de
Engelsche achterhoede terwijl hy de eon-
vooien bedreigt. Een heele trein met levens-
aid telen uit Kaapstad kwam te Kimberley
aan. Doch ongetwijfeld zullen de Boeren
hnn best doen om zich op de verovering
van dergelijke treinen toe te leggen, ten
einde Roberts den toevoer van levensmidde
len te beletten.
Reeds werd een convooi door de Boeren
veroverd, nota bene op hnn vlucht onder
Cronjé, zoodat wy over de positie van
Cronjé niet zoo ongerust behoeven te wexen
als het schijnt. Hy zit wel in de klem
maar is nog niet gevangen.
Het zal zelfs de vraag zyn of zijn ver
volgers niet te vroeg victorie I riepen. Er
gaan geruchten die dit vermoeden wettigen.
Dat nu in verband met bovengenoemde
ontblooting bij Ladysmith Balier een be
langrijk voordeel behalen kon, is te ver
staan. Bulier zelf maakt er met veel opkef
gewag van. Eerst van de verovering der
sterke, onneembare stellingen van Hlang-
waneheuvel, door de Boeren prijsgegeven
en dan van den vollen aftocht des vijands,
met achterlating slechts van een kleine be
zetting aan den spoorweg van Colenso naar
Ladysmith. De gevolgen zyn te berekenen.
Reeds trok Hart zonder tegenstand de Toe-
gela ever om noordwaarts op Ladysmith
te trekken, welks ontzet een qnaestie van
enkele dagen schijnt. Toch kan men er
op rekenen dat Jonbert Bulier wel zoolang
zal ophouden tot zyn zware kanonnen goed
en wel op den spoorwagen staan.
Van een vervolging zal in dat geval niet
veel komen, want Noordelijk Natal is een
prachtig terrein voor een handig optredende
achterhoede en het zal Bnller niet gelukken,
Joubert een ernstigen slag toe te brengen,
e.enmin als dit tot nu toe aan Roberts
met Cionjé gelukt ia.
De verliezen der Engelschen zyn toch
ook niet gering geweest. Van den l5entot
den 18en bedroegen de verliezen: een
officier gesneuveld, zes gewond, dertien
man gesneuveld, 154 gewond.
Van het oorlogsterrein in Zuid Afrika
begeven wij ons nog even naar dat in
Engeland. Gisteren was het Engelsche
lagerhuis weer eens getuige van een ernstig
steekspel, meer was het niet, tusschen Cham
berlain en Evins (spreek uit levens), naar
aanleiding van het voorstel-Thomas om een
volledig ondeizoek in te stellen naar de
