NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- g-
HISTORISCH
Ho. 58 1900
Dcpctipucfe Jaargang.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Een woningwet.
Engeland en Transvaal.
MerLg 8 feSmaci.
■1LKEIT MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel
Of rij noodig is
In de groote steden roept men lnide
van ja.
Of liever, daar spreken de steenen.
Gruwelijk is daar, met name ia Amster
dam, de toestand van vele arbeiders
woningen.
Krotten en sloppen en stegen bij heele
rijen roepen daar wraak over de slechte
woningtoestanden.
De gemeenteraad van Amsterdam heeft
eenige maanden geleden vijftig perceelen
onbewoonbaar verklaard. En als die zoo
iets doet, zal het welzoo wezen.
Wat zijn 't voor woningen, die daar af
gekeurd en ontruimd zijn?
De benedenwoningen zijn zeer slecht.
Daglicht valt er niet in; tenzij hier en
daar steelsgew js eea enkele 3traal. Hoe
kan 't ook, de steeg is nauwelijks een
meter breed.
De vloeren zijn vergaan van de vocht;
een dufle kelderlucht komt u tegen. De
tegels van den schoorsteen zijn er nit ge
vallen; de scheuren met kluiten roet ge
vuld.
Een vaste kast zonder planken, een
bedstede met rotte onderlagenbet raam
telt 20 kleine ruitjes, heele, gescheurde
en kapotte dooh heele het minst. Geen goot-
steen of geheim gemak is er in huis; en
zoo er van dit laatste ook een zweem
aanwezig is, dan is het een emmer in
een kaBtje. Ongedierte kan de bezoeker
gratis bij de vleet opdoen. Ook huizen
daar ratten.
De trap dia tot de bovenwoningen voert
is steil en afgesleten en morsig. En de
bovenwoningen, kotten van vijf vierkante
meter, missen alle geriefelijks, luchten
kan men ze niethet licht is er zeld
zaam.
Ook de hoogte der vertrekken is maar
zoo zoo. In sommige kan men rechtop
staan.
Die kotjes doen nog een gulden in de
week. Natuurlijk sedert het uur hunner
afkeuring, och, mogelijk ook reeds lang
daarvoor, ontving de huisheer er geen huur
meer van.
Het zon een zegen zijn wanneer derge
lijke stegen en sloppen, kweekplaatsen
var ziekte en dood, onreinheid en onge
rechtigheid met den grond gelijk gemaakt
werden. En de gemeente heeft daartoe
het recht.
Had nu'e wetgever met even willige als
vermogende gemeentebesturen te doen,
dan zon zulk een wet niet noodig zijn.
Maar helaas, de ervaring leert dat vele
gemeentebesturen niet willen of niet kun
nen in deze toestanden verandering brengen.
En ook dan nog blijft het een open
vraag of de wet in betrekking tot de af
keuring van onbewoonbare woningen wel
veel zal kunnen uitrichten.
Na heeft de regeering, blijkens hare
memorie van toelichting, zelve daarop ook
zoo heel veel moed niet. „Waar het
kwaad", zoo zegt zij, „het gevolg is óf
van financieel onvermogen óf van onwil
of gebrek aan doorzicht, zal door de thans
voorgestelde maatregelen slechts indirect
verbetering mogelijk zijn. Er zijn echter
andere oorzaken, die wel geheel of althans
grootendeels kannen worden weggenomen".
Maar, er is iets anders.
„Onder de slechte, geheel ongeschikte
woningen zijn er vele, die vroeger vrij
goed, misschien zelfs zeer goed zjn ge
weest, maar er zijn ook niet weinige, die
reeds van den beginne af de kieaa van
verdeif in zich hebben gehad en waarvan
het was te voorzien dat zij door bouw en
inrichting bestemd waren om reeds spoe
dig op de ijst van afgekeurde woningen
te worden ingeschreven.
Het eerste middel dus om althans inde
toekomBt betere woningen te krjgen, is
streng toezicht op den aanbouw. Bj ge
meenteverordening behoort te worden be
paald aan welke eiscben en voorschriften
daarbij moet worden voldaan. Aanbouw
of verbouw met die voorschriften in strjd
moet zjn verboden.
Op zichzelf is dit niets nieuws, want
ook onder de bestaande wetgeving zjn
bouwverordeningen Liet slechts geoorloofd,
maar ook voor eenigszins groote gemeenten
regel. Dat daaronder zeer goede veorde-
ningen voorkomen, inoet dankbaar worden
erkend. Tooh is nadere wettelijke rege
ling gewenscht. Vooreerst omdat niet in
alle gemeenten, waar het noodig is, voor
schriften bestaan, in de tweede plaats,
omdat tal van verordeningen voor het be
oogde doel geheel onvoldoende moeten
worden geacht".
Gem-anten, die goede verordeningen op
het boawen hebben, of de krotten hebben
weten op te ruimen, behoeven zich de
aanklacht in bovenstaande ministrieele
woorden vervat, niet aan te trekken. Het
is ook hierwie de schoen past trekt
haar aan.
Maar er tijn nu eenmaal ook onwillige
gemeenten.
Tegen deze is het wetsontwerp gericht,
ofschoon het aan alle gemeenten behou
dens vrijstelling door Gedeputeerde Staten
de verplichting oplegt verordeningen te
maken op het bouwen en onbewoonbaar
verklaren van woningen.
Deze verordeningen behoeven de goed
keuring van Gedeputeerde Staten.
Indien de gemeenten bniten gebreke
bij ven, moeten ten slotte Gedeputeerden
doen wat des Raads is.
Bljkbaar heeft de regeering hier de
moeiljkheid gevoeld hoe te onderscheiden
tusschen onwillige en onmachtige gemeente
raden.
Het gaat niet aan deze rubrieken over
één kam te scheren.
Vandaar zeker de verzachtende mededee-
ling er bj dat tot dezen harden, vernede.
renden, mot de autonomie der gemeenten
spottenden maatregel niet dan na het stellen
van een zeer mimen termjn zal worden
overgegaan.
Hj zal slechts worden toegepast, indien
twee jaren na het in werking treden der
wet nog geen voorschriften in den zin der
wet tot stand zjn gekomen.
Ook dat bezwaar van inbreuk op de
autonomie der gemeenten heeft de regeeriner
gevoeld.
Immers zj zegt:
„Waie de zaak der volkshuisvesting uit
sluitend een zaak van huishoudelyk gemeen-
teljk belang, dan zou men in de voorge
dragen regeling kunnen zien een inbreuk
op gemeenteljke autonomie, maar het geldt
hier ook een belang van volksgezondheid,
een Rjksbelang, dat als zoodanig door deze
wet uitdrukkeljk zal worden erkend. Waar
de Staat besluit verbetering van woningtoe
standen door wettel jke maatregelen te be
vorderen en daarvoor zelfs groote sommen
nit te geven, daar kan hj niet gedoogen,
dat gemeentebesturen door onvoldoende
bou.wpolit.ie of zelfs /loor gemis van eenige
regeling op dit punt, het bouwen van
slechte woningen in de hand werken en
daardoor hef doel, door de regeering beoogd
in hooge mate belemmeren."
Men kan eigenljk alles toegeven wat de
regeering hier aanvoert en toch van oordeel
zjn dat de automonie der gemeenten hier
een knak er bij krjgt, en dit betreuran.
\V j voor ons meenen dat de indiening
van dit ontwerp in dezen vorm de aan
randing der gemeenteljk# autonomie
noodwendig meebrengt.
De aangeprezen maatregelen zijn een
stelsel waarin de gemeente op een bepaald
punt ophoudt haar werk als zelfstandige
gemeente te doen om 't te gaan doen als deel
van het rjk.
Tegen deze schennis van een antirevoluti
onair beginsel moeten wj opkomen. Het
had, indien een onzer geestverwanten dit
ontwerp had mogen indienen, allicht anders
geknnd.
De regeering had een uitbreiding van
de gemeentewet kannen voordragen, waarbj
de gemeentebesturen nadere omschrjving
van hunne taak als bouwpolitie ontvingen.
Onwillige gemeentebesturen moeten tot
hun plicht gebracht, geljk elke ongerech-
tige huisvader, of patroon, baas in zjn huis
of werkplaats, door de wetten des lands tot
reden gebracht worden.
Doch dit behoeft niet in den vorm dezer
wet die zelfs een zelfstandige commissie
boven 't geineeutebestnur staande, tegen
over haar wil doen optreden.
Overigens verdient dit ontwerp aanbe
veling, dew jl het in zekeren zin voldoet aan
hetgeen de antirevolutionaire partij in 1897
in haar program van actie heeft, uitgespro
ken: inde komende periode zj ook dit re-
geeringstaek: maatregelen tot verbetering
van woningtoestanden.
Door welke middelen zj die verbetering
mogeljk acht?
Stichting van arbeiderskoloniën.
Voorschot van Overheidswege voor wo
ningbouw in de steden zelve.
On bewoonbaar verklaring.
Generaal Joubert is tiaar da Boven
Toegela vertrokken, uit het kamp van La-
dysmith. Deze stad wordt nog steeds be-
schoteudoch in het Boerenkamp moet
besloten zjn dat schieten maar te staken en
liever te trachten de Kliprivier een paar
kilometers beneden de stad af te dammen.
Daardoor zullen de kelders onder water
loopen en zal de bezetting verplicht zjn
„boven water" te komen. Er zjn reeds
eenige planken, zandzakken en Kaffers tot
dit doel ontboden.
In Ladysmith sterven nog dageljks veel
soldaten aan koorts.
De Portngeesche regeering is strenger ge
worden. Voortaan gaat er te Louretigo
Marques niemand meer door, die niet voor
zien is van een consulaire verklaring dat
hj geen dienst wil gaan netuen in het
Boerenleger.
Do gouverneur heeft den Transvaalschen
consul gewaarschuwd dat hj gevaar liep
verwjderd te wordeD bjaldien hj voor
de Boeren werft of op andere wjs de neu
traliteit Bchendt.
De krijgsgevangen Boeren zullen nu,
bljkens een bericht nit Kaapstad, van
Kaappunt naar een kamp te Simonsstad
gebracht worden, waar zj gemakkeijker
bezoeken kunueu ontvangen.
Dr. Jameson isinderdaad ernstig gekwetst
door een granaat.
Er gain geruchten dat Baller weer op
drie plaatsen de Tugela is overgetrokken
en er ernstig gevochten werd. Ook dat
Joubert bj Ladysmith door een granaat
gedood is.
Dergeljke praatjes zullen, zoolang het
parlement zit, wel de ronde bijven doen,
het zjn teudenz-paskwillen, waaraan men
niet te veel waarde hechten mag.
De Boeren voor Kiinberley hebben 250
Kaapsche Kaffers en Zoeloe's die uit de
stad wilden, teruggedreven, doch de Ba-
suto's doorgelaten, zeggende dat zj vrienden
der Boeren waren.
Een lid van het Engelsche parlement,
een militair, voorspelt dat de oorlog wel
tot September, zoo niet tot 't volgend^ jaar
zal duren.
De oorlog heeft er toe meegewerkt om
een ander licht te doen vallen op het ka
rakter der Boeren in 't algemeen.
Niet dat ze allen heilige boontjes zjn.
Maar ook op wie niet van hua geloof zjn
scbjnt beslag te liggen. Treffend is 't in
ten telegram van Engelsche jzjde te lezen
dat de Boeren Woensdagavond nadat zj de
Engelsciien van den Spioenkop verdreven
hadden, terstond zich vereenigden in het
gemeensohappeljk gebed, en in weerwil
van hun 50 dooden en 120 gewonden, den
Heere luide dankten en psalmen zongen
voor de groote overwinning hun geschon
ken.
Aanhoudend leest men ook van de groote
voorkomendheid waarmede zj de krjgsge
vangenen en gewonden van den vijand be
handelen, en wat hnn schuchteren eerbied
en medeljden zj de Engelsche gesnezvel-
den bejegenen.
Twee voorbeelden
Een Engelsch correspondent vertelt van
een Boer die na den slag bij Colenso,
het ijk van een Engelsch soldaat beroofde.
Op eens ziet kj een kruisbeeldje, dat de
doideaaneei. ketting om den hals droeg.
Hj staarde er een tijd op, legde toen
weer op het Ijk wat hj weg had willen
nemen, bedekte het gelaat van den doode
en ging heen.
„De Boer is sterk tegen het Katholicisme
maar zjn hoogere gevoelens winnen het van
zjn vooroordeel. Hj wou het Ijk niet be-
rooven van een man, die in elk geval aan
Christus geloofd haL"
Een correspondent van hetzelfde blad
in het leger van generaal French nit
Naauwpoort meldde van den mislukten
aanval van het Suffolk-regiment, en dan
vervolgt hj„Onze begravers werden
door de Boeren vriendelijk ontvangen en
geholpen. Zj zongen een psalm om het
graf en eenige van de aanvoerders hielden
treffende toespraken, daarbj hun afschuw
uitende voor den oorlog, de zware verliezen
aan weerszjden betreurende en de hoop
uitsprekende, dat de oorlog spoedig eindi
gen zon."
„Men vraagt zich af", zegt de correspondent,
„of ooit meer in de krjgsgeschiedenis de
overwinnaars in zoo'n geveobt om de gra
ven hebben gestaan van de mannen, die
zij pas doodgeschoten hadden, psalmen ge
zongen en in die plechtige omgeving, op
roerende wjze den bloedigen strjd bejam
merd en vurig zjn spoedig einde gehoopt
hebben. Mysterie van de aardsche dingen,
dat w j zulke mannen moeten doodschieten.
Wat is helaas 1 de wjsheid der menschen
In een ander Engelsch blad schrjft een
Amerikaan Easton over zjn verblijf
onder de Boeren ondet meer:
„Voor de gevangenen te Pretoria zjn
de vrouwen vol liefderijke zorgen. Een
oud vrouwtje reikte eens een Ierschen sol
daat een pakje lekkernjen aan. Easton
was er verbaasd over. Maar de oude
Boerin zei„De arme jongens wisten niet
waar zj voor vochten. Zj moesten wel
gehoorzamen, nu zj eenmaal soldaat wa
ren". Den officieren wordt niet zooveel
toegestopt, maar toch hebben zeker krjgs-
gevangenen het nergens zoo goed gehad,
's Nachts wordt de stad door de burgers
zelf bewaakt. Het is er zoo veilig als
nooit te voren. Eiken Maandagmorgen is
er verza-eling van de burgers op de
markt; dan worden de geweren nage
zien.
Te Johannesburg zjn in sommigemjnen
wapenen pn levensmiddelen gevonden.
EaBt >n heeft met eigen oogen brieven ge
zien, die nit een mijn gehaald zjn, en
daaruit bleek volstrekt, dat er een samen
zwering bestond om althans den Rand
tot den Britschen machtskring te trekken
De kolenmjnen in het noorden van Na-
tal zjn dadeljk in ontginning genomen.
Sommige worden alleen watervrj gehou
den, andere leveren de steenkool voor de
spoor. Moeten Je Boeren nit die streek
terugtrekken, dan zullen zj, wetende van
welk belang die steenkolenmijnen voor de
Engelschen zjn, ze zeker vernielen. In
alle steden en dorpen in het bezette deel
van Natal hebben de Boeren aanstonds
eea burgerijk bestuur gevestigd. Toen
de Boeren daar binnentrokken, vonden zj
veel win seis en buizen geplunderd. Yooral
hebben de koelies (Britsch-Indiërs,) die in
die kolenm jnen werkten, dat gedaan. Easton
zag zelf bj Elandi laagte een duizendtal
van die ktelies langs den weg zittten. Zj
beweerden niets te hebben, maar in de
buurt vond men hoopen gestolen goed."
Het slot van Eastor.'sbeschouwing Inidt:
„De Transvaalsche regeesing stelt in haar
offieiëele rapporten over de gevechten de
feiten jnist voor en ik weet, dat het volk
over het geheel, zoowel thuis als in de
lagers, die rapporten het volste vertrouwen
stelt. Op die manier is er een opmerkel jke
afwezigheid van wilde geruchten die de
burgers zonden kunnen opwinden. Eik te
legraafkantoor door de heele republiek
plakt zoodra er een gevecht geweest is,
een bulletin aan, en in vele gevallen is
het beloop van van een veldslag in hoofd
zaak spoedig na de gebeurtenis te Pretoria
bekend. De tjding van een groote over
winning wordt te Pretoria eenvoudig op
genomen als iets natuurljks, waarvoor lof
en dank wordt gegeven.] Persoonljk too.
nen de burgers zelfs te velde geen geest
drift van de gewone militaire soort na een
groote overwinning. Zj zjn gewoon ver
baasd, als zj merken dat gj aan den uit
slag getwjfeld hebt".
Wat de lezers van dat Engelsch e blad
de Daily Mail over zulke taal zeggen
zullen
De nieuwe aanvullende Ijst van verlie
zen, door de Engelschen van 20 tot 25 dezer
benoorden de Toegela geleden, brengt het
totaal op 65 officieren en 1900 manschap
pen gedood, gewond of vermijt.
Uit de Kaapkolonie komt het belangrijk
bericht, dat de Engelsche generaal Kelly-
Kenny, met een gedeelte van de zesde di
visie het station Theebus, ten westen van
Steynsburg bezet heeft, hoe hj daar geko
men is, weet men nog niet, maar .raarschjn-
lijk heeft hj zjn tegenwoordige stelling
over Middelburg bereikt.
Zoo wordt, hoewel de Boeren tot dusver
ook in dit gedeelte van het oorlogsterrein
de Engelsche legerafdeelingen onbeweegljk
gemaakt hebben,een nieuwe schakel gevormd
in de keten die van Modderrivier tot bj
Basoetoland de zuideljke en znid-oosteljke
grens van den Oranje-Vrjstaat omspant:
Modderrivier, Oranjerivier, De Aar, flens
burg, Theebus, Sterkstroom. De positie van
Kelly is van belang omdat ze van halfweg
tusschen die van Gatacre en French ligt,
en de westeljke fiauk van de stelling der
Boeren te Storm berg bedreigt. Maar bet
terrein ten noorden van Theebus moet zeer
moeiljk wezen.
Behalve in de aankomst van generaal
Kelly-Kenny in het noorden van de Kaap
kolonie meent men nog andere teekenen te
bespeuren van Lord Roberts besluit om
voorshands geen versterkingen meer te
zenden aan generaal Buller maar troepen
bjeen te trekken voor een rechtstreekschen
aanval op den Vrjstaat. De commandanten
van twee transportschepen met artillerie en
cavalerie, die van Kaapstad naar Dnrtan
gezonden waren, hebben bevel ontvangen,
dadeljk terug te keeren. Er zjn nog eenige
transportschepen aan de Kaap aangekomen,
met troepen.
Er schijnt dus, na dezen misl kten „wan
deltocht naar Pretoria" een wandeltocht „naar
Bloemfontein" onder bevel van Roberts op
til te zjn misschien wel met hetzelfde
succes. De Fransche overste Viilebois Ma-
reuil die eerst aan Joubert bj de Tugelais
toegevoegd geweest, en diens rechterhand
genoemd wordt om zjn uitnemende ditnst n
bj de leiding der artillerie bewezen, is na
melijk deze week van Colenso naar Coles-
berg gegaan. Daar in die streken zal mis
schien wel iets voorvallen.
Maar tot hiertoe, weet men, is generaal
French nog niet bijzonder gelukkig in de
buurt van Colenso. Van zjn zware ver
liezen deze week geleden verhaalden w j
reeds. Wj zullen verder afwachten.
De generaals Olivier en Snjman hebben
Barklywest bezochten alle beschikbare man
schappen meegenomen naar Dordrecht. De
Boeren commandeeren Jan en Alleman in
het geheele district. Olivier zegt dat een
„koninkljke" Hollander een onding is
allen moeten strjden voor het vaderland'