NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
ISTERS
IEID
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
delburg.
>eider
3
Snfercfitg 16 ®etem6ec.
TERDAM-
rschelde.
VERSCHIJNT
'd Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
DRIE GRIEVEN.
iagd
REIT, Goes,
lo. 88 1899.
nkomende
)NAARD te
M i dd elburg.
L. P. BRASSER
D'HUU, Middelb.
c h e tij d.
an Rotterdam:
ir.
'smor.
jd.15 9.30
er.16 9,30
id. 17 9,30
in.18 9,30
19. 9,30
>en20 9,30
>d.21 9,30
9,30
9,30
9,30
9,30
'amid
jd .22
ar.23
d.24
.25
26 10.—
en27 8,30
d.28
d.29
>r.30
d.31
9,30
9,30
9,30
9,30
IENST
•n Zierikzoe.
Spoorweg Goo
r t-
in Zitrikzee:
'«morg/g midd
1.15 7,50 1.30
Kl6
7.50
1.17 11,30
1.18 7,50
19 7,50
n20 7,50
1.21 6.30
1.22 7,50
ri23 7,50
'.23 11,30
24 11.30
1.25' 7,50
26
n27
1.28
1.29
.30
.31
7,50
7.50
6,30
7,50
7.50
11,30
1,30
1,30
1,30
1.30
2.—
1,30
1,30
1,30
1,30
2,
1,30
1,30
3,35b)
m. 4,05
1,55
2,15
3,25 b)
3,45
£0ii8 tea hoogst
Vlissingen naar
1
ct.
L6'-
5.2
j
1.5
>4
46
>8
19
5,25
(8)
}«,»0
7,34
8,40
9,58
8.49
9.—
1,20
6.80
6,1»
6,48
6,47
7.06
7.18
7,28
7.35
1.4»
7.19
8.07,
8,15.
9,23;
9,57
10.4Ó
10,2j
10.4.
Tliiiiogan.
5.2
,25
(;10
1,48
.4
8,16
#,3
7.25
8,10
8.26
lkeij MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02s.
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zicli met 1 Januari
op ons blad wenschen te
aboUneeren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers
GRATIS.
1,20 8,41
Niet neutraal. Tegen
het recht der ouders.
Geen verband.
Onze onderwijsregeling gaat uit van de
onderstelling dat het wenscheiijk e.i mo
gelijk is op de openbare Staatsschool strikt
neutraal onderwijs te geven.
En juist dit is onmogelijk.
J)it is door verscheidene voorstanders
van openbaar onderwijs zeiven erkend.
Onder die velen noemen wij mr. P. F.
Hubrecht.
Mi. Hubrecht is de man die een zeer
groot aandeel bad in de totstandkoming
van de fatale schoolwet van 1878, de wet
van den minister Kappeyne.
Mr. Hubrecht toch was toen referendaris
aan het ministerie van binnenlandsche za
ken, de rechterhand van den ministeren
het is een pnbliek geheim dat hij de bouw
stoffen geleverd heeft voor het wetsontwerp
dat den ondergang der bijzondere christe
lijke school bedoelde en hier tn daar ook
ten gevolge had.
Nu, deze heer Hubrecht is op zijn oudei
dag van zijne hardvochtige gevoelens te
ruggekomen en heeft met zooveel woorde
erkend, een droombeeld te hebben nagejaagi
toen hg leerde dat de openbare school „nee
traal" onderwijs geven kan.
Hij veroordeelde ten vorigen jare in d
Gids een tijdschrift waarin de bes'
•n knapsten des lands hunne meen''
verkondigende neutraliteit der staaf
Hij acht thans deze neutraliteit
een schijn zonder wezen, en i- fl(j
•en lengen.
Hij schreef:
„Mede oorlogvoer dat heeft
de Staat niet opge' doen, met al
zijn eerbiedigin .Jsdienstige be
grippen, met .atraliteit, met al
zijn schooi' a van eenheid ;en
verzoenin .ppen", zoo roept hij.
«En c zoo heei ernstig was",
*00 7 /der, „zou men meer dan
^chen, over den man die
7 t,C met de beste bedoelingen,
die overgroote menigte roe
delen heeft geplaatst, als macht-
nde, als wetgever, zeggende: komt
tot mij; geeft uwen kinderen een
ts (de kosten neem ik grootendeels
,r mijn rekening) op mijn school, waar
ze zal opleiden tot alle Christelijke
n maatschappelijke deugden, hen gepaste
jnndigheden zal aanleeren, hun verstan
delijks vermogens zal ontwikkelen, maar
van geloofsverdeeldheid, omdat ik van
godsdienst niet spreken mag, nooit anders
spreken zal dan als van denkbeelden, voor
stellingen en opvattingen die niet strijd
beteekenen maar vrede en eenheid.
„•Die ideale school, in schoone for
mules omsobreven, veronderstelt een
schoolmeester, even ideaal als zij en
tevens een leugenaar Want de meester
moet de kinderen voor alles de waarheid
leeren, voor alles en in alles haar getrouw
zgn. En hij kan 't niet zgn als hij de
waarheid voor hen verbergt. En hij
moet haar verbergen, hg kan niet ant-
ders
„Zulk een verklaring uit den mond
(van een man die niet zgn leven door
bracht als een kamergeleerde of afge
trokken denker, maar gelegenheid heeft
j,gehad om met de praotische werking der
jjoiider wijs wet ten volle bekend te worden
Ibeeft voorzeker groote beteekenis en is
lvf#l geschikt om ieder, die nog aan de
fceutratiteit van het onderwijs mocht
Igelooven, de oogen te openen 1
En de minister van binnenlandsche zaken
zelf heeft het vorige jaar de onmogelijk
heid der absolute neutraliteit erkend, toen
hij, bewerende datinen de neutraliteit tot
een caricatuur maakte, verklaarde: „Er
wordt niet afgeweken van de neutraliteit
door op de school van God te spreken.
Zelfs socialisten en anarchisten knnnen zich
niet in hun gevoelens gekrenkt achten, indien
de onderwijzer aan de kinderen zegt dat men
God dankbaar moet zgn voor de geschon
ken gaven."
Een merkwaardige verklaring, waaruit
veel zou zgn af te leiden.
Men zon bijv. kannen vragen hoe en in
wat zin er van God mag worden gesproken,
welke gaven als van God ons geschonken
op de openbare neutrale school mogen
worden voorgesteld; hoe dat danken moet
geschieden en nog veel meer. Door de ant
woorden op die vragen hijeen te voegen
zon men dan kannen verkrijgen een soort
catechismus voor de openbare sohool, die
dan door deze eigenaardigheid van alle
andere catechismussen zon zgn onderschei
den, dat zij niet alleen tegenover deze,
maar ook tegenover het ongeloof een „neu
traal" standpunt zon innemen.
Zelden is de onhoudbaarheid van h»f
neutraliteitsstelsel helderder in
getreden, dan toen een »-
man als de tegenwc~~ '{J>
nenlandsche - -»6lnS
«een v ,_,»gen dan als
viien wat daarmede
..urgd is.
een wonder dat zich geen enkele
a van geestverwante zijde heeft verhe-
om tegen die uitlating protest aan te
Lenen.
hans deed dit de heer v. d. Zwaag (so-
ist) maar met de bij voeging dat hij de
testie niet van- genoegzaam belang achtte
er zgn mond tegen open te doen.
daar nu ook door den minister neutrali
teit op de openbare school onmogelijk
wordt geacht, is dan ook de grondslag aan
ons tegenwoordig schoolstelsel ontnomen.
Want dan is de openbare school niet langer
voor allen bruikbaar en kan het feit niet
langer worden ontkend dat tal van ouders
thans voor de keuze worden gesteld om of
hun kind zonder schoolonderwijs te laten
opgroeien of het te zenden naar een school
waar het onderwijs gegeven wordt in een
niet door hen gewensohten geest.
Meer gegoeden kunnen nog wel zelf een
school oprichtenmaar minder gegoeden
en armen moeten zich maar tevreden stellen
met eene school, niet door hen begeerd.
Maar de bestaande wet rust niet alleen
op een onhoudbaar gebleken onderstelling,
zij miskent ook ten eenenmale het recht der
ouders om zelf in volle vrijheid te beslis
sen over de wijze waarop en de richting
waarin hun kind zal worden opgevoed.
De wet gaat uit van de grondstelling
dat niet de ouders, maar de Staat geroepen
is voor het onderwijs der kinderen te
zorgen.
Zeer tegen den wensoh van den tegen-
wooriigenminister van justitie, die in zijn
Richting en Beleid der Liberale partij uit
drukkelijk heeft verklaard dat op de ouders
inde eerste plaats de verplichting rast om
voor het onderwijs en de opvoeding van
hun krooBt te zorgen.
Maar wordt het dan niet tijd dat men de
consequentie van dat beginsel aanvaardt
en de lagere school, dat groote instrument
der opvoeding, niet langer aan den recht-
matigen invloed der ouders onttrekt
De ouders toch hebben volgens de tegen
woordige onderwijsregeling op de school
niet den allerminsten invloed. De richting
waarin het onderwij» zal worden gegeven
hangt niet af van hun beslissing. Zelfs bij
de keuze van den onderwijzer worden zij
hoegenaamd niet gekend. Van band of be
trekking tusschen school en huis is dan
ook schier niets te bespeuren. De onderwijzer
gevoelt zich ambtenaar. Daarmede is een
zoo verderfelijk mogelijk beginsel in de
wetgeving opgenomei*-
school in den grond'*?® 1 karakter der
king tusschen onders'V Samenwer-
dc op voeling zoo o J|) onderwijzers, voor
door zoogoed als om ^'isHaar, wordt ilaar-
De schooi aan de .Of lijk gemaakt,
moet het op. Tot dezefrs! alen weg
de straks genoemde hei?^0'S0m kwam ook
Hij toch zegt op jr Robregt.
Gids-, ïiadzg 261 van de
„Noem vrijelgk i
openbaar onderwijs
de aanhoudende ze
Beveel in die wep
in het rijk van ov
openbaar onderwijs^
de Grondwet „het
een voorwerp van
rg der Regeering."
teracht, dat „overal
heidswege voldoend
Handhaaf vooral "Hl61 gegeven worden."
waarborg dat het |u?aar'n hitgesproken
vrij is, behoudens l;ivea Yan onderwijs
heid. Dus geen grof toezicht der over-
dit punt, te minder wetsherziening op
art. 192 mogelijk heüJU0l^'o nh in 1889
het vroeger geheel f' gemaakt wat door
194 geacht werd nooi'l gelijkluidend art.
Reageer niet tegen 'geoorloofd te zijn.
welke wijze tot 4e rechtsorde, op
thans Wand gekomen, die
aar%*ar terwijl ge haar
beshcSevolgen ter wille
„vit, dat h| Vergeet daarbij
...aerwijs niet is uw all verstrekken van
plicht. Verzeker de 'i? maar onder-
naar behooren met af ervulliiig daarvan
uwer beschikking sta; J middelen die te
flnanoieële hulp voorV gesteld worden
Maar weet, voor alb^ niet hitgesloten,
van het kind de taijA ftde opvoeding
van niemand anders. '1,: 0UdeJs en
behoeve der maatsch jE daar gg ten
die opvoeding, bescJ'PS belang hebt bij
staatsplicht daarin d af0U7 uw
wijze behulpzaam te y°J}'ders op de beste
langer tusschen den >s9n' "tel n niet
hij de keuze van d r'der en zgn kind,
wiens leiding hij da onderwgzer, aan
trouwen, dien hij all 1 kind wil toever-
hij, het recht en Ben' ,e!! ai .sluJte"d
kiezen, aan te wijzen™ Pj*?ht heeft te
het onderwijs zijnerf ^9 zorge voor
a-ders." J kinderen, niemand
Inderdaad een onder
op dat juiste begins
werken.
En die fontis niet w
aanbrengen van slechts
svijswet niet gegrond
ei, kan niet goed
3g te nemen door het
gen - geen reparatie 4 6nkele wetswijzigin-
- mac.r door een gif e,en oud «ebouw 1
ling, die van de erkerfheel n:enfef r8fl
der ouders uitgaat. "nln* van dat recht
>k noodig wegens
k verband tusschen
rie trappen en ook
ol en de ambachts-
nn eenvoudig niet;
vele schoolmannen
r dat insgelijks de
ot 't optrekken van
ïgt.
nieuwe bouwwerk
euse afdalende voor-
mogelijk Staatshe-
mogelijk vrijheid,
Die nieuwe wet is
het gemis aan behoorl
het onderwijs in zijn 1
tusschen de lagere sch
scholen.
Dat verband bestaat
volgens 't oordeel van
van gezag. Een bezwa'
fondamenten raakt en
een nieuw gebouw dri
En de stijl voor het
zij een Nederlandsche
Geen tot in het minit
schriften, zoo weinig
moeiingen en zoo groo
niet maar alleen voor jons"anti-rev0fnhron-
nairen, maar voor alle» Nederlandsche bur-
gen, om scholen te stacjilten en in te richten.
Eens vooral moet de liüek bniten de
schoolquaestie worden Jgeplaatgt-
Geen bevoorrechting meer van ^ua8j neu_
trale scholen, maar ook>evenlajn yan an(jere<
Overweging verdienj,n daarbi= de 5 pnn.
ten door een commissi door de Unie E(m
school met den Bijbel ibenoemd, ontworpen
en die in vele opzichten een inderdaad
treffende overeenkomst) vertoonen met het
plan door den heer Hubrecht in zijn straks
genoemd opstel aan de hand gedaan.
Zij luidden aldus:
„1. Op de lagere scholen worde van hen
die niet tot de onvermogenden behooren,
een proportioned! schoolgeld geheven, naar
bij de wet vast te stellen regelen.
„2. De gemeenten worden niet langer
belast met de bekostiging van de lagere
school.
„3. Door het Rijk worde aan de lagere
scholen een vaste bijdrage uitgekeerd, te
berekenen naar regelen bij de wet vast te
«tellen, naar zoodanigen maatstaf, dat de
kosten van een gewone, eenvoud;g inge
richte lagere school, voor zoover deze niet
uit de schoolgelden te vinden zgn, worden
gedekt, en rekening gehouden wordt met
uitbreiding van leerstof en vermeerdering
van het onderwijzend personeel.
„4. De uitkeering van die bijdrage worde
evenals thans, verhonden aan voorwaarden,
die de inrichting van het onderwijs vrij
laten en alleen strekken om de besteding
der Rijksgelden voor het beoogde doel te
verzekeren.
„5. Yoor zoo .'er de ingezetenen niet zei
ven in hun onderwijs voorzien, treden in
hun plaats de gemeentebesturen op. Hun
worde de vrijheid verleend het beheer hun
ner scholen over te dragen aan een plaat
selijke schoolcommissie."
Zoo ongeveer lnidde de rede door een
onzer beste antirevolutionaire kamerleden
den heer Waal Malefijt deze week in de
tweede kamer bg het onderwijsdebat ge
houden.
Yoor wie den schoolstrijd van nabij volgt
en kennis neemt van wat in de tweede en
eerste kamer, lang voor hem is aangevoerd,
heeft hij geen nieuws gezegd.
Maar eenzelfde woord in verschillenden
vorm voorgeiragen, moet ten slotte vrucht
dragen.
En de schoone leus van alle antirevo
lutionairen in ruimeren zin: De vrije school
voor heel de natie, moet blijven weerklinken,
tot heel de natie er ooren voor krijgt.
Mannen vai allerlei richting beginnen
in te zien dat 't dien kant op moet.
De openbare school wij zeggen het
zonder eenigen zweem van vijandschap of
hoe men het noemen wil,de openbereischool
heeft haar tijd gehad; de vrge sohool heeft
de toekomst, de .rije school voor heel de
natie zal den kostelgken lands vrede herstel
len en den weg openen tot verbetering
van 't onderwgs en de positie der onder
wijzers.
if
Weer mis met de neutraliteitDe
oorrespondent van het Handelsbl. te 's Her
togenbosch schrijft aan dit blad
„Een zeer ernstige zaak had op het
Gymnasium alhier plaats en brengt vele
gemoederen in beweging. Woensdag werd
door de jongelui der vgfde klasse op aan
wijzing van den leeraar in de Hollandscke
taal, een opstel gemaakt over „Nationali
teitsgevoel". Een der leerlingen merkte
hierin op, dat bij de R. Katholieken zich
het nationaliteitsgevoel niet had kunnen
ontwikkelen, „ten gevolge van de onder-
diukking tijdens de republiek onder het
vervloekte Huis van Oranje." De leeraar
die blijkbaar met het geschrevene instemde,
las het opstel voor, met de opmerking, dat
de leerling „ferm voor zijne opinie uit was
gekomen". De klassegenooten van het jon-
gemensch, verontwaardigd over de uitlating
tegen het Huis van Oranje brachten de
zaak voor den rector, en de curatoren
znllen er nu waarschijnlijk in gemoeid
worden."
De ongevallenwet is aangenomen.
ÜLt het Kamerverslag, daarvan melding
makend, drukken wij het volgende over:
De heer De Beaufort verklaart, mede
namens de voorstellers van het amende
ment-De BeaufortSchaepman, voor het
ontwerp te zullen stemmen, omdat zij mee-
nen, dat later in leemten kan worden
voorzien.
De heer Yan Karnebeek zegt, namens
enkele Kamerleien, dat waar geen plaats
in de wet wordt gegeven voor zelfverzeke
ring, zij niet voor de wet knnnen stemmen.
De heer Vermeulen verklaart, eveneens
namens eenige leden, te zullen stemmen
tegen het wetsontwerp, omdat het centra-
liseerende en het bureaucratisohe daarin
door de beraadslaging niet is verzacht, en
ook omdat de industrie op zware kosten
zal komen.
De heer Dobbelman zal daarentegen met
andere politieke vri nden vóór het wets
ontwerp stemmen. Wel bevat het vele ge
breken, maar ook biedt het goeds en het
gebrekkige zal later kunnen worden weg
genomen.
De heer Kuyper leest de volgende ver
klaring voor:
„Mede namens mijne politieke vrienden,
zij kortelijk in 't licht gesteld, waarom
wij onze stem aan dit ontwerp niet znllen
onthouden. Onzerzijds is bij de algemeena
beraadslaging verklaard, dat on e houding
ditmaal geen intransigante zou zijn, omdat
het zakelijk beginsel: ongevallen-verzeke-
ring, en zulks vooralsnog door staatsdwang,
onze algeheele instemming heeft. Ons
ernstig verzet daarentegen ging tegen de
daarbij gevolgde regeling, een wijze van
regeling, o.i. zoo principieel verkeerd, dat
wij betuigden, onzes ondanks, tot afstem
ming genoodzaakt te zullen zgn, indien bij
afwijzing van alle temperende amendemen
ten, de heerschappij van het autocratische be
ginsel gehandhaafd bleef in e-cclusieven zin.
In exclusieven zin is dit niet geschied.
Leekenrechtspraak van belanghebbenden is
opgenomen. Commissies uit hun midden
zullen bij geneeskundige behandeling mede-
werke.i. Aan de Sta ten-Generaal is mede
zeggenschap gegeven over salarieering en
dus over den omvang der amhtenaren-hier-
archie. Al hadden we nu de breking van
het autocratisch beginsel veel ruimer ge-
wenscht, toch achten we ons, onze vroegere
verklaring gestand doende, met het oog
op deze aangenomen amendementen niet tot
een intransigente houding genoodzaakt te
zgn. Reden, waarom we, ons voorbehou
dende later elke poging tot decentralisatie
van de ongevallen-verzekering te steunen
vrijheid zullen vinden, voor dit ontwerp te
stemmen.
Vooral nu niet wij zei ven maar ver
minkten, weduwen en weezen, bij verwer
ping der voordracht het gelag zouden be
talen, achten wij het volgen dezer gedrags
lijn en geoorloofd en raadzaam."
De heer De Savornin Lobman verklaart
namens de vrij-antir-volutionnaire Kamer
leden het volgende:
„Met het doel dezer wet wenseh ik, ook
op verzoek van eenige antirevolutionaire
leden dezer Kamer, mijne warme instem
ming te betuigen; zelfs wordt toekenning
van schadeloosstelling aan breedere kringen
dan dit ontwerp omvat door ons wensche
iijk geacht. Maar het doel behoort niet te
worden bereikt door den band tusschen
werkgever en werkman geheel door te
snijden, alsof eerstgenoemde uitteraard vij
andig staat tegenover laatstgenoemde; noch
door de medewerking der industrieelen
zei ven te weren en hun lasten op te leggen
zwaarder dan in eenig concurreerend land
bestaanzwaarder zelfs dan noodig is voor
het beoogde doelnoch door den werkge
ver zoo goed als geheel af hankelijk te ma
ken van rijksambtenaren, en hem de moge
lijkheid te benemen ter vervulling van zgn
verplichtingen zich te bedienen van parti
culiere inrichtingen. Vermits ook later ver
betering \an het ontwerp in bovengemelden
geest niet wel is te verwachten van een
Regeering en Kamer die de daartoe gedane
voorstellen hebben verworpen, en vermits
zelfs bi] verwerping van dit ontwerp de
getroffen werkman èn beter èn spoediger
zou kunnen worden geholpen dan bij do
aanneming ervan, zullen wij stemmen tegen
dit ontwerp".
Het wetsontwerp, hierop in stemming
gebracht, werd aangenomen met 79 tegen
14 stemmen. Tegen de heeren Van Kerk
wijk, De Visser, V an den Berch van Heem
stede, De Savornin Lobman, Schimmel-
al
li
et
1
8-
1.
J
9-
d
