NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
lo. 29. 1899.
Donderdag 7 Decente,
ieerftende laargang,
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
TIJDVERZEN.
feuilleton.
Eng elands schuld aan Holland.
Bedenkelijke Staatkunde.
urn
elkin maandag-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,02 s.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij, die zicb met 1 Januari
op ons blad wenscben te
abonneeren, ontvangen de tot dien
datum verschijnende nummers
GRATIS.
Küypeb en Lohman.
Kuyper en Lohman, twee Christusbelijders,
Trouw op hun post, waar hun Heer
(wordt gesmaad;
Kuyper en Lohman, twee schitterende
(helden,
Beiden beladen met ongeloofs haat;
Lohman en Kuyper 1 Eens streden zij samen,
Sohouder aan schouder, getrouw aan
(elkaar,
Machtige slagen den vijanden deelend,
Steeds in de bresse voor school en altaar;
Kuyper en Lohman Als krachtige strijders
Trokken zij onder groenkleurige vaan,
En overwonnen na eindeloos worstlen
God wou door hen 't machtig leger
(verslaan.
Hoe is het nu? Moet de vraag niet ver
rijzen,
Of in hun hart 't heilig vuur is verkoeld?
Moet er geen liefde met saambinding wezen,
Waar elk zich kind v»n éen Heiland
(gevoelt
Mag er voortdurend een klove verblgven?
Moet er, zoo misgreep of of misslag
(bestond
Straks niet de hand der verzoening gegeven;
Moet het niet komen tot 'tonde verbond
David en Jonathan hoorden te zamen
Denk hen gescheiden; boe kon het be-
(staan
Evenzoo hooren de heerlijke namen,
Kuyper en Lohman, weer samen te gaan.
Als blijk van moed en waardeering van
een tegenstander geven wij uit het Handels
blad de vertaling van onderstaande beschou
wing van een Engelsohblad, de Evening Stan
dard, over Engelands verplichtingen aan
Holland. Hat verdient opmerking en waar-
deering. Het zegt in velerlei opzicht de
waarheid; onnoodigte zeggen dat wij niet
alles wat nit Holland tot Engeland kwam,
zegen, hetzij voor Holland, hetzij voor
Engeland, noemen.
De namen van Kuenen en bpinoza en
Erasmus verdienden in dit kader niet te
worden genoemd. Zij vertegenwoordigen
drie Dhilosophische stroomingen die ons volk
tot in de verste nageslachten verderfelijk
Waren, zgn en zullen zijn.
Wat zijn wij aan de Hollanders ver-
gehuldigd?
„Dit is een vraag, die wg ons op dit
ooèenblik wel mogen stellen, nn Engeland
in conflict geraakt is met een tak van het
groote Hollandsche volk. Men kan het als
ten vaststaand feit van de sociale zedeleer
beschouwen, dat blind vooroordeel tegen
een volk in zijn geheel slechts een kinder-
achtige ongerijmdheid is. Znlk een voor
oordeel behooren wg over te laten aan
degenen die snoeren uit onwetendheid, en
wier vaderlandsliefde er een is van de
bekrompenste en minst betrouwbare soort
Europa heeft een schuld aan Holland,
die" nog niet ten volle is erkend. Wanneer
wil zeggen, dat Holland het Groot-Brittan-
nië der middeleeuwen was, dan is een der
gelijke vergelijking streelead voor onze va
derlandsliefde, en toch geven de feiten
daarvoor het doorslaande bewgs. Yrgheid
van gedachte, vrjjheid van vereemging,
vrüheid van geweten vonden hun ont
staan in de Nederlanden. De worsteling
van de Hollanders tegen spanje was langer,
ïoemrijker, heldhaftiger dan die van de
God geev' ons harte dit dra te genieten
Lohman en Kuyper, vereend als weleer,
Machtige slagen den vijanden deelend,
Jubelend strijdend in naam van den Heer
Luctor.
Het debat bij de algemeene beraadslagin
gen over de Staatsbegrooting, jl. Yrijdag
gevoerd, heeft weer bewezen lot hoe beden
kelijk peil de staatkunde onzer regeering is
gedaald.
Dr. Kuyper had reeds in 1897 dit minis
terie bij zgn oorsprong vastgehoudenen
bij elke gelegenheid tot prinoipieel debat
haar bg dezen oorsprong bepaald.
Een poging die niet met succes bekroond
werd; dank zij, niet de onbeholpenheid
der oppositie, maar de beginselloosheid van
haar tegen wie de oppositie gericht was.
Men had hier kannen hebben een parle
mentair duel als tnsschen Tborbeoke en
diens „besten vriend" Groen steeds swerd
geroerd. Maar in een steekspel tn schen
Kuyper en Pierson ontbrak aan de zyde
des laatsten de tactiek die in eerlijken en
fleren ridderstrijd zijnerzijds mag worden
vereisoht.
De premier ontwijkt steeds elke principi-
ëele schermutseling; en bij een verwijzing
naar zgn anti-olericalen oorsprong nouüt
dit kabinet zich van den domme.
Enkele grepen nit de rede van den Slie-
drechtschen afgevaardigde kunnen dit
duidelijk maken.
Dr. Kuyper besprak de houding van dit
kabinet in zijn verhouding tegenoverjRome
Bij de stembus de lieden waarschuwend voor
Romeen nu slag voor slag voor Rome
kuiebuigende.
Hij zei er van:
„Mijn tweede onderwerp betreft de vraag
Grieken tegen de Perzen en belangrijk
grooter uitkomsten werden daarmede be
reikt. Want terwijl zij strelen voor hun
eigen nationale vrgheid, streden zij in
werkelijkheid voor de vrgheid van Europa.
„Gemeentelijke vrgheid is door en door
Kollandsch in oorsprong en ontwikkeling.
De wereld heeft geen hoogere opvatting van
gemeentelijke levenskracht gezien dan die,
welke door sommige der middeleenwsche
Hollandsohe steden werd ten toon gespreid.
Europa leerde voor een groot deel den han
del van de Nederlanden; de kolonisatie-knnst
kwam inhoogemate uit dezelfde bron. Onze
soldaten gingen uaar de Nederlanden om
krijgskunst te leeren; onze kooplieden leer
den er den handel en onze studenten hunne
wetenschap.
Toen wij in conflict met Holland geraak
ten, kwam dit hoofdzakelijk daardoor, dat
wg, die zijne voetstappen volgden, het op
de hielen traden. Er had een machtig ver
hond van broederlijkheid behooren te be
staan, maar de geest van gverzuoht en
oonenrrentie was sterker. De Nederlanden
mogen zich vrijelijk beschouwen als een
held onder de Enropeesche staten. Engeland,
als eiland, heeft veel minder voor het
Vasteland gedaan, en heeft zgn positie veel
gemakkelijker kunnen verwerven. Want
waar wg streven naar uitbreiding van ons
gebied, hadden de Hollanders met hand en
tand voor zelfbehoud te worstelen. Dit is
natuurlijk geen reden om Engeland's werk
te verkleinen. Dit is een edel werk geweest,
en het Britsche Keizerrijk is daarvoor heden
het beste bewgs, maar, ondanks dit alles,
moeten wg de ontzaglijke moeilijkheden
erkennen, waarmede de kranige Hollanders
te kampen hadden, die geen zee beschermde
tegen machtige, nabnrige vganden. Slechts
in één opzicht kunnen wij zeggen, dat de
zee hen beschermde, toen zij zeiven bereid
ter verdediging hunner vrijheid alle's op te
offeren, de dijken aohter de Ftansohe troe
pen doorstaken en vernietiging verkozen
boven onderwerping.
„Zelfs onze groote wol-industrie werd
ons door de Hollanders geleerd, en het
of de Regeering, als geheel genomen, ge
trouw is gebleven aan haar oorsprong, dan
wel of zij dien heeft verlooohend?
Over den oorsprong van dit Kabinet kon
moeielijk onzekerheid bestaan.
Voor zoover in een Kabinet dat optreedt
niet enkel de daad van de Kroon spreekt,
maar die daad van de Kroon ook weder
in verband staat met de aotie die bg de
stembns onder het volk heeft plaats gegre
pen, lijdt het geen twijfel of de stembus
van 1897 is gekenmerkt geweest, en zelf»
in bijzondere mate, door het optreden van
een geheel eigenaardigen faotor, een niet
politieken, maar een zuiver religieusen,':
het antipapisme. Ik behoef nauwelijks de
herinnering er aan nog eenigszins te ver-
frisschen. Men kent het Roode Spook
vijand voor de poorteen weet hoe ons
goedgelooyig volk destijds geprofeteerd
werd dat er weder moordschavotten en
brandstapels zonden verrijzen, datdeJezni-
ten weder de baas zonden worden in het
land, om hun onzedelijke moraal tot heer
schappij te voeren. In één woord, het anti
papisme werd aan het goedgeloovige volk
voorgespiegeld als een alle zedelijke prin-
cipiën aantastende, het vaderland bedrei
gende en verderf brengende maoht. En
tegen dat kwaad werden de kiezers te
wapen geroepen.
Wanneer nn nit eet. actie, die in dat
teeken van den Dierenriem haar signatuur
vond, de wisseling van Kabinet is voort
gekomen, dan vraagt men zioh onwillekeurig
af of de honding van het nien we Kabinet
met dien oorsprong in overeenstemming
was en bleef.
Daarmede is niet bedoeld de vraag of het
Kabinet recht hatelijk, in denzelfden toon
van de passie van den haat, als bij de
stembns, als Regeering tegen de Roomschen
geageerd heeft.
Dat verwacht men niet van een Regee-
was ook van hen, dat wg onze financiën
leerden beheeren. De bank van Amsterdam
was gedurende twee eeuwen de oontinen-
tale bank van Engeland en de stapelplaats
voor den Europeeschen handel was de
Amsterdamsche beurs. Op landbouwkun
dig gebied leerden zg ons drainage, die zij
tot een hoogen trap van volmaaktheid hadden
ontwikkeld, en hunne tuinbouwkundigen
wuren de bests, die de wereld ooit heeft
voortgebracht. Aan hen zijn wij vooreen
groot gedeelte de aardappelcultuur ver
schuldigd, terwijl zij op het gebied van de
z.g.n. kunstmatige bloementeelt, het kwee
ken van zeldzame bollen en planten in
Europa den toon aan ;aven. Zij togen naar
zee met een gemak overeenkomende met
de eenigszins tweeslachtige gesteldheid van
hun land, zij ware.i daarop onze ernstigste
tegenstanders, en in oorlogstijd somtijds onze
overwinnaars.
„Het zon te veel zijn alle lauden en
eilanden op te sommen die door hen ont
dekt zgn, De Hollandsche Oostindische
Compagnie wedijverde met de Britsche, en
was in den beginne veel rijker. De Hollan
ders hielpen ons kraehtdadig in den strijd
tegen de Spaansche armadewaren zij min
der ijverige voorstanders van het Prote
stantisme} geweest dan was onze taak ons
ontwijfelbaar zwaarder gevallen. Aan
Hollandsche ontdekkingsreizigersheeft Euro
pa zijn vroegste kennis van vreemde landen
te danken. Engelsche reizigers jdeden ook
veel in dit opzicht onze oude zeevaar
ders waren onovertroffen in moed en onder
nemingsgeest maar het leeuwenaandeel
in het pionierschap komt toe aan naties, die
wij zoo dikwijls geneigd zijn) te onder-
scnatten de Hollanders en de Portugeezen,
Het waren de Hollanders, die de eerste
expedities uitrustten naar de Piolzeeën,
zoowel de Noordelijke ols de Zuidelgke.
Hunne pogingen om door het Noorden
heen China te bereiken, waren heldhaftig,
ofschoon zg misluktenen de geschiedenis
van de overwintering van de expeditie van
1597 tnsschen de ijsbergen, behoort tot de
romantiek der ontdekkingsreizen.
ring. Maar wel is het de vraag, of de
houding van het Kabinet, althans tegen
over onze Roomschgezinde landgenooten,
door zekere koelheid gekenmerkt is geweest
en of ze toonde wij moeten niet te veel
hun in het gevlei komen; wij besohouweu
hen persoonlijk als beste menschen, maar
als geheel, zooals zij hier hierarchiesch saam
veibonden zgn, big ven sg een gevaarlijke
macht voor het land. En wat bleek nu
Nauwelijks was dit Kabinet opgetreden
ik bepaal mg tot de bespreking van han
delingen dio meer een Europeesch karakter
droegen; over het binnenlandsche zwijg ik
of er ontstond noodzakelijkheid om te
voorzien in vaoatnren, ontstaan in de com
missie voor de Parijsche tentoonstelling.
En wat zag men toen
Toen werd door een Kabinet, uit die
anti-papistisohe actie opgekomen, tot voor
zitter der algemeene commissie een Roomsch
gezinde benoemden meer nog aan het
hoofd van een van de sectiën werd als pre
sident gekozen mijn alter ego van die dagen
altoos naar het stembus jargon gerekend.
Bij die stembns weerklonk het tooh Schaap
man en Kuyper en Kuyper en Schaapman
heel het land door. Wij werden het
Siameensche broederpaar van papistisohe
boemannen.
En nn het tweede punt. De bisschop
van Rome heette bij dien stembusstrijd de
gevaarlijkste menscb ter wereld. Immers
het gevaar school voor velen niet daarin
dat de Roomschen Katholiek, maar daarin
dat ze Roomsch en ultramontaansvh waren
en dus de vaderlandsoho belangen aan die
van den bisschop van Rome ondergeschikt
maakten. Maar zie, daar duikt plotseling de
vraag of ook de bissohop van Rome niet
zon worden uitgenoodigd hierheen een ge
delegeerde ter Conferentie te zenden.
Die vraag nu werd ontkennend beant
woord. Hot kon niet om Italië, hoewel
„Tot de romantiek van het bankwezen
behoort het verhaal van de magistraten
van de Bank van Amsterdam, die, toen het
doorsteken der dijken tegen den indringen
den Lodewijk XIV noodzakelijk was ge
worden en een algemeene financieele
crisis uitbrak, de opgewonden en dreigende
deposito-houders in de kelders leidden om
hun te toonen dat hun bezit nog veilig en
onaangeroerd was.
„Eenige ,'ari de eerste directeuren van
de Bank van Engeland waren Vlamingen,
die zioh in ons land hadden gevestigd.
Indien wij soms trotsch zgn op onzen vrij-
handel, moeten wij niet vergeten, dat de
Hollanders ons dien leerden.
„Hunne verlichting op handelsgebied was
eens de onze verre vooruit, en, het behoort
er misschien bij gezegd te worden, ook hnnne
eerlijkheid in den handel. Zg protesteerden
kraentig en onophoudelijk tegen de mis
bruiken van het monopolie, toen de Britsche
handel nog hoofdzakelijk daarvan bestond.
„De Spanjaarden, de Franschen, de En-
gelschen, de Portugeezen waren weinig
meer dan zeeroovers vaak zelfs onze
kranigste zeehelden terwijl Holland
steeds pleitte voor een onbeperkt en veilig
verkeer op den Ooeaan. Het zou natuurlijk
bespottelijk zgn, te willen beweren dat de
Hollanders altijd gelijk en andere volkeren
altijd ongelijk hadden, maar wij willen er
alleen maar op wijzen, dat zij zich steeds
bevonden op den weg van staatkundigen,
socialen en godsdienstigen vooruitgang.
„Kunnen wij, als wg over letterkunde
spreken, de Nederlandsche Univer iteiten
vergeten? Langen tijd was de Laidsche
Hoogeschool de meest beroemde in Europa
en menig Engelsohstudent verzamelde daar
zgn kennis. De colleges die daar gegeven
werden in de wiskunde, de scheikunde, de
letteren en de geneeskunde waren de beste
die de wereld kende. Hollandsohe drukkers
waren de weldoeners van de geletterde
wereld. Als Italië zijne Aldino's had, dan
bezat Holland zgn Elseviers. Op het ge
bied der knnst wedij veren de Nederlanden
zelfs met Rome en Florence, zg 't| ook in
onze Regeering verklaarde dat zij er geen
bedenking tegen gehad zoude hebben.
Tosn moest er een pleister op de wonde
gelegd en de Regeering besluit een brief
uit te lokken van de Koningin aan de
Paus.
Welke beteekenis had nu de brief? Ik
bespreek hem nu uitsluitend als uiting van
algemeen regeeringsbeleid.
Yoor onze Roomschgezinde landgenooten
heeft natuurlijk het de jure posito zitting
nemen van een gedelegeerde van den Paus
op een wereldconferentie veel hooger waarde
dan het ontvangen door den Paus van zulk
een brief.
Maar voor mg, die niet Roomschgezind
ben, die buiten Rome's kerk sta en die de
zaken nit een algemeen oogpunt beschouw
heeft dat schr jven van zulk een brief veel
hooger beteekenis dan het zitting geven van
een gedelegeerde.
De curie te Rome stond uiteraard diplo
matisch te hoog om niet te begrijpen, dat
die brief niet de minste diplomatieke waarde
bevat. Maar los daar van beschouwd, staat
zulk een brief veel, veel hooger. Of men
mij in mijn hoedanigheid van Kamerlid
ergens recht van mee-aa.izitten geeft, of
wel mijn zedelijken steun inroept voor het
heil van de wereld, is zelfs niet voor
vergelijking vastbaar, en ieder zal mij toe
stemmen, datjhet laatste tienmaal gewichtiger
is dan het eerste.
Wg staan hier dus voor het feit, dat
men bij de stembus van 1897, d. i. bij de
wieg van dit Kabinet, tot in het oneindige
het wiegeliedje heeft gezongen van: O
moederdie Papen! en dat thans het Ka
binet, na uit die wieg te zijn uitgestapt,
tot diezelfde Papen, in den persoon des
Pausen, komt met de noodkreetHelp ons
of de vrede der wereld loopt gevaar.
Dat nn klopt niet. In de taal van het
kleurenkompas zou ik zelfs moeten zeggen:
een andere richting. Het waren de Neder
landen die ons Rul ens en Rembrandt ga
ven, Yan Dijck, Cuyp, Teniers, v. Ostade
Hobbema, Jan Steen, Ruysdael, Potter en
Wonwermans, een lijst die nog gemakke-,
lijk uitgebreid zou kunnen worden. Kon
Duitsehlind op godsdienstig gebied zgn
Luther aanwijzen, de Nederlanden hadden
een Erasmus. [Een lange lijst met namen,
beroemd door uitgelezen kennis en weten
schappelijke uitvindingen, zou wsardig kun
nen eindigen met den naam van Kuenen.
Op zuiver letterkundig gebied heeft Hol
land zijn Yondel, van wien beweerd wordt
dat hg Milton ten voorbeeld was, en Jacob
Cats, terwijl later opstonden Bilderdijk,
Yan der Palm en Da Costa.
Maeterlinok, een Belg, heeft ze'rer ook
recht op een plaats in deze categorie. Bij
Spinoza, een Jood, te Amsterdam geboren,
denken wij aan het grootmoedige voorbeeld
dat de Staten van Holland aan de wereld
gaven, toen zij aan dit vervolgde ras een
toevluchtsoord boden. Nimmer waren de
Hollanders toegankelijk voor de bespotte
lijke en wreede waanzinnigheid van het
antisemitisme.
Het kan niet gezegd worden, dat de
Hollanders bij het koloniseeren even ver
licht waren als bij andere gelegenheden
waren zij dit wel geweest, dan zon hun ko
loniale beteekenis thans nog grooter zgn.
Zij hebben altijd een zekeren afkeer van
het zwarte ras getoond, een vooroordeel,
waarhoven de Engelsehen gelukkig verheven
waren. En al erkennen wij dat Holland
zelf steeds een der meest oprechte bolwer
ken van het liberalisme |was wij kunnen
niet verzwijgen dat zijne oandidaten in de
meeste gevallen onverdr agzaam en wainig
vooruitstrevend te werk gingen.
Maar welke de omstandigheden ook
mogen zijn, elke denkende Engelschman
moet ten diepste betreuren iedere aaniei-
ding, die ons in conflict brengt zelfs met
de afstammelingen van die Nederlanders,
aaa wie wy zooveel verschuldigd zyu. De
flollandere zgn een volk, klein in aantal,
maar zg mogen zioh met het volste recht
onder Eujopa'sj grootste naties rekenen".
