NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- <r
HISTORISCH
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een By voegsel.
„De worstelstrijd der
Transvalers".
Gemengde Berichten.
lo. 26 1899. Donderdag 80 looemfler, töeertimde laacgang.
iLKEi! MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
ï£rlarie nummers0,02'.
UITGAVE VAN.
en
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 centiedere regel
meer 10 cent.
TIJD VERZEN.
Staatsalmacht
Als men wil centraliseeren,
Is de calvinist er bij,
Om te (fecentraliseeren
Want hij vreest Staatsheerschappjj;
Staatsalmacht wordt dwinglandij.
Een vraag van een vader.
'k Heb mijn kinders laten leeren
Dat zei 't hart en 't woord van God.
Maar als Leerplicht wordt bekrachtigd,
Eomt een wettelijk gebod.
Treedt de Staat dan op als vader,
Of treedt hij dan op als god
Op de wip.
Als eertijds Wintgens in ons parlement,
Zoo zitten in het vaderland
De Bronsveld-groepen op de wip.
Zij hebben 'tin hun hand,
Ten minste naar hun eigen krant
De wip te slaan naar eiken kant
Zij hebben gruwelijk het land
Aan eiken pauselijken klant.
Ze rniken reeds van ver, of 't brandt
Is Kuyper op der Roomschen kant,
Dan moet zijn leger aangerand
Maar steekt de liberaal zijn hand
Ter lokking naar den Paapschen kant,
Dan moet de liberaal in 't zand.
Zoo'n wipperij is goed voor 't land
Ze redt het volk van Rome's hand;
Hoe 't voorts gaat in het vaderland?
Als maar geen Roomsche wierook brandt.
Lohman vóór Dr. van Leeuwen.
'k Ben van lier-adellijk geslacht,
Geen vriend van predikantenmaoht;
Gij vondt mij vaak naast Kuyper staan,
Al nam 'k niet alles van hem aan.
'kBen Calvinist en Groeniaan,
Acht Doleantie reeht gedaan
'tJaar zes- en taohtig was beslist
Noodzaaklijk in den kerketwist;
ik schuw geen samengaan met Roomsch
En volg dus hierin niet uw ooms.
Maar wat wilt gij, wie zijt gij toch
Ik deed die vraag en doe ze nog.
Gg hebt een allerruimst program;
Gij wondt licht, dat ik tot U kwam,
Maar vriend, ik weet niet, wie gij bent,
Wat gij niet zijt, is meer bekend:
Niet-Calvinist, niet-liberaal
Eu geen papist, niet-radicaal
Ik dacht, ge kendet mij te lang,
Dat ik niet kom op uw gezang
'k Ben voor besliste politiek.
In dnisler soharlen maakt my ziek.
Luctob.
Maandagavond zou ds. F. Lion Cachet,
predikant bg de geref. kerk van Rotter
dam, in een vergadering te Bergen op
Zoom spreken in 't belang van Transvaal.
Te half 8, gereed staande om zioh van zgn
hotel naar de vergadering te begeven, zakte
hy plotseling ineen en was een lijk. Een
hartkwaal, waaraan hg reeds lang lijdende
was, had een eind aan zgn leven gemaakt.
Nog kort geleden had, naar de Nederl.
verneemt, zgn dokter hem verboden in
vergaderingen op te treden doch had hg
geantwoord„De Boeren hebben hun leven
voor de heilige zaak van het recht ge
geven, en ik geef daarvoor het mgne ook".
Hg was juist bezig aan eene bewerking
van een nieuwen druk van zgn bekend
boeiend boek „De worstelstryd der Trans-
valeis".
Ds. Lion Cachet was geboren in 1833,
Wetd in 1858 zendeling te Kaapstad; be
vestigd in 1862 te Alice (Kafferland); in
1865 als predikant te Utrecht (Transvaal)
en in 1869 te Ladysmith (Natal). In 1871
naar Nederland terug gekeerd, werd bg
candidaat bg de ned. herv. kerk waarop hg
den 27 September van dat jaar te Nieuw Loos-
dreoht bevestigd werd. Reeds 11 Sept. 1875
vroeg en verkreeg hg eervol ontslag en
werd in 1876 predikant bg de gerefor
meerde kerk te Villiersdorp (Kaapkolonie).
In 1880 andermaal naar Nederland terug
gekeerd, werd hg 19 Deo. van dat jaar
bevestigd bg de ned. herv. Kerk te Val
kenburg (Z. H.). Sedert 22 April 1883
diende hg de ned. herv. daarna de geref.
kerk B te Rotterdam. Hg hadgrooteu g/er
voor de Zending; en in de laatste weken
bepleitte hg met mond en pen de belan
gen van zgn geliefd Transvaal. Hg toog
naar versohillende plaatsen waar hg in
volle kerkgebouwen of zalen met zgne
bekende welsprekendheid en zeggingskracht
optrad.
Nog pas enkele dagen geleden werkte
hg mede tot eene beweging om te traohten
bg de Koningin van Engeland en bg de
Nederlandsche regeerir.g aan te dringen op
't doen van stappen tot den vrede. Ook
nam hij het vóór eenige dagen in de Nieuwe
Rott. Crt, nog op voor J. M. Hofmeyr,
die de Hollanders in de Kaap tracht te
bewegen Engelsche onderdanen te blgven.
Hg hield daarbg tot twee malen toe tegen
over de redaotie van de N. B. C. vol dat
opstand tegen 't wettig gezag den Kapenaar
verboden is, en eveneens hem er toe aan te
zetten.
Zoo bleef hg tot den einde zichzelf ge
lijk, ook bg ondervonden waardeering van
liberale zgde, zichzelf gelgk als Christen
en Antirevolutionair, als opreoht vriend
der Boeren, wier lot hg, nog voor 't uit
breken van den oorlog, reeds zoo meester-
lgk te schilderen wist, in een gloeienden
stijl, waarin de Oosterling van origine
sprak Cachet was Jood geboren 1
en met een kennis van plaatsen en toe
standen die den oud-Zuid-Afrikaner verried.
Hg leed aan een hartkwaal en heeft
zich stellig in de laatste dagen voor zgn
broeders in Zuid Afrika was hem niets te
veel'! wel wat overspannen.
Zgn heeDgaan laat in menigen kring een
droevige leemte achter.
Het verslag van cgn „zinrgk en bezielend
woord", uitgesproken in de Westerkerk te
Rotterdam, zoo aangrgpend bezield, zegt
de Heraut, wgl hg de gave van het
graphische woord had, nemen wg thans
uit de (Amerikaansohe) Hope over.
Het stond reeds vroeger in verschillende
Hollandsche bladenwg moesten het echter
wegens plaatsgebrek ter zgde leggen. Nu
hg dood is, meenen wg zgn velen vrienden
een dienst te doen met zgn zwanenzang,
aan Transvaal gewgd, alsnog over te druk
ken.
Wg staan op Drakenssberglinks van
Majuba. Wg zien naar beneden, in Natal.
Daar is Newcastledaar is Ladysmith daar
is Maritzhurgdaar aan de zee is Durban.
En waar gg schouwt, ziet gg soldaten,
voetvolk en ruiterij, bg duizendenbg 10 dui
zenden, 40,000 tot 50,000 toe. Gg ziet kanon
nen, én wagens, èn tenten; een Europeesch
leger, zooals nog niet in Zuid-Afrika ge
weest is. En aan Port-Natal's zeehaven ko
men steeds meerdere met krijgers, vuurwa
penen en munitie.
Kunt gg over die bergen, naar het Zui
den, zien, naar de gekaapte Kaapkolonie,
dan ontwaart gg, l&ngB de overzijde van
de Oranjerivier, een ander Britsch leger.
En even zoo daar, in het Westen, op de
grenzen van Transvaal. Terwijl ook van
de zgde van Delagoabaai en uit het N O
Transvaal door Engeland door Engelsche
soldaten bedreigd wordt.
Waarom dan toch Wat hebben die Boe
ren aan Engeland kwaads gedaan Heb
ben zg van Engeland gestolen Hebben zij
gemoord, zooals de Turken in Armenië
Hebben zg gehandeld in strgd met de
menschelijkheid, zoodat zg moeten ten onder
gebraoht worden
Hebben zij
Aob, het is een lange, bet is de oude ge-
geschiedenis. De Kaap was Hollandsch van
April 1652 af, doch moest en zou Engelsch
worden, gelgk in 1796 en weer in 1806 ge
schiedde, krachtens capitulat'e, en in 1814,
finaal, door gedwongen afstand van Neder
land. Gewillig hebben de Boeren zich nooit
onder Britsche Regeering geschikt. En on
derscheidene gebeurtenissenSlachtersnek,
de Inboorlingenkwestie, de Slavenkwestie,
de Kafferkwestie hebben eindelgk vele
Boeren doen besluiten om de Kolonie te
verlaten, en elders een land ter woning te
zoeken.
Zij zochten dit tot fn Delagoa, en trokken
uit in 1836—1840.
Over de grenzen der Britsche Kolonie.
Over de Oranje Rivier. Over Drakenge
bergte, in Natal. Eindelijk, over Vaalrivier
in Transvaal. Zg wilden grond koopen, en
koohten diea ook van Dingaan den Kaffer-
koning, heer van Natal. Zg wilden strgd
met de Inboorlingen vermijden en dit kon
ook, want het land was wijd en schier on
bewoond.
Maar, waar zg verraderlgk aangevallen
werden door Moselekatse, aan de Rhenos-
ter-Vet rivieren, in 1836, daar moesten zg
zioh verdedigen, en den overmoedigen moor
denaar straffen in Mosegaover Moselekats-
nek tot aan de Lïmpopo, en zoo werd diens
land, aan deze zgde der Limpopo, wettig
eigendom der Boeren, door recht van
overwinning.
En Natal: Wettig gekocht van Dingaan;
en daarenboven betaald met het bloed van
PietRetief en zgn dapperen, verraderlgk in
Dingaan's Kraal vermoord, en met dat van
vrouwen en kinderen, ouden en jongen,
aan Moordspruit en Weenen, omgebracht;
Natal werd iusgelgks hur. wettig eigen
dom.
Nu zouden zg rustig wonen.
DochDaér nadert de bloedroode Engel
sche vlag„Eenmaal Britsch onderdaan
zoo klonk bet, „voor altijd Britsch onder
daan, en ovebal Britsch onderdaan." Ergo:
Natal is Britsch; goedwillig, of met geweld.
Er was in Natal geleden.
Er werd zoor Natal gestreden.
Doch Natal moest worden opgegeven,
15 Juli 1842.
De Vrgstaat was een Bóeren-Republiek
geworden, doch Engeland nam er bezit
van bg Proclamatie, 1842-1848. Er werd
voor het behoud van den Vrgstaat gestre
den (Boomplaats 29 Aug., 1848) doch de
Engelsche troepen waren te machtig. Eu
evenals Natal, werd de Vrgstaat Engelsch.
Alleen over de Vaal bestond nu de Re.
publiek der Boeren, vrg van Engeland-
Dit werd bg Tractaat (Zandrivier) ook door
Engeland erkend en bevestigd. En 23
Febr., 1854, werd ook de Vrgstaat weer
vrg verklaard.
Zou men nu vrg van Engeland zgn
Zoolang die lieden arm waren, hadden
zg rust. Doch toen er diamanten gevonden
werden moest de Vrgstaat het deel des lands
waar het kostbaar gesteente was, aan
Engeland afstaan. En toen er begon goud
gevonden te worden in Transvaal, was, in
begeerig beginsel, besloten, Transvaal in
te lgven.
De eerste stap daartoe was Sheptone's
reis naar Transvaal, van een zeer klein
escorte vergezeld, in 1877'78. Den 12
April, 1877, werd Transvaal geannexeerd,
in strgd met Shepstone's volmacht, dat het
alle«n gebeuren mocht indien allen, of de
overgroote meerderheid het wenschten. Van
dien tgd tot Dec., 1879, werd door de
Transvalers alles gedaan om de Britsche
Regeering te overtuigen van het gepleegde
onrecht, en er op aan te dringen, dat de
annexatie zou worden vernietigd.
TE VERGEEFS.
Toen werd, 16 Dec. (slag van Bloedri
vier voor j41 jaren) de Vlag weer gehe-
sohen. Daarop volgde bloedige strgd te
Potchefstroom, Bronkhorstspruit, Ama
juba (23 Feb. 1881) waarin de Boeren
steeds overwonnen.
Transvaal werd bg conventie 1881 terug
gegeven, doch onder Suzereiniteit; voor-
loopig. Een andere conventie volgde in
1884, toen Gladstone aan het hoofd der
Britsche regeering stond. Een ander trac
taat werd overeengekomen, zonder Suze
reiniteit
Doch Gladstone trad af.
Een andere partg kwam aan de regee
ring, en de onde strgd tegen de Boeren
werd voortgezet.
Waarom
Om goud, goud, goud.
Om wraak, weaak, wraak.
Om heerschappg over geheel Afrika van
de Kaapstad tot Cairo 1
Om de opperheerschappij in Zuid Oostelyk
en Midden Afrika.
Kafferstaten konden lichtelgk gedwongen
worden met „tractaten" en door kogels.
Doch Transvaal moet door list vallen.
Door overeenstemming van Britten in
Transvaal.
Dit werd gekeerd.
Door verraad: Jameson.
Dit slaagde niet.
Dan door Oorlog.
Aanleiding daartoe werd gezocht ma&r
niet gevonden. Nu, dan optreden met driest
geweld I
Dus zingt men in Engeland„Wg heb
ben de mannen; wg hebben de sche
pen; wg hebben het geld. Wie en wat
zal ons dan weerstaan
„Sla, Engeland, sla, en sla diep.
„Die Bóeren-Republieken moeten weg
en zullen weg."
Zoo staan de zaken.
Wat is nu voor Transvaal roeping en
plicht in deze, naar het Woord van God?
Had Transvaal niet moeten handelen
naar Matth. V 39,40: „Zoo iemand u op
de rechterwang slaat, keert hem ook de an
dere toe en zoo iemand met u rechten
wil, en uwen rok nemen, laat hem ook
den mantel Of naar Lukas XIV 31,
32 „War Koning, gaande naar den krgg,
om tegen een anderen Koning te slaan, zit
niet eerst neder en beraadslaagt, of hg
machtig is, met 10.000 te ontmoeten den-
gene, die met 20,000 tegen hem komt
Anderszins zendt hg gezanten uit, terwgl
diegene nog verre i s, en begeert hetgeen
tot vrede dient?" Had Transvaal niet, op
des Almachtigen hnlp vertrouwende, moeten
wachten, zonder éen voorwaartsche bewe
ging te.maken, totdat men metterdaad was
aangevallen?
Het antwoord is zeer eenvoudig: Of
oorlog is nooit gerechtvaardigd, of deze
oorlog tot zelfbehoud, is naar Gods recht.
Transvaal is het land der Transvalers.
Zg hebben daarop een goddelgk en men-
schefgk recht.
Ook de Regeering van Transvaal is een
„macht" van God. Die regeering moet maat
regelen nemen tot verdediging des lands,
of zg is ontrouw. En zoo is Transvaal niet
gerechtigd maar verplicht tot den
krgg van verweer. En omstandigheden heb
ben het moment van optreden verhaast.
De zaak staat nualzoo: Engelandsleuze
is: Macht over rechtDie van Trans
vaal Recht versus macht. En ter hand
having hiervan heeft Transvaal een roeping
te vervullen. Het is mogelgk, dat de Boe
ren, nu als Volk, ondergaan. Doch het
beginsel wordt gehandhaafd en zal zege
vieren ook in Zuid-Afrika.
De strijd van der Boeren zgde is dus_
gerechtvaardigd; gewettigd; aangewezen
Derhalve kunnen zg daarin tot den Heere
gaan om hulpe.
En kunnen wij dit doen met, en voor hen.
En wg doen dit
I. Met schuldbelijdenis.
Bg den mensch is altgd, in alles schuld.
Niet tegenover E ngeland. Maar voor den
Heere. Schuld moet beleden worden. Er
moet bemoediging zgn. En die zg er.
II. Met overbrenging der zaak uit de han
den der menschen in de hand des Heeren.
Of Hij de zaak van Transvaal tot Zyn
zaak gelieve te maken.
III. En dus, op Zijn tijd en Zijn wijze
Transvaal en Vrgstaat verlosse uit de hand
des benanwers.
IV. Of Hij, als bloedvergieten onverrag-
delijk onafkeerbaar is, Zijn hand bescher
mend over de strijders voor recht wil uit
strekken; den demon van oorlog een toom
aanleggen; dat de strijdenden niet vergeten,
dat zg Christenbelgders zgn; dat de strijd
kort en beslissend moge wezen dat die
zich niet uitstrekke over de heidensehe
naties in Afrika dat de regeerders in En
geland alsnog tot bezinning mogen komen;
dat de Heere Zich over Zuid-Afrika moge
ontfermen, en over Trans vaal-Vrij staat in
het bg zonder.
Naar de „M. Ct.„ verneemt, most
door de rechtbank aldaar in raadkamer be
slist zgn dat er geen termen be «taan om
een vervolging in te stellen tegen den machi
nist, die den sneltrein bestuurde, waar
mee op den avond van 1 Juni het ernstige
ongeluk aan het station alhier plaats had.
Grijpskerke. Zaterdag hield de Land-
bouwvereeniging alhier eene algem. ver
gadering, waarin als spreker optrad de heer
P. van Hekken, van Serooskerke. De spreker
behandelde op zaakrijke wijze de hoofdzaken,
welke bg eene bemesting met superphos-
phaat in het oog gehouden moeten worden 1
Na de lezing werd gelegenheid aangeboden
tot het doen van vragen, waarvan een goed
gebruik werd gemaakt. De voorz. bracht
den spreker den dank der ver adering en
drukte namens haar den wensch uit dat de
spreker nog meermalen alhier moge optreden.
Middelburg. Naar men ^yerneemt is
de toestand van den agent van politie
Glerum vooruitgaande, zoodat de instructie
in de zaak zijner mishandeling voor den
rechtercommissaris heeft kunnen plaats
hebben.
Groede. Heden morgen trok het 3
jarig kind van den herbergier Rovak een
teel met kokend water over zich waardoor
het geheel met brandwonden overdekt werd.
en zijn toestand hoogst gevaarigk is.
Heden 30 Nov. is het 30 jaar dat de
heer W. Nieuwdorp te Wissenkerke de
betrekking van Waterbouwk. ambtenaar
aanvaardde; al driejaren ijverig en trouw
zgn plicht vervullende.
Middelburg. Slechts weinigen hadden
gehoor gegeven aan de oproeping tot een
vergadering om te traohten ook te Middel
burg een afdeeling te stichten van de Ned.
Zuid-Afrikaansche vereeniging. Aan de
bestuurstafel hadden plaats genemen de
heeren L. Schorer, C. L. van Woelderen en
J. A. Zip, de eeuige leden van deze ver
eeniging te dezer stede. De heer L. Schorer
zette in 't kort het doel van deze in 1881
opgerichte vereeniging uiteenhet voor
lichten der openbare meening en het behar
tigen van de materieele belangen van Z.
Afrika.
Tot dusver bedraagt het aantal leden
volgens het laatste jaarverslag in Nederland
1603 in de Z. Afr. Republiek 284, in de
Vrgstaat 46, Kaapkolonie 67 en in de overige
landen 41, samen 2062 leden.
De contributie bedraagt f 3.00 'sjaars:
het aantal afdeelingen is gering, misscüien
wel tengevolge van de betrekkelgk hoogo
contributie en om het groot aantal leden
(50) dat voor het stichten van een .afdeeling
vereischt wordt. Maar daarin is waarschgn-
lgk wel verandering te br en:
Van de gelegenheid dig ;et ven werd
tot het doen van vragen, maakten gebruik
de heeren H. L. Gerth van Wyck, I. P. J.
de Groot en J. v. Goozen. De laatstespakei-
meende de weinige belangstelling tem eten
toeschigven aan de wijze waarop deze ver
gadering belegd we.d. Een vergadering
met muziek of iets dergelijks zou meer
volk getrokken hebben en dan betere ge
legenheid gegeven hebben om deze vereeni
ging en haar doel aan te bevelen. Voorts
