NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
delburg.
SaMag 24
Deerfimrfe laacgang.
dknecht
AANKOMENDE
4ANDKNECHT,
K-OP ZOOM.THOLEN
naar Tboien,5,5C
I 4.30, 6,20, 8,15.
ergen-op-Zoom 6,25
5,25, 7,10, 8,53.
TTEBDAH*
terschelde.
o.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
AAN DE BOEREN
Znid-Afrika.
Engeland en Transvaal.
I
rWER, Seroo»kerk«.
1NGEBEEKE Cs.
n bekwame
EKE bij Veere
DIENST
IE VEERGOES,
ndering ran Dinidag,
Vertrek Veer 7,
[Joe* (station) 8,37,
>,30. Dei Dingdag*
-.Vertrek Ooei (Slot)
HD1EHI.
MIDDELBURG.
Zeilm. vm. 4,60 r
11, 11,45nm. 12.30
f4.15, 5,10, f5,55
15,10,15.
niae.
g (Markt) vm. 5.30
0, nm. f12.35, 1,20
0,t5,15, 6, f7,7,50,
goederen.
B1E(
van Antwerpen
ndag) morg. 7.n
TD1ENST
rg on Zierikzoe.
ee Spoorweg Goe
v.
Van Ziarikzae:
'smorg.a midd
ryd.24 7,50 2,
ter.25 7,50 2,—
ond.26 11,30
'aan.27 7,50 2,—
ing.28 7.— 2,—
oen29 7,50 2,
ond.30 6,30 2,—
gche ty d.
Van Rotterdam:
'smor. 'emid.
ryd.24 9,30
ater.25 9,30
ond.26 10,—
'aan.27 10,—
ing. 28 8,30
oen29 9,
ond.30 9,30
"TDIENST
^-ROTTERDAM
ber.
terdam Van
v. Midd.
vm.
7,30
7,30
7.30
7,30
7,30
7,30
n
n
n
n
n
Rotterd.
vm.
8,15
8,15
8,15
8,15
8,15
8,15
OEKER.
ES:
oeni. 29 12,
Zaterdagmorg. vroeg
TOOMBOOT
Rotterdam.
Van Rotterdam.
oen22 7,-
oen29 11,-
nm. 3,35b)
nm. 4,05
nm. 1,55
2,15
1,55, 3,256)
,15, 3,45
reakene ten boogft
an Vlieaingen naaf
maakt.
m
5W.
iLKEN MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
VAN
)o(
Met onwrikbaar Godsvertrouwen,
Geuzenmoed en reuzenkracht
wordt uw worst'ling volgehouên
tegen 's vijands overmacht.
Voor uw vrijheid, erf en rechten
strijdt gij zonder wederga,
neende Brit zal u niet knechten,
helden van Zuid-Afrika 1
Hoe de maeht'ge roofstaat loero
op uw gou 1 en diamant,
en zijn brijgslegioenen voere
naar het Afrikaanscbe strand,
laat hem al zijn macht gebruiken,
wenden 't gruw'lijkst moordtuig aau
om uw volksbestaan te fnuiken,
tóch zult gij niet ondergaan.
Eng'land zal 't mat spijt ervaren
reeds ontving het slag op slag
't zal zich hier geen lauwTen garen;
maar wel smetten op zijn vlag.
Voor dien rooftocht zal het boeten
met verlies van vroeger' roof
en de zege zal begroeten
't volk, dat worstelt in 't geloof.
Mannen! broeders 1 keur der dapp'ren,
die zóé groot een maoht weerstaat,
die uw vaandel moogt zien wapp'ren
waar g' een reus terneder slaat,
die geen aarz'ling kent en vreezen;
maar ook in u zelv' niet roemt,
ja, Hij zal uw hulpe wezen,
Dien g'uw „burcht en toevlucht" noemt.
Blijft maar vast op Hem vertrouwen,
hoe de vijand moge woên,
en de wereld zal 't aanschouwen,
dat de Heere u recht zal doen.
Stelt g'u in de hand des Heeren,
mannen van Znid-Afrika
God zal 't recht doen triumfeeren,
Hij doet wond'ren van gena.
Hoort! alom verrijst de bede,
dat u d'overwinning zij
en een glorierijke vrede
op Gods tijd uw land verblij.
Hoeveel heldenbloed het koste,
offers van het moordend lood,
Hij, die Isrël vaak verloste,
redde u ook uit dezen nood!
Eind'lyk zal de vijand wijken
en de vierkleur van Transvaal
met der Vrijstaat vlag zal prijken
waar geen Brit die „neêr kon haal".
jDkn van overwinningspsalmen
hij des vredes morgenrood
zal 't heroverd land weergalmen
voor den Heere Sebaoth.
Dat die morgen spoedig dage
voor het volk, zoo zwaar beproefd,
nat Uw kracht, o God! hen schrage,
die gewond zijn en bedroefd;
sla Gij d'arme wetzen gade,.
wees der weduw' troost en raad,
en verwek in Uw genade
't goede, o Heer! uit zóóveel kwaad!
Moest dan eerst door bloed en tranen
't wreed verwoeste land gedrenkt,
zoo 't maar Hem den weg moog' banen,
Die den volken vrede schenkt;
Die hen leert naar 'tgoud te jagen,
dat hen rijk maakt in hun' God,
Christus' naam niet slechts te dragen,
Maar te doen uaar Zijn gebod.
Zóó dan sieren u de palmen,
helden van Znid-Afrika!
en bij dank'bre vreugde-psalmen
ruste uw buks voor ploeg en spa;
gaat g' uw grond opnieuw bezaaien
waar de vierkleur van Transvaal
met der Vrijstaat vlag zal waaien,
daar geen Brit ze „neêr kon haal".
Goes, 22 Nov. '99.
C. v. KOETSVELD, C.Ez.
De Christelijk-Historische Kiezersbond.
Deze Bond heeft Maandag haar jaarver
gadering gehouden te Utrecht.
Voorzitter was prof. Van Leeuwen.
Na lezing van een kapittel en opening
met gebed werd het woord gegeven aan
dr. Muller.
Het verslag der gehouden vergadering,
dat wij in de liberale bladen vonden, be
vat niets anders dan een verslag der rede
van dezen oud-hoogleeraar.
Veel belangrijks schijnt er dus niet te
zijn verhandeld, tenzij dan in 't verborgen.
Prof. Mullers rede laat zich ook zonder
baar gehoord te hebben, wel samenvatten.
Wie 't antipapisme dezer heeren kent en
hun afkeer van het calvinisme, onder hen
natuurlijk als neo calvinisme bekend, die
weet ook hoe de rede van prof. Muller er
uit moest zien.
De spreker laakte 't optreden van een
Roomsch hoogleeraar aan de Amsterdamsche
Universiteit; en 't „drijven" van Rome.
Hij herinnerde aan de samenkomst van
het viertal: Bronsveld, Maller, Schriecke,
van Leeuwen ten huize van laatstgenoem
den op 16 October 1896, waarin besloten
werd uit elke provincie mannen op te roepen
om te beraadslagen wat gedaan kon worden
tegen het overmoedig optreden van Rome,
het verguizen der Ned. Hervormde Kerk
door de neo-c&K .nieten en de in radicale
wateren zioh verloopende liberale politiek.
Omtrent de vrij antirevolutionairen liet
de spreker zich nogal gunstig uitmaar de
leider (de heer Lohman) zal by deze heeren
nooit in de gunst komen, wanneer hij niet
zijn peccavi komt zeggen ten aanzien der
doleantie-quaestie.
Dr. Muller zei er van blijkens het
vei slag:
„En wat te denken van de fractie der
vry-antirevolutionairen? Waarom kan toch
van dien kant niet erkend worden, dat er
gedwaald is in het beruchte jaar, dat wij
met kunnen vergeten, zoolang niet blijkt,
dat men van dien kant vereeniging zoekt?
Hier zon van toepassing kannen zijn: bijéén
wat byéén behoortmaar onzerzijds kan
al niet meer gedaan worden, dan blijven,
die wij zijn, en de lijn te volgen, die wy
ons zien voorgesteld in ons program."
Kort uitgedrukt komt dit hierop neer,
(merkt de 1Soil, terecht op) dat de heer
Lohman zyn Cannossa-tochtnaar Dr.Brons-
veld of Dr. Muller moet doen. Als hy
blootshoofds en barrevoets dien tocht vol
bracht en een voetval gedaan heeft voor
die pausen wij bedoelen voor de hier
bedoelde predikanten alsdeheer Lohman
bekent kwalijk gehandeld te hebben, toen
hy in 1886 de Nieuwe Kerk te Amsterdam
„bestormde" dan wordt hy in genade
aangenomen, dan wordt de ban opgeheven.
Tot zoolang geen gemeenschap met den
heer Lohman.
En hoe staat dc Chr. historische Bond
tegenover de liberalen
Hiervan zegt haar woordvoerder:
Ofschoon menig liberaal lang zoo vijandig
niet tegen de christelyk-historischen zal
optreden, omdat dezen overwegend leden
tellen onder de Hervormden, als de anti
revolutionaire calvinist, en daardoor van
menig liberaal niet dat gevaar te wachten
is voor ons als van den antirevolutionair
toeh wenschen wy nooit süppedragers
te zyn van welke party dan ook. Met meer
reoht kan men de antirevolutionaire party
de slippedragers van Ro -e noemen. Wat
voor ons, ten opzichte der liberalen, als
uitzondering geldt, geldt voor den antire
volutionair by na als regel tegenover Rome,
Alzoo deze Chr. historische Bond is tegen
de neo-Calvinisten, tegen de Radicalen,
niet tegen vele liberale personen, doch alles
vloeit voort hieruit dat zij is in de eerste
plaats voor de Herv. Kerk.
In dieu zin had men toch wel gelijk toen
men haar in de Kamer heel zacht verwijt
deed dat zy een weinigje kerkelijke staat
kunde voert.
Dat de antirevolutieonaire party slippe
draagster van Rome is, is noch voor noch na
1896 gebleken.
Zy is er in 1891 om Tan 't staatstooneel
getreden, liever dan een knieval voor de
Noord-Brabant8che Roomschen te doen.
En ook daarna, by stemmingen inde twee
de kamer, heeft bij 't ontwerp op den
peiaoonlijken dienstplicht en 't wetje tot
vernietiging van 't plan-Coolen is dit on
der anderen gebleken heeft de antir. party
getrouwelijk hare zelfstandigheid tegenover
Rome behouden en bewaard; en Rome zal
wel de laatste zyn haar dit kwalijk te
nemen.
En van lagenleggery ten opziohte der
ned. hervormde kerk is evenmin iets
gebleken. Nog altijd zijn wij daarom
van meening dat de Chr. historische
Kiezersbond aan vrees en lichtgeloovig'ieid,
aan tege'ningenomenheid en vooroordeel
gedeeltelijk zyn ontstaan dankt.
Trouwens de Chr. historische dr. de Visser
heeft voor zich alle verdenking van anti
papisme verworpen; en, met name by de
ongevallenwet, stond deze wakkere volks
vertegenwoordiger vry wat nader by de anti
revolutionairen en vry-antirevolutionairen
dan by de liberalen.
Dit feit mag wel in 't oog gehouden by
de wetenschap dat mede door de actie van
de „Chr. historischeu" in 1897 een liberaal
minisierie is opgetreden, dat door hunne
organen is toegejuioht en door dr. Bronsveld
begroet als deu „Chr. historiscben" nader
staande dan de Antirevolutionairen.
IN DE PRINSE
Vervolg van 't Bijvoegsel.
En zoo werden achtereenvolgens af
beeldingen vertoond van Pretoria, Krugers
woning, sinds Jamesons verraad door een
paar politieagenten bewaakt, Barberton,
Paardekraal, Amajuba, Colley'sgraf, het ont
zaglijke Drakengebergte waar de Boeren in
1836 met duizend man overtrokken en zoo dat
er maar een hunner te pietter vielden
tannel te Charlestown.
Voorts de afbeeldingen van Joubert, Steijn,
Reitz, Leyds.
Bij vele van deze gunde de heer Worm-
ser ons een kijkje in het leven en de
toestanden van Transvaal. Zeer gezellig
reisde hij met ons naar Durban vergeleek
de tegenwoordige reisgelegenheden met
die van vroegeralsmede de landingsge
legenheden in de havens van Kaapstad,
Oost Louden, Port Elisabeth, Durban en
Lorengo Marquez, wat al aanschouwelijk
werd voorgesteld.
De haven van Lorengo Marquez kan alle
vloten der vereld wel bergen doch de stad
is het broeinest der malaria. Te Durban
landt men door middel van een mand.
Daar gaan vier blanken of „wat het
zelfde schijnt te zyn" acht kaffers in, die
een dertig voet worden opgeheschen en
vervolgens weer worden neergeworpen.
Ook in de andere genoemde havens ge
schiedt de landing zeer moeilijk.
Belangrijk vooral was de rondreis in de
Karoo, een schoone streek, die men in an
derhal ven dag door spoort; en de reis per
ossen wagen over de Limpapo. Het overtrek
ken van znlk een drift, waarbij een kaffer
„di voertouw vat" gaf Spr. aanleiding tot
het verhaal hoe Krugermet den Volksraad
omspringt.
Die Volksraad opposeert soms fel tegen
Krugers voorstellen. Maar den felsten op
posant voegt Kruger ten slotte wel eens tóe:
„vat jij di voertouw dan maar". De Volks
raad gaat niet nitetn, al zit hij soms een
dag, voor Krugers plannen zyn goedgekeurd.
Men begint meer en meer in te zie» dat
hij 't wel weet en derhalve oppositie min
der noodig is.
In de Karoo is een water waar niet
visch maar schapen in zijn; 'tis droog.
Maar één nachtregen overdekt het „w iter"
met watermeloenen ep bloemen.
Mevrouw Joubert kan ook di voertouw
vatten. Toen zy in J1881 over de rivier
moest en er niemand haar hielp, trok zij
de ossen en den wagen er doorzij kon
slechts een hand gebrniken om de ossen
te geleiden, want in de andere hield zij de
revolver. Maar zij kwam over. In Trans
vaal heet men haar de Hollandsche Kenau.
Ook op 't oogenblik is zij in 't kamp
bij haar man. Ook in 1881 was zy bij
hem op een Zondag toen alle Boeren ver-
eenigd waren om 't avondmaal te vieren. Jou
bert was den ganschen vorigen nacht al zoo
bezwaard geweest. Des morgens vóór den
dienst stond zij met hem bij den Amajuba
een 2000 voet hoogen top van het Draken
gebergte, en zij zegt tot haar man, daar
staan menschen op den top Joubert ant
woordde dat zijn verdwaalde kerkgangers
uit Pretoria. Neen, zegt zij, dat zijn rooi-
nekjes. En het kwam uit. Colley stond
daa*-met 800 Eugelschen. De ochtenddienst
kon niet worden bijgewoond; Joubert zond
een zijner „neven" met 80 man den heu
vel op, dien zy bestegen, loopend, kruipend,
schuifelend schietend.
Na eenige uren waren er 650 Engelschen
alweer er af en de overigen waren dood of
krijgsgevangen.
De mannen konden juist nog den avond
dienst bijwonen.
Wy kregen ook den gewapenden Boer te
zien een gezelschap uittrekkende Boeren
en een paar uittrekkende commando's. Een
Basuto opperhoofd met zijn generaal. Een
Zoeloe man en vrouw. Een Zoeloe een wa
gen voorttrekkend. Een kafferfamilie zich
verslavend aan „hadjang". Een Zoeloe met
in de eene hand zyn assegaai, in de andere
zyn schild van ossevellen.
Vooral merkwaardig was 't gezicht op
Johanne.bnrg in zijn wording en bloei.
De nieuwe stad met de oudestad enden Rand.
De beurs of wat er op lij kt, met aangrenzende
drankwinkels en schacherendeuitlandera. Een
goudmijn 1200 voet onderden grond, waar
toe door graniet (dat voor goudzoekers
waardeloos is) moet worden heen geboord:
Voorts Doornfontein met zyn lust verblij ven.
Kimberley met zijn westersch opgetrokken
huizen, groote bedrijvigheid en diamant
mijnen.
Ook de familiegezichten waren pracht!g;
onder anderen een Transvaalsche Oom, Tante
en „Noultje".
Vooral met groote piëteit sprak de heer
Wormser over zyn vriend Steyn, een
Hollander in merg en been, die de Trans
valere niet verlaten zal. Hij heeft zyn
verkiezing tot president er aan te danken
dat hij een B. erjisdit bezorgde hem 75
pCt. der stemmen.
Hij bewoont een deftig paleis te Bloem
fontein, gan ch andere dan Kruger die
slechts een eenvoudige woning heeft en
een inkomen van 250 pond 'sjaars.
Ook Leyd"> schoon op godsdienstig ge
bied gansch van Kruger verschillend achtte
spr. een onwaardeerbare werkkracht, dien
de Boeren niet genoeg kunnen hoogachten,
wijl hij zich geheel geeft aan Transvaal,
Leyds en Kruger mogen tot in lengte van
dagen bijeen blij ven, hoopt spreker.
Spreker schetste de gevaarvolle aankomst
aan vele Transvaalsche stroomen. Hoe de
paarden tot de koppen in het water de
wagens overbrengen, met somwijlen groot
gevaar van in een zeekoeiengat, het verblijf
van den hippopotamus, terecht te komen,
waar vier paarden tegelijk in kunnen ver
drinken en het voertuig vlak bij den „wal"
doen vergaan.
Voorts zagen wy Barberton met zyn
Schebamyn. Watervalboven, de Komati-
poort, Elïoradowaterval.
Een echt Hollandscb aantrekkelij k land
gezicht bood de Paarl met een löOjarige
door Hollanders gebouwde nofsteda door
een van sprekers vrienden denheerMinnaar
bewoond. De hoeve is omgeven dorr ste
vige eiken. Bij Paardekra.l verhaalde Spr.
natuurlijk van Piet Retief en Dmgaan
en de overwinning door 300 Boeren op
12000 Kaffers daar behaald. Dingaansdag.
Wij zagen 't gebouw en gedenkteeken
waar zoo mogelijk alle Transvalere op Din-
gaansdag, 16 December bijeenkomen om de
groote daden Gods te gedenken; gevolg
eeuer gelofte hunner vaderen indien God
hen helpen zou Dingaan te verslaan, dat zij
en hun verre geslaohteD, Hem daaropelken
16en December zouden dienen. Een gelofte
waaraan 't nageslacht zich houdt.
Treffend vooral was hetgeen spreker zei
van een Engelschman die in een tijdschrift
schreef dat alle Boeren en hunne gezinnen
dom, gemeen ontuig zijn dat moet worden
uitge oeid. En nu toonde Spreker als te
genstelling daarvan een pkotographie eener
Transvaalsche Boerin met haar acht kin
deren, typen van beschaving en geest; zy
is de kleindochter van de bekende 15jarige
jongedochter die in 1836 na het uitmoorden
van hun laager door de Zoeloe's met 18
assagaaisteken in het lichaam van onder het
lijk harer moeder werd weggehaald en ge
lukkig heretellen mocht, zij en nog een
meisje de eenigen van alle vrouwen en
kinderen, die daar, tijdens de afwezigheid
der mannen, na den moord op Piet Retief
en zyn mannen, waren overgebleven.
Spreker vraagt of deze groep hier voor
ons gezeten, type van zoovele andere, „on
tuig" is dat moet worden uitgeroeid.
Maar deze zelfde vrouw zei dan ook
tot Wormser toen hij van dit huisgezin
afscheid nam: Wij hebben veel geleden maar
ik zeg 't Paul Kruger na wat hij in tijden van
druk eens tot Joubert zei„Piet, alles
sal reg kom". En Spreker voegt er by dat
nu of later de Boeren dit beleven zallen.
Al moest Engeland tijdelijk overwinnaar
blijken, hetstaat vast: den 11 October 1899
is Engelands val begonnen. God zal eens de
lenze die nu de Boeren vereenigt, in ver
vulling doen gaanAfrika (is) voor de Afri-
kaanders 1
Wij behoeven niet te zeggen dat aan dit
slotwoord een warme ovatie ten deel viel.
En de heer Donner had dan ook een
betrekkelijk gemakkelijke taak toen hy den
spreker voor zyn onwaardeerbare rede
namens die hem hoorden dankte; voorts
zyn dank bracht aan den eerevoorzitter,
de violisten en 't publiek; terwijl hij vooral
allen opwekte de Boeren en met name onze
Goesche en Zeeuwsche jongemannen die in
den oorlog zij n te gedenken in den-gebede,
dat God hen spare en den Boeren de over
winning geve.
Ook de burgemeester sprak nog een
woord van dank tot den voorzitter en na
nog eenige ovaties en het zingen van het
Wilhelmus ging de vergadering uiteen.
Tijdens de vergadering waren ook nog
gezongen het Transvaalsche Volkslied en de
Afrikaansche krijgszang, wijze Bergen op
Zoom, houd je vroom.
(Men bericht ons dat 926 kaarten door
de Commissie zyn uitgegeven vermoedelijk
waren er derhalve meer personen in de
zaal dan er kaarten geweest waren. Wy
constateeren met spijt dat zoovele fatsoen
lijke christenmenscben uit het land zonder
iets gehoord te hebben dan straatschandaal,
velen zelfs zonder ook maar iets gezien te
hebben, zijn teruggekeerd; en nog enkelen
reeds voor den aanvang het moesten opgeven.
Komt de heer Wormser ook te Middel
burg spreken, wat wij] van harte hopen, zy
men daar dan bedacht op de keuze van een
niet te groote zaal met hoog tooneel en
weinig kroonlampen en op goede taakver-
deeling der commissieleden. De rede is er
belangrijk genoeg voor, zy is het zeer
waard.
(1) De plaats werd daarna Weonen ge-
heeten. Ook deze plaats in Natal is thans
door de Boeren bezet.
Moed, beleid en trouw! mag wel op den
wapenrok van Joubert en zyn staf en zyn
Boeren staan.
Immers 't blijkt almeer, en de Engel
schen gaan het nu zelf erkennen, dat Joubert
met beleid de bewegingen naar Durban
leidt om het ontzettingsleger van Clery te
ontmoeten.
De troepenbewegingen der Boeren blijken
meer te hebben bedoeld dan het zoeken
vau voeder voor de.-paarden.
