CHRISTELIJK-
N1EUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
Ho. 20 1899. SondMag 16 looemfiec,
IMimiie laargang,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
TIJDVERZEN.
Engeland en Transvaal.
ttVL. :*73i
•clken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p.0,95.
Enkele nummersI0,02 s,
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
F ami jfeberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Het „groote Amendement".
Het „groote amendement 1" Ja voor den slag
Was Dr. Kuyper de gevierde van den dag
Wieleakdien generaal,die zonder officieren
Zoo'n plan kon in de wereld Btiereu
't Was Dr. Kuyper overal, wie steeg tot
(zijnen schouder
Men roemde hem door heel het land
En thanB? O, gunst! De man der „kieine
(luyden"
Ligt met zijn wetsvoorstel in 't zan 1
Waarom? Waardoor? Verliet hij 'tstijgend
(vaandel,
Der democraten legerkamp?
Wel neen, maar viel het Ministerie,
Dan trof ons land de grootste ramp.
Ons land Zonk soms de ontkleurde
(wimpel,
't Verschoten vaandel dan in 't zand,
De vlag van 't liberalenleger?
Maar is 't u onbekend, die droef verbleekte
(wimpel
Is voor dat heir de vlag van 't Vaderland.
Werkeloosheid.
'k Zit geduldig enkle jaren
Naar ons kalm Den Haag te staren
'k Wacht hervormingswerk van daar;
Maar hoe lang ik heb gekeken,
'k Heb geen licht nog door zien breken
'k Hoop weer op een voigend jaar.
Eene blijde tijding!
Gaat schip op schip naar 't worstlend Afrika
Uit Englands havens, moede van het
(zwoegen,
Stuurt Londen kruit en lood uit woedende
(ongena
Om te verdelgen hen, die lang zijn
(haat al droegen,
En gaat er vloot op vloot op vloot met
(mannen 't Zuiden in,
De grootste vloot komt straks met
(kalme ontnuchtringszin,
Opdat de oorlogspers, met Kafferlij ke ooren,
De nuchtre waarheid geev' en wij de
(waarheid hooren.
Eén houdt het roer.
Zij worden besprongen door moordige horden,
In 't Oosten en 't Noorden, in 't Westen
(en 't Zuid
Het regent er giftige, helsche granaten,
Het fluit van de kogels, het dondert van
('t kruit.
Geen geld wordt bezuinigdzij moeten er
(onder,
De wapprendeVierkleur vertredenin't slij k;
Het broederhart siddert, hoe zullen ze 't
(houden
Maar God is veel sterker dan 't mach
tigste rijk.
Lcjctoe.
„Maar ik vraag u ookwelke Boer zou
een lied van S. J. du Toit als volkslied
van Transvaal ringen, al ware het ook nog
zoo loerend schoon, anti-liberaal of wat
men maar wil? Van den man die zijn pers
aan Rhodes verkocht? Den man, die nu
schrjjven durft dat de Boeren onrecht heb
ben, en dat God hun wapenen niet zege
nen kan? Den man die in zijn boek:
Zambezi, in 1896 verschenen, overal waar
't mogelijk is zijn eigen volk ondermijnt
en den grootsten Boerenhater Rhodes ver
keerlij kt Zoudt gij het Wilhelmus zingen,
als Balthasar Gerardts het gedicht had
«Laat toch de vraag wat een „Calvinis
tische Boer" zingen zou, voor 't-oogenblik
justenl Iedere Calvinistische Boer zingt
liever het lied van een eerlijken Liberaal,
dan dat van een verrader, die zich Calvi
nist noemt."
Dat is goed gezegd, en wij zijn 't er
mee eens. Ook om niet 't gebruik van
maar 't gescherm met „Calvinist"
tegen te gaan juichen wij 't toe dat zijn
woord wordt overgenomenook door de
liberale pers.
Maar indien die overneming geschiedt
om den Calvinist du Toit te helpen brand"
merkendan zeggen wijwaoht eens een
beetje, bewijs eerst dat du Toit ooit Cal
vinist geweest is.
Sohrij ver dezes hoorde hem sleohts eenmaal
preeken, maar herinnert zich toch heel goed
dat ter beantwoording dezer vraag de preek
hem niet veel verder bracht.
In Den Haag zocht en genoot du Toit bij
voorkeur den omgang met ethische predi
kanten.
Schrij ver dezes had nog al eens gelegenheid
het driemanschap Krugerdu ToitSmit na
te gaan; en vond dat Kruger in positieve
rechtzinnigheid boven de beide anderen,
en dn Toit op zijn beurt weer boven den
vechtgeneraal uitstak.
Op ten Zondagmorgen zag hij hen alle
drie hun hotel verlaten. Kruger wandelde
als naar gewoonte naar de Chv. geref. kerk
Wagenstraat onder 't gehoor van ds. Wisse;
du Toit reed naar de Kloosterkerk, vlak
bij 't hotel gelegen, om er een predikbeurt
te vervullen; en Smit spoorde naar Utrecht
om een vriendenkring te bezoeken.
Nu bewijst dit wel niet veeldoch
misschien toch wel iets.
En wij zijn dicht bij de waarheid, wan
neer wij deze drie typen ook onder de
Transvaalsche Boeren zoeken. Dat alle drie
het heil des lands zoeken en daarvoor hun
bloed veil hebben, is genoegzaam bewezen.
En dat ds. du Toit tot de Engeltchen
overliep, ligt dan ook niet in zijn calvi
nisme of methodisme, dunkt ons, maar in
zijne mindere waakzaamheid tegen de ver
leiding van het „Kapitaal."
Een Transvaalsche Boer, die de vorige
maand mee ten strijde uittrok, neemt per
ingezonden stuk in de Transvaalsche bla
den afscheid van zyne vrienden, met een
geloovig, geestdriftig woord, waarbij hij
den achterblijvenden, zij die mogelijk
weezen en weduwen staan te worden en
hun die uittrokken uitnoodigt Deuteronomi-
um 101418 te lezen.
Deze merkwaardige woorden nemen wij
hier over:
Zie, des Heeren onzes Gods is de hemel
en de hemel der hemelen, de aarde en al
wat daarin is.
Alleen heeft de Heere lust gehad aan
uwe vaderen, om die lief te hebben en
heeft hun zaad na hen, ulieden, uit al de
volken verkoren, gelijk het te dezen
dage is.
Besnijdt dan de voorhuid uws harten,
en verhardt uwen nek niet meer. Want
de Heere uw God is een God der goden
en een Heer der heerendie groote, die
machtige en die vreeselijke God, die geen
aangezicht aanneemt noch geschenk ont
vangt die het recht van den wees en van
de weduwe doet.
Nu het nieuws heelemaal weg blijft
willen onze lezers het zeker wel met'tonde
doen.
Dat oude heeft den waarborg van meerdere
betrouwbaarheid, daar 't meest particuliere
correspondenties zijn en geen verzonnen
telegrammen van correspondenten.
De mail bracht eindelijk eenige Trans
vaalsche bladen, verslag doende van de
eerste oorlogsfeitendooh waarin niets staat
van de ontzaglijke verliezen door de Boeren
geleden.
Alleen bij Elandslaagte moeten de ver
hezen, naar zy zeiven erkennen, groot eer
weest zyn.
By de verovering of terugdrijving van
een gepantserden trein om en bij Mafeking
waren zij zelfs somwijlen zoo gelukkig dat
niemand getroffen werd.
Al meer blijkt dat op 'toogenblik nog
steeds wordt gewerkt naar een vast plan
dat zelfs door de nederlaag bij Elandslaagtè
niet kan verbroken worden.
De veronderstelling dat er bij Elands,
laagte een afspraak moet bestaan hebben
tusschen Meyer en Erasmus, en dat deze
laatste hieraan te laat voldeed, big kt juist
geweest te zijn. De Boeren werden daar
met overmacht geslagen wijl Erasmus' hulp
achterbleef. De Nederlandsche en Afrikaan
der nieuwelingen en onbedrevene.n waren
hierbij in 't vuur zij streden met grooten
moed en hidden 't vol van den morgen
tot den donker. Verscheidenen ontkwamen
in de duisternis, doch nog meerderen wer
den gevangen genomen.
De Boeren hadden bij Glencoe 10 dooden
en27gewonden; deEngelschen 39 dooden en
171 gewonden. Toen Erasmus aanrukte
trokken de Engelschen op Dundee terug
en nam Erasmus 100 huzaren gevangen.
De Boeren waren 1000 man sterk met
een batterij, de Engelschen] 4000 man en
twee batterijen.
Ook de Èngelsohe bladen geven uitvoe
rige berichten omtrent den toestand van
voor vijf, zes weken.
Een hunner berichtgevers schreef 19
Oc'ofcer uit Ladvsmith onder anderen dat
zy daar in zoo groote ongerustheid gezeten
haddan. Wij hadden hiersehryft hij
alleen de Liverpooltroepen en twee batte
rijen veldgeschut, een gedeelte van het 18e
huzaren en het 5e lanciers. Had Kruger
of Joubert toen de Boeren die op de grenB
van Vrijstaat gekampeerd lagen, vergund
om te doen wat zij wilden, niemand had
kunnen zeggen wat er gebeurd zou zijn.
Onze (Èngelsohe) strijdmacht stond op zyn
best als één tegen vier tegenover den vy and.
Was er een ra ..p gebeurd, de Boeren zou
den een ontzaglijken voorraad in beslag
genomen hebben, in het kamp en aan het
station opgehoopt. Nog erger, zij zoudep
de nog kleinere krijgsmacht die laatstelijk
vooruitgeschoven was naar Dundee geïso
leerd hebben om de sterke verdedigingslijn
van de Biggerabergen te breken die het
noorden van Natal afsluiten alleen door drie
moeilijk begaanbare passen doorsneden wordt.
Dundee werd evenzoo bedreigd van de ooste
lijke grens, waarde Transvaalsche Boeren van
Utrecht en Vrijheid veertien dagen geleden
aan de overzijde der Buffelrivier samen
getrokken waren. Wanneer aldus onze twee
vooruitgeschoven posten vernietigd waren,
onze voorraad veroverd en onze reputatie
onder de Afrikaners en de inboorlingen
verdwenen, dan zou de veldtocht al heel
slecht begonnen zijn. Voor de Boeren, dus
gaat deze Engelschman voort, was het een
krygskunstig buitenkansje en zij begrepen
dat heel goed. Maar Kruger had gezegd:
„laat de vijand het eerste schot doen." Wij
waren maar bang, dat het hem niet ge
lukken zou deze Boeren in bedwang te
honden. Maar het gelukte en wij zijn
gered.
Dit lezende bekruipt! misschien wel den
lezer de gedachtehoe jammer. Vergeten
wij eohter niet dat Kruger met zyn God
rekende en vast geloofde dat God der
Boeren wapenen niet zegenen zou, wanneer
zij het eerst begonnen waren-
Omtrent Ladysmith klaagt deze Engelsch
man dat het er ongezond is, koorts en
dyssenterie hebben er geheerscht. Klimaat
en drinkwater en vooral veel stof zyn er
de corzaak van. „Veteranen uit Soedan",
zoo sehryft hij, zuchten van heimwee, als
ze aan de zwaite zandstormen terugdenken.
Het fijne roode stof komt overal vandaan,
en staat nergens voor; het verblindt uw
oogen, verstopt uw neus, verschroeit uw
keel, totdat de onveranderlijke shilling
voor een klein glaasje van 't een of ander
u een bespottelijke kleinigheid toeschijnt.
Het brengt het mechanisme van uw horloge
en dat van uw inwendigen mensch geheel
in de war. Het ligt in een laag, met
vliegen vermengd, op uw rantsoen. De
witte mieren eten de tenten op en bij het
ontwaken zyn de mannen bedekt met een
laag stof, als kinderen die uit een hooiberg
kruipen. Zelfs muildieren krijgen er stui
pen van. In dif-land heeft de struisvogel
zyn wereldberoemde verteringsorganen tot
ontwikkeling gebracht, en geen wonder"...
De Engelsche regeering heeft nu bekend
gemaakt dat voortaan alle regeeringstele
grammen in geheim schrift, code of cijfers,
gaande door de Kaapkolonie, aangehouden
zullen worden, uitgezonderd die gewisseld
tusschen de Portugeesche regeering en den
gouverneur der Portugeesche kolonie te
Lonrenco Marquez.
Men begrijpt de bedoeling van dezen
maatregel. Het is om te beletten dat voor
taan weer langs diplomatieken weg nieuws
dat de Engelschen in Zuid-Afrika willen
houden, naar Europa worit overgeseind.
Alleen Portugal is vrijgelaten, maar op
Portugal kan Engeland ook rekenen.
In de Kaapkolonie, waar de Boeren ook
niet ongelukkig manoeuveeren tot nog toe,
ligt, niet ver van 't station Stormberg, het
stadj e Middelburg.
Van daar sohreef een oud-Nederlander
aan zyn familie hier een en ander omtrent
de pas aangekomen Engelsche troepen, dat
opmerking verdient Hij sehryft ik heb er
een voorbij zien komen; maar ik had er
mee te doen. In 'teerst dacht ik dat 't
cadetten waren, gezichten als perziken en
niets dan vel over been, de meeste hunner
met betraande oogen, en sommige met
geboeide handen om het wegloopen te be
letten 1 Wat zal men nu deze mannetjes
stellen tegenover den grooten geharden
Boer 1
Iemand te Naauwpoort had ook zulk
een trein zien aankomen, en ook hem
viel het op dat de meeste roode en be
traande oogen hadden, tot zelfs hun kapi
tein. Zij klaagden daarover erg. Zy waren
niet gewoon aan de hitte en het felle
zonlicht.
Wat moeten nu, zoo sehryft deze brief
schrijver, zulke mannetjes doen als zy
tegenover den Transvaalschen leeuw staan
in een land waar het nog warmer is dan
in Kaapland
En iets verder lezen wy
„Een Boer zegt altijd: „15 Engelschen
is genoeg voor één Boer", en dit ii geen
bluf. Zij hebben het herhaaldelijk bewe
zen. Je moet ook niet vergeten dat een
Boer zijn jeugd niet zoo doorbrengt als wij
dat in Europa gewoon zijn te doen. Je
moet niet denken dat men kaalkoppen
onder hen vindt. Sommigen hunner begint
op 70 jaren het haar wat dun te worden,
maar gewoonlijk hebben ze geen tijd om
kaal te worden, want ze sterven voor dien
tijd".
„Vele Afrikaanders uit de kolonie zijn
al naar Transvaal gegaan, en hoe het hier
zal gaan, wanneer de oorlog uitbreekt,
weet ik niet. Maar wel weet ik dat dan
de Afrikaners hier niet stil zullen zitten,
want schier allen hebben bloedverwanten
in Transvaal".
De Engelschen gaan voort vrijwilli
gers voor,het Engelsche leger te werven.
Daartoe zyn de ronselaars bezig in Rusland,
Duitschland, Zwitserland, Frankrijk en
Algiers. In laatstgenoemd land moeten er
enkelen voor 10,000 francs per man zyn
aangeworven. De aanwerving gelooven wij
wel aanmaar de prijs is wel wat hoog
voor een Engelsohman. Zooveel betalen
zy niet.
Uit de laatste berichten is'tnu duidelijk
dat de granaten door de Boeren binnen
Ladysmith geworpen wel kwaad doen en
dat White zonder ammunitie zit.
Dat ook de leeftocht schraal wordt, mag
afgeleid uit het feit dat Maandag vooreen
snede brood drie shilling (f 1,80) betaald
werd.
Mocht het den Boeren eens gelukken die
stad te veroveren!
De granaten hebben op verschillende
plaatsen al brand gesticht. Het beschieten
van Transvaalsche steden is overigens
een ondankbaar werk; alle woningen zyn
met ijzeren daken gedekt en zeer laag.
De Engelschen hebben nu reeds 15 dui
zend man te Kaapstad geland, of naar Dur
ban overgebracht. Dit wil eohter niet zeggen
dat zij nu al dadelijk klaar staan om La
dysmith te ontzetten.
Besloten is de uniformen der officieren,
die thans te Durban geland worden, volko
men gelijk te maken aan die der soldaten.
Er zullen kwade dagen aanbreken voor
de Boeren.
Maar reden om den moed op te geven
bestaat nog niet.
Overigens blij kt uit de jongste rede door
minister Salisbury op het feestmaal bij den
lord mayor te Londen uitgesproken, dat
Engeland nog steeds voortgaat de huid van
den Beer (of van den Boer) te verkoopen
alvorens „het beest" geschoten is.
Salisbury riep uit: wij begeeren geen
goud, wij begeeren slechts gelijk recht voor
nitlanders en burgers in Zuid Afrika. Wij
hebben geen annexatieplannen 1
Wie gelooft dit?
Dan zou men de rede van minister Hioks
Beach in 't parlement van voor drie weken
vergeten moeten zijn, waarin deze staatsman
beloofde dat te Pretoria de vredesvoorwaar
den onder anderen zouden luiden dat Trans
vaal de oorlogskosten betaalt, want Trans
vaal heeft goudl
Omtrent de trouweloosheden der Engel-
sohen verneemt men overigens met den dag
meerdere bijzonderheden.
Hunne lyddietbommen, dynamiet, samen-
sprekingen met kaffers, zyn zoovele zonden
die hun lang register vol maken.
Heele kisten met dynamiet werden door
de Boeren in het hotel van den bevelhebber
te Estcourt gevonden, toebehoorende aan
het departement van openbare werken in
Natal; „natuurlijk" enkel by vergissing
daar achtergebleven. Hoe ze daar gekomen
zyn wordt echter niet opgehelderd.
Wy besluiten met de navolgende be
richtjes:
Het Basoeto-hoofd MettekQ, met zyn vol
gelingen, die den Boeren zyn hulp aanbood,
is naar Basoetoland teruggestuurd. Ook
de Basuto-hoofdman Joel heeft zich bij de
Boeren willen aansluiten. De anderehoofden
blijven trouw aan het Engelsche gezag.
Een der meest geachte ingezetenen van
Pretoria, de bankier Nathan Marks, bij
Kruger in hoog aanzien, is door een ver
kenningstroep van White gevangen gemaakt
als zijnde volgens hem een spion, die te
Ladysmith kwam om nauwkeurig den toe
stand op te nemen. Deze wederrechtelijke,
ongemotiveerde gevangenneming heeft de
Transvaalsche regeering zeer ontstemd.
Kruger dreigde zesBritsche officieren dood
te schieten als Marks gedood wordt. Buller
antwoordde, recht te hebben den man ge
vangen te houden tot bevredigende uit
legging was gekregen.
De „Times"-correspondent te Lorengo
Marquez had een onderhoud met pater
Mathews, den priester die gevangen ge
nomen werd by Nicholson's Nek, dochdoor
generaal Joubert weder in vrijheid werd
gesteld. Pater Mathews verhaalde, dat kort
na één uur, in den nacht, de muilezels die
met de kanonnen der bergartillerie belast
waren, op hol sloegen, door een onbekende
oorzaak zij gingen aan den haal en namen
de kanonnen mede, doch niet alle ammuni
tie. De witte vlag weid bij vergissing ge-
hescben dooreen jong officier, die meende
dat hij met tien man de eenige overlevenden
waren van de afdeeling, terwijl er feitelijk
nog 900 man in leven waren. Deze groote
vergissing werd de oorzaak van het ge
vangennemen van allen, hoewel de officieren
en manschappen woedend waren.
De correspondent van de Times te Durban
seint van 6 November, dat Durban verde
digd zal worden door het geschut van de
„Terrible".
Het transport „Rapidan" is opnieuw
uitgezeild. De 160 paarden, die bij den
storm gedood werden, zyn door andere ver
vangen, en het aantal is tevens tot 500 ver
meerderd.
De bekende oorlogscorrespondent, dr.
Bennett Burleigh heeft na de Soedan-
expeditie omtrent de uitwerking van lyd
dietbommen het volgende geschreven.
De bommen werden uit vijf inch houwit
sers gesohoten. Zes projectielen van 50
