NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- sr
HISTORISCH
Ho. 7. 1899.
Dinsdag 17 ®cfo6cc.
Deertiende fnargang,
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
IETS OVER TRANSVAAL,
in.
Engeland en Transvaal.
'JLken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Intusschen was Retief, ua een gevaar
vollen moeilijken tocht over het Drakenge
bergte, door dichte, met leeuwen en olifan
ten en ander wild gedierte bezette bos-
schen in de hoofdstad van den Zoeloekoning
aangekomen.
Deze sprak vriendelijk met hen en be
loofde hun een acte door den Engelschen
zendeling Owen cp te maken (deze woonde
daar en had op Dingaan grooten invloed)
te zullen teekenen, waarbij de.i Boeren een
strook lands in Natal werd afgestaan.
Retief keerde naar zijn volk terug en wist
velen hunner te overhalen om naar het
land van Dingaan te gaan. De minderheid
echter, onder aanvoering van Uys, bleef
achter, dewijl zij Dingaan niet ver
trouwden.
Dat zij goed gezien hadden, bleek al
spoedig. Niet zoodra toch waren de anderen
in Natal aangekomen, en in 't paleis van
Dingaan toegelaten, of een paar duizend
kaffers stormden op hen los, en nagenoeg
allen werden door de wilde overmacht af
gemaakt. Dingaan had hun eeu strik ge-
spannen.Ook de verspreide families op de grens
die bij de ossenwagens waren achtergeble
ven terwijl Retief hun boodschap bij den
vorst ging doen, werden door de mannen
van Dingaan aangevallenen vermoord.Man
nen, vrouwen noch kinderen ontkwamen
de slachting. Op de plaats van den moord
werd in later jaren een dorpje gesticht dat
den sprekenden, wij schreven haast: den
weenenden, r.aam Weenen verkreeg.
En steeds verder trokken de moordende
benden. Gansche families langs de Blauw-
krans- en Boschmansrivier werden uitgeroeid.
Eén jonge man Bezuidenhout geheeten
ontkwam en waarschuwde de overge
blevenen.
De Rendsburgs, achttien man sterk, wisten
den vijand een heelen tijd op te houdea.
En Gerrit Maiitz sloeg met 33 dapperen hun
aatval af, na een ge vecht dat een dag duur
de. Deze plek noemden de Boeren voortaan
Yechtlaager.
De slachting had den Boeren 41 mannen,
56 vrouwen, 185 kinderen en 250 bedienden
gekost.
Op ééne plaats zoo verhaalt Lion
Cachet vond men tusschen de lijken
twee meisjes elk met ruim 20 assegaai
steken in 't lichaam en nog levende. Zij
heetten Johanna van der Merwe en Marga-
retha Prinslo. Zij werden opgenomen en na
een liefderijke verpleging herstelden zij
langzaam.
Dat de moord op 600 weerlooze slacht-
offers moest gewroken worden is licht te
begrijpen.
Niet zoodra hadden de Boeren die niet
mee gegaan waren het Drakengebergte over,
van het aangerichte bloedbad gehoord of,
onder bevel van Uys en Potgieter trokken 237
weerbare mannen tegen Dingaans hoofd
stad op.
Dingaan beschikte over een strijdmacht
ven 20 duizend man. Hij wist zijn aanvil-
lers in een bergkloof te lokken en in te
sluiten.
Dat was eene hachelijke positie.
Terug naar de vlakte schreeuwden de
aanvoerders. En met omstuimige vaart ren
nen zij te paard door den muur van wilden
been, rechts en links om zich heen slaande.
Er vielen honderden Zoeloe's. De Boeren
hadden slechts tien dooden. Helaas ook Uys
en zijn 15-jarige zoon Dirk waren onder
hen. Deze laatste was reeds in veiligheid
toen hij zag dat zijn vader die zwaar ge
wond was, niet meer voort kon, door vijan
den omringd w is.
Dirt rende op den vijand in en doodde
drie Zoeloe's. Doch ook hij zwichtte ten
laatste voor de overmacht en zonk weldra
naast zijn vader met ontelbare assegaai
steken overdekt, dood ter neder.
gieter en de anderen, overtuigd dat
van ves igingii, Uatal geen 8prake kon zijn,
taf.* W betrekkingen aan de
I Yaalnvi ug. Doch onderweg aan de
Boschmansrivier werd zijn laager door de
Zoeloe's aangevallen en belegerd. Gelukkig
brak de vijand na drie dagen het beleg
op, doch hij nam al het vee mee.
Toen was het dat den mannen de moed
ontzonk en zij er van spraken naar de
Kaapkolonie terug te keeren.
Zij spraken er ook met de vrouwen
over. Doch het kloeke „wij willen niet"
der vroawen besliste.
Er moest het kostte wat het wilde
wraak gesebieden over de moordenaars.
Toen werden boden gezonden aan de ach
tergebleven broeders in Kaapkolonie om
hulp en velen gaven aan deze gehoor.
Onder ben die gingen was ook Andries
Wessel Pretorius. Zij kwamen hunne broe
ders in Natal te hulp, en Pretorius werd
28 November 1838 tot Commandant
Generaal benoemd. Hij was, in dit eene
jaar r.-eds, de vijfde. Retief was vermoord,
Uys gesneuveld, Potgieter over het Dra
kengebergte teruggekeerd, Maritz zoo pas
gestorven.
Pretorius ondernam met 400 man den
tocht naar Umkungunhlovu, de residentie
van Dingaan, welke naam „Oliiant in zijn
cirkelruimte" beteekent.
Na een ernstig gebed knielend voor hun
God uitgestort, trokken de helden naar de
Bloedrivier waar den 16 December 1838 de
slagplaats bad. Twaalfduizend Kaffers deden
in den morgen den aanval op de Gideons
bende. Doch tegen den avond moesten
wie van hen overgebleven waren met be
bloede koppen afdeinzen. Drieduizend Zoe
loes lagen dood op 't slagveld, nog enkele
honderden kleurden de rivier met hun bloed,
terwijl vao de Boeren niemand gesneuveld
was. Slechts drie gewonden hadden zij,
onder wie ook Pretorius.
Terstond verzamelden zich de overwin
naars om den Heere te danken voor zoo
ee.ie schoone overwinning.
De 16de December zou voortaan Dingaans-
dag zij.i en als dank- en bededag gevierd
worden.
Terstond trokken zij op Dingaans hoofd
stad toe, doch zij vonden deze verlaten en
in brand gestoken.
Zij vonden er de lijken van Retief en
zijn vrienden, die in Februari zoo verra
derlijk w-uen vermoord geworden. Ook de
akte waarbij Dingaan dit land aan de Boeren
afstond, kwam den overwinnaars in handen.
Pretorius legde-er met vreugde beslag op
en nam terstond namens de Boeren bezit
van bun wettig grondgebied.
De Zoeloe's werden nog meer vervolgd
en verstrooid. Zoo werd 't landgrootendeels
van deze wilden gezuiverd.
Met deze blijde tijding keerden Potgieter
en zijne getrouwen in Januari 1839 naar
hunne legers terug.
Weldra viel Dingaan zelf als offer eener
samenzwering door zijn broeder Panda op
't touw gezet, in Swaziland, waarheen hij
gevlucht was.
Zoeloeland kwam aan de Republiek Natal
en Panda werd als koning erkend mits onder
't gezag der Boeren.
Zoo hadden de Boeren dan eindelijk een
plek gevonden waar zij rustig wonen zouden.
De vijanden waren onderworpen. Wie
zou hun rechtvaardig eigendom komen be
twisten
Wel wie anders dan Engeland
De Engelsche regeering toch huldigde
de theorie dat de Boeren wel de Kaapkolonie
konden verlaten; doch ook in hun nieuwe
vaderland onderdanen der Engelsche Ko
ningin,1 bleven. Der Engelsche Koningin.
Want ook toen reeds regeerde Koningin
Victoria.
En hoezeer zij thans op haar ouden dag,
het mogelijk voor de Boeren hebbe opge
nomen, zij heeft dit stellig niet gedaan, een
zestig jaren te voren, toen op haar gezag,
in 1842, in Natal de Engelsche vlag ge
plant werd.
Een goddeloos bediijf.
Immers, al ware 't dat de Kaapkolonie,
des neen, door Nederland aan Engeland
ware afgestaan, dan waren toch de Boeren
n dien koop niet begrepen geweest.
Maar de Kaapkolonie was door Engeland
wederrechtelijk in bezit genomen. Op de
lijn van deze misdaad lag ook de inbezit
neming van Natal, dat de Boeren met hun
bloed hadden betaald, om 't zich door de
Engelsche roovers weer te zien afnemen.
Oneenigheid onder de Boeren, helaas,
was oorzaak dat Pretorius niets tegen hen
doen kon. Eenigen waren voor onderwer
ping aan de Engelschen mits onder een eigen
bestuur. En dit brak de kracht tot verweer.
Tevergeef, werd ook op hulp uit Nederland
gerekend. De Kaffers, drie jaar lang in
bedwang gehouden, staken de hoofden weder
bijeen en herhaalden hunne roof-en moord
en strooptochten onder hooge bescherming
der Engelsehen.
De minderheid der Boeren besloot over
het Drakengebergte terug te trekken naar
de wildernissen van Transvaal of naar de
onde broeders in Vrijstaat.
Weer waren 't de vrouwen die den
doorslag gaven, door te verklaren liever
barrevoets de bergen te zullen overtrekken,
den dood of de vrijheid tegemoet, dan
onder Engelsch bestuur terug te keeren.
En zoo spande weer menige Boer, zij 't
ook met een bloedend hart,den ossenwagen
aan, om zich een nieuw terrein ter genie
ting van zijn onaf hankelijkheid als Neder
lander, te zoeken.
Zoo kwam bet dat in het laatst van
1843 niet meer dan 500 Boerenfamiliën
waren overgebleven. En het werd er voor
dezen niet beter op, toen in 1844 bij aan
schrijving der Engelsche regeering Natal
bij de Kaapkolonie werd ingelijfd.
Tevergeefs beproefde Pretorius, die de
ieider der achterblijvers gebleven was, bij
den gouverneur te Kaapstad gehoor te ver
krijgen voor zijn protest tegen deze mis
handeling van het recht. De gouverneur
liet hem zelfs niet eens in zijn huis komen.
Wel viel 't hem hard met de acte van
Dingaan in den zak en het ideaal van Piet
Retief in 't hart, van dit schoone land aan
de zee te moeten scheiden. Maar er zat
niets anders op.
Slechts enkelen bleven en bogen, gelijk
eenmaal Issaschar, den schouder ouder
tribait; doch Pretorius en de anderen
trokken de Yaalrivier over, Oranje Vrij
staat binnen, helaas om slechts voor korten
tijd vrij en onafhankelijk te zijn.
Spoedig toch plantte de trouwelooze
Engelschman oik daar zijn standaard. Bg
Boomplaats leverden de Boeren den indrin
gers slag, doch werden geslagen. Geslagen,
ofschoon hunne verliezen veel geringer
waren dan die der Engelse .en. Doch
tegenover Engelsche overmacht en wapenen
in 't open veld waren zij op den duur niet
bestand.
En zoo trokken zij terugterwijl op
Pretorius' hoofd door de Engelschen een
prijs van 2001) pond sterling gesteld werd.
Pretorius trok hierop met zijn vrienden
nog meer noordwaarts, naar het tegenwoor
dige Transvaal; waar, gelijk de lezer weet,
zich ook Potgieter nog altijd bevond, die
na zijn vruchteloozen aanval op Dingaans
kraal, over het Drakengebergte daarheen
was teruggekeerd.
Toen Pretorius er aankwam, had Pot
gieter deze plaatsen al verlaten. Hij wilde
nog noordelijker, naar de Delagoabaai.
De Engelschen kregen het ec'iter spoedig
daarop in de Kaapkolonie met de Hotten-
totten, en in Vrijstaat met de Kaffers zoo
danig te kwaad, dat zij toenadering tot de
Boeren zochten.
Do vogelvrijverklaring van Pretorius
werdopgeheven. En den 17 Januari 1 852
toekende deze met 300 Boereii en Engelsche
gevolmachtigden het Zandrivier-tractaat,
waarbij Engeland de onafhankelijkheid der
Boeren benoorden de Vaalrivier erkende.
De partij van Potgieter had zich echter
met dit verdrag niet ingelaten. En zoo
ontstonden de twee partijen van Potgieter
en van Pretorius, tusschen welke een niet
geringe verbittering gevoed werd.
Doch in een volksvergadering kwam 't
tot eene openlijke verzoening. Potgieter
en Pretorius reikten elkander over den
opengeslagen Bijbel heen de broederhand
en ook Potgieter aanvaardde het Zandri-
viertrartaat en daarmede de erkenning van
der Boeren onafhankelijkheid uit de hand
der Engelsche regeering. Zoo waren deze
twee leiders de grondvesters der Zuid-
Afrikaansche republiek. Zij overleden in
1853. Doch hunne nagedachtenis leeft
voort in de harten; en naar hen zijn ge
noemd de namen der bekende steden Pre
toria en. Potchefstroom.
Een jaar na hun dood werd ook Oranje
Vrijs aat, bij het verdrag van Bloemfontein,
onafhankelijk verklaard.
Hoe 't verder ging vernemen wij een
volgende maal.
Engeland moest Vrijstaat wel loslaten.
Hjj had de handen te vol in den Krimoorlog.
Van dag tot dag (hoofdred. Handelsblad)
blijft met taai geduld en groote goedmoe
digheid de Tijd aan haar rokspanden trek
ken over haar oordeel in de Dreyfns-zaak.
Ondanks al zijn pogingen en de vele
lange artikelen van de Tijd leverde dat
hoofdorgaan der Roomschen nog geen enkel
bewijs voor Dreyfus' schuld.
Alle argumenten uit haar laatste vertoog
rafelt Van dag tot dag met groote handig
heid uiteen. En aan 't eind van het pers
debat waarbij de Tijd zich zelfs op Taunay
beroepen had die aan haar zijde staat en
door Van dag tot dag aan baar eenmaal
was voorgesteld geweest als een der nobelste
Franschen, een getuige dien Van dag tot
dag echter wraakt, dewijl zijn afgodische
liefde voor 't leger hem belet t8 onder
scheiden deelt Van dag tot dag de
volgen le leuke episode mee uit de laatst-
verloopen dagen van zijn journalistenleven.
Op een der dagen van het journalisten
congres te Bordeaux had ik gepresideerd.
Toen de verwarring groot was, daar ieder
tegelijk sprak een hebbelijkheid van
Fransehe journalisten hadik uitgeroepen:
„Mijne heeren, een Hollander heeft de eer
u te preslleeren. Vergunt ge mij, volgens
Hollandsch gebruik, aan niet meer dan zes
sprekers te gelijk het woord te geven!
Welke zes vragen dit nu het eerst?"
Hierop had men gelachen. En tien minu
ien lang was er dan werkelijk ook eeuige
orde in het debat.
Op het diner, dat ue stad ons 's avonds
aanbood werd op mij en op Nederland ge
dronken, met herinnering aan mijn woorden,
die als een lofspraak „ap de gematigdheid
van onzen volksaard1' werden opgevat!
„Slechts zes te gelijk aan het woord!"
Ik antwoordde met een toast op de Fran
sehe vlag, en zeide iets in den geest van
het volgende
Het rood, wit en blauw werd het eerst
gevoerd in de vlag van Holland. Wij gaven
aan de schitterende kleuren der vlag van
het volk aan zee de horizuntale lijnen, van
de groote zee, waaraan wij ons land ont
woekerden, waarop wij onze vrijheid,
macht en grootheid wonnen de horizon
tale lijnen van dat landschap vol atmospheer,
dat de eerste ware naturalisten, de Hol-
landsche groote schilders, kweekte.., de
breede lijnen van dat uitzicht in 't onein
dige, dat ons geloof en ons Gods vertrouwen
doet begrijpen.
En toen de jonge Frarsche republiek in
't leven sprong en omkeek naar een nationaal
symbool, toen greept gij Franschen dadelijk
naar dat rood, wit en blauw van de fiere
republiek der XVIIde eeuw, die steeds het
hoofd omhoog hield boven de baren
maar gij gaaft gehoor aan uw traditie en
groote eigenschappen, door aan die schit
terende kleuren la ligne ascendante, de stij
gende, omhoog rijzende lijn te geven van
uw hooge Kathedralen, van uw liefde voor
het ideaal, die gij getoond hebt in uw
kunst, in uw letterkunde, uw wijsbegeerte
en uw voorbeeld.
Uw leger heeft die kleuren met de
stijgende lijn strijdende voor een denkbeeld,
vaak fier opgehouden. Blijft trouw aan
de opwaarts wijzen le lijn Blijft het
ideaal eeren met alle krachten.
Ik drink op de vlag van Frankrijk!
Van alle zijden werden mij de handen
toegestoken door de licüt beweegbare,
warm gevoelende Franschen, en toen kwam
een der groote beproevingen van mijn leven.
Daar naderde Victor Taunay, gevolgd
door een drietal heiren..., met tranen in
de oogen dankte deze enthousiaste vader
lander mij voor wat ik bad gezegd van
de Fransehe vlag en 't Fransehe leger.
en eer ik wist waar ik was drukte hij mij
een zoen op elke wang en de andere
drie volgden hem en zoenden mij ook
op mijn wangen en ik had door
den grond willen zinken. „Ik zoen niet terug,
al moest het mij een duel kosten
dacht ik, halfbewust van schrik en daar
hoorde ik den prefect roepen „mais nótre
ami hollandaia rougit comme une jeune
filler O)
„Mijnheer de prefect", antwoordde ik,
„het volk van de j horizontale lijn heeft
soms moeite de uitingen van geestdrift
van het volk van la ligne ascendame te
begrijpen. Ik ben nog nooit in mijn leven
zoo geschrikt" en ieder begon te lachen.^)
f1) Maar onze Hollander bloost als een
jong meisje I
Fijner manier om iemand onbevoegd te
verklaren, als aie van Boissevain jegens
Taunay, is haast niet uit te denken.
En dan, zulk eene joviale Jmededeeling
na zoo meesterlijk de Tjj d te hebben vast
gezet op alle punten l
Weinig nieuws. Tot een treffen kwam
't nog niet.
Sir Redvers Bulier, opperbevelhebber der
Engelsche troepen in Transvaal, heeft Zater
dag Londen verlaten onder luide toejuichin
gen. Ministers en andere groote mannen,
en ook de toekomstige koning van Engeland
(de prins van Wales) deden hem geestdriftig
uitgeleide.
Hij vertrok per boot van uit Southampton
naar Transvaal. Hij is een beproefd, dapper
soldaat, die zijn sporen in verschillende
Kafferoorlogen verdiend heeft.
Zaterdag heeft generaal White geprobeerd
de Vrijstaatsche Boeren, die met een tamelijk
groote macht bij Langnek en andere passen
staan, van achter hunne klippen te lokken,
doch te vergeefs. Hij is onverrichter zake
naar Ladysmith in Natal teruggekeerd.
New Castle, dat reeds vroeger door de
Engelschen verlaten was, is door de Vrij-
staters, onder Koek, bezet.
Omtrent den door de Transvalere te
K-aalpan veroverden geblindeerden (met
ijzer gepantserden) trein, welke uit Kaapstad
Daar Mafeking was afgezonden met kanonnen,
verneemt men dat de machinist en een
inboorli ig ontsnapten. De overigen werden
krijgsgevangen gemaakt. Twee treinen met
uitgewekenen van Johannesburg en Bloem
fontein kwamen aan het Driezustersstation
in de Kaapkolonie, met elkaar in botsing.
Acht personen werden gedood, zeven ge
wond.
Op de westgrens hebben de Boeren onder
commando van Cronjé de grens nabij Ra-
mathlabama overschreden. Men hoorde wel
dra hefcige losbrandingen; men gelooft, dat
de Boeren den spoorweg in de lucht hebben
doen vliegen en de teli graafdraden afge
sneden.
Op de oostgrens hebben de Boeren onder
commando van generaal Koek den Botha-pas
en het station bezet, terwijl de troepenmacht
uit Volksrust Langsnek bezet houdt en in
Natal optrekt.
De Boeren lieten een geblindeerden treiH
met telegrafisten, ko uende van Mafeking
in de lncht vliegen.
Dit bericht heeft klaarblijkelijk betrek
king op een nieuwen trein.
De Transvaalsche regeering heeft 4g
kisten goud, die in verschillende herbergen
te Johannesburg ontdekt zijn, tot een bedra™
O
