NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK- r
HISTORISCH
iddelburg
KR, Goes.
MEID
lecht of Leerling
dienstbode
bleibhïïzssi stijfrar de streek
lo. 140. 1099.
Dinsdag 29 lupsfus,
Decfirncfc fsargang.
Gder'andsche
lolfabriek
ALFVAARS
leu EEK KALFKOE bij
öf tl® ll'lilllfiil.
iNDKNEGH F
aagd een aankomende
lerendiensfmeid,
dienstmeid
ENSTBODE
ke Dienstbode
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
ïode gevraagd,
HET KAPERSCHIP.
Het proces Dreyfus.
bevonden
Kreeftskeerkring en naderden den
BURGERS, Deventer.
Isr rem en spatscb). f 87,50
Jin en schennen- OO,
HO, -
-125, -
- 145,-
- IUO,-
iuc -155,-
- ISO
'S kcltingi'iju ii'leu
Irn fo iioogcr.
1899 graiis en franco.
I'uuriligcrs
&GOEMANS, Coes.
KOCP
1 Aagtekerke.
|)n of met October
DE RIJCKE, Gapinge.
SST, Abdij, te Middelburg
veraber eene
pet October
JANSE, Koudekerke.
|lf September
Ie Wilhelminaclorp. Zicb in
g. n bij Mevr. v. DA ALEN
Lr, bij B. SCHOONAARD,
liend beuoodigd
ImER te Kruiningen.
[of met 1 Nov. eene
oed loon bij M. KOSTENSE
aankomende
eneden de 16 jaar.
is den Uitgever te Goes.
■veiijk met November
kcli aan buis. Adres Mej
Srakstra&t, Middelbng.
St November
STAAL, Lange Vorst]
m&: ~jsm
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,02®.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
|er of eerder con fatsoenlijk
JET, Kerkstraat, Goes.
ijïBOOTDIENST
Imiddelb.-rotterda
lug. en Sept.
tgezouderd des Zondags, vsjl
u.; van Middelburg 8,4&ij
9.—
W
In de Dreyfu-szaak, zoo werl maanden
lang geroepen, moeten wij „een man" heb-
oen, een man die desnoods met zichzelf de
ontplooiing van recht en waarheid wil
betalen.
Die man, zegt men, is Labori.
Met grooto belangeloosheid, zonder een
centime er voor in rekening te brengen,
heeft hij aan de bereiking van dat doel
gewerkt en er den smaad, als zou hij door
het syndicaat zijn omgekooht, er voor ge
dragen.
Zelfs een aanslag op zijn leven heeft hem
niet kunnen bewegen de zaak te laten varen,
integendeel bij heeft met tegrootere kracht
en zekerheid door gewerktdoor gewerkt
met den kogel in den rug, waar anderen,
minder groot dan hij, stellig in't buitenland,
of minstens op de sofa, zich zonden hebben
teruggetrokken.
Voorwaar Labori ii een man, een held
als weinige.
Maar er zijn nog meerdere mannen in
dat prooes openbaar geworden.
Ook Picquart is er een, en Janrès, èn
Gallifet,
Picquart die, als niemand nog spreekt,
zijne maatregelen treft om aartsleugenaars
als Dn Paty en Henry te ontmaskeren den
eigenlijken verrader, een Esterhazy nit te
vinden en den onschuldige te redden: en
daarvoor zijn schoone positie en inkomsten,
de achting zijner chefs en een nitnemendea
werkkring opofferde.
Jaurès die tegen 't geschreeuw zijner
partijgenoote n in, maandenlang Dreyfus'
onschuld staande hield, en na een rnstelooze
betooging de eigenlijke kentering in hunne
denkbeelden wist te bewerken.
Gallifet die met vaste hand het monster
der verdachtmaking aanpakte en in zijn
hol terugdreef, den generaals mores leerde,
de rebellen opspoorde en den rustigen voort
gang der revisie dekte met zijn machtigen,
invloedrijken persoon.
Doch grooter dan die allen is de man
die Vrijdag aan het woord was om de on
schuld van den beklaagde te betoogen.
Ereystaetter
Hij, de officier, lid van den Krijgsraad
van '94, die Dreyfus hielp veroordeelen,
komt in 1899 openlijk, ten aanhoore van
den beschuldigde, van zijne chefs, van den
oud-minister en den president van den
toenmaligen krijgsraad, ja voor ganseh
Frankrijk en de geheele wereld voorzoover
zij lezen kan, verklaren dat het vonni3
van'94 hem bezwaart, dat hij heeft gedwaald
of, erger nog niet, wetende hoe te handelen, ten
laatste maar gestemd heeft voor de veroor
deeling; en nu zijn woord terugneemt. En
wanneer straks de woede der Merciers en
FEUILLETON.
O
Ten tijde van het Fransche Keizerrijk,
toen Engeland en Frankrijk te land en ter
zee elkander beoorloogden, had zich een
klein gezelschap van Zendelingen uit de
Broedergemeente te Londen vereenigd. Zij
wilden naar hnn onderscheidene posten in
de afgelegene werelddeelen terugkeeren,
doch Fransche kapers maakten de zee on
veilig. Men weet, dat vroeger bij oorlog,
de krijgvoerende machten meermalen elk,
die zich daartoe aanmeldde, kaperbrieven
afgaven, dat is, de vrijheid verleenden om
een schip uit te rusten, waarmede men
ieder vijandelijk schip aangrijpen, berooren
en plunderen kon. Gewoon lijk waren het
fortuinzoekers van de laagste volksklasse,
die op zulke kaperschepen bevalen en dien
den, en het werk der zeerooverij met alle
onbeschaamdheid onder de besoheiming der
kaperbrieven uitoefenden. De Zendelingen
durfden het dan ook niet wagen, om zonder
de bescherming van Engels he oorlogssche
pen hunne zeereis te ondernemen.
Eerst na lang wachten kwam het verzocht
Manrels ophemlosstormt, on wrikbaar staande
blijft en de leugenaars met beschaamdheid
en zedelijk gebroken doet terugkeeren.
Wie gedwaald, wie zoo gezondigd heeft
als Freystaetter en tot zoo openlijke schuld
bekentenis komt, ook waar hij weet dat
als hij niets zegt, niemand iets weten zal,
die is „een man".
Die anderen hebben de waarheid gtzocht,
maar hadden daarb ij niets van hnn zedelij
ken invloed prijs te geven.
Hier is er een die de waarheid helpt vin
den door eigen leugens bloot te leggen,
zichzelf te ontmaskeren en aan te klagen,
zich den haat zijner meerderen op den hals
te halen en zijn carrière te beierven.
Die is de grootste.
Een komma in de practijk.
De Telegraaf van 27 Aug. bevat in het
verslag van het proces-Dreyfns, kolom 2
pag. 3 bovenaan den navolgenden volzin.
„Labori, zegt men, roept steeds de getui
genis der gestorvenen in."
Men weet dat bedoeld is:
„Labori zegt, men roept steeds" enz.
't Is maar één komma te veel, die den
schuldenlast van den beschuldigde (Mercier)
op diens beschuldiger (Labori) overstort.
Mevrouw Kuyper Schaay de echtgenoote
van dr. Kuyper, is de vorige week na een
ernstig lijden te Meiningen in het Berner
Oberland in den ouderdom van 57 jaar
ontslapen.
Wie de beteekenis der vrouw, niet alleen
in het huiselijk leren, maar ook als hulpe
tegenover den man bij diens drukke en
veelvuldige beslommeringen, beseft of kent,
die voelt met den geslagen echtgenoot mee
de won Ie van dit verlies.
De Heere trooste deze treurenden.
Op voorstel van prof. Noordtzij van
Kampen is door de generale Synode der
Geref. kerken in Nederland besloten, bij
H. M. de Koningin verl f te vragen voor
eene audiëntie van eene deputatie der Synode
teneinde H. M. de Koningin een adres
aan te bieden, waarin verzocht wordt het
met Hare regeering daarhenen te leiden,
dat opgekomen worde tegen de roepende
volkszonden, en voorts om de wenschelijk-
heid nit te spreken om de doodstraf weder
in te voeren.
„Erg christelijk!" merkt de Midd. Crt.
op, die dit bericht overneemt; en wij qua-
liflceeren hare toevoeging als:
„Erg liberaal 1"
Want erg liberaal is 't grooter medelijden
te toonen met den moordenaar dan met diens
verm orde slachtoffers.
geleide (de oorlogsflotilje) aan, en de Zen
delingen begaven zich op de koopvaarders
om, de een naar het oosten, de ander naar
het westen te stevenen. De geheele koop
vaardijvloot, die onder de bescherming der
oorlogsschepen den Theems uitliep, bestond
uit ongeveer zestig zeilen. Ze was naar
Zuid-Amerika bestemd; slechts één dezer
schepen, de Brittannia genaamd, zou naar
St. Thomas zeilen en kon van het geleide
der vloot slechts tot M'dera gebruik maken,
terwijl alsdan de Brittannia westwaarts
stevenen moest. Niet zonder bezorgdheid
scheidde dit schip van het groote gezelschap
want ofschoon op de ruime zee niets te
vreezen was, had men echter veel gehoord
van de vermetele Fransche kapers, welke
in den omtrek der Karaïbisohe eilanden
rondzwierven.
Op de Brittannia bevonden zich twee
Zendelingen met hunne vrouwen. Hnn
vriendelijk voorkomenen hunne besoheidene
manieren hadden hun de toegenegenheid
van den kapitein doen verkrijgen, en hij
onderhield zich gaarne met hen. Meermalen
wanneer het gesprek over de waarheden
des heils ging, zeide hij„Hoe gelukkig
zon ik zijn wanneer ik zulk een geloof
hebben kon; maar met mij is het iets anders
dan met u; ik heb niet veel tijd om over
zulke dingen na te deuken, terwijl uw
De Amsterdamsche Transvaalmeeting is
goed geslaagd.
Henriciis, een invloedrijk Israëliet, Hol-
lander met Daitscben naam, presideerde.
Lion Cachet, een calvinist, oud-Trans
valer, schrijver van „De Worstelstrijd"
sprak een woord dat geestdrift wekte.
Verkouteren, een protestant gaf' een histo
risch overzicht, ea professor Spruijt de
liberaal met zijn warm hart voor de
Boeren en hunne worstelingen voltooide
den indruk met een pakkend slot.
Wij kunnen nn Vrijdag een Haagsche
J. rans vaal mooting verwachten, waarin
als sprekei'% zullen optreden een Roomsche
priester, een C iristelijk Historische professor
en een gereformeerde dominé Sohaepman
Muller en v. d. Valk.
Zullen wij dergelijke meetings nu weldra
xn alle hoofdplaatsen van ons land hebben?
i 1 te Middelburg de kat de
bel aan?
Dd krijgsraad van Rennes, en vooral
zyn president Jonaust, ontgaan den schijn
van partijdigheid niet.
Met zekeren tegenzia liet de voorzitter al
eenige malen Picqnart het woord om de
leugens tegen hem uicgesproken door de
generaals af te weren.
Meer dan eens weigerde hij aan Labari
vragen te stellen of onderzoekingen te
doen, terwijl de generaals volop bet woord
hadden en ondanks hunne uitwijkingen,
nimmer tot de orde geroepen werden; ook viel
de president aanhoudend Picquart en Bertu-
lus en nu weer Gobert in de rede met
de waarschuwing om zich te bekorten.En
dat niettegenstaande èn de Kolonel èn de
rechter van instructie è.i de schriftkundige
zeer dmdelyke bewijzen aflegden voor het
door de generaals en den plannenmaker
Bertillon gepleegde boerenbedrog waarmee
zij op bet oogenblik bezig zijn den Krijgs-
ïf. ee? 5ad voor do oogen te draaien.
minder partijdig is de weigering van
den president om een onderzoek der waar
heid in te stellen met betrekking tot de
ziekverklaring van dn Paty de Clam, den
kranken schurk to wiens laste zooveel aan
het lichtkwam eii op wiens hals de gene
raals ai de bedriegerijen weten te schuiven,
waarmede zij iu 1894 den Krijgsraad hebben
verlakt-.
Zwijgen en ontkennen is de tactiek dezer
heeren; en wanneer zij er verder geen
weg meer mee weten de schuld op Sandhe.'r
en Henry werpen die beide dooi zijn, en
op du Paty die zich ziek meldde en niet
behoeft te Komen getuigenis afleggen. Labori
liet mat na hierop de aandacht te vestigen.
beroep het medebrengt uw geheele leven
aan deze wetenschap te wijdeu!" De Zen
delingen trachtten hem dui,lelijk te maken,
dat ieder mensch dit beroep heeft, maar
dat de meeste menschen te dezen aanzien
in een betreurenswaardige dwaling blijven
omdat zy roeenen, dat mm slechts tiid
moet hebben om zi b zeiven deze kennis
te verschaffen, terwijl het waarachtige ge-
lm hni Cbnstn9 eaa geschenk van God is,
om hetwelk men dagelijks voor elkander
op het ernstigst bidden moet. „En", voegden
ZIJ er. ty, „de Heilige Schrift maakt het
IansrchererhT18Ch t6n *"icht' Christus van
riel lï,f l L6n met alle krachle» Jer
het i n' en m9t deze liefde komt
recht* V6n Van den mensck in liet
reente evenwicht."
Az^riaoh* "f* fing gelakki» v°ort- De
i B jetl Warea ceeds verachter
hnn' i., che eilanden lagen aan
vroeg de op een morSea zeer
verdacht oPk- n?e': bekommering een
Ook de «tnn^ 8aU den kor'zon bemerkte,
de hand Beiüman "am den verrekijker in
De kanitfiii, i! ps7 werd °Pmerkzaam.
Jan het is U18terde den stuurman toe:
ean aaQzieulijk groote brik;
Nu nog een en amler uit de laatste
ZltBergtiUon, de „schriftkundige" (expert)
toonde in een rede die verscheidene
uren in beslag nam en 13 kolommen druks
beslaat, aan dat Dreyfus net borderel moe
geschreven hebben. Hij had daartoe zooveel
teekeningen en protocollen meegebracht,
dat vier man die moesten dragen Daarbij
gaf hij een voorstelling op een bord hoe
Dreyfus kan gehandeld hebben om verschil
lende letters, niet van zijn hand, op papier
te krijgen.
Gedurende Bertillons getuigenis zat
Dreyfus onbeweeglijk op zijn stoei en
scheen in dit eigenaardig soort van getui
genis geen belang te stellen.
Labori wist den getuige op verschillende
punten aan het weifelen te brengen.
Onder anderen vroeg hij hem waarom
hij als hij beweert dat Esterhay evenals
Dreyfus met behulp van een ma heelt
geschreven, verklaart dat het borderel is
van Dreyfus en niet van Esterhazy. Hierop
antwoordde Bertillon dat bij by Dreyfus
lie sleutelwoord „interêt" heeft gevonden.
Hü erkent echter dat 'tmogelyk is dat
Esterhazy van een afleiding van dit sleu
telwoord heeft kennis gekregen. Labori
merkte hierop op dat Bertillon derhalve
bevestigt dat Esterhazy een verrader ia
de president weigerde hierop den verdedi
ger op dit punt vragen te stellen.
Hoe Bertillon meent dien „sleutel ge
vonden te hebben? Hij zegt: terwyl ik
in den krijgsraad van '94 bezig was uit
te leggen hoe de beklaagde gehandeld
heeft om 't borderel te schrijven zonder
één letter van zijn hand, kwam ik bij een
zeker woord en toen zag ik beklaagde
bleek worden, eu hij noemde my ellende
ling toen ging mij, zegt Bertillon, een
licht op.
Dreylna verklaarde thans heel nuchter
weo- dat Bertillon niets gedaan heeft dan
praatjes verkoopon en wat het woord
„ellendeling" aangaat, zegt by, by het
proces van '94 wendde Bertillon zich ge
durig tot mij en noemde mij den fchul-
dige. Teen heb ik ham het woord „ellen
deling" toegeroepen.
Freystaetter lid van den Krygstaad van
'94 verKlas.it dat destijds zijn overtuiging
gevestigd werd door het getuigenis der
(schriftkundigen en van Henry en du Paty.
De schriftkundigen waren verdeeld of
herriepen huutie verklaringen, moet men
weten). Zy werd bevestigd door de lezing
der geheime stukken die ons in raadkamer
werden overgelegd, zegt hij. Hij noemt
verscheidene slakken uit 't dossier, onder
and ren een telegram „van een militairen
attaché dat zeer duidelijk deschnld van
maar ik zie geen vlag!"
Kapitein", antwoordde de stuurman,
zoo op 't oogenblik wordt een bloedroods
vlag gebeschenhet is het Fransche roof
schip de roode Jacobyn. De Brittannia is
verloren; de zeeroover heeft ons in het
oog en zet alle zeilen bijmet den gunstigen
wind, dien hij heeft, hebben wij hem binnen
eenige uren op zijde."
De geheele manschap was op het kleine
punt aan den horizon opmerkzaam geworden.
Bange bezorgdheid was op aller aangezicht
te lezen; de moedige ka itein wilde hun
echter geen gelegenheid geven, over hun
toestand na te denken. Hij liet zijne bevelen
rondgaan, en een rnstelooze werkzaamheid
begon op alle punten van het sc'iip. De
Brittannia zocht nu naar het zuilen heen
te sturen; maar nauwelijks bemerkte de
kaper hun oogmerk, of hij stuurde dadelijk
ook derwaarts heen. Aan tegenstand was
niet te denken, ofschoon alle verdedigings
middelen voor den dag gehaald werden.
De kapitein liet zijn geheele bemanning,
ongeveer 13 personen, op het dek komen
en sprak hen aldus aan:
Ginds ziet gij den rooden Jacobijn;
hier is nw schip, op welks redding het nu
aankomt. Ik herhaal u Nelsons woord:
Eugeland verwacht, dat elke Brit zijn
'plicht doe en hiermede Gode bevolen.
den beschuldigde uitsprak", welk telegram
luidde: „Dreyfus gevangen. Niets zeggen".
Nu had Maurel (voorzitter van den
Krijgsraad van '94) juist 't tegengestelde
verklaard. Hij had verklaard maar één
sink te hebben gelezen, en deze zijn mede
lid verklaarde er verscheidene te hebben
gelezen, ja zelfs dat Manrel by verschillende
stukken zijn toelichting had gegeven.
Maurel verklaarde nu bedoeld te hebben
maar eea stnk te hebben voorgelezende
andere had hij doorgegeven.
Terecht brengt de Nieuwe Rotferdamsche
Courant hierbij het gevleugeld woord van
den Jezuiet Pascal in herinnering: „reservatio
mentalis", geestelijk voorbehoud, waarbij
deze geleerde leerde dat men een leugen
zoo mag zeggen dat zij waarheid schijnt,
zoodat men anderen kan zeggende waarheid
gezegd te hebben en voorzichzelf de uit
legging er van voorbehoudt.
Freystatters moed en houdinj maakten
een besten indruk. Maural was zeer on-
rus-.ig en verward in zijne verontschuldi
gingen; Mercier trachtte Freystaetter voor
leugenaar te zetten doch dit ging heel
moeilijk.
Freystaetter had, zegt hij,Maurel geschre
ven wat hij doen zou om zijn geweten te
ontlasten.
En Maurel trad nog eens naar voren. Hij
kon dit niet loochenen. En hy wankelt
ter zij de naar den kant van Dreyfus.
(Welk een contrastDeze knoeiende
voorzitter van '94 met zijn forsche „Be
klaagde, sta op en deze hakkelende, be
vende, doodsbleeke, ontmaskerde getuige,
veruietigd en gebroken afdeinzendWat
Dreyfus wel gedacht zal hebben 1)
En toen bij glasheldere aantooning van
rervalschingen, in het nauw gebracht
verklaarde Mercier dat Sandherr (een
doode en du Paty (een doodzieke!) de
daders daarvan waren.
Gobert, ook een schriftkundige, expert,
van de Fransche Bank, kwam verklaren
dat hy den indrnk gekregen heeft dat het
bordereau niet van Dreyfus was, en toonde
aan dat het van Esterhazy moet zijn, het
is toch het gewone loopende schrift van
Esterhazy, buitengewoon vlug geschreven,
met uitsluiting van elke gedachte aan de-
calkeeriug, verdraaiing of een of anderen
kunstgreep. Die brief van Esterhazy,
eveneens op mailpapier geschreven, is voor
hem de sleutel van het schriftonderzoek en
geeft hem aanleiding als nagenoeg juisten
datum van het borderel 25 Juli 1894 te
stellen.
Gonse trachtte nog eenige verdenking te
werpen op dezen getuige door onder anderen
vroegere betrekkingen tussohen dezenexper
der Fransche bank en Dreyfus te veronder
Tot de Zendelingen, die ook op het dek
gekomen waren, zeide hij„Mijne vrienden,
begeeft gij n in de kajuit om ons hier niet
te hinderen, en bidt voor ons!" Ook zonder
deze opwekking waren zij dit reeds van
zins geweest. Zij begaven zich dus naar hnn
kamertje terug, om het tot een bidkapel
te maken. Hier viel de kleine gemeente
van den Heere Jezus Christus op de knieën
en bad tot den Heer aller heeren, den
Koning aller koningen, Wien alle maoht
gegeven is in hemel en op aarde, dat Hij
het schip in Zijne heilige bescherming wilde
nemen. En nn verkregen zij allen zulk
een gebedsblymoedigheid, dat zy de gelofte
deden, in het gebed te blij ven, hetzij levend
of ter dood toe, zooals het des Heeren heilige
wil zijn zin, en vurige smeekingen werden
nu tot God omhoog gezonden.
Inmiddels was het roofschip steeds nader
gekomen, en omzeilde de Brittannia gelijk
een roofvogel, die zijnen buit eerst eenige
oogenblikken omzweeft, om eensklaps er
op neer te storten. De Brittannia van hare
zijde spande alle krachten in om zuidwaarts
te ontkomen. Op de opeisching van den
roover werd niet geantwoord; nu opende
hy zijn schietgaten en gaf onder het boon.
lachend hoerageschreeuw zijner talrijk
manschappen de Brittannia de volle laag.a
De uitwerking was vreeselyk. Beneden
