BLAD.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
31.
Middelburg
3EDBLOED,
Ho. 126. 1699.
HouiMag 27 Mi.
Heeftende laargang.
1NDSMERK.
Dienstbode
landknecht
nstbode.
MEI O
Buitenlandsch Overzicht.
itige Nieuwe
IE VI'
Koes.
IR, INoordstraat.
Westerschelde.
899.
VERSCHIJNT
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
I
celd artikelen van alge-
int/en alsmede op het
igenlus). Nieuwsberichten
iancieel OverzichtMarkt-
ibonneering van 6 maanden
en genummerde bon, die
als le prijs 25,'2e prys
zal plaats hebben in de
lomen by onze Agenten in
o verstrekt.
aat Middelburg.
'ransche-, Grieksche-,
-,Duitsche-, Kaapscbe-
en Champagnewijnen,
itenlandsch Gedistilleerd,
oorten Likeuren,
it tot uiterst lagen prijs.
Wijnen vanaf 45 cent per
inijs, Persico, Frambozen,
Liefde, enz., enz., vanaf
h.
res voor hen, die een be-
doen voor: Spelerijen,
i Partijen, alsdan wordt
corting toegestaan,
soorten Limonade, Limona-
jimonadestroop, Limonade,
om zelf vijf liter te maken-
twater op kogelflesschen en
ren, Tafelwater enz. enz.
ht D 14. Middelburg.
O en 12 et. per ons. Haar-
Schuimpjes, gevuld- en
ct. per ons, Paleis- en Hee-
illenoten, Weespermoppen,
Cnocolaadschuim, 12 ct per.
rers, Flikjes, Ulevellen,
oons, Fondants, Pepermunt,
log'Jijvende Zuurtjes.
oncurreerenden prijs.
te voorraad ben ik nog in de
BAKBLOEM merk O
or f5,de baal. Voort«
MAïSMEEL f5,75, GEE-
nbevelend,
IMMERMANS,
Middelburg.
15 cent per 5 ons.
res Boekh. D'HUIJ, Mid-
JOBSE Az. te Koudekerke.
VAN DER KLEIJN—DE
'eere vraagt eene flinke
ijk met October
J. SCHOUT Seisweg. Mel-
ischte.
11,55a) nm. 3,25 en 6,205
a. 12,25a) nm. 3,55 en 6,50
10,25 nm. 1,55a) en 4,45
10,40 2,15a) en 5,05
vm. 11,55a 3,25 en 6,20b)
nm. 12,15a 3,45 en 6,40f
8,10.
8,40.
20 naar Breskens ten hoogste
Vlissingen naar Borsselen
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
G. M. KLEMKERK, te Goes
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Nu de vrienden van Christelijk bijzonder
onderwijs in onze provincie zien weder op
maken om de collecten voor hunne scholen
af te zonderen of in te zamelen, mag wel
eens een terugblik geworpen, waarbij het
getal '21 een welkom hulpmiddel biedt.
In 1857 werd de schoolwet van v. d.
Brugghen aangenomen. Van den Christen
minister die onbewust den schoolstrijd in
bet leven riep onder aanvoering van zijn
ouden vriend Groen v. Prinsterer.
Het was op den lOen Juli 1857 bij het
debat over deze wet in de Tweede Kamer
dat Groen v. d. Brugghen toevoegde
In de nederlaag is de kiem der overwin
ning. Wij vermogen niets tegen de waarheid,
maar voor de waarheid, en, indien het
waarheid is hetgeen wij belyden, dan zal
vroeg of laat, door ons of door anderen
na ons, de zege worden behaald.
Van der Brugghen had hierop onder jl eer
gezegd „Alles wat tot het begrip des
Christendoms, van zijn waarheden, van zijn
feiten, van zijn geschiedenis behoort, moet
van de gemengde school verwijderd blijven
ik vraag aan den heer Groen, af
dit heiligschennis, of dit verloochening van
het kruis van Christus is
Waarop Groen, met diepen weemoed,
antwoorden moest: „Ja, mijn vriend!"
En de geschiedenis van een halve eeuw
heeft op dit Ja haar zegel gedrukt.
1857, 1878, 1899.
Drie jaartallen van beteekenis in dezen
strijd.
In 18E7 werd de schoolwet aangenomen
die reeds spoedig bleek onvoldoende te zijn.
Na 21 jaren in 1878! werd zij
in „liberalen" geest herzien; en moesten
Groens volgelingen op Groens versch ge
dolven graf de scherpe resolutie betreuren
die in Kappeyne's schoolwet hun den lang-
zamen doch zekeren dood der vrije chris
telijke school brengen zou.
En nu, weer 21 jaar zijn voorbijgegaan;
en het derde jaartal der reeks brengt ons
een tijding die op verademing wijst, en een
nieuwe toekomst voor de bedreigde school
met den Bijbel voorspelt.
Het zwaard keert zich tot zijn meester;
de vrije school ademt vrijer en de gemengde,
de neutrale, de openbare overheidsschool
voelt op haar beurt iels van een scherpe
resolutie haar door de ziele gaan.
Wy hebben er reeds meermalen aan
herinnerd, en het feit verdient herhaalde
vermelding Hubrecht, niemand minder, een
der pleegvaders of voedsterheeren, zoo
niet de vader van Kappeyne's wet, een
man doorkneed in onderwijszaken, heeft
Groens oude lens van „de bijzondere school
regel, de openbare aanvulling" eerst verre
weggesmeten, uit eigen beweging opgezocht,
en uit het stof weer opgerakeld.
Dit is eene ongedachte overwinning.
Voeg hierbij dat de voorstanders van
Chr. onderwijs het eens zijn geworden in
de quaestie van het Unierapport, zoodat
„de vrije school voor heel de natie" de
leuze werd waaronder allen zullen optreden,
niet alleen tot versterking der Christelijke,
maar ook tot redding der Openbare school.
Want deze school, hoe schijnbaar bloei
end ook, is ongeneeslijk krank, krank tot
•den wortel, zoodat er geen genezing
aan zij.
„In de nederlaag ligt de kiem der over
winning"
Gro6n van Prinsterer, dat hebt gij goed
gezegd
In dat uit de ziel gewelde met aandoa-
ming uitgesproken woord lag eene profetie
verborgen; een profetie die thans begint in
vervulling te gaan.
In beginsel is de overwinning reeds be
haald, niettegenstaande wy aan het zwaarste
deel van den moeilijken kamp nog ternau
wernood zijn toegekomen.
„De natie is aan het beginsel der ge
mengde school gehecht," zei Van der Brug
ghen. Dat ontkende Groen. En Cohen Stuart
bevestigde het; doch hij voegde er schert
sende by: zij is er aan gehecht, in den zin
van vastgehecht. Groen zei het in 1857.
Cohen Stuart in 1878. Maar beiden moesten
toegeven, dat de natie dutte. Welnu, uit
dien dut is de natie ontwaakt en de dag
komt, waarop ze die gemengde school slechts
bruikbaar zal oordeelen als hulpmiddel in
geval er van ander onderwijs geen sprake
kan zyn.
Het zy voor onze vrienden, zoo straks
om een gave voor de Unie-collecte by hen
wordt aangeklopt, een spoorslag tot milde
bijdraging en wakkere medewerking aan
de scholenbouw, zoo noodzakelijk tot be
houd der natie, en van haar opkokend ge
slacht.
Dat men toch niet versiappe in ijver,
voor het goede pand ons door de vaderen
overgeleverd; de school met den bijbel.
Groen van Prinsterer profeteerde: in de
nederlaag ligt de kiem der overwinning.
En Heldring zong Uit verlies winst.
Zy zyn vervuld die goede woorden
Aanvankelijk. Zij het ook by toeneming
alzoo; ter eere Gods, die ons gelukken deed,
wal zy vergeefs hadden beproefd of slechts
in een verre toekomst zagen aankomen.
De verkiezing te Middelburg III.
o
Aan hetgeer. wy reeds over dit onderwerp
schreven hebben wij in dit no. niets meer
toe te voegen dan een dringende nitnoodi-
ging aan al onze vrienden om getrouw op
te komen en te stemmen op de beide an
tirevolutionaire candidaten.
't Is zeker gemakkelijk voor het vleesch
by zulk warm weder een schaduwry k plekje
te zoeken en het stemmen san anderen
over te laten. Maar een ieder bedenke, dat
onze tegenpartij den strijd en de moeite
niet ontziet, en als onze kiezers, door lauw
heid bevangen, thuis blijven, is het hunne
schuld, als straks de belijders van den Naam
des Heeren het in eenantirevolutionairdis-
trict moeten afleggen.
Niemand der onzen mag van de
stembus wegblijven. Het kan aan eéne
enkele stem liggen en wie der thuis
blijvers zon dan later het zelfverwijt kun
nen ontgaan: het is mede mijne schuld dat
de liberale-partij-candidaten gekozen zyn?
Men steune niet op de hulp van anderen
en late zich ook niet van de wys brengen
door het schijnbezwaar vau hen die onder
een vertoon van welwillende gezindheid,
indien by voorbeeld een ander, „een eerlijk
tegenstander" ware gecandideeri die „meer
de locale toestanden kent", man van „ver
standige practische keuze," zooals de Mid-
delburgsche Courant ons poogt wys te
maken, ons voor hunne candidaten trachten
in te nemen.
Neen, ons eigen leger moet in de eerste
plaats en geheel, en onverdeeld in'tgeweör.
En dan is het niet genoeg zelf te stem
men, maar men wekke ook anderen daartoe
op. Door eene en kele aanmaning, eene
terechtwijzing,eene herinnering, eene inlich
ting kan zoo licht eene stem voor onze
uitnemende candidaten gewonnen, en de kans
op de overwinning versterkt worden.
Ook de mannen broeders, dieir.de beide
andere districten wonen, hebben eene roeping
te vervullen. Zy mogen niet alsvanvene
den stryd hunner broeders tegen den vijand
gadeslaan, maar zy hebben zich op het ter
rein van den stryd te begeven, om de
zwakken te sterken, de onverschilligen op
te wekken, de tragen aan te sporen, de
misleiden te onderwijzen en de vergeetach-
tigen aan hun plicht te herinneren.
Dat men het in de geheele stad beseffe,
dat het hier niet slechts het derde kiesdis
trict maar de geheele gemeente geldt. De
Raadsleden nemen niet zitting voor een
gedeelte van de stad maar voor haar geheel
er is maar een Gemeenteraad.
Daarom roepen wy ook den vrienden in
het eerste en tweede district toekomt uwe
broederen in het derde district te hulp en
helpt hen de zege te bevechten.
En als ieder onzer op zijn post is, en
doet wat zijne hand vindt om te doen, dan
zullen, onder Gods zegen, met groote
meerderheid van stemmen gekozen worden
de heeren
Mr. A. A. DE VEER,
D. WISBOOM VERSTEGEN,
De gemeenteraadsverkiezingen hebben nog
een kleine verrassing gebracht in sommige
gemeenten.
Te Dordrecht werd een candidaat van
de drie partijen (lib., antir. en kath.) niet
gekozen, het is de heer Wyers, een katho
liek, die by naler onderzoek gebleken was
liberaal te zyn en nu door de „anti-liberale"
partijen officieus wegens zyn onbetrouw
baarheid werd losgelaten. Te's-Graven-
hage werd de conservatieve wethouder
Repelaar herkozen.
De liberalen, ook Het Vaderland, hadden
hem bij eerste stemming krachtig bestreden;
doch by de herstemming niet zoo krachtig;
het Vaderland en andere liberale bladen
bevalen hem zelfs aan. Vanwaar die ver
andering? Wei, in sommige bladen was
verteld, dat de anti revolutionairen de her
kiezing van den door hen gesteunden wet
houder niet begeerden, dewijl zij liever
wilden, dat de heer v. Asoh v. Wijck
wethouder werd. Blijkbaar zijn de Liberalen
hierop'ongerust geworden; en toen zyn zy
geëindigd met den wethouder Repelaar dien
zij eerst bestreden hadden dewijl hij hun
te zuinig voorkwam inzake het openbaar
onderwijs, toch maar aan te bevelen, uit
vrees dat anders de anti-revolutionair wet
houder zou worden en 't dan misschien nog
erger zou zijn.
Te Haarlem, waardoor heide partijen
voor de herstemming, buitengewoon ge
werkt was, zyn in district I de aftredende
liberaal en dito antirevolutionair herkozen
doch de sociaal demecraten zaten hen dicht,
op de hielen. In district II werd de aftre
dende katholiek herkozen en bleef de anti
revolutionaire candidaat (Van Lennep) met
12 stemmen in de minderheid voor den
sociaal democraat Schram, die gekozen werd.
Deze laatste werd met nog drie geestver
wanten van hem in district III gekozen.
Daar brachten de aftredende liberalen, kop
stukken als mr. de Clercq v. Weel, dr.
Tjeenk Willink en dr. Lodewijk, 't maar
tot 400 stemmen; terwijl de stemmencijfers
der sociaal democraten tot over de 700
heliepen. Te Utrecht werden de liberalen
in herstemming met, sociaal democraten, her
kozen doch ook daar slechts langs het
kantje af.
Maatschappelijke Zonde.
In Griekenland bestaat een wet, die be
paalt welk een hoeveelheid krenten er
telken jare zal worden vernietigd.
Die vernietiging geschiedt zoogenaamd
om overproductie te voorkomen. Maar hoe
kan men spreken van overproductie, waar
nog altijd duizenden en millioenen menschen
nauwelijks het allernoodzakelijkste kunnen
bekomen
De zaak komt dan ook slechts hierop
neer, dat men de krenten op een bepaalden
prijs wil houden.
En niet alleen in Griekenland komt het
voor helaas, dat levensmiddelen worden
vernietigd, ter wille eener hartelooze
speculatie.
Nog dezer dagen circuleerde in de bladen
het bericht, dat ergens eene groote partij
prachtige visch was begraven, omdat deze
anders de prijzen drukken iou.
En een ander maai vernamen wij van
een koetelij ken voorraad graan, die, om
dezelfde reden, in zee was geworpen.
Nergens gaat men echter zóóver als in
Griekenland, waar deze maatschappelijke
wandaad hij de wet is geregeld en voor
geschreven.
Het ware te wenschen, dat ook daar
tegen congressen werden belegd en een
algemeen protest deze ergernis wegnam.
Want het moet evident zijn voor een
ieler, dat, zool ng de ellende in de wereld
zoo groot blijft als zy is en nog zeer lang
blyven zal, de mensch dubbele redeu
heeft God te danken wanneer Hij den oogst
zegent. Centrum.
De hondsdagen.
Den tijd van 24 Juli tot 24 Augustus
noemt men gewoonlijk de hondsdagen. Al
gemeen wordt deze periode als de warmste
tijd van het jaar beschouwd, hoewel tegen
het eindeervan de temperatuur soms bedui
dend schijnt gelaaid te zyn, en de volks
etymologie wil zelfs, dat deze vier weken
met den naam van hondsdagen bestempeld
zyn omdat tengevolge der warmte hondsdol
heid dan het meeste voorkomt. De naann
heeft evenwel een geheel anderen oorsprong.
De oude Egyptenaren namelijk waren te
goede sterrenaundigen, dan dat zij, als de
meeste volkeren der oudheid, hun tijdreke
ning konden baseeren op het maanjaar,
m»ar aan den anderen kant geloofden zy nog
aan een vastesterrenhemel, zoodat het voor
hen het eenvoudigste was een goed zicht
bare ster als een vast punt in den sterren
hemel en tevens als wachter van hun zonne
jaar aan te nemen.
Hiervoor wees zich als vanzelf de groote
hondster -Sirius in het sterrenbeeld „de
groote hond" aan, welke hun onder den
naam van Sothis bekend was. Wanneer
Sothis weer in de stralen der morgenzon
aan den hemel schittterde, brak de geluk
kige tijd voor de Egyptenaren aan, dat
de Nijl het land langs zijn oevers heinde
en ver onder water zette en de
akkers overdekte met zyn vruchtbaar slib.
Dat was het begin van het nieuwe kalen
derjaar, de tijd, die zich in de landen om
de Middellandsehe zee als de warmste van
het jaar kenmerkt. Ook bij ons opent deze
schitterende hondster, zoodra ze kort voor
zonsopgang, aan den hemel verschijnt
om zich 's avonds tegelijk met de zon ter
rust te begeven, de periode van vier weken
die als de warmste van het jaar bekend
staan en in verband met het bovenstaande
de honisdagen worden genoemd.
Op natuurkundige gronden moet het on
juist schijnen, dat de warmste tijd van het
jaar zooveel later invalt dan de langste
dag. Immers op den 21 Juni heeft de zon
haar hoogsten stand bereikt en beschrijft
zij schijnbaar den grootsten cirkel aan het
hemelgewelf, zoodat de stralen der zon
onder een grooteren hoek en gedurende
langer tijd dan anders op de aarde vallen.
De ervaring vereenigt zich eveneens hier
mede, want niemand zal ontkennen, dat
de tweede helft van Augustus vaak door
minder mooi weer wordt gekenmerkt dan
de maand Juni. De waarheid ligt hier in
het midden. Nauwkeurige waarnemingen
hebben doen zien, dat het maximum van
temperatuur werd bereikt vier weken na
den langsten dag, dus op of omstreeks den
21 Juli. De oorzaak van het verschijnsel
is, dat de aarde reeds langzaam de warmte
der zon opneemt en eerst na eenigen tijd
voldoende „verzadigd" is om zelf uit te
stralen en de temperatuur van de lucht aan
merkelijk te verhoogen. R. N.
De nieuwe minister van oorlog in Ame
rika heet Eli hu Root. Rooseveldt is der
halve voorbijgegaan. De president Mc
Kinley is gezwicht voor den aandrang van
Roots vrienden. Men verwacht dat de
politiek van Alger door Root zal worden
voortgezet, en niemand minder dan de pre
sident zal het in die richting trachten te
sturm. Doch de vrienden van Root, die
tot nog toe advocaat te New-York was, be
weren dat Root een veel te zelfstandig man
is om in eene richting te sturen die hy
zelf niet verkoos.
Hoe het zij, men mag nu met eenige
belangstelling de gebeurtenissen op de
Philippijnen gaan volgen; gebeurtenissen
die tot nog toe de Ainerikaansche regeering
veel zorg baarden.
Reeds kwam een tweede protest tegen
Amerika's expansie politiek, in den vorm
van een bo jzen brief van den Canadeeschea
eersten minister, Sir Wilfred Laurier.
Gelijk men weet houdt een grensgeschil
tu8schen Canada en do Vereenigde Staten
den toestand min of meer gespannen. Beide
reg8eringen betwisten elkander een strook
gronds in Alaska, zoodat een scheidsge
richt zal moeten uitspraak doen. Doch ia
afwachting van dit scheidsgericht slaat
Laurier een toon aan, die de regeerng te Was
hington zeer verbitteren moet. Te meer nu
het tractaat van 1825, waarbij Rusland dit
land aan Engeland verkocht, niet duidelijk
voor aibitrage spreekt.
Amerika heeft echter genoqg aan de
Phliippijnen en zal liever Dyea en
Skagway (de betwiste plaatsen) teruggeven
dan een oorlog uit te lokken, wat wij
gaarne aannemen.
In Zuid Afrika zijn de gemoederen zeer
opgewonden, dank zij de ernstige geschillen
met Engeland en zijne werktuigen de
uitlar.ders.
Het blijkt nit velerlei.
Vooreerst uit de verkeerde overbrenging
en uitlegging van een telegram van Schrei
ner, den gouverneur van de Kaapkolonie.
Hij had namelijk president Kruger aange
raden de kieswet niet te doen vaststellen,
voordat hij gehoord had v. n de Eagelsche
regeering.
Gevolg van dit schrijven was groote
agitatie onder de jingo'sdie er uit ga-
maakt hadden dat Schreiner bedoeld had
dat Kruger niets toegeven moest. Yaj»
alle kanten werd den „verrader" zijn h«i-
chelachtig spel in 't aangezicht geworpen
totdat hy den briet door zyn beschuldigers
kalmpjes onderzoeken liet, en zy met
schaamte bekennen moesten dat Schreiner
niets kwaads had gezegd en, integendeel,
slechts hetzelfde aangeraden wat ook door
Chamberlain was verzochtgeen beslissing
alvorens de Engelsche regeering met den
inhoud der kiesrethtvoorstellen op de
hoogte zou zyn.
Ja, zoo groot is de roerigheid der uitlaa-
ders dat zelfs het regeeringeorgaan te Lon
den, de conservatieve Times er rond voor
uitkomt dat hun de noodige bedaardneid
ontbreekt om de zaken behoorlijk te be
schouwen.
Nog een ander bewijs voor de aanwe
zigheid eener bedenkelijke gemoedsbewe
ging zijn de verschillende uitleggingen die
vriend en vijand heeft gegeven van een
incident dat een paar dagen, van de vorige
week Vrijdag tot eergisteren Maandagden
president en den Volksraad heeft geseheiden
gehouden.
De Volksraad had de vraagstukken van
het dynamiet-monopolie en de nieuwe kies
districten ter hand genomen.
Eerstgenoemd vraagstuk is zeer ingewik
keld. Het betreft de manier om van een
lastigen concessionaris af te komen.
Indertijd heeft de Transvaalsche regee
ring aan een Engelsche maatschappij ver
gunning verleend tot het exploiteeren van
dynamiet, en den alleenhandel daarin. De
maatschappij wist, met verdraaiing van den
geest van het desbetreffend contract, de
buitensporigste winsten te behalen. De
schaamtelooze ongerechtigheden der aan
deelhouders, die bij miljoenen van het land
stalen, waren Kruger reeds lang eene er
gernis, geweest, en nu zon hij op een mid
del om deze concessie, met goedvinden
echter van beide partyen, te niet te doen.
Nu wilde hij in dezen vooral de vrije
hand hebben, terwijl de Volksraad liever
zelf de zaak ter hand nam. Hierbij komt
dat Kruger voorafkoop der concessie schijnt
en de Volksraad meer voor opzegging zon
der meer, van het contract, wijl de maat
schappij zich niet aan de bepalingen er
van gehouden had.
De laatstgekozeu weg zou wel niet on
rechtvaardig zyn, maar de vrede zou er
wel onder kunnen lijden. Dit heeft allicht-
Kruger gedreven om liever maar wat zach
aangelegd,
