CHRISTELIJK-
N1EUWSBLAD
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
«komende MEID
wende Meid
houdster
knecht
f iddelburg
'belgenootschap
MIDDELBURG.
CURRENT".
Hermans Co.
cht en een
echt benoodigd,
tiende MEID
30 a 35 jaar. P. G.
de hoogte zijn om
zaam te zijn genieten
ander letter B aan het
te Goes.
benoodigd,
sterschelde.
nm. 3,25 en 6.20j)
nm. 3,55 en 6,50'
nm. 1,55a) en 4,45<
n 2,15a) en 5,05
1,55a 3,25 en 6,20b)
,15a 3,45 en 6,40/
121. 1899.
Menfiig 15 Mi.
Miende laarpntj.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Onze Stamgenooten in
Transvaal.
BEKENDMAKINGEN.
9
landen in het Depot
JIJBELS a /"l,25en 1,50.
a 0,80./-1,30,
voor Catechisaties en
90 et., dezelfde fraai ge-
d slappe band f 1.90.
:NT f 0,40.
Psalmen met volledige
W TESTAMENT met
edige muziek /"0,75, mooi
MENT 10, 15, 25 en 30 ct.
SCHE-, DUITSCHE- en
JBELS.
R. M. SMITS,
khandelaar-Depothouder.
it, F 174, Middelburg.
Jen ALLE soorten Kerk
en zonder gezangen, ver-
etc.
MAGAZIJN
d e 1 b u r g.
vers doet uw voordeel
icurrent.e verkoopen wij
sprijs, PUIKE PAAR-
aan f 5,08 per Kilo,
>ORT PAARDENTAND
Alle soorten van KIP.
IKE EERSTE SOORT
8,70 per 100 Kilogram,
nmogelijke concurrentie.
October
IK, Kleverskerke.
revraagd een
MARCUSSE te
Kamperland.
I gevraagd
IDIJK, Wemtldinge.
ICTOBER
lie melken kan.
E
snshuis. Adres boekh.
rg.
ORIER, St. Laurens.
November doch liefst
)f met October een
oudekerke.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. pf 0,95.
Enkele nummers0,02s.
UITGAVE 1 AN
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Jreskens ten hoogste
jen naar Borsselen
Het is nu al ruim drie jaar geleden
dat de quaestie Engeland-Transvaal de
gemoederen in spanning houdt. Het is niet
zonder reden dat menig gemoed zich ang
stig afvraagt wat toch wel het einde moet
zijn van dat vermoeiende geharrewar der
Engelsche regeering, die pijnlijke onzeker-
heid waarmee de Transvaalsche Boer de
toekomst tegemoet ziet.
Niemand ontkent dat door den ouden
Krnger een taai geduld en veerkracht ont
wikkeld wordt. Doch wie zal niet toege
ven dat de zoo sterk gespannen snaar eens
springen moet. En wat wordt het dan
Engeland loert al sedert vele jaren op
Transvaals vrijheid en onafhankelijkheid,
op Transvaals taal en volksbestaan, op
Transvaals goud en goed.
Transvaals goud niet het minst.
Transvaal heeft al jarenlang dubbele aan-
trekkelijkheid wegens zijn moed en zijn
goed wegens schatten van kloekhartigheid
en goudbezit. Twee geheel ongelijksoortige
factoren om de kracht van een volk uit te
maken en die zich zoo zeldzaam in één.
zelfde land vereenigen om het te voeren
tot macht e* aanzien, maar ook om de
hebzucht der regeeringen op ie wekken.
Onze vaderen hebben het ondervonden.
Wijl zij groote burgerdeugd aan rijk bezit
paarden, waren zij eeuwen lang het lokaas
der vrijbuiters die, hetzij onder Spaansche of
Oostenrijksche, onder Eransche of Engelsche
vlag, aasden op de republiek der Vereenigde
Nederlanden.
Vooral Engeland heeft het ons land, ook
in onze buitenbezittingen voortdurend las
tig gemaakt. En dat het schoone Zuid
Afrika voor ons verloren ging was zijn
werk.
Engeland zet deze lokaas-politiek nog
tot op onze tijden rusteloos voorten het
zal niet tevreden zijn voor en aleer de
Britsche banier wapperen zal van het gou
vernementshuis te Pretoria.
Voor de sluwe staatkunde van den Brit-
scher. luipaard ain de Vaal een hoogst
begeerlijke buit.
Zie toch eens aan.
Transvaal telt een bevolking van slechts
een kwart miljoen blanken en 700 duizend
zwarten, en de begrooting voor dit jaar
wees reeds een uitgaaf van 41/4 en een
inkomst van 4Vs miljoen pond sterling aan.
Voor ons land met zijn zooveel sterkere
bevolking zou dit een budget van duizend
miljoen gulden opleveren; en, gelijk men
weet, nu is het nog geen zesde daarvan.
Natuurlijk kan deze vergelijking niet door
getrokken wijl mijnen en kaffers, ons onbe
kend, en spoorwegen en bestuursinrichting
bg ons reeds geregeld, daar grooter uitga
ven vorderen. Doch Transvaal heeft geen
budget voor oorlog of marine en heeft geen
miljoenen te verspillen aan dijk of zee wering.
Doch ook zoo blijft Transvaal een land
met een zeer verleidelijk inkomen. Het
bergt ontzaglijk veel goud en diamanten in
zijn schoot; en het volk, gelijk iedere natie
die in opkomst is, prikkelt door de ontzag-
lyke spanning z::ner energie voor ontwik
keling en beschaving en voor ordening van
zijne physieke en moreele kracht.
Wordt de heb'.ucht der Engelsche staat
kundigen door dit alles, en nog meer, niet
weinig geprikkeldook het Engelsche volk
draagt hiertoe niet weinig bij door zijne
herinnering aan de smadelijke nederlagen
door het handjevol gewapende Boeren op
ilajuba en Spitskop aan zijne legers toege-
broeht.
E^ne gelegenheid om Langnek en Spitskop
e wreken zonden regeering noch volk gaarne
Zle» voorbijgaan.
n deze beide factoren nu werken samen
om en toestand zoo gespannen te makec.
*erkt al sinds jaren de macht
van het Engelsche kapitaal, ominEuropade
en"in ZJ?ld:Afrika de mijnen te bezetten
1 r ?#n .de avonturiers te lokken
n Rand, die de agitatie tegen den
Boer gaande honden en den rijken grond
ten faveure hunner lastgevers uitputten.
En nu heeft de negentiende eeuw twee
hoogst bekwame Engelschen zien geboren
worden, die als Siameesche tweelingen één,
één in gedachten en streven; een in sluw
overleg en stout durven, als twee handen
op één buik, of, inniger, als twee zielen
in één lichaam samenspannen, samenspannen
in lettarlyken zin om dit ideaal te ver
wezenlijken: Transvaal tot Engelsch win
gewest te maken, liefst door overschreeuwing
der eigen zonen, en door overstemming van
den Hollandschen geest; bedwingende den
tegenzin aan den Theems en het nationaal
verzet aan de Vaalrivier allengs of op
eenmaal, door de macht der meerderheid
zich van dit goede land onzer geliefde
stamverwanten meester te maken.
De telefoondraad van Londen naar Kaap
stad is gespannen. Joe Chamberlain trekt
aan het eene, Cecil Rhodes aan het andere
eind. Maar beiden trekken éen lijn. Beider
staatkunde is eenig en alleen gericht op
de annexatie, eene onbloedige annexatie
zoo 't mogelgk is, eene bloedige zoo 't moet.
Beider streven is verovering, liefst door
het wapen dat de verkiezingen bieden,
maar zoo 't niet spoedig lukt dan maar door
't zwaard.
Wy behoeven niet te herinneren aan
de vele en velerlei geniepigheden waar
mede zij en hunne handlangers nu reeds
tien jaren lang de grootmoedige ziel van
een Krnger, een Jonbert, een Wolmarans
en hoe zij meer heeten mogen, hebben
gekweld.
Op den misdadigen inval van Jameson,
in de schatting der Engelsche Tory's slechts
misdadig, dewyl hij zoo dom was opgezet
en tot mislukking leidde, is 't verraad der
South Africa League gevolgden de comedie
der parlementaire enquête in '95 vond zijn
weerga in de bratale ontkenning van '99
alsof er hunnerzijds ook maar aan eenigen
aan- of inval gedacht was.
Hierop is de samenkomst van den Presi
dent der Bóeren-republiek met den En-
gelschen zaakgelastigde gevolgd; waarbij
laatstgenoemde zoodanige eischen stelde,
dat zelfs de Kaapsche regeering ze te kras
vond.en waarbij toch, met eene zelfver
loochening die boven elks lof moest zijn,
door Kruger en de beide Volksraden werd
toegegeven. Straks volgde een concessie
van de zijde der Boeren die hen tot op
één pas afstand deed naderen tot het Jo-
hannesburger comité.
De lezer weet het, niet waar; in zake
het kiesrecht der uitlanders en de districten-
verdeeling heeft Kruger, door Eischer en
Schreiner onderricht, aan Milner zooveel
toegegeven dat het verschil ternauwernood
een stroospier meer bedragen kan. En toch,
ook dit aanbod sloeg men te Johannesburg
en aan den Theems met hooghartige zelf
overschatting at
Is het wonder dat de Boeren, ten einde
raad, thans beginnen te mompelen, zoo de
Engelsshman dan tach hun land wenscht
in te palmen, hy er ian -maar met hen
om vechten moet.
Een klacht die den Britschen dwingeland
daarom zoo welkom is, dewyl by de doode-
lijke kogels, spijt dejvertoogen der vredes
conferentie, reeds vooruit gezonden had om
daarmede onze Transvaalsche broeders als
gevaarlijk wild te vervolgen en onschadelijk
te maken
Dat is de politiek van den tijger, die zijn
prooi in den rug vliegt en weigert hem los
te laten, voor hem den laatsten droppel
bloed te hebben uitgezogen, hem de laatste
vezel te hebben afgegeten.
Het is de demonische samenwerking van
wraakzucht en landhonger cn gouddorst om
den vrijen, goedmoedigen Transvaler te
vermoorden.
Het is gelijk de Standaard eens
zoo treffend juist heeft opgemerkt. Het is
Haman, die het niet verzetten kan dat
Mordechai weigert voor hem net hoofd te
buigen. Het is Achab, die geen rust heeft,
of Naboth's akker moet aan zyn paleispark
toegevoegd. Het is de rij ke man van Nathan,
die loert op het ééne ooilam hetisHerodi-
as die niet rusten kan eer ze het hoofd van
Kruger op een schotel voor zich ziet.
Het is, zonden wij geneigd zyn er by
te voegen, het is Kaïn die uit deh boozeis
en zijn broeder doodslaan wil, omdat
zijne werken bios zijn en die zijns broeders
rechtvaardig; het is Joab lie de krijgsover
sten sluipmoordt en krijgsbloed vergiet in
vrede, en aan den gordel zijner lendenen
doet en aan de schoenen zijner voeten; bet
is Sisera die al zijne krijgswapens bijeenroept
om de zwakken te verpletteren; het is de
vijand van wien Mirjam zong, wiens zwaard
het bloed van weerloozen drinken wou en
ze straks werpen in zee!
Hoe jammer dat deze demonische wereld
macht haar schuilplaats vindt by een volk
dat zooveel doet voor de uitbreiding van
Gods Koninkrijk, van een volk dat in
zoo menig opzicht nog geestverwant is van
deze onze Znid Afrikaansche broederen.
Doch dat verzwaart het oordeel voor het
En relsche volk en zyn edelen in niet ge
ringe mate.
Wee hem, door wien de ergerniisen komen,
is het krasse woord, waarmede de Heiland
in deze wereld van ergernissen dit oordeel
den Jamesons enRhodessen, den Salisbury's
en Chamberlains beeft aangezegd.
Want, dit gevoelt een ieder wel, niet de
Krngers maarzij hebbenden oorlog gezocht.
En welk een ontzettende ramp dat zal
zijn, heeft een Zuid Afrikaner Boer kort
geleden ons geteekend.
Het zou zyn eene overlevering van dui
zenden vrouwen en kinderen aan de
schandelijkste beleedigingen.
En wat het dan worden zal
Een Fransch schrijver, Leroy-Beaulieux
veronderstelt:
„De goudmijnen zullen slechts een voor
bij gaand voorval in het bestaan van de
Transvaal geweest zijn. Onderstellen wy, dat
men uit deze mijnen 10 milliard gulden
aan goud haalt; men heeft er reeds 3U
milliard aan onttrokken; er blijven dus 9Vt
milliard over. Tegen 300 millioeu 's jaars,
't welk in 1901 zeker, vooral niet in 1900
bereikt. Na dertig jaar zal de goudvoor
raad van Transvaal zijn uitgeput. Trans
vaal is een [reusachtige portemonnaie, die
zich by gedeelten hoe langer hoe meer zal
ledigen.
„Daar het land overigens door de natuur
uit landbouw cundig oogpunt slecht bedeeld
is en daar het, behalve zijn goudmijnen,
sleohts steenkolenmijnen heeft, het meeren-
deel van middelmatige qualiteit, is het
zeker dat, als de mijnen zyn uitgeput,
vier vijfde van de Engelsche bevolking
zal vertrekken; de boeren zullen dan n -
meriek weer ver de meerderheid vormen.
„Deze verandering in de bevolking zal
lang voor de dertig jaren beginnenzij is
zelfs reeds begonnen. Johannesburg breidt
zich niet meer uit; het kwijnt veeleer. Dit
komt, wijl de werken, die het meest be
hoefte hebben aan de Europeesche arbei
dende hand, niet de exploitatie der mijnen
zyn, maar die van de voorbereiding, het
boren der putten, het installeeren der
battery en enz."
Wy behoeven niet te onderzoeken of
deze berekeningen juist zijn.
Wel duchten wij van de annexatie dezer
schoone republiek groot gevaar voor zijn
welvaart, wijl niet de geest van Living
stone maar van Rhodes in Zuid Afrika
heerschende is. Moge, zoo het onverhoopt
tot een uitbarsting kwam, de Engelsche
overheersching daar haar eind >aal vinden
en Transvaal nog eens ervaren dat God
met hem is, in een rechtvaardigen kamp om
zijn onaf hankelijk en rustig volksbestaan.
1 Joh. 312.
1 Kon. 2 5.
Uit:N. de Jonge in zijn leven en werken
door Dr. J. J. P. Valeton Jr. (bl. 75).
Of de pastoor in de School
komt, of de Mechelsche cate
chismus daar geleord wordt, of
er al dan niet een half uur Gods
dienstonderwijs wordt gegeven,
datisons tamelijk gelijk. Als onze
kinderen niet voortdurend onder
den invloed zijn van het heiligend.
Evangelie, clan kunnen en mogen
wij niet tevreden zijn. Als ik
moest kiezen tusschen de twee,
dan koos ik zeker voor de libe
rale School- Maar ik mag niet
kiezen, omdat ik beloofd heb
mijne kinderen in de leer der Hei
lige Schriften te zullen doen on
derwijzen. Iedere School nu waar
de Heilige Schriften niet gevon
den worden is voor mijn kinderen
gesloten. En ik heb er vijf; en
anderen, die met mij hetzelfde
gevoelen, hebben er nog meer.
(N. DE JONGE).
Onzen vrienden te Middelburg district
III zij herinnerd dat Vrijdeg 21 Juli a. s.
candidaatstelling is voorden gemeenteraad.
Van 9 tot 4 uren op 't raadhuis bij den
burgemeester.
De Nederlander dient op kiesche wijze
„aan een geacht antirevolutionair blad (als
de Hollander nu maar niet zegt dat wij
met dat blad op goeden voet zijn 1) eene
bestraffing toe over een „allen eerbied voor
het gezag ondermijnend gezegde" in verband
met de rechtszaak Van Hall.
Wij zijn bedoeld.
De Sociaal Democraat bad geprofeteerd
dat beklaagde wel vrij zou komen. En wij
hadden daarover bereids verwondering be
tuigd, waar toch de officier, in navolging
van een geacht advocaat van eenige jaren
geleden zich zeer ongunstig over dezen naam
genoot van een minister ook deze ber
innering is van bet openbaar ministerie!
had uitgelaten.
Zulke verdachtmakingen, zegt de Nederl.,
zijn hoogst bedenkelijk, het is „ondermijning
van het geloof in de eerlijkheid van den
rechter
Nu kennen wij ons natuurlijk aan deze
zonde niet schuldig. Niet voor hetgeen
men nit onze woorden haalt, maar voor
onze woorden alleen zijn wij aansprakelijk.
En deze woorJen behelzen niets anders
dan de uitspraak van ons ongeloof in de
mogelijkheid dat eeu beklaagde als deze
vrij komt wij vertolkten daarmee onzen in
druk van 't proces, namely k dat de beklaagde
geen andeie deugd schijnt te bezitten dan
zekere bekende bloedverwantschap. Wij
deden dit als orgaan der publieke opinie,
niet als tolk Yan de rechterlijke macht.
Evenwel nu de vorm waarin wij onze
opmerking goten, aanleiding tot misverstand
gaf, nemen wij het gewraakte stukje terug,
liever dan ook maar één oogenblik den in
druk te vestigen dat verdachtmaking onzer
magistratuur, aanranding van bet over
heidsgezag onder ons mag of ook maar mo
gelijk zou zijn.
En wij willen er gaarne bijvoegen, gele
zen onder anderen eene correspondentie in
het Utrechtsch Dagbladdat, zoo deze vogel
vrij komt, dit niet aan de rechters zal
liggen maar aan de onmogelijkheid om hem
wettelijk vast te houden.
Het overlijden van den ond-gouverneur
Lohman wekt dankbare herinneringen op
van lange jaren, voor al hetgeen deze
tolk en kampioen voor de eere Gods en 'svolks
welzijn in magistratuur en landsregeering,
onder smaad en strijd, bedoeld en tot stand
gebracht heeft.
Reeds als officier van justitie te Assen,
nu veertig jaar terug betoonde de heer Loh
man zich de kloeke belijder zijns heeren,
toen hij, op naleving der Zondagswet uit,
een sabbatssehenner vervolgde, en de magi-
statunr dezen veroordeelde tot een boete
van vijf cent
Vooral als gouverneur van de West lieeft
hij den smaad van het Kruis aangedurfd en
den weg voor den opvolger geëffend, toen
hij de coterie in haar egoisme tot staan
bracht, de party die feitelijk overhetgezag
heerschte, van baar voetstuk wierp, met
een mannenmoed als geen zijner voorgangers
bezat, en zich niet te groot achtte, schoon
hij de eerste des lands was, op te gaan
roet den armsten neger in het eenvoudige
kerkje der Hernhutters.
Hij heeft de moeilijkste jaren zijns levens
aan de Suriname doorgebracht en in den
tijd toen de liberalen smalend klaagden over
Lohmannenheerschappij, zyn koningin en
vaderland het meest gediend.
Na zyn ontslag uit de West trok hij
zich terug op zyn landgoed in Sileaië;
doch zyn hart bleef in zijn vaderland
waar 't hi m ten laatste nog gegeven werd
het moede hoofd neer te leggen en te rusten
naast zijne dierbaren.
Ook deze heer Lobman mocht evenmin
als zyn broeder, de kantonrechter te Gro
ningen, heel oud worden, slechts vier en zestig
jaren; doch hij leefde lang genoeg om den
indruk achter te laten van een man die
gewoekerd heeft met zijne talentenen het
goede voor land en volk heeft gezocht.
Parti pris.
Te Amsterdam hadden twee antirevolu
tionaire kiezers „namens vele kiezers" per
s rooibiljet bij de herstemming voor den
gemeenteraad den socialist-Try denker Polak
tegenover den radicaal-vrijdenker den Hertog
aanbevolen.
Zoo waar heeft mr. Verkouteren, in het
chr. hist. Ned. Dagblad daarover een
artikel geschreven waarin hij zegt dat „de
antirevolutionairen openly k den sociaal
democraat (hebben) aanbevolen; en wel om
voor hus eigen candidaat stemmen te ver
werven van Ae sociaal democraten in een
ander district.
Terecht komt de Standaard hiertegen op.
Immers Bondsbestuur, Kiesvereeniging en
Standaard hadden juist andersom geadviseerd;
en op een strooibiljet voor Den Hertog tee
kenden minstens vijf antirevolutionairen.
Dergelijke verdachtmakingen moeet een
knap historicus als mr. Verkouteren niet
in druk geven.
Vooral niet wanneer hij weet dat onder
zijne lezers er velen zyn die van de antire
volutionairen liefst niets dan kwaads hooren;
en ook het ongelooflijke haast van hen ge-
looven zouden.
Maar 'tis weer de oude quaestiebij ver
schil van meening is een mensch meestal het
vinnigst jegens wie hem in geestverwantschap
het naast staan.
De sacharine dreigt groote schade te zul
len doen aan de volksgezondheid, de
schatkist, den landbouw en de suikerindustrie.
Aan de volksgezondheid want hoe sui
kerzoet het zy, het is geen suiker, het heeft
er slechts den naam mee gemeen en doelt
niet alleen niet het nat dat de suiker
doet, maar 't is er bepaald schadelijk bij.
Wint 'tj gebruik veld, en dat zal geschie
den, dewyl het zoo goedkoop is, al is 't,
gelet op de goedkoope manier waarop het
gefabriceerd wordt, ook met een beetje nog
te duur betaald dan zal de suikerfabri-
cage verminderen, de boer zal minder bieten
verbouwen, en de staat'die veel accijns op
suiker heeft, zal groote geldelijke schade
lijden.
Het recht op sacharine is vijf, op suiker
wel 200 procent.
Het is goed dat de suikerfabrilianten
daar de regeering eer.s attent op maakten.
Het suppletoir kohier van schoolgeld op
de Hoogere Burgerschool over den cursus
1898/99, vastgesteld door den gemeenteraad
in zijne vergadering van 29 Juni 1899 en
goedgekeurd door Heeren Gedeputeerde
Staten bij besluit van 8 Juli d. v. no. 55,
is beden aan den Gemeenteontvanger ter
invordering uitgereikt.
d.
