NIEU WSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
lo. 87. 1899.
Dinsdag 25 Ipttf.
Decftmrfe laargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
ONZE BEZWAREN.
LEDIGE PLAATSEN.
B E K E M D114 KI G E
KI.KF.N MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Onze strijd, voor de vrije Christelijke
school wordt ook bepaald door onze be
zwaren tegen het openbaar onderwijs.
Met Groen zeggen wij wanneer dat
onderwijs werkelijk neutraal was, zouden
wij er niet zoo voor vreezen. Nu is het
in menig opzicht anti-Christelijk.
Anti-Christelijk is het openbaar onder
wijs ook in dien zin dat het, natuurlijk
zonder het te bedoelen, het kind van het
positieve Christendom vervreemdt en op
rijperen leeftijd voor den arbeid in de
Christelijke school, stellig in negen van
de tien gevallen ongeschikt maakt.
En dat gevaar is te grooter, naarmate
de leerling den meer ontvankelijken leeftijd
is ingetreden.
Daarom hebben ook wij niets op met de
Openbare Kweekscholen en Normaallessen.
Zij zijn zeer gevaarlijk.
Wij kunnen dit zeggen zoader eenige
vrees dat men ons verdenken zal iets tegen
de personen der openbare onderwijzers te
hebben.
Voor menigen leeraar aan de openbare
Normaallessen koesteren wij groote achting,
doch wij voegen er aan toe, dat juist die
meest geachten de gevaarlijksten zijn.
De leerlingea nemen onvoorwaardelij k
op wat de leeraar hun inprent, ook al is
't vierkant in strijd met de Calvinistische
beginselen hunner ouders.
Knoop met dezulken een gesprek aan
en gij schaamt u dat zoo menige knaap
in wien naar gij dacht een Christelijk
onderwijzer zat, voor deze taak alle ver
mogens heeft verloren. Het is niet de
rechtstreeksche tegenspraak, het is de
negatie, het verzuim, het afwezig zijn van
een noodzakelijken factor die den Christe-
lijken onderwijzer maakt, waardoor deze
uitslag wordt verkregen.
Ea zoo zien wij met ieder jaar jonge
lingen en meisjes die door opvoeding en
leer in de Christelijke school behoorden,
2 FEUILLETON.
Bemoedigd door deze rede van den over
ste der duivelen, kwam een andere booze
geest voor den dag om zjjne looze streken
te melden, en zeide„Ik heb een manier
om menschen uit de kerk te houden, en
wel dezeIk stel voor aan dezen en ge
nen, dat het toch wel tijd wordt om broer
of zuster, buur of vriend eens te bezoeken,
dat het al zoo lang geleden is sedert men
elkander gezien heeft. Ja, men stemt al
spoedig toe dat zulks waar is, dat het
niet nobel is, maar wanneer zal men eens
gaan
„In de week kan bet niet, dat spreekt
van zelf, want men kan er geen dag werk
voor verletten, dat kan de daglooner niet,
noch ook de man die zaken doet, dat is
te schadelijk (de mammon helpt mij weer),
maar Zondag, ja, dat is prettig, dan zullen
wij eens uitgaan en bezoek brengen. En
nu spreekt het van zelf dat men hun, bij
wie men bezoek denkt te brengen, het
moet laten weten, dan kan men zich er
op voorbereiden. En ja, dan denkt men
allicht, hoe mooi, hoe aangenaam zou het
zijn als broeder, of vriend, of buurman
daar ook nu eens kwam. Men geeft den
wenk, en ja, zij worden ook genoodigd
buurman of vriend was wel voornemens
om ter kerk te gaan, maar och; als men
weigert dan ergert men anderen, en het
is dan ook maar voor een keermoest
dat nu iederen Zondag gebeuren, dan zou
dat niet gaan, maar nu, ja, men moet dat
maar doen om niemand te ergeren en een an
der een pleizier te doen. Nu komt men saam,
men vraagt naar elkanders welstand, men
heeft bet een of ander nieuwtje te ver
tellen, en nu is men spoedig gereed om
over alle dingen, behalve geestelijke te
spreken. De vrouwen hebben het spoedig
zoodra zij de acte verkregen, naar de
openbare school overgaan. Kinderen van
gereformeerde ouders en van gereformeerde
belijdenis, naar men denken zon, ziet men
stelselmatig voor de openbare school opge
leid. Hier wordt gif zonder tegengif toe
gediend.
En 't is immers een feitgeschiedenis,
opvoedkunde, natuurkennis, 't is op de
openbare normaallessen niet te leeren naar
den eiscb der calvinistische beginselen.
In de quaestie MauritsOldenbarne-
veldt; Oranje De Witt; Cromwell;
Vrijheidsoorlog der Vaderen. Stadhouder
Willem V. De Fransche Revolutie, is 't
onmogelijk onze jongens aan de openbare
Normaallessen tot Christelijke Onderwijzers
te vormen.
Schrijver dezes ontving zijn opleiding
op de openbare school en later op een
openbare oefenschool, hij kan echter ge
rust zeggen met alle achting voor zijn
instructeur dat het onderwijs in de ge
schiedenis dat hij van hem genoten en in
zich opgenomen beeft, zuiver revolutio
nair was; en op de Christelijke school
geplaatst, aanvankelijk een licht op som
mige feiten uit de geschiedenis deed val
len, dat hem later bij bestudeering van
Groen bleek een valsch licht te zijn ge
weest.
En nu kan men er gerust op gaan dat
de beminnelijkste en voorkomendste ka
rakters den diepsten indruk maken. Van
een onderwijzer dien zij achten en lief
hebben nemen de jongelui zelfs de grootste
ketterijen aan; en wanneer gelijjtdezer
dagen op eene normaalles geschiedde -
met een goedigen glimlach de leeraar op
een natuurkundige les de opmerking
maaktzie je nu wel dat Jona niet in
een walvisch beeft kunnen zitten, dan
doet zulk eene opmerking onzen Christen-
knapen geen pijn, integendeel zij kunnen
er zich wel in vinden.
Laten onze vrienden te Biezelinge en
over de kieeding, eten en drinken, over
anderen te bespreken, maar niet in den
geest der liefdede mannen over hunne
zaken, over wat in hun dagelijksch werk
te pas komt, en de kinderen vermaken zich
op hunne wijze, en achten het prettiger
dan de kerk en Zondagsschool te bezoeken.
Dienstmeisjes, die anders gewoon waren ge
regeld ter kerk te gaan, moeten nu druk
in de weer zijn om met moeder en doch
ters een bizonder middagmaal, en wie weet
wat al meer, klaar te maken. Opdie wijze
blijven er vele plaatsen in de kerk ledig."
„Welke manier ook," zeide Vorst Satan,
„zoo gij er maar in slaagt om ledige plaat
sen te krijgen in de kerken, natuurlijk die
kerken bovenal waar de Waarheid wordt
verkondigd en geleerd, want dat zijn de
de sterkten van Vorst Immanuel, en gij
weet het Hij is zoo sterk waar Hij Zijne
recruten werft. Velen zijn reeds zoover
voor Hem gewonnen, dat ze zich zonden
ontzien om op Zondag met open pleizier-
trein uit te gaan, maar om zoo wat bedek-
telijk naar een vriend te sporen, daarin
zien sommigen nog zoo veel kwaad niet.
En zoo ze daartoe kunnen worden over
gehaald, gaan ze straks wellicht ook mee
op een pleiziertoohtje, en zoo worden ze
zachtjes aan deze dingen gewoon, en wel
dra zijn ze voor goed voor onzen dienst
gereed, in de week en op Zondag."
„Het zou een, goed iets zijn", zei een
ander, „wanneer wij de vrouwen kunnen
doen verstaan, dat hare dienstboden des
Zondags geen vrijaf mogen hebben, dan is
zo° ook veel gewonnen".
Een andere duivel zeide: „Wij moeten
alle plannen beramen, om zooveel moge
lijk menschen in de uren van kerktijd
aan het werk te houden".
„Ha! ha!" zeide Beëlzebul, „daar heb
ik het al lang op toegelegd. Ik zag den
geest van ijver en vooruitgang en ik heb
ze geholpen met hun iets van onze macht
in handen te geven. Denk maar eens
wat gewin ons de fietsen en pleizier-
te Wemeldinge, te 's Gravenpolder en te
Heinkenszand, te Kruiningen en te Rilland
toch eens spoedig de handen ineen slaan,
dat wij Cnristelijke scholen krijgen op
Znid Beveland.
Dat jaarlijks zooveel goede krachten die
de Christelijke school hadden ten goede
kunnen komen, door de openbare school
worden geannexeerd, is de vrucht onzer
neutrale normaallessen, is de vrucht van
de traagheid der Zuid Bevelandsche
Christenen.
Geeft ons Christelijke scholen en gij
stelt de Christelijke onderwijzers op Zuid
Beveland in staat Christelijke normaalles
sen op te richten gelijk die in Middel-
bur; zoo uitnemen! werken.
Het is ons een oorzaak van diepe smart
dat er op Zuid Beveland zoo weinig voor
deze zaak gedaan wordt; maar nog meer
dat zoovele gereformeerde jongens en meis
jes aan de Chr. scholen onttrokken in de
openbare scholen terecht komen. Niet
eens altijd dewijl zij vijandig zijn gewor
den jegens onze beginselen, maar omdat
zij 't gevoelen en erkennen iets te missen
dat zij aan de Chr. scholen noodzakelijk
hebben moetendat zij wel thuis zijn ia
Wisselink en Bos en Verslnijs; maar zoo
heelemaal onbeholpen zijn in 't gebruik
van den Bij be; en daarom maar liever zich
werpen in den stmom Yan het openbaar
onderwijs.
God is zoo goed om er af en toe nog
eens een van die verlorene schapen terecht
te brengen, maar, zeg mijGoesche Chris
tenen, kan dit 't verlies van die andere
vergoeden, welke, mede door onze nalatig
heid, misschien voor immer afdwaalden op
den breeden weg
Het adres van den schoolraad, elders in
ons blad opgenomen, is geteekend door ds
heeren Tijo H. van Eeghen te Amsterdam;
L.- de Geer, te VelpK. Scharten, te
plaatsen aanbrengen wat een puik mid
deltje voor de haastige menschen om weg
te blijven uit de kerk, en naar plaatsen
van zondig vermaak en zoogenaamde uit
spanning, te rijden of te gaanjong en
oud, allen doen er aan meezie eens wat
een aantal menschen dat nit de kersen
houdt".
Een ander zeide„Ik hen weerduivel
en ik ga in de gemeente en den omtrek
rond om de menschen op Zondagmorgen
te overreden dat het zal gaan regenen, of
dat het te koud of te heet, te vochtig of
te beslijkt is, naar omstandigheden van
tijd, dat het toeh zoo geen weer is om
naar de kerk te gaan, en zeer velen geven
er gehoor aan zonder tegenspreken. Het
is genoeg om zelfs uwe helsche majesteit
te doen schateren van lachen, om den
volgenden dag deze menschen te zien gaan
door weer en wind, met regenjassen en
slijklaarzen, die op Zondag niet gaarne
gezien willen worden met regenjas of slijk
laarzen, de mammongod, een der onzen,
geeft daar niets om, maar ik maak hun
wijs dat de kerkgang zooveel moeite niet
waard is en niet past, en zij big ven
thuis, ledige plaatsen."
„En ik", zeide een die op de plaat aan
zijn hoed het opschrift hadDe mode der
wereld, „ik ben in staat om een grooten in
vloed te weeg te brengen bij de trotsche
en hoogmoedige, ja zelfs nog wel andere
vrouwen der gemeenten. Ik kan sommigen
thuis houden omdat haar nieuwe hoed
niet gekomen is, of omdat hij niet juist
uaar haar zin is, of er nog iets eerst aan
moet worden veranderd, of omdat een
of ander kieedingstuk oud en het nieu
we nog niet ontvangen is of wel men
nog moet beslissen of het gekocht zal,
en ook kan worden, en om dan de oade
kleeding te gebruiken, dat lijkt te kaal
en te onfatsoenlijk, of ik maak ze wijs
dat het voor die kleeding te koud is, en
hebben ze nieuwe die goed bevallen dan
maak ik haar wijs dat het weer niet ver-
Amsterdam A. W. van Kluijve, te Mid
delburgT. Bos, te Bedum M. Noordtzij
te KampenR. Derksen, te Rotterdam
P. Pierson, te Zetten Sehimmelpenninck
v. d. Oye te Hoevelaken H. J. Emous
te Amsterdam R. Husen te Utrecht A
H. Schut, te Hilversum W. K. H. Magen
dans te Wagenborgen; P. N. Kruyswijk
te KollnmA. Elshout te LollumTh
Pluijter, te Assen H. Bavinck, te Kampen
A. Brucnmelkamp, te 's-Gravenhage; P
Rooihuyzen, te Zeist; W. Geesink, te Am
sterdam; N. D. Kemink, te Alfen a/d Rij n-
C. W. J. van Lummel, te Delft; Th. Heems
kerk te Amsterdam, en C. Lucasse te
Middelburg.
Ook de besturen van Chr. Schoolver-
eenigingen te KapelleBiezelinge, Seroos
kerke en Axel zonden een adres.
Onder deze rubriek zullen voortaan de
voornaamste bekendmakingen verkort wor
den opgenomen).
Vergunning is verleend tot nitoefening
van den Kleinhandel in Sterkendrank aan
M. Driedijk, wed. M. Rijk, voor de voor
zaal van perceel D no. 93 staande in de
's Heer Hendrikskinderenstraat.
De schouw over de Wegen en Voet
paden, Slooten, Heulen en Duikers, zal
op Maandag 15 Mei 1899 en volgende
dagen plaats hebben.
Burgemeester en Wethouders van Goes
J. J. RAMONDT, l. b.
De Secretaris
VAN REIGERSBERG VERSLUIJS.
24 April '99
Misverstand.
Op verzoek van N. den schrijver uit de
Nederlander n. a. v. ons artikel Geweigerd
trouwbaar is en hare nieuwe kleedcren
zouden bederven, en daar zijn ze bang voor
en luisteren naar mij en het slot is zij
blijven maar thuis en de plaatsen in de
kerk blijven ledig."
„Dat is juist wat ik begeer", zeide de
oude Satan.
Nn komt een andere duivel met zijn
plan, want zij merken dat de oude heer
terdeeg in zijn schik is, dat zijne onderda
nen zoo vernuftig zijn om de menschen tot
schade van hun eeuwig heil, in te rekenen.
„Ik ben er op uit", zegt deze, „om het
den menschen des Zaterdags overdruk te
maken. De vrouwen in huis met wassehen,
schrobben, schuren, poetsen, klaarmaken
voor den Zondagde modenaaisters laat
ik hard werken om het bestelde klaar te
krijgen voor hare klanten om 't op Zondag
te kunnen dragen zij moeten werken tot
middernacht.
„En dan leg ik het er op toe velen
wat te doen vergeten, zoodat men Zater
dagavond nog laat naar den een of ande
ren winkel moet,| en dus die in de winkels
werkzaam zijn ook tot middernacht werk
zaam moeten blijven ook breng ik op
Zaterdagavond buren bij elkander, men
drinkt koffie, men rookt een pijpje, en
praat tot bijkans middernacht; morgen is
het toch Zondag en dan kan men wat
uitslapen, maar ja wel men verslaapt zich
ook wel, en dan is er eene schoone kans
dat ze, het verslapen hebbende, zich geheel
ontstemd gevoelen om naar de kerk te
gaanen zoo ze gaan, zijn ze toch te
slaperig om er eenig nut van te hebben,
terwijl zi) anderen afleiden met hen door
hunne slaperigheid te ergeren. En wanneer
ze in dien toestand zijn, dan preekt de
leeraar allicht te lang, of de preek is te
droog, en men toont het ongeduld door ge
durig te kijken hoe laat hel is, want o,
men gevoelt zich zoo slaperig. Zoo iemand
spreekt nooit met lof, zelfs niet van de
beste predikatie, maar wel het tegendeel
en zulke mensehen worden dan puike helpers
melden wij dat er een misverstand is,
waarschijnlijk door de mindere duidelijk
heid van zijn bovenschrift. Hij heeft niet
den indruk willen vestigen als zou hem
de reden der weigering in ons blad vol
strekt niet bekend zijn geweest, maar alleen
bedoeld te zeggen dat hij die reden niet
begreep, het klemmende er van niet inzag.
Bij kon. besluit is benoemd een
commissie om te onderzoeken of een ge
deelte van het in Limburg beschikte steea-
kolenterrein van staatswege behoort te
worden ontgonnen, welk gedeelte daar
voor zou zijn te bestemmen en hoe het
overblijvende steenkolenterrein zou moeten
worden verdeeld ten ontgunning door
particulieren: Onder anderen zit in die
commissie de heer C. L. v. Woelderen, te
Viissingen.
Leerplicht.
De Schoolraad voor de Scholen met den
Bijbel heeft zich met een adres gewend
tot de Tweede Kamer, waarin verzocht
wordt het wetsontwerp op den leerplicht
niet goed te keuren. Adressanten brengen
daarbij het volgende onder de aandacht
der Kamer:
dat zij, zich strikt wenschende te bepalen
tot datgene waartoe zy als gedelegeerden
van de hoofdbestnren der vier algemeene
Vereenlgingeri voor Christelijk School-On-
derwijs en de driehonderdtwintig bjj den
Schoolraad aangesloten schoolbesturen ge
roepen zijn, zich onthouden van een oordeel
over de noodzakelijkheid om op de openbare
school het schoolverzuim hetzij dan ab
soluut of relatief door wettelijke bepa
lingen tegen te gaan, omdat de toestanden van
het openbaar onderwijs kunnen verschillen
van die, welke bij het bijzonder onderwijs
bestaan
dat, naar hun oordeel, de bijzondere school
niet is een publieke, maar een eigen in
stelling, die zich naar haar eigen beginse-
selen mag en behoort te ontwikkelen; dat
zj) mitsdien het recht der overheid om,
gelijk bij het ingediend wetsontwerp ge-
voor ledige plaatsen in de kerk.
„Zij helpen ons ook bij een zeker soort
menschen die wel eens graag thuis
blijven als anderen het ook maar eens
deden; bij voorbeeld, wanneer door eene
of andere omstandigheid, elders preken of
ziekte van den Domine, vacature, of wat
ook, en een onderling in de gemeente
voorgaat, dan maak ik ze wijs, het is maar
lezen, gij kunt te hnis even goed een preek
lezen, en het is even zoo goedvelen
luisteren daar naar, en ik zorg wel dat
zij niet bedenken hoe verkeerd zij doen
met thuis blijven en niet op te komen
met de gemeente in het huis des Gebeds
tot het gemeenschappelijk gebed, en ze
vergeten, dat, meeaende dat zij tehuis eene
goede preek lezende en die voor een van
God tot hun gesproken woord houdende,
de preek die door den ouderling wordt
voorgelezen even datzelfde is, en die on
derling door de gemeente en dus als van
God zelve geroepen is, en dus als zoodanig
den predikant vervangt, dat maak ik hun
niet wijs, maar zij blijven thuis, en ik
heb mijn zin ledige plaatsen."
„Jongens", zegt de vorst der hel, „jij
bent van zessen klaarga maar voort in
je werk."
,.Ja het werkt probaat," hernam de duivel
die aan het woord was, „wanneer men de
menschen Zaterdagavonds lang van bed
kan houden, en ook door hen dan zooge
naamde vrome praatjes te laten houden,
die eigenlijk maar bestaan in het lasterlijk
bedillen van anderen, of wel zelfs in het
met afkeuring bespreken van Dominé, zijne
preeken of zijner handelingen.
„Wat tegenwoordig het beste werkt is
eea beetje godsdienst in schijnen dan
zooveel vrij als je maar wilt in eigen zijn.
Zoo praat men almaar door, en gij merkt
hoe schoon wij ons doel bereikenledige
plaatsen in de kerk."
Slot volgt.
