j.o.v.
NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Saterdag 22 UptiC.
kenshok,
tiouwerskolonie
STBODE
iddelbiirg
Zaterdag 22 April
899,
ïte populaire
ti met Proeven
iteit.
tl-analyse.
VOORRAAD IN:
Neteldoeken,
GORDIJNEN,
t, Franjes,
- Embrasses.
Bedspreien,
:n, karpetten,
ËKR enz.
koop:
R LAiN D",
N. Amerika.
Land Company
Amsterdam.
IAAS, Senior.
Smidsknecht
deine Knecht
ARBEIDER
VERSCHIJNT
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een Bijvoegsel.
Waarheid bovenal.
LEDIGE PLAATSEN.
:ds te 8 uren,
p
GOES,
i. DiiHXE,
ngsprij s:
avonden f2,
avond -1,50.
jzers en Leerlingen
ronden f
nd - 0,75.
verkrijgbaar bij de firma
ZOON en deiavondi
[JDEN te Koudekerks.
IN
iaat, Vruchtbaar
oor Landbouwers,
n, die hun lot willen
te toekomst hunner
keren.
'ERLAND" reed* veel
is Hollandsch, heeft
tation, Cer. kerk,
idsch Logement.
en gratis bij de
lij 5
elen
50, 55, 60
60, 65, 75
60, 65, 75
75, 85
75, 85
60, 65, 75
60, 65, 75
60, 65, 75
60, 65, 75
0.40.
0.35.
Witte Bordeauxwijnen
loode en Witte Port,
jnen enz. enz.
7Vs, BRANDEWIJN
f 1.per Liter, alles
rdstraat, Middelburg.
Ben
ïDERSE, Mr. Smid,
West Souburg.
g met Mei een
(OLE, Sonbnrg.
'fgeval een
RIJGER, Biggekerke.
5 Mei a. s. een
an omgaan. Adres G.
andel, Bergen op Zoom,
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
H E R IJ K.
Wemeldinge, 1 Mei en 2 Mei des
voorm.
lerseke, 3 Mei des namiddags, 4 en
4 Mei.
Kruin'ngen, met uitzondering van
Hansweert, 5 Mei.
Hansweert, 6 Mei.
In ons vorig artikel zeiden wij dat wij
het zeer waardeeren zullen wanneer op
alle openbare scholen de Bijbel ingevoerd,
en Christelijk onderwijs gegeven wordt.
Maar dan moet er waarheid zijn, en
geen verkrachting der waarheid. Dan moet
het wetsartikel dat zulks verbiedt, ge
schrapt worden en geen wetsverkrachting
mogelijk zijn.
En dit laatste geschiedt wanneer uit den
Bijbel verteld en gebeden wordt.
Twee berichten deden dezer dagen de
ronde in de dagbladen.
Het eene is uit Sua wonde, het andere
uit Doetincbem. Zij komen hierop neer.
Te Suawoude is een openbare school,
anders niet. Daarvan maken kinderen van
hervormde, gereformeerde en christelijk
gereformeerde ouders gebruik. Het hoofd
der school krijgt binnen kort pensioen.
Nu hebben de ouders te Suawoude den
raad een request aangeboden, om aan eene
commissie hel recht te yerleenen christe
lijk onderwijzend personeel te benoemen
en voort» de schoof en schoolmenbelen aan
hen in bruikleen af te staan wijl zij eene
vereeniging voor Christelijk onderwijs
wenschen te vormen de gemeente bezol
digt natuurlijk 't personeel, de eoutröle
en schoolgeld blijven de plicht der ouders.
Steller van 't adres was de chr. geref.
emeritus predikant ds. J. R. Kreulen.
Over dat adres hebben de liberale
redacteuren hard gelachenja zelfs de
antirevolutionaire raadsleden in Suawoude
vonden het toch wel wat al te erg.
Verbeeldt u, zoo maa: op eens een open
bare scnool zoo goed als cadeau doen en
er een Christelijke school van maken. En
1 FEUILLETON.
Ledige plaatsen worden soms gevonden
omdat het niet anders kan, maar ook weL
•ens terwijl het wel anders kan, ja anders
moet zijn. „Davids plaats werd ledig ge
vonden." 1 Sam. 20 25.
Ieder Bijbellezer is bekend met de ge
schiedenis en de reien, waarom Davids
plaats ledig gevonden werd in het paleis
van Koning Sanl te Jeruzalem, op 't feest
der nieuwe maan. Reeds meer dan eens
had Sanl gepoogd om David uit den weg
te ruimen. David had hiervan kennis
gegeven aan zijn vriend Jonathan, doch
die kon het nauwelijks gelooven. Naar
een beraamd plan werd het echter voor
Jonathan openbaar waarheid te zijn, en
het kwam juist uit volgens de gezegden
van David. Een ieder leze dat geschied-
vsrhaal in het boek van Samuel en over-
taige zich zelf.
Dat Davids plaats ledig was, daarvoor
bestond goede, geldige, verantwoordbare
reden. Maar in onze dagen van over
drukte, beslommering en wereldzin wordt
menige plaats ledig gevonden, waar God
wil dat men samenkomen zal, en waar Hij
beloofd heeft tegenwoordig te zijn, wan
neer er maar twee of drie in Zijnen naam
vergaderd zullen zijnen die plaats is de
kerk, of die van openbare samenkomst om
ur ^00rd te hooren.
Wanneer men thans die plaatsen van
openbare samenkomsten gadeslaat, zou men
gaan denken, dat het er zoo nauw niet op
aankomt, en 't voldoende is als men zich
natuurlijk, dat mag niet. Ook dat zou
logen zijn geweest. Adressanten hadden dan
ook niet de school in bruikleen maar in
huur moeten vragen. Dat zij dit nalieten
was hun fout.
En toch zijn deze 78 Suawoudsche
adressanten met huil request vrij wat na
der aan de waarheid dan zij die nog maar
altijd droomen van een christelijk, gods
dienstig onderwijs, een onderwijs met den
Bijbel op de openbare school.
Deze men8chen hebben begrepen dat
de aanstelling door den raad van een Christe
lijk on lerwijzeraan deopenbareschool eigen-
lij k „waarheid- en vretsverkrachting" was,
wijl Christelijk onderwijs op die school haar
berooft van haar neutraal karakter; en
daarom gaven zij den gemeenteraad een
middel aan de hand om uit deze impasse
uit te blijven. Zij boden aan de school
„over te nemen" er rechtens eene Chris
telijke van te maken.
Men meene niet dat de steller van 't
adres ds. Krenleneen sukkel is
die verdient eens hartelijk uitgelachen te
worden.
De man was jarenlang de bezielende
voorzitter der vareeniging voor Gerefor
meerd Schoolonderwijsin den lande,
eene vereeniging die de knapste en meest
principieele gereformeerden onder hare
leden telt.
Het adres, blijkbaar door hem gesteld,
schynt ons niet zoo zot toe als men 't
heeft voorgesteld.
Ook wij hebben er om gelachen.
Maar niet in den zin als deze liberale
heeren.
Wij hebben er in gezien een vooruit-
grijping op het Unie rapport. Een poging
om de leus: „De vrije school voor heel
de natie", voor wat Suawoude aangaat,
tot een feit te maken.
Hier is een groep ouders die Christelijk
onder wij s begeert maar de middelen mist
om een school te stichten. Welnu, door
hunne school te stichten zon de openbare
school geheel leegloopen. Wat is nu
practischer weg dan dezedat men de
openbare school sluit en in huur afstaat
en dezen meEschen het beheer er over
laat.
Maar neen, zegt de wetgever, maar neen,
zegt de overheid, den feitelyken toestand
vrntijd tot tijd maar eens laat zien. En wat
kan ook daarvan de reden zijn,wat is daarvan
de verborgen eerst inwerkende oorzaak
Laat ons, om dit aanschouwelijk voor te
stellen, eens voor een oogenblik beluisteren
wat in een huisgezin over deze zaak
voorviel, en zien of wij hier ook niet
•een staaltje vinden van velen in onzen tijd.
„Jans, wat is je plan, ga je naar do
kerk van morgen vroeg Dr. Vrijman,
liggende in zijn leuningstoel en lezende
het nieuws in zijn morgen-nieuwsblad.
Vanzelf kan van een dokter, die dag en
nacht nit moet, niet verwacht worden, dat
hij ter kerk zal gaan.
„Neen," zei Jans, „ik ben gisteren zoo
drnk bezig geweest om groenten in te
maken, en ik ben moe; ik zal toch ge
trouw geacht worden, al blijf ik dezen
morgen thuis," zei Mevrouw Vrijman, en
zij vleide zich zeer gemakkelijk neer op
de canapé, met den Bijbel in de hand,
dien ze echter geheel de verloopen week
niet had gezien, niet had geopend. Het
duurde niet lang of de Bijbel viel uit
haar hand, zij viel in slaap en geraakte
in droomenden toestand, zoodat het haar
voorkwam te midden van de geestenwe
reld te zijn aangeland, waar zij iets waar
nam dat hare aandacht trok. Daar zag
zij Vorst Beëlzebul op zijn troon gezeten
omgaven van een menigte ,zijner dienaren,
booze geesten, of duivelen.
„Wel mijn goede dienaren," was de
vraag van Beëlzebul, „wat hebt gij van
daag uitgericht om het Koninkrijk Gods
te verslappen
V elen van die hem omgaven schenen
wel officieren te zijnzij zagen er allen
vervaarlijk uit. Sommigen van hen droe-
daar reken ik niet meevan opvoeding
en van de geestelijke belangen van de
ouders der schoolgaande kinderen heb ik
geen veratand. Maar gij ouders, zult de
school en den onderwijzer hebben dien ik
Verkies en gij zult niets te zeggen hebben.
Misschien zou de gemeenteraad van
Tietjerksteradeel er niets op tegen gehad
hebben een Chr. onderwijzer aan de open
bare school te benoemen, maar adressanten
zonden, en terecht, ia deze daad het
element van waarheid gemist hebben.
Het tweede bericht dat de ronde deed
is dat de heer v. d. Ende onderwijzer aan
een openbare school te Doetinchem eervol
ontslag gevraagd en verkregen heeft van
den gemeenteraad dewijl hem vau hooger
hand belet is geworden 't onderwijs in
zijne klasse met gebed te beginnen.
Naar onze meening heeft deze gemeen
teraad gelijk. Een gebed naar Gods wil
kan niet anders dan den andersdenkenden
ouder in zijn godsdienstige opvatting
krenken. Een gebed, tenzij 't een neutrale
opzegging van eenige volzinnen zij, kan
niet neutraal zijn.
Aan een neutrale school is 't gebed in
Christus' naam uitgesloten.
Wie ;dit dezen onderwijzer duidelijk
maakten, huldigden ér de waarheid mee,
en hij zelf diende de waarheid door heen
te gaan en hoezeer hem zeer groote
geldelijke schade brengt, eene betrekking
te zoeken bij het Chr. ohderwys.
Een daad die door de voorstanders van
de openbare school, bijvoorbeeld een kwart
eeuw terug, zou zijn toegejuicht.
Gemoedelijke oud-liberalen, conservatieve
achtenveertigers, als bijv. de schrijver van
het artikel in de Goesche Crt. mogen nog
droomen van een school met een godsdien
stig onder wijsje dat alle richting n be
vredigt, dit is eenvoudig onmogelijk; en
zuiver Christelijk of gereformeerd onder
wijs is immers verboden. Daarom predikten
voorheen mannen als nu wijlen de school
opziener De Kanter de volstrekte neutra
liteiten Groen was't daarin met hen eens.
Maar allengs zijn er christelijke
scholen verrezen en verloor de openbare
school terrein en toen is men water in
den wijn gaan doen. Toen is men de
gedienstigheden der practijk gaan aanbe
velen. Toen is op Zuid Beveland en
gen hoeden met een plaat er voor, waarop
uitgedrukt was wat hun ambt insloot, het
welk door een ieder moest uitgevoerd
worden. Het algemeene antwoord, dat ge
geven werd, was
„Wij zijn allen bezig geweest om le
dige plaatsen in de kerken te maken," zei
er een.
„Niets kan mij meer genoegen geven
dan dat," antwoordde hun Koning.
„Ik overreedde een man dat hij hoofd
pijn had," zei een ander, „dat het beter
voor hem was maar thuis te blijven, dat
hij toch niets aan de preek zou hebben,
als hij ging, en ik hield hem terng van
een preek, die mogelyk zijn heelen levens
loop had kunnen veranderen, waardoor hij
voor onze zaak ware verloren geweest."
„Eq ik," riep een ander, „bewoog een
man van zaken, wiens boeken niet al te
best in orde waren, om stilletjes er naar
om te zien, en zijne boeken in orde te
brengen, aangezien het voor zijn belang
zoo noodig was, en hij morgen toch geen
tijd had."
„Dat is braaf", zeide Beëlzebul, „die
man zal spoedig vergeten dat er een Zon
dag is, die dag wordt hem een zondedag
en hij is dan een der onzen, gij hebt goed
gedaan."
„Ik slavgde er in een jongeling, die een
trouw kerkganger was, om een vriend te
bezoeken, en zoo bleven twee 't huis," zei
een ander.
„Ik bracht een goede oude zuster in
groote bezorgdheid omtrent haren ouden
hoed, dat die er toch te kaal uitzag voor
een vrouw van haar standdat de men-
schen er zeker schande van spreken zouden,
wanneer zij met zulk een ouden hoed in
Walcheren de Bijbel weer op de openbare
school gekomen, niet om dien Bijhei, maar
om die school te behouden.
En nn hebben de oud-liberalen, type
Goesche Couranthet oog sluitend voor 't
zorgweknend roode, anti-christelijk karakter
der neutraliteit in het Noorden, zich in
deze leer vastgezet dat de neutraliteit in
het Zuiden des lands beteekende een weinig
Christelijk, meer of minder orthodox open
baar onderwijs, gewijzigd naar de om
standigheden. En dit in strijd met de wet.
Nog eens, wij verheugen ons er in
wanneer ook de openbare school School
met den Bijbel wordt. Al wat strekken
kan om ons volk en de kinderen onzes
volks aan 't ongeloof te ontrukken heeft
onze sympathie. Het monopolie der Chr.
school geven wij er gaarne voor prijs.
Maar dan de vlag neer.
Dan den neutralen naam weg.
Geen Bijbelschool met een Christendom
boven geloofsverdeeldheid.
Geen Christelijke school met de vlag der
openbare fn top.
Recht door zee dan.
Erkent gij, door uwe wederinvoering
van By bel en Christen lom dat de open
bare school het onder de neutrale vlag
niet tegen de School met den Bijbel vol
houden kan, maak er dan een Christelijke
school van maar niet met de gedienstig
heden dar practijk. Niet orthodox Bijbelsch
op Zuid-Beveland en Walcheren en mo
dern By belsch in Westerwolde.
Probeer het dan liever eens met „de
vrije school voor heel de natie", zooals
die eenvoudige adresssanten te Suawoude
't verlangden. Zien wij dit gebenren, dan
zullen wij erkennen hier is waarheid, er
is reden ons hierin te verblijden.
Tegen de leerplichtwet is bij de Tweede
Kamer nog g irequestreerd door de besturen
van chr. scholen te Middelburg, Vlissingen,
Ter Neuzen, Grypskerke, Dinteloord.
Ook de Schoolraad, vertegenwoordigende
ie meerderheid van de Scholen met den
Bij bel, zond een adres, geteekend onder ande
ren door mr. C. Lucasse en A. W. v. Kluijve
te Middelburg.
de kerk kwam. Zij besloot om thuis te
blyven totdat zij een nieuwen hoed had,
en dat duurde eenige weken, ik kittelde
wat op zoodat zij een paar weken noodig
had om te besluiten wat soort hoed zij
hebben wilde, en zij moest nog een paar
weken wachten eer die hoed klaar was,
want de hoedenmaakster had het druk, dat
was dus een goede slag," zeide er een
met een plaat voor zijn hoed, waarop stond
geteekendHoogmoed.
Een andere duivel zeide „En ik zag
onderscheidene arme vrouwen, die zeer
begeerig waren om Gods Woord te hooren,
maar ik maakte haar wys, dat de rijke
ini, die ier kerk kwamen, zoo grootsch
waren, dut ze hen nauwelijks wilden aan
zien, omdat ze zoo arm en schamel gekleed
waren op die wijze hield ik menige arme
vrouw thuis, die toch door de rij ken graag
zoude gezien zijn geworden."
„Bravo, de armen tegen de rijken opzet
ten, afgunstig maken, verbittering aan-
kweeken dat is een van de beste midde
len om arme menschen uit de kerk en uit
den hemel te houden," zeide de Vorst der
hel met een blik van bizondere goedkeu
ring.
Toen kwam er weer een hellegast
en zeide„Ik deed menig man en
vrouw gelooven dat ze te zwak waren
om naar de kerk te gaan. Eenigen gaven
voor tot verontschuldiging, wanneer hun
gevraagd werd waarom ze niet ter kerk
kwamen, dat ze pijn in 't hoofd had
den anderen, dat ze zenuwachtig waren
sommigen dat ze pijn in den rug kregen
op die harde moeilijke banken; en zoo
wisten mijne medehelpers hen te helpen
valseh te verzinnen, om zoogenaamd wet-
Invloed van den alcohol.
Welken invloed alcohol uitoefent, niet
alleen op de drinkers, maar zelfs op hun
nakomelingschap blijkt uit een onderzoek
van Prof. Dr. R. Demme te Bern. Hij nam
ter vergelijking twee groepen, elk van 10
families de eerste groep was nit onmatige,
de tweede nit zeer matige drinkers samen
gesteld. In de eerste groep waren 57 kin
deren, waarvan 12 kort na de geboorte
stierven aan lichaamszwakte 8 leden aan
idiotisme, 13 aan vallende ziekte en stuipen,
2 aan doofstomheid, 5 aan drankzucht
gepaard met vallende ziekte, 8 aan lichame
lijke misvormingen, 5 aan onvoldoende
groei, slechts 9 waren lichamelijk en gees
telijk normaal ontwikkeld. In de tweede
groep (matigen) waren 61 kinderen. Hiervan
stierven er 3 aan lichaamszwakte en 2
aan iugewandsziekte kort na de geboorte,
2 waren misvormd, 2 leden aan bleekzucht
en 2 bleven verstandelijk achter, zonder
nog idioot te zyn. In 't geheel waren dus
50 normaal ontwikkeld.
Ingezonden.
Wanneer dergelijke stukjes ons worden
gezonden op een tijdstip dat wij ze eerst
na de Midd. Crt. kunnen opnemenzullen
zij voortaan ter zijde gelegd worden).
21 April '99.
Vergadering van den Middelbnrgschen
Gemeenteraad van 19 April.
0
Afwezig is de heer Heijse, die echter
bij de behandeling van punt IX der
agenda ter vergadering verscheen, terwijl
2 vacaturen bestaan.
Na het lezen en vaststellen der notulen
van de laatste zitting, steit de Voorzitter
aan de orde
I. Ingekomen stukken als
a. Eene missive van den Commissaris
der Koningin, houdende mededeeling van
de herbenoeming van Jbr. Mr. L. Schorer
tot burgemeester der Gemeente.
De heer A. P. SnouckHurgronje wenschte
den Voorzitter geluk met die herbenoe
ming en uitte den wensoh dat dezelfde
goede verstandhouding tusscben Voorzitter,
Dagelijksch Bestuur en Gemeenteraadsleden,
welke de afgeloopen periode steeds ken
merkte, ook gedurende het nieuwe tijdperk
tig verslag tot verontschuldiging te leve
ren van hunne nalatigheid in het kerkgaan.
Vanzelf, al deze menschen denken er niet
om, den volgenden dag thuis te blyven
van hun werk, al gevoelden ze zich haast
half ziek, dat kon niet. Maai wel kon
den ze niet naar de kerk, waar ze toch
overigens geen bizondere krachtsinspan
ning voor noodig hadden. De mannen
waren den volgenden dag wel in staat
voor hun werk, en de vrouwen goed in
staat om nit te gaan op visite, of om
haar huiswerk te doen; maar ik deed ze
gelooven, dat ze te zwak waren om naar
de kerk te gaan, en dat de kerklucht
nadeelig was voor iemand die zich niet
al te best gevoelde. Ik deed ze begrijpen
dat zulks hun, als zij morgen niet konden
werken, schade zon berokkenen, ik liet
mij door den Mammon helpen, en het ge
volg was, zij bleven thuis, en van liever
lede meer en meer."
„Welgedaan," zei de hellevorst met een
helschen glimlach op zyn gelaat. „Zon-
dagsehe hoofdpijn zou wel ophouden
met in de frissche lucht te komen en in
de kerk wat goeds te hooren, en rugge-
pijn zon vergeten worden, wanneer de
hersenen en het hart met hoogere, met
hemelsche dingen werden bezig gehouden.
Maar het spreekt van zelf, mijne heeren,
dat het onze plicht niet is om hun die
dingen wijs te maken, dat zou ons zeer
benadeelen wij moeten alle middelen aan
wenden, die voor ons dienstbaar zijn, en
ons best doen om de plaatsen in de kerken
ledig te honden, en dat zal het beste
middel zijn om ons gazelschap in de hel
te vermeerderen".
Wordt vervolgd.
