NIEUWSBLAD VOOR ZEELAND. CHRISTELIJK- sr HISTORISCH ddelbarg. GUANO. lo. 77. Donfafag 80 Hflaatl Dccfietirfe laacpng. Hendrik Jan van Lummel. f 6.00. -10.00. P. MAAS, Sr. l-ROTTERDAM. VERSCHIJNT blken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND. G. M. KLEMKERK, te Goes EN F. P. D'HUIJ, te Middelburg. PRIJS DER ADVERTENTIËN 9>~ erphosphaat - 7.00. - 3.00. .G. Noordstraat. OOTDIENST DELB.-ROTTERDAM tApril. Van Tan MUldolburg. Rotterdam. ,30 ,30 ,30, ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 ,30 9- 9,- 9,- 8,45 8,45 8,45! 8,45 8,45 8,45 8,45 9,- 9,- 9,- 8,45 8,45 8,45 8,45 8,45 8,45 8,45 8,45 9,- 9,— 8,45 8,45 9- 9,- 9,- 9,- 9,- 9- 9- 9, 9, 9, 9,- 9,- 9, 9,- 9.- 9 9, 9,— 9,- 9,- 9,- 9,- 9- 9,- OOTDIENST (burg en Zierikzae. erikzee Spoorweg Go#» rtApril. Van Ziorikzee: idd 'smorg. midd |Dinsd28 6.30 3,30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 30 Woen29 Dond.30 Vrijd.31 Zater. Zond. Maan. Dined Woen Dond. Vrijd. Zater. I Zond. 9 Maan.10 Dins. 11 Woenl2 Dond.13 Yrgd.14 Zater.15 Zon. 16 Maan. 17 Dins. 18 Woenl9 Dond.20 V rijd.21 Zater .22 Zond. 23 Maan.24 Dins. 25 Woen26 |Dond.27 Vrijd.28 Zater.29 Zond.30 6,30 6,30 7,50 7,50 7,50 7,50 7,50 7,50 6,30 7,50 7,50 7,50 6- 6,30 6.30 6,30 7,50 7.50 7,50 7,50 7.50 7,50 6,30 7,50 7.50 7,50 7.50 6- 6.30 6.30 7.50 7,50 7,50 3,30 3,30 3,30 3,30 3,30 3,30 1.— 2,15 2,30 3,30 3,30 3,30 3,30 3.30 3,30 3,30 3,30 3,30 3,30 3- 3,30 3,30 3,30 3.30 3,30 3,30 3,30 3,30 9,- -April, a m s c h e tij d. Van Rotterdam: ÖO/Din». 28 11,— Woen29 10,30 |01 Dond.30 10,30 Vrijd.31 10,30 Zater. 1 11,30 Zon. 2 11,— [- Maan. 3 11.30 K Dins. 4 11,30 Woen. 5 12, Dond. 6 12.— Vrijd. 7 10,— Zater. 8 11, (0 Zond. 9 11,— Maan.10 11,30 ;0 Dins. 11 11,30 1— Woenl2 11, .0 Dond. 13 11— I- Yrgd.14 11,— [-Zater.15 11, 9,- - Zond. 16 11,— - Maan.17 11.30 -!Dinsdl8 11.30 -|Woenl9 11.30 Dond.20 12, Vrijd.21 9,30 Zater.22 10,30 Zond.23 11, Maan.24 11,30 |0 Dins. 25 11,30 |0 Woen26 11, Dond.27 11,— 101 Yrijd.28 11,— Zater.29 11,— I Zond. 30 11,— 9r 9.— IT - Prijs per drie maanden franco p. p0,95. Enkele nummers0,025. UITGAVE VAN van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent. Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel meer 10 cent. Suiker. Een weeldesartikel dat een algemeen voedingsmiddel moet worden, is de suiker. Het zou vooral voor den werkman van groot belang zijn, indien hij de suiker goedkoop koopen kon. Dat suiker een weeldeartikel is, is een gavelg van zgn duurte. Het heeft echter bewezen in voedingswaarde vele spijzen te overtreffen. Op verzoek ontvingen wij van een be kend laadbouwspecialiteit de volgende op gaaf. In 1 KG. goed tarwebrood zit 75 gram eiwit, in geldswaarde gelijk 813 gram koolhydraten; 10 gram vet gelijk 24 gram koolhydraten, en nog 450 gram koolhydraten, samen 1287 gram koolhy draten. Het kilo tarwebrood tegen 14 cent berekend, kost derhalve 1 kilo kool hydraten 11 cent. Neemt men nu voor aardappels dezelfde rekening aan kost 1 koolhydraat daarin ruim 8 cent, en in suiker plus minus 57 cent. De voedingseenheid in suiker is der halve ruim viermaal grooter dan in goed tarwebrood. De geleerden meenen dat in het bloed 0,15 procent suikergehalte moet voorko men, welke glucose de bron is van allen spierarbeid. Het is de lever die de om. zetting in het bloed veroorzaakt Uit onderzoekingen is gebleken dat bij marcheerende soldaten de temperatuur bij suikergebruik van 99,3 tot 99,9 steeg. De keizer van Duitschland bevordert 't ge bruik van suiker in het leger zeer. Hg zelf gebrnikt op jacht niets anders. Het lescht den dorst. Het heeft een hoogere waarde voor de voeding dan vet. Yet toch kan alleen door verbranding in glucose worden omgezet, dit bevordert derhalve uitputting en zonnesteek. Suiker dat rechtstreeks in glucose overgaat, al thans die verbranding niet behoeft, houdt derhalve tot op zekere hoogte uitputting tegen. Zelfs bij koorts wordt door suiker- gebruik vermindering van temperatuur waargenomen. Dezer dagen stelde een spreker in het Indisch Genootschap op wetenschappelgke gronden en proefondervindelijk vast: FEUILLETON. Leorlingen van zulk eeu man hadden en hebben steeds oorzaak zich te schamen, dat ze niet meer zijn, dan ze zijn. Of de Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde leden telt, omtrent welke men met eenigen twijfel zou mogen vragen, waaraan zg de eer van hun lidmaatschap te danken, hebben, ik weet het niet en wil het ook niet onderstellen maar, dit weet ik, dat Hendrik Jan van Lummel, die eer in 1876 ten volle verdiend had. Een taalgeleerde was hij niet, wanneer men slechts dengenen zoo mag noemen, die op het gebied der taal gelukkige ontdek kingen doet en zelfstandige beschouwingen levert, eu dus de wetenschap det spraak verder brengtmaar daargelaten, dat van Lummel als onderwijzer de in zijne jeugdige jaren geldende taalregelen naar behooren wist ia te scherpen, uitnemend verstond hij de kunst om de taal dienstbaar te maken aan de uitdrukking zijner levendige denkbeelden, zoo in bezielde redevoeringen tot bevordering van nuttige kennis, of tot opwekking tot alles goeds, als in leerrijke geschriften, meestal in verhalenden vorm en van historischen inhoud. Door eenvoudigheid beveelt zich zgn stijl zoo zeer aan, dat wij daaraan onzen lof niet kunnen onthouden, vooral wanneer wij in zoo menig voorbeeld zien, hoe mannen, wien het niet gegund was hunne wetenschap uit de eerste bron op te doen, en die zeiven van ginds en her hunne lo. dat rietsuiker volledig en snel wordt geabsorbeerd bij groote hoeveelheden slechts bepaald door het arbeidsvermogen van het lichaam 2o. dat suiker het middel is om ver bruikte glucosen aan de spieren terug te geven 3o. dat suiker de verhitting van het lichaam matigt bij zwaren arbeid en voor komt zonnesteek; 4o. dat het 't beste spaarmiddel is van eiwit 5o. dat het onontbeerlijk is voor den soldaat op marsch, vooral in de tropen; 6o. dat suiker dorst lescht 7o. dat bg verpleging van zieken suiker onontbeerlijk is; 8o. dat suiker het middel is tot ver betering dar voeding; 9o. dat het suikerverbruik, met het vleeschverbrnik grootendeels oorzaak is van de kracht der Engelschen. Wanneer dit alles vaststaat wordt het inderdaad meer dan tijd bg de regeeringen op afschaffing van alle lasten die den suikerhandel drukken aan te dringen. Afschaffing van den suikeraccijns zou de suiker goedkooper maken en onder het bereik van den werkman brengen. Deze kan geen vleesch eten, niet omdat hg er niet tegen kan, maar omdat het niet lijen kan. Welnn, laat hem de gelegenheid ge opend worden om meer suiker te gebrui ken in spijs en drank. In Engeland kost een pond suiker 10 cent, hier een kwartje. Dit maakt dat de Engelsche arbeider vrij wat meer suiker eet dan de Nederlandsche. In Engeland komt ook het vleeschver- brnik almeer in zwang, ook bij den werkmansstand en 't maakt dien stand ook lichamelijk krachtiger. Daarom pleiten wij ook voor afschaffing van den accijns op 't geslacht, -opdat ook de werkman zijn stukje vleesch kan hebben. Maar hoevelen zullen, indien zij groote gezinnen tot Hun last (en lust) hebben, ook van het goed- koopere vleesch nog moeten afblijven. Daarbij komt dat vele dokters het vleesch- gebruik schadelgk achten voor het men- schelijk organisme. Dokters als Von Halier, Hufeland, Allinson, Sanderegger e. a. keuren 't kennis hebben moeten opgaren, vaak zekere ingenomenheid met hun weten in de keus hunner uitdrukkingen verraden eu de leemten hunner geleerdheid achter een omhaal van woorden trachten te ver bergen. Voor waan en valsche praal beide was van Lummel bewaard, doordien het hem om de zaak te doen was, niet om eenigszins met kunde of talent te schitteren. 'Wie liefde heeft voor zgn onderwerp, wie nut wil stichten met de woorden, die hij spreekt, is voor zulke gebreken van stijl en samenstelling behoed, als den man van smaak en van degelijk denken kwetsend. En hiermede heb ik van Lummel in het algemeen gekenschetst als een voortreffelijk spreker eu schrijver in den bepaalden kring, door beroep en stand hem aange wezen. Ziedaar, waarde lezer, in weinige regels u den man geschetst, aan wiens portret wij om vele en velerlei redenen de voorkeur gaven om ons in eenige nom- mera van dit blad te boeien. En dat die trekken juist zgn zal ik u zeker niet be hoeven te verzekeren, als ik er bijvoeg, dat ze weergegeven zijn door eenen man, wiens eenvoud gepaard aan even grondige ais uitgebreide geleerdheid boven alle be denking verheven is en wiens ernst voor waarheid en afkeer vau waan en valsche praal ons genoegzamen waarborg aanbieden voor de juistheid van zijn oordeel. Nie mand minder toch, dan de Hoogleeraar W. G. Bril heeft het niet beneden zich geacht om de nagedachtenis van een een voudig, maar niettemin degelijk onder wijzer onder de leden van bovengenoemde Maatschappij te doen voortleven. Aan be kendheid omtrent het werk en het leven gebruik van vleesch af. (1) Twee redenen voor een derhalve om 't gebruik van suiker mogelijk te maken is een stand die de krachtigste is en blijven moet, dewijl hij 't dagelij ksch brood met de spieren verdienen moet. Reeds Gijsbert Karei van Hogendorp moet tegen den suikeraccijns gewaarschuwd hebben. Italië heft 99 lire accijns; zou er ook verband bestaan tusschen deze hooge belasting en 't pauperisme en anarchisme in dat land? Daarna volgt Rusland. In menig land, onder anderen ook in Nederland bedraagt de comsumtieprijs het dubbele van den kostprijs. Door afschaf fing van den accgns nu zou de eonsumtie misschien wel driemaal zoo groot worden. Alle gevaar voor overproductie is hierbij immers uitgesloten. Reeds werd er in bovengenoemd Ge nootschap op gewezen dat de toestand der suiker-industrie op dit oogenblik vrij goed is, dewijl Cnba niet produceerde. Maar sinds dit land aan Amerika kwam, schijnt eene verandering in dezen toestand niet onmogelijk. Wanneer desuikermarkt in Cuba naar Amerika getrokken wordt, gaat die van Florida kwijnen, en die van Java zal niet vooruitgaan, wanneer de suiker prijzen zoo hoog blijvon. Yeien nemen de toevlucht tot zoethou- dende stoffen, voornamelijk saccharine, dit laatste zou te betreuren zijn want saccha rine bevordert de gezondheid niet. Natuurlijk dat de Buikerproductie op Java op deze wijze kwijnen moet, want wanneer het moederland niet genoegzaam meer afneemt, waar zal „de grootvorstin" der Soendaeilanden dan met het overige moeten blijven Doch afgedacht van dit alles, niet het nationale voordeel maar 't bijzondere pro fijt van den werkman hebben wij op 't oog. En daarom spreken wij den wensch uit dat suiker steeds meer onder zijn be reik gebracht worde. In Duitschlaed voedt men hier en daar er varkens mede. Zou 't op den duur bestaanbaar, te ver antwoorden zgn dat wat in Duitschland aan den boer zijn varkens gegeven wordt, (1) Men leze de artikelen van Bar Jona in de Telegraaf, o. a. van 7 Maart j. 1. van Van Lummel ontbreekt het, wij zijn er innig van overtuigd, zeker niet. Heb ben niet duizenden in den lande aan hem hunne opleiding, hunne vorming, ban be staan te danken? Zijn er niet van zijne leer- of kweekelingen in de richting der vier hemelstreken heengetogen, om zgne lessen, aan beschaafden of onbeschaafden, dienstbaar te maken tot vorming van 't verstand, en tevens onder den zegen van Boven, tot opleiding van het hart tot een hooger, heilig leven 1 Is het dan niet als iets overbodigs aan te merken, dat we nogmaals eeue poging wagen om u het beeld te schetsen van den man, aan wiens leven eu werken me»i waarlijk benijdenswaardige bekendheid heeft verzekerd? Zekerlijk, het zou zulks zgn, indien wg uit blinde vooringenomen heid met zijn persoon, of uit zucht tot gdele praal tot die taak werden gedreven want daardoor toch alleen zouden wg too- nen, dst wij weinig vracht van zijn on derwijs hadden genoten. Neen onze drijf- veeren liggen hooger, ons pogen heeft naar onze bescheiden opmerking een edeler doel. Zeer juist heeft iemand gezegd„Steeds feller ontbrandt de strijd om de heerschappg der toekomst, en die toekomst ligt in de school." Dat Van Lummel niet weinig aandeel in dien strijd heeft gehad, is van algemeene bekendheid. Doch niet door „politieke vertoogen" nog minder door verdachtmaking vam het werk en de be doeling eens anderen trachtte hg zijn doel te bereiken; maar steeds door zijn onder wijs, deor leering en voorbeeld, door han del en wandel traebtte hij ieder tot de overtuiging te brengen van datgene, wat hij voor goed en waar hield. En die over- ten onzent aan den boer zijn kinderen zou moeten worden onthouden omdat het te veel geld kost? Wii ontkennen niet dat deze maatregel verstrekkende gevolgen voor den bietenbouw zou hebben. Die zou er onder lgden, die zou minder worden. Maak «chter den algemeenen toestand zoo dat de boer den bietenbouw dat noodzakelijk kwaad! er aan geven kar- Bietenbonwer is hij slechts nooa ge dwongen. Gaarne zal hij weer tot den graanbouw overgaan, wanneer de prijzen der granen zoodanig worden dat hg op meerdere welvaart kan hopen. En wie nu nog in welvaart zgn, mogen er de proef van nemen en ervaren dat suiker een zeer gezond voedingsmiddel is. Nu wij 't over de voedingswaarde van suiker hebben, voegen wij er nog iets bg over de voedingswaarde van melk en bier, waarin, naar de menschen zeggen, zooveel suiker aanwezig is. Uit de vergelijking zal wel duidelijk worden aan welken drank, zoo men t voor het zeggen had, men zieh zou hebben te k°Bier bevat 86 pCt. water; 7 pCt. alcohol, 6 pCt. suikergom enz., 0,5 pCt. minerale stoffen, 0,2 pCt. stikstof houdende Stoffen. Meik daarentegen bevat 86 pCt. water, 5 pCt. suiker, 4 pCt. vet, 4 pCt. stiksto - houdende stoffen en 1 pCt. minerale stoffen. Dat bier vloeibaar brood zou zijn wordt door deze vergelijking gelogenstraft. Dat 't boven melk voor zieken en herstellenden de voorkeur verdient zal nu wel niemand meer geloovea. Prof. Strumpell deelt mede zoo scaryit de heer J. T. v. Bruggen in de Nieuwe Prov. Gron. Crt. dat 4 liter bier m Begeren 250 gram Koolhydraten en 32 o-ram Eiwit bevatten en met 1 Mark cent) wordt betaald, terwijl men voor het zelfde geld aan brood ontvangt 2C00 gram Koolhydraten en 250 gram Eiwit. Guinea' Stout een Engelsche bier soort ia in vergelijking met brood 43 maal te duur, naar de berekening van zaakkuiidigen. Laat men dan liever zich vergasten aan suikerhoudende producten, gelijk bovenge noemde. -- tuiging vau hetgeen hij voor goed en waar hield, stond bij hem zoo onwrikbaar vast, dat ze van wanklen nog wijken wist. Toch wist hg anderer overtuiging te eer biedigen; een eigenschap of zeggen wij liever een karaktertrek, die hem eene waardeering heeft geschonken, waaraan we sedert lang niet meer gewend zgn. Dy al zijn werken en streven stond hem steeds een ideaal voor oogeu, het heil van zijn volk eu dat van de kinderen zgns volks, voor welke laatsten zijn hart met meer dan vaderlijke toegenegenheid klopte. Dat streven van Yan Lummel is begrepen en gewaardeerd geworden, gewaardeerd ook door mannen, wier meeningen met de zijnen verschilden, wier streven met het zfine in lijnrechten strijd was. Treffend bleek die waardeering van zijn persoon en werk aan zijne geopende groe ve. Daar toch waren om zijn stoüelgk overschot vereenigd „Onderwijzers bijzondere ook net hoofd eener Roomsck-Kathalieke schooi en openbare want voor edele persoonlijk heden .bestaat geen afscheiding tusschen bijzondere en openbare onderwijzers, allen legden door hunne eerbiedige tegenwoor digheid getuigenis af van hetgeen ,,Van Lummel voor hen geweest was." Geen fidele vertooning, geen laakbare nieuws gierigheid, geen bloote beleefdheid dus alleen, hadden die verschillende richtingen, zoo op maatschappelijk, als school- en kerkelijk gebied om 's mans laatste rust plaats vereenigd. o, Neen, men gevoelde, men beleed het, dat met van Lummel een man was ten grave gedaald, wiens werken en leven een geheel volk ten goede komen. Overbodig Een bekentenis van groote waarde deed dezer dagen Van dag tot dag" (A. G. Boissevain, hoofdredacteur van het Han delsblad) in genoemd blad „Er is éon geheim, dat 1899 ons, vrees ik nog niet onthullen zal. En toch, indien dit mogelijk ware, dan zou de toekomst van ons land, dunkt mij, weinig zorg baren. Hoe is het mogefijk om aan de jeugd van 't land ,de kern, het essentieele van godsdienst in te prenten en haar er dus mede te bezielen dat ze tot edel streven gedrongen wordt". „Wij beseffen zeer levendig wat den Am- sterdamschen rabbijn gedreven heeft tot een optreden, dat velen geërgerd heeft, doch dat wjj zeer begrijpelijk ei\ eerbiedwaardig achten bij iemand, die charge d' a m e s heeft en zijn verantwoordelijkheid beseft. Maar het geheim is ons helaas niet toevertrouwd geworden, hoe het mogelijk is een school in te richten voor alle gezindten, wel ke de behoefte bevredigt die verschillende overtuigingen, sec ten en partijen hebben aan gods dienst, aan zedelijkheid, gewijd en gesterkt door geloof aan den Schepper. Want naar rechts en links zoeken verschillende geesten verschillende bevrediging." Kan het duidelijker? Het is een dementi aan de openbare schooi. Terecht merkt ds. v. Dijk uit Doetinchem dezen klager op Ik kan niet inzien, dat er nog in zake het onderwijs een geheim bestaat, hetwelk onthuld moet worden. De praktijk van het stichten van bijzondere scholen heeft, dunkt mij, reeds het middel aangewezen, hoe er een einde komen kan èn aan de ontevre denheid over de openbare school èn aan het onrecht, dat den b jzonderen scholen wordt aangedaan. Laat de school vrij wor den. Laat elke richting voortaan de vrij heid hebben voor eigen rekening een bij zondere scnool te bouwen, welke, gestald onder toezicht van den staat, door dien staat behoorlijk niet te hoog wordt gesteund. Juist. De vrge school, dat is het ant woord. zal 't dus niet zijn, als wij in deze bladen nog eens hat beeld van dien man te aan schouwen geven, in de hoop, dat we door die aanschouwing gesterkt of geleerd, een ieder in zijnen kring met verdubbelden ijver de taak voortzetten, waartoe God hem geroepen heeft. Hendrik Jan van Lummel werd den 19 November 1815 te Amersfoort geboren, alwaar zijn vader na eerst huisschilder te zijn geweest, de betrekking van onder wijzer bekleedde. Nog op betrekkelijk jeugdigen leeftijd, op dien van 16 jaren, verloor hij zgn vader, door wiens dood zijne moeder en beide zusters onverzorgd achterbleven en bijgevolg een donkere toekomst tegen gingen. Reeds als schoolknaap, naar wij meenen onder de leiding van den heer Versloot, destijds hoofdonderwijzer aan de departe mentale schooi van de Maatschappij tot Nut van 't Algemeen, onderscheidde zich Van Lummel door zgn bijzonderen aanleg, zijn vlugge bevatting en onvermoeiden leerlust. Tot de jaren gekomen om een beroep te kiezen, besloot hij zieh aan de studie te wijden, om later aan de innigste en vurigste begeerte zijns harten te veldoen, en die begeerte was, om vreemde landen door eigen aanschouwing te leeren kennen, en zijne kennis dienstbaar te maken aan de bevordering der beschaving en uitbrei ding van het Evangelie onder de volken der Heidenwereld. Van Lummel wilde zendeling worden en deelde die begeerte met zijnen vriend Roskot. Wordt vervolgd.)

Krantenbank Zeeland

De Zeeuw. Christelijk-historisch nieuwsblad voor Zeeland | 1899 | | pagina 1