NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Oe eeuw der vloeibare lucht.
Ho. 74. 1899.
Dertiende fflorgang.
Dotufetifag 28 flaati
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Het Wetsontwerp op den
Leerplicht.
FEUILLETON.
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
EN
van 1 5 regels 25 centiedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van I 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met I April
a. s. op ons blad wen-
schen te abonneeren ontvangen
de voor dien datum verschijnen
de nummers GRATIS.
H E R IJ K.
Goes irgk D op 23 Maart,
E 24 en 25
telkens van 's morgen» 9 tot 12, 's namid
dag» van 1 tot 4 uur.
Ook voor Kloetinge en Kattendijke, be
nevens 's lieer Hendrikskinderen en Wis-
aekerke (gemeente 's Heer Arendskerke).
Wolfaartsdijk, 10 April.
Heinkenszand, ook voor Heer
Arendskerke, 11 April en 12 April des
voormiddag».
's Heerenhoek, ook voor Borssele
en Nieuwdorp 12 April de» namiddag»
em 13 April.
VI.
De wet zegt (artikel 9) dat ouders geen
vrijstelling van den leerplicht kunnen
doen gelden, zoolang zij niet aan den bur
gemeester hebben kennis gegeven voor
welk kind en op welken grond zij moe
iten aanspraak op vrijstelling t» mogen
maken
Bij die mededeeling aan den burgemees
ter moet ook eene „verklaring" worden
gevoegd. Zie artikel 10.
Artikel 10 bevat de gunstige bepaling
dat vrij zijn om hunne kinderen van
school te houden allen die binnen 45 mi
nuten van de school wonende, verklaren
tegen het onderwijs op die school overwe
gend bezwaar te hebben.
Deze bepaling is tot zekere hoogte een
concessie aan prinoipiëele tegenstander» der
openbare school.
Ware het nu niet de beste weg om
d»nzulk»n een eenvoudige mondelinge
verklaring te doen afleggen dat zij hun
kinderen om die reden niet of aiet meer
op school wenschen te hebben
Men zou 't zoo zeggen.
Doch deze wet houdt van omslag en
omsla ohtigheid.
Professor E. Tripier, te New-York, moet
er in geslaagd zijn lucht in groote hoe
veelheden vloeibaar te maken en hij heeft
met zijn vinding in het openbaar proeven
genomen, welke alle aanwezigen in spra-
kelooze verbazing brachten.
Professor Tripier neemt, volgens de
„English Mechanic", bijv. een kwart liter
vloeibare lucht en giet die in een gewo
nen tinnen theeketel, waarop de vloeistof
in den, in de vrije hand gehouden ketel,
spoedig begint te koken. Er is krachtsin
spanning noodig om het deksel vast te
hsuden op den ketel, waaruit de stoom
in dichte wolken uitwijkt. Die damp
stijgt evenwel niet omhoog, maar valt als
lood naar den grond. Wanneer de ketel
nu geplaatst wordt op een aantal gasvlam
men, dan springt de inhoud met kracht
er uit, tot tegen den zolder en valt het
vertrek met massa's sissenden damp.
Als eindelijk de ketel schijnt te moeten
smelten, steekt Tripier zijn hand in het
«toornende vat en haalt er eenige stuk
ken ijs uit te voorschijn, tot groote ver
bazing der toeschouwers. Dan neemt hij
den ketel van de gasvlam en keert hem
ommen ziet dat hij volkomen droog is,
ofschoon de ontwikkeling van den damp
nog niet gestaakt is en dat de bodem met
een laag ijs bedekt is. Hoe meer hitte
het vuur geeft, des te dikker wordt deze
ijslaag, die wit is als porselein en hard
De verklaring moet ten eerste schrifte
lijk zijn; ten tweede bij den arrondisse
ments-schoolopziener bezorgd worden; ten
derde door dezen geteekend zijn.
Heeft deze haar geteekend dan komt de
zaak wel in orde. Maar zoo hij zijn me
dewerking weigert dan krijgt de vader
die de moeite nam de schriftelijke aanvraag
te schrijven en te bezorgen, de aanvraag
terug en moet dan met zijn aanvraag en
een ander door hemzelven opgemaakt
schrijven er bij naar den districts-school-
opziener. Bij dezen gaat hij in hooger
beroep. Hij beslist binnen drie weken
en geeft daarvan aan den belanghebbende
kennis.
Wij zien niet in dat vele gemoedsbs-
zwaarden van deze concessie gebruik zullen
durven maken,
Dat op sohrift stellen van hun klacht,
afgedacnt van de moeite van schrijven of
stellen, heeft bezwaren met 't oog op den
hoofdonderwijzer op 't dorp, den vriend
der familie misschien wel, wiens onderwijs
men rechtstreeks niet durft aanvallen. Dan
die kans dat de arrondissements- en daarna
de districts-schoolopziener 's mans bezwaren
ongegrond verklaren, waardoor al zijn
geschrijf en geloop tevergeefs waren, zal
ook velen afschrikken om met de zaak
door te gaan. En wanneer dan strak»
blijkt dat slechts weinig huisvaders van
dit recht hebben gebruik gemaakt, zal een
partydige of oppervlakkige statistiek straks
triomfantelijk constateeren dat de gemoeds
bezwaren tegen 't openbaar onderwijs zoo
vele niet zijn.
O ja, indien alle huisvaders zelfstandige,
onafhankelijke, moedige mannen waren,
wij zouden niet aarzelen deze consessie
met beide handen voor hen aan te grijpen.
Doch helaas, hoe velen, ook bij hunne
groote liefde voor het Christelijk onder
wijs, missen den moed of vreezen met
reden de gevolgen van een daad, die
indruist tegen de gevoelens van de grootste
dorpsheeren bij wie of voor wie zij wer
ken en van wie zij maatschappelijk afhangen.
En dan, wanneer de schoolopzieners in
ons land voor de groote meerderheid van
een politieke richting zijn, die de openbare
school in 't gevlei komtof aan 't type-
Meerkerk herinneren die de bezwaren
tegen de openbare school onjuist en de
openbare school de school der toekoms
t
als staal. Tripier liet het ijs in den ketel
een half uur naast een roodgloeiende kachel
staan, zondsr dat het eenige neiging
toonde om te smelten. Alle begrippen,
alle voorstellingen zijn hier verkeerd.
De vloeibare lucht, die er geheel als
water uitziet, is iets geheel andershet
ijs, zuiver en mooi als kristal, heeft ge
heel andere eigenschappen en dat is, zoo
als wij gezien hebben, met den damp het
zelfde geval. De verklaring daarvan is,
dat dit alles geschiedt bij een temperatuur,
waarbij het klimaat van de Noordpool
een soort hitte der hondsdagen is.
Met geen der gebruikelijke thermometers
kan men deze temperaturen meten, want
kwikzilver en alcohol zouden onmiddellijk
bevriezen. Wie slechts tien seconden zijn
vinger in deze vloeistof hield, zon dit
lichaamsdeel even zeker kwijt zijn als
wanneer hij hem dienzelfden tijd in het
vuur had gehouden, want de vloeistof heeft
een temperatuur van 450 graden Fahrenteit
onder nul.
Hoe die vloeistof verkregen wordt
Tripier neemt gewone atmospherische lucht
zooals ieder bewoner van New-York ze
op straat inademt en perst deze jsamen met
behulp van een steomluchtpomp van 50
paardenkracht. De druk wordt zoo lang
voortgezet, tot hij is aangegroeid tot dui
zenden ponden per vierkanten duim. Men
kan zioh een denkbeeld van deze drukking
vormen, als men zich wil voorstellen dat
alle lucht, aanwezig in een groote kerk,
geperst werd in een stalen cylinder van
éen liter inhoud. Nu wordt die stalen
cylinder verhit, waardoor de inhoud zich
uitzet en onder nog sterkere drukking
vindt, zeg zelf lezer of er dan reden is
om van de zijde dezer heeren krachtige
medewerking te mogen verwachten.
Wanneer 'tden schoolopziener blijkt dat
het kind op de school of een der scholen
waartegen bezwaar gemaakt wordt, ge
plaatst is geweest en hij overtuigd is dat
geen ernstig gemoedsbezwaar aanwezig is,
dan mag en moet hij de aanvraag af wij zen.
Wij kunnen begrijpen dat er wel eens
ean enkele maal een huisvader gemoeds
bezwaar zal veinzen om zich aan zijn ver
plichting ts kunnen onttrekken. Maar
waarom moet, ter wille van deze mogelijk
heid, nu elk huisvader onder verdenking
van veinzerij gebracht
De schoolopziener moet overtuigd zijn
dat hier geen gemoedsbezwaar is.
Hij zal die overtuiging stellig moeten
opdoen bij den betrokken onderwijzer. En
die is beschuldigde, partij in de zaak. En
tegenover een kind. Is dit billy k? Zal
in de meeste gevallen den klagenden va
der al niet dadelijk om de ongegrondheid
zijner klacht het zwijgen worden opge
legd
En wanneer deze, ook zonder bepaalde
feiten te noemen, van meening veranderde
en in de consciëntie overtuigd werd dat
de richting der openbare school hem voor
taan belet zijn kind aan haar toe te ver
trouwen, mag hij dan zijn bezwarsn niet
indienen, en moeten die gemoedsbezwaren
maar terstond voor gehuicheld worden ge
houden, enkel omdat de schoolopziener ze
niet ziet
Wat soort mensch is deze dan wel dat
hij over de juistheid van gerezen gemoeds
bezwaren oordeeien zal?
Is hij gedachtenlezer of is hij menschen-
kenner meer dan eenig ander mensch
dat hij daartoe in staat zou zijn?
Tegen 't recht van beslissing naar zijn
subjectieve opvatting dienen wij ook zelfs
den ongeloovigen huisvader, gesteld hij
kreeg tegen 't christelijk openbaar onder
wijs in zijne gemeente bezwaar, ernstig
te verdedigen.
Ook van dergelijke gevallen geldt: Laat
de overheid liever met een eenvoudige
verklaring genoegen nemen.
Dit heeft althans op de dorpen geener
lei bezwaar. Daar kennen de menschen
elkaar, en de autoriteiten kennen de men
schen op 't dorp van groot tot kleinzij
komt, tot zij eindelijk in vloeibaren toe
stand overgaat en in een vat druppelt. Dit
alles geschiedt door een machinerie, welke
door een handbeweging in werking wordt
gebracht. Zet men de bewerking echter
verder voort, dan gaat de vloeibare lucht
over in bevroren lucht, waarvan een stuk
in onze hand dezelfde uitwerking zou
hebben als een witgloeiende ijzeren stang.
Hoe hemelsbreed dit schijnbars ijs ver
schilt van bet gewone ijs zal uit een paar
voorbeelden blijken.
Het gewone ijs heeft een temperatuur,
die 344 graden Fahrenheit hooger is dan
die van vloeibare en 400 hooger dan van
bevroren lucht. Wanneer men in den
ketel met vloeibare lucht een stuk ge
woon ijs werpt, begint de inhoud ais
razend te koken.
Wanneer men een glazen buis vol vloei
bare lucht plaatst in een vat water kookt
de lucht onmiddellijk over terwijl zich
rondom de buis een vaste ijsmassa vormt.
Ook dit ijs is veel kouder dan gewoon
ijs eu zoo hard als staal, maar toch nog
verscheiden grader warmer dan de vloei
bare lucht.
Tripier nam een koolspits, zooals inde
electrische lampen gebruikt wordt, verhitte
die tot een temperatuur van meer dan 2000
graden boven nul en bracht die in de
nabijheid der ijsmassaaan het einde der
koolspits vertoonde zich onmiddellijk een
vlam, te voorschijn geroepea door de zuur
stof, welke ziob in het ijs bevond. Tus-
schen het ijs en de koolspits bestond een
temperatuursverschil van ongeveer 3300
graden en toch was van de ijsmassa niet
het geringste stukje gesmolten. Een half
kunnen derhalve best in staat geacht
worden de verklaring in ontvangst te
nemen.
Niet dat wij dan ons ideaal zouden ver
kregen hebben. Die geheale verplichte
verklaring stuit ons tegen de borst.
Niemand ter wereld toch heeft het recht van
een huisvader een schriftelijke verklaring
te vorderen wanneer hij door zijn kind
aan zekere school toe te vertrouwen on
trouw vreest aan zijne doopsbelofte van
het kind te zullen doen onderwijzen in
de leer des Ouden- en Nieuwen Testa
ments welke in de Christelijke kerk waartoe
hij behoort, geleerd wordt.
Zulk een vader staat alleen bij God in
rekening en zijn mondelinge verzekering
in geval van navraag behoorde voldoende
te zijn.
Iedere concessie op 't standpunt van den
wetgever, is en blijft op 't standpunt van
den Cbristenhuisvader nog een schreiende
dwang.
Wij kunnen 't best hebben dat men ons
op dit punt niet begrijpt, of ons verdenkt
den schoolstrijd te willen voortzetten.
Eene secte die overal wedersproken wordt,
zullen wij altoos blijven.
Maar wij wenschen zoolang mogelijk te
blijven roepen, tot ons eindelijk recht ge
schiede, dat deze last onzen Christenhuis-
vaiers worde bespaard en dat toch nie
mand geroepen tot hunne voorlichting hun
eenige concessie opdringe, onder voorspie
geling dat nog meerdere volgen zullen.
Heeft de wetgever eenmaal de dwang-
bepalingen er door, dan kan 't andere wach
ten en eene nieuwe meerderheid komt
de wet op menig punt net zoolang verscher
pen tot alle oonsessies er uit geschrapt
zijnen wij met banden en voeten gebon
den liggen in de macht van Vader Staat.
De vooruitstrevende liberalen, ook zij
die neg 't dichtst bij de oud liberalen
staan Zelvelder heeft 't dezer dagen te
Goes duidelijk uitgesproken rekenen
op niets zoo sterk dan om de leerplicht
wet, zoo zij maar eenmaal aangenomen is,
na een volgende Kamerverkiezing onder
een nog rooder meerderheid en dito minis
terie op menig punt te verscherpen.
Ons Christenvolk zou de argloos zelf
gekozen geeselen voor schorpioenen moeten
inruilen en met u, bij u en zonder u,
zouden de heeren een stelsel in malkaar
unr later raakte een der toehoorders het
ijs aan en de mass* was toen nog zoo kond
dat de man een gevoel in zijn vingers
kresg, alsof hij ze in hel scherpste salpe
terzuur had gestoken.
De vloeibare lncht heeft, wanneer zij door
wolken van stoom uit de machine drup
pelt, de kleur van melk. Tripier verzam lt
die druppel» in een vorm, welke gebruikt
wordt voor het maken van ijs, dat aan
tafel gegeten wordt. Dan neemt hij een
atuk ys en doopt het in de vloeistof wslke
onmiddellijk begint te koken en het ijs
verliest zijn „warmte" zoo plotseling, dat
het los wordt als zaagsel.
Men kan zonder gevaar de hand een
oogenblik in de vloeibare lucht houden,
maar ook niet langer dan een oogenblik.
Wie het eenige seconden deed zou zijn
hand even goed kwijt zijn als wanneer hij
haar in gesmolten ijzer had gestoken.
Trekt men de hand echter snel terug, dan
druppelt de vloeistof er af, alsof het
kwikzilver was. Men kan het vijfde deel
van een liter vloeibare lucht over hat
fijnste zijden kleed uitstorten, zonder dat
zij het geringste spoor achterlaat.
Ook de ontwikkeld wordende dampen
hebben, zooals reeds opgemerkt is, zonder
linge eigenschappen. Zij zijn niet heet,
maar ijskoud zij stijgen niet omhoog, doch
vallen op den grond.
In gewone omstandigheden is de vloei
bare lueht niet gevaarlijkmen kan er
zelfs met een sigaar of een brandende lu
cifer dicht bij komen. Maar giet men een
kleine hoeveelheid op een stuk katoen
en steekt men dat in brand, dan heeft
er een hevige ontploffing plaats.
zetten en doodry ven, dat de absolute Staats
macht over u en uw kind voor goed vestigt.
Slot volyt.
a e
De Standaard heeft zich gestooten aan
onze asterisk naar aanleiding van de
Veendamsche verkiezing; sn concludeert
uit 't geen wij schreven dat wij de Stan
daard valsch beschuldigden en een pluimpje
gaven aan Vaderlander en Nederlander.
Indien de geachte redactie dit uit ona
stukje heeft kunnen lezen, verklaren wy
gaarne niet te kunnen schrijven.
In afkeer van de politiek van De Va
derlander doen wij ^oor geen enkel goed-
antirevolutionair onder. En aan de Stan
daard hebben wij toen wij schreven xelfs
niet gedacht.
Wij maakten de algemeen» opmerking
aan antirevolutionairen, waartoe wij oek
de vrij antirevolutionairen rekenen, dat
zij elkander niet op kleinigheden badden
te vervolgen. Een opmerking toch daor
de Standaard in den loop der jaren her
haaldelijk gemaakt.
Ook hare veronderstelling dat wij een
anti-sociaal allegaartje willen bijeen trom
melen is ten eenemale onjuist. Daartoe
heeft de Zeeuw nimmer aanleiding gegeven.
Wij deden niet anders dan wat dr.
Kuyper op 't sociaal congres en de Stan
daard bij zoo menige gelegenheid gedaan
heeft, alle christenen en met name da
antirevolutionairen oproepen om den stryd
onderling te staken en de oogen te openen
voor het in vergelijking met dat waarop
men ons (en soms wederkeerig) bestrijdt,
zeer groote gevaar der sociaal-democratie.
Wij dachten bierbij aan de rede van mr.
Th. Heemskerk op een onzer jongst gehou
den party dagen.
Geen andere leus bezielde ons by dezen
oproep dan deze calvinist of socialist.
Een leuze die een antirevolutionair blad
toch wel niet telkens zal behoeven te
herhalen
Het spijt o.is te moeten aanmerken, wat
wij reeds bij andere gelegenheden het
voorrecht hadden te mogen doen, dat ook
deze afstraffing uit Amsterdam door ons
niet verdiend was.
Zij toont haar vernielende kracht, zoo
dra men haar mengt in alcohol of tsr-
pentijn.
Professor Tripier giet een kleiae hoe
veelheid in een lange koperen buis, die
hij stevig sluit met een houten prop. Na
een halve minuut wordt die prop met den
knal van een kanonschot weggeslagen.
Kort geleden werd een klein stukje ka
toen, dat een kind juist tussehen duim
en vinger kon houden, met vloeibare
lucht gedrenkt, in een twee duim wijde
koperen buis gestoken en in den tuin
achter het laboratorium van den professor
neergelegd. Toen raakte men het aan met
een brandende lucifer, die aan een langen
stok bevestigd was. Er volgde een ont
ploffing, welke niet alleen de buis deed
springen, maar zelfs een stuk uit den ach
termuur sloeg en de gansche omgeving
deed schudden alsof er een aardbeving
was.
Eens viel een lucifer toevallig op een
bevroren massa vloeibare lucht en alcohol
en veroorzaakte eene ontploffing, wslke
een half dozijn mannen in de nabijheid
tegen den grond wrerp en de tafel tot
splinters sloeg. De huid der mannan was
als met splinters glas bezaaid; later bleek
dat het geen glasspinters waren, maar splin
ters van den bevroren alkohol.
Uit dergelijke feiten maakt professor
Tripler de gevolgtrekking, dat de vloeibare
lucht behoort tot de meest sterke ontplof
fingsmiddelen en dat zij dientengevolge
ook een geregelde mechanische kracht kan
uitoefenen, welke die van stoom en elee-
triciteit overtreft.
Telegraaf.