NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 54. 1899.
Saterdag 4 Mcuaii
«Dertiende Jaargang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
«s
De voortvarende journalist van' vóór
dertig jaar mr. Goeman Borgesius zou
zichzelf in den levensmoeden staatsman van
dien naam,welke thans in het Torentje zetelt,
moeilijk herkennen.
En toch is de minister Borgesius die nu
den strijd voor de openbare school opgeeft
dezelfde man die een kwarteeuw lang den
kamp voerde tot hehoud van dit bolwerk
der liberale partij.
In 't licht van zijn politiek verleden
krijgt 't woord beteekenis dat hij op 14
December jl. in de Tweede Earner sprak.
Hij zei
„De oude sohoolwetmannen waartoe ik
zelf behoord heb, zijn laugzamerhand uit
gestorven, Men laat tegenwoordig aan
onze zijde de bijzondere school in waarde
•1 blijft men nog evenzeer gehecht aan de
openbare schoolmen maakt geen bezwaar
te erkennen dat ook de bijzondere school
nut stioht".
Dat wij van deze bekentenis met genoe
gen kennis namen, zullen wij wel niet
behoeven te zeggen.
Ook in de Eerste Kamer wat tot
voor eenige jaren niet mogelijk was!
is het eeresaluut aan de bijzondere school
gebracht.
Er zijn toch zoo werd daar herinnerd
in ons land 4500 openbare, 3100 bij zon-
dere soholen12700 openbare, 5600 bij
zondere onderwijzers 488 duizend leerlin
gen op de openbare221 duizend leerlin
gen op de bijzondere scholen.
„Aan deze oijfers zoo meldt het
Voorloopig Verslag ontleenden eenige
leden een sterk vermoeden voorde levens
kracht der bijzondere school, die te meer
uitkomt wanneer men bedenkt dat zij zich
onder druk heeft ontwikkeld. De tegen
stand van Staatswege kwam dezen leden
weinig gerechtvaardigd voor, wanneer men
let op de miljoenen die het byzonder
onderwijs den staat uitwint."
Ook dit laatste is waar, zoolang de
rechtsgelijkheid tusschen openbare ea bij
zondere school niet volkomen is.
Nog altijd wordt slechts f4 voor een
kind aan de bijzondere sohool; en f30
voor een kind aan de openbare school,
door den staat jaarlijks betaald.
Wij zijn er met onze rechtsgelijkheid
nog lang niet.
De heeren ter Borg en Wiersinga heb
ben een statistiek opgemaakt van de soho
len die door de wet Mackay vooruit- of
aohteruit geboerd zijn.
De uitkomst is nogal verschillend.
Immers de invloed dezer wet op den
geldelijken toestand onzer Chr. scholen
was wel gunstig in 91 maar ongunstig
in 48 en onmerkbaar in 76 gevallen.
In Zeeland is de toestand voor 5 chr.
scholen verbeterd, voor 4 slechter gewor
den bij 5 niet merkbaar van de overige
scholen was zeker geen antwoord inge
komen.
In ieder geval zijn de uitkomsten zoo
weinig schitterend, dat wel op betere
maatregelen mag worden aangedrongen.
De wet Mackay bracht, ondanks zich-
zelve, voor velen de gewenschte verade
ming niet.
Laat ons hopen dat 't ideaal van't Unie
rapport beter begrepen, desnoods verbeterd,
in ieder geval verwezenlijkt worde.
De vrije school voor heel de natie.
De vrije sehool voor heel de natie.
Ook in de eerste kamer schijnt de zin
daarvoor ontwaakt.
Immers wij lezen dat, toen door eenige
leden over het karakter der openbare school
gesproken werd in verband tot de hou
ding van socialistische en anarchistische
onderwijzers, wier houding vooral ter
gelegenheid van de inhuldigingsfeesten
werd afgekeurd, andere leden „vroegere
voorstandera der openbare school,'1 ver
klaarden tot hetzelfde resultaat te zijn
gekomen.
„De persoon des onderwijzers" zoo
zeiden zij „kan niet in twee helften
worden gedeeld, de eene in, de andere
buiten de school".
Daarop volgen in genoemd verslag deze
merkwaardige woorden
„De onderwijzers, waarvan hierboven
sprake is, hebben de openbare school
een slechten dienst bewezen. Door de
kracht der omstandigheden en ook door
de verschillende waarde welke men aan
de dogmatiek hecht voor het leven, moei
men het denkbeeld van de neutrale school,
xooals die in 1857 werd bedoeld, opgeven
en overgaan tot het stelsel van vrije
scholen onder de noodige regelen en waar
borgen, en die subsidiëeren
Dit laatste cursiveerden wij.
Het is een toon dien men met genoegen
verneemt binuen de wanden van 't verga
dergebouw der eerste kamer, van ouds
het bolwerk van conservatisme, eerst der
conservatieven, daarna der oud-liberalen.
Er is een sub-commissie benoemd ten
einde te trachten tot overleg te komen in
zake het unie-rapport.
Die sub-commissie bestaat uit de heeren
Kuyper enWoltjer (tegenstanders), Lohman,
Mackiy en Heemskerk (voorstanders van
dat rapport).
Een dezer drie schijnt maar een halve
voorstander te zijn, zoodat het half om
half (2Vs om 2l/g) staat.
Hopen wij maar dat men er mee tot een
stemmigheid kome.
Het gaat ten slotte niet om onze mee
ning, om den naam Kuyper of Lobman,
maar om onze dierbare school, oui de
kinderen onzes volks.
Bij dit belang valt alle naam weg, zwijgt
de rancune en spreekt alleen de liefde,
de liefde die alle dingen bedekt, gelooft,
hoopt, verdraagt, lankmoedig zijnde en
goedertieren
Nu de minister van binnenlandsche
zaken aan de eerste kamer op een vraag
van den heer v. u. Biesen geantwoord
heeft dat aan een reformeering der schut
terij geen denken is, wijl dit vijf miljoen
zal kosten, geven wij Zijne Excellentie
in overweging om een wetsvoorstel tot
het tijdelijk buiten werking stellen der
schutterij wet iD te dienen.
Deze wet is uiets auders dan een erger
lijke plagerij voor veie patroons en
werklieden.
Do „schutterlijke oefeningen" onverdere
diensten door schutters te verrichten zijn
volstrekt waardeloos en overbodig.
De schutters zeiven noemen ze en met
reden„flauwe kul".
Terrein afzetten bij brand is 't eenige
nuttige werk dat de menschen verrichten,
en dat kan men ook door spuitgasten
laten doen.
Yooral in plaatsen waar nimmer gescho
ten wordt is eene schutterij al heel mis
plaatst.
Derhalve, nu de minister verklaart de
Bchutterij nog niet te willen verbeteren, zij
hem eerbiediglijk gebeden haar maar af
te schaffen.
Zij ia enne belaching.
En in gemeenten waar uitsluitend des
Zondags geëxerceerd wordt een ergernis
er bij.
De rechtbank te Zierikzee.
Nu de opheffing van de rechtbank te
Zierikzee, daar Schouwen en Duiveiand
door een tram met Noord-Brabanl verbon
den zullen worden, wordt voorbereid, stelt
De Nederlander de volgende vragen
Zal dan in gansoh Zeeland, waar niet
lang gelsden één gerechtshof en drie recht
banken zetelden, maar éene rechtbank
(Middelburg) overblijven?
Moet, om een kleine bezuiniging, weer
een stap gedaan worden om de intellectu
eel meest ontwikkelden uit de kleine
plaatsen te drijven naar de aroote steden?
Wordt die bezuiniging niet. te duur ge
kocht door den onvermijdslijken achter
uitgang van de oude stad, en door het
ongerief van allen die nu telkens, als ze
met het recktscollegie in aanraking komen,
van Zierikiee zuilen moeten leizen naar
Breda
Zal die bezuiniging wel van groot belang
zijn, als men de kosteu in aanmerking
neemt, die van het heen- en weergetrek
der getuigen het gevolg zullen zyn?
Is zij in elk geval niet voorbarig, omdat,
zoolang men de werking van het nieuwe
tramuet niet kent, man niet weet hoe groot
het verkeer en de bedrijvigheid op genoemde
eilanden in de toekomst zullen zijn
Kan de bezuiniging niet op veel betere
tvijze worden gevonden, ul. door van liet
steeds in bevolking zieh uitbreidende
arrondissement Rotterdam een deel, b.v.
Flakkee, te voegen bij Zierikzee, en door
het toevoegen van eenige kantens, die na
onder Breda ressorteeren, aan Zierikzee,
waardoor de vermeerdering van het per
soneel der Bredasohe rechtbank overbodig
wordt en Zierikzee genoeg te doen zal
krijgen
Z )ude door zóa te bandelen niet het
algemeen belang kuimon worden gebaat,
zonder tal van bijzondere belangen te
sehaden, waardoor weer, voor zeer langen
tijd, een hoop ontevredenen en ongelukkigon
wordt geboren
3 Febr. '99.
Prov. blad no. 12, bevat de mededeeling
van gedeputeerde staten aan de colleges
van Burgemeester en Wethouders in Zee
land dat van de ter inly ving opgeroepen
militieplichtigen, behoorende tot deze Pro
vincie en de lichting 1898, zyn achterge
bleven
lo. Poerstamper (Cornells), geboren te
Middelburg 16 September 1878, banket
bakker, zoon van Jan Anthonie en Anto-
netta Wilhelmiua Louiza Vos, te Vlissingen.
Hij houdt zich waarschijnlijk op in België.
2o. Janszen (David) geboren te Vlis
singen, 24 Mei 1878, zeeman, zoon van
Jacob en Hermina Meyer, te Vlissingen.
Hij is waarschijnlijk op zee verdronken
hij het vergaan van het stoomschip Utrecht.
3o. Struijken Boudier (Wouter August)
geboren te Kruiningen 13 Juni 1878, zee
man, zoon van JohannesHenricus Eduard
en Alida Annette van den Horn te Krui
ningen.
Hp is 1 December 1896 als matroos van
Hr. Ms. fregat de Ruijter te Ensenda, Zuid-
Amerika, aan wal achtergebleven en dien
tengevolge afgevoerd als deserteur.Hij houdt
zich waarschijnlijk op te Rio Janeiro.
Van de vroeger opgegeven achtergeble
venen hebben in 1898 aan hunne verplich
tingen ten aanzien van de nationale militie
voldaan
de Jonge (Theunis) van de liehting 1889
uit de gemeente Goes en
Snijders (Wilhelm Christiaan) van de
lichting 1894 uit de gemeente Middelburg.
De le luit. Van Asperen, van het
le batt. 3e reg. inf. te Bergen-op-Zoom,
is overgeplaatst bij de 4e comp., 5e (ves
ting) bati. aldaar.
Gedep. Staten noodigen de inwoners d.r
Provincie uit, zoo zij in de Rijks directe
belastingen op de kohieren tot den loopenden
dienst behoorende in eene andere provin
cie zijn aangeslagen, daarvoor door toezen
ding van de vereischte bescheiden (aan
slagbiljetten of uittreksels uit de kohieren
met eene berekening van hetgeen in hoofd
som en iu Rijks-opcenten afzonderlijk wordt
betaald) voor 15 Maart aanstaande aan hen
te doen blijken.
De kommies te water 2e kl. C. De
Meij te Vlissingen (haven) wordt 1 Maart
tijdelijk verplaatst naar Hellevoetsluia.
De boterwet
Door senige groothandelaren, zoowel in
natuurboter als margarine, te Amsterdam
is aan de Tweede Kamer een adres gericht,
waarin adressanten in het bijzonder de aan
dacht vestigen op twee bepalingen, welke
hun bedrijf ernstig dreigen te benadeelen
„In de eerste plaats: het bepaalde van
art. 3 van hel „Ontwerp", dat rbrbiedt
het vervoer gelijktijdig met één zelfde
vervoermiddel van natuurboter en marga
rine. Wanneer adressanten in een zelfde
stadsgedeelte, wellicht in een zelfde straat,
ja aan één en denzelfden afnemer beide
artikelen hebben af te leveren, zullen zij,
wanneer zij hun orders tijdig willen uit
voeren, gedwongen worden hun vervoer
middelen te verdubbelen, hun personeel te
vergrooten, en dientengevolge financiëele
offers hebben te brengen.
Waar blijft 's Ministers verklaring, dat
de handel niet mag worden belemmerd?
Even belemmerend is de bepaling dat de
ruimte voor den opslag van natuurboter moet
worden gescheiden van die, bestemd voor
de bewaring van margarine.
Dat die bepaling, hoewel niet noodzake
lijk, nog eenig nut zoude kunnen hebben
voor den kleinen winkeistaud, wordt door
adreseanten niet geheel ontkend. Daar toch
zyn beide producten in aangebroken vaten,
en waar zy in voorkomen niet te onder
scheiden zyn, ligt zelfs al sluit men
kwade trouw uit de mogelijkheid van
verwisseling, van vergissing bij de afleve
ring nog eenigszins voor de hand.
Geheel anders is de toestand in den groot
handel. Hier geen aangebroken vaten of
potjes, maar goed verpakte en gesloten
fusten, waar het verplichte opschrift „mar
garine" voor de vaten die deze waar in
houden, voldoende waarborg tegen vergis
sing en tegen misbruik mag geacht worden.
De verplichte afscheiding Jer bewaar
plaatsen wordt derhalve voor het door deu
Minister beoogde doel niet gevorderd, en
is daarentegen, met het oog op de daardoor
aan adressanten veroorzaakte kosten voor den
groothandel, in hooge mate belemmerend".
Op grond van het bovenstaande verzoeken
adressanten, het wetsontwerp niet aan te
nemen, dan zoodanig gewijzigd, dat aan
hun rechtmatige grieven wordt tegemoet
gekoman.
Een stemmachine.
In De Standaard wordt naar aanleiding
van de toezegging van den minister van
Binnenlandsche Zaken, dat op technisch
gebied in de Kieswet verbeteringen zullen
worden voorgesteld, er aan herinnerd, dat
te Rochester N. Y,, thans een stemmachine
is uitgevonden, en op de proef doeltreffend
is gebleken, die metterdaad gozegd mag
worden de volmaaktheid bereikt te hebben.
Het is een stemmachine, zegt De Stan
daard, geheel van metaal, waar noch pa
pier noch potlood bij te pas komt, en die
het volgende electorale ideaal verwezen
lijkt
lo. Z6 verzekert in volstrekten zin het
stembusgfaheim, en maakt het aan den kie
zer onmogelijk, om, hetzij met opzet hetzij
bij ongeluk, eonig spoor van zijn handeling
buiten het stemmen zelf achter te laten.
2o. Ze geeft de gelegenheid om óf
alleen candidateu van eenzelfde lijst, óf
candidaten van verschillende lijsten te
stemmen.
3o. Ze maakt het onmogelijk, dat een
kiezer meer dan ééu stem uitbrengt.
4o. Ze stelt hem in staat, om eene
begane vergissing op staan den voet te her
stellen.
5o. Ze voorkomt alle stemmen van
onwaarde.
En 6o. na afloop der stemming wijst ze
zonder eenige nadere optrekking, onmid
dellijk het stemmencyler aan, dat op een
candidaat is uitgebracht; en zulks zonder
dat iemand vooraf 7an deze cijfers nota
kon nemen, of ze kon wijzigen.
Voegt men hier nu bij, dat bij de jongste
stemming proefondervindelijk gebleken is,
dat geen der kiezers moeite had om het
mechaniek te begrijpen dat de geheele
stemming nog korter afliep dan andersen
dat het hier een stemming gold, niet voor
één, maar voor 30Jwaardigheidsbekleeders te
gelijk, te kiezen uit 210 candidaten, wier
namen alle voluit op de machine moesten
voorkomendan zal men wel toegeven,
dat 'iet niet te sterk gesproken is, zoo we
hier spreken van een bereikt ideaal.
Goes. Wij haddon het genoegen een
kijkje te nemen in de restauratiekamer
van het hotel „Zoutkeet", eigenaar de
heer S. Verwer. De eigenaar had een
paar jaar geleden zijn gelagzaal van fraaie
schilderstukken voorzien, gezichten op ver
schillende dorpen van Zuid-Bevelaud in
vroeger tijd voorstellende.
Van denzslfden veelheloveuden nauwe
lijks 22 jarigen Hollandschen sohilder, den
heer v. Jole te Houtenisse zijn de inder
daad fraaie behangsel- en lambrizeering-
schilderingen, door den heer Verwer in zyn
restauratiekamer aangebracht.
Het geheel maakt een aangenamen, rusti-
gon indruk en getuigt van des schilders
scheppend kunstenaarstalent.
Op een der wauden vindt men „Arbeid
adelt", op de andere „Vele handen maken
licht werk" in verschillende voorstellingen.
De voorstellingen van Morgen en Nacht
met die van Middag en Avond er tussohen
zyn stoat gedacht en juist. Ook de stil levens
in geschilderde omlysliug mogen er wezen,
terwijl de allegorische voorstellingen op de
lambrizeering getuigen van de zinrijke op
vatting van den heer v. Jole omtreut de
vakken en kunsten door hem gepenseeld.
Wij zien hier de tijd, wetenscuap, ver
scheidene kunsten met de wapens der kun
stenaars, schilderkunst, muziek, handel,
land- en tuinbouw en nijverheid vertegen
woordigd. Ook de plafondschildering is
uitnemend uitgevoerd, terwijl de stotfee-
riug der kamer volkomen harmoniëert.
Wij brengen hier een woord van hulde
aan den energiekeu hotelhouder den heer
Verwer voor deze kostbare verfraaiing;
en aan den schilder voor den kosteljjken
naam dien hij langs dezen weg verwierf.
Er is nog kunstzin in onze stad, en de
dwaze meaning alsof er geen schilders meer
onderons zouden zyn, zoodat alles uit het
buitenland moet betrokken, werd hier
meesterlijk weerlegd. Ons dunkt hier is
een talent aan 't ontluiken, waarop elk
Nederlander eens trotsch zal mogen zijn.
Men schrijft ons dato 31 Januari
'99. Eet was heden een blijde dag voor
de Maan. Vereen: „Geloofd zij God met
diepst ontzag" te Cadzand. Zij herdacht
haar 20 jarig bestaan. Haar voorzitter
de Eerw. heer de Smit sprak naar aanl.
van 1 Corinthe 5:1 en v. v. een hoogst
ernstig en hartelijk welkomstwoord tot de
van heinde saam gekomenen. In de ver
slagen der bestuursleden werd veel goeds
medegedeeld. De vereeniging telt 24 leden
en 13 begunstigers. Van begin tot einde
heerschte er in de eivolle zaal een op
gewekte stemming, waaraan het Muziek
corps der Vrye Chr. Gem. niet weinig
bijdroeg. Uit de verslagen van afge
vaardigden bleek dat de Chr. Mann.
Vereen, te Groede 12 leden telt, die te
Nieuwvliet 11, te Sluis 20, te Schoon-
dijke 5 (Ev. lok.) en te Zuidzande 16.
Met- grooten ernst werd gewezen op de
teekenen der tijden, en op de roeping der
Chr. werklieden. Zegene God deze en
andere Chr. werkmansvereenigingen in
het land van Cadzand.
Vlissingen. Woensdag, op de reis
van Amsterdam naar hier, had te Utrecht
de conducteur der Staatsspoor Mooij hot
ongelux door de gladheid van de tree
plank vau den bagagewagen van den in
beweging zijnden trein te vallen. De
machinist, die dit bemerkte, stopte onmid
dellijk. Zwaar aan de beenen gekneusd
werd M. opgenomen en op verzoek met
denzelfden trein naar zyn standplaats hier
vervoord.
