NIEUWSBLAD
VOOR ZEELAND.
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
Ho. 4. 1898.
Mmfag 8 icfoöcr.
Dccftearfe laorgang.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
Bij dit nummer behoort een By voegsel.
Goes. Waarschuwing flesschentrek-
kers 1
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,025.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
De Geesche Crt. vraagt hoe met Groens
bekende bewering dat het liberalisme als
beginsel noodwendig tot anarchisme
voert het feit te rijmen is dat van enkele
kamerleden de scherpe puntjes af gingen
en radicalen teruggingen tot de liberale
partij.
Zij weet dit niet te rijmen, zegt zij.
Laat zij maar geduld hebben.
Zoodra het haar gelukken mag het on
derscheid te snappen tnsschen partij en
beginsel, zal het haar wel duidelijk wor
den dat de teruggang van radicalen tot
de liberale; en van liberalen tot de con
servatieve partij niets van het bekende
trapje
Liberalisme
radicalisme
socialisme
anarchisme
te niet doet.
t En wat de herinnering aan Schoterland
betreft, die is indien zij generaliseeren
wil door Enschedé te niet gedaan,
waar Van Kol met liberale hulp gekozen
werd, terwijl de verkiezing der socialisten
ten vorigen jare door de liberale Gron.
Crt. werd toegejuicht met een „het blijft
in elk geval in de familie".
Een citaat waarbij een noot behoort.
Mr. D. P. D. Fabins zegt in zijn uitnemend
boek „Voortvaren", (waarop wij hopen terug
te komen)bladz. 92:
„Bij wordt allengs de voornaamste
grief tegen conservatisme en liberalisme
wat veeleer hun eenige verdienste is dat
zij niet tot het uiterste voortschrijden
en nog volhouden in hun overigens hope
loos pogen om de logische ontwikkeling
der beginselen te stuiten".
Bg dat „niet tot het uiterste voort
schreden" teekent de schryver aan, onder
1 in een nootOfschoon daarin tevens
dé gevaarlijkheid schuilt.
„Velen zijn alleen voor ultra-Liberalen
bevreesd. Hoe bedriegen zij zich. Een
gematigd Liberalisme is de gedeeltelijke
ontwikkeling van een valsch beginsel
hetwelk bij de eerste gelegenheid zich ver
der en geheel ontwikkelen zal (Groen v.
Prinsterer, Ned. Gedachten le serie dl. I,
bl. 134).
„In gelijken trant Stahl, 15 April 1850
„Ich fürcbte nicht die akute Krankheit
der Demokratie, ich fürchte die chronische
Krankheit des Liberalismusu Par lemen-
iarische Beden, bl. 135)".
Den antirevolutionair roept dit citaat
toe: gebruik mijn eerste helft niet zonder
de noot er bij aan te halen.
Den liberaal herinnert het in zijn tweede
helft, dat wanneer een radicaal zich tijde
lijk in het liberaal partij gareel spannen
laat, dit den voortgang van het liberalisme
tot radicalisme, straks tot socialisme niet
verhinderen kan„'t is een hopeloos po
gen om de logische ontwikkeling der be
ginselen te stuiten".
Waar hij knikt en waar hy niet knikt.
Sommige liberalen zouden misschien om
wat liefs wel wenscben öf dat Cort v. d.
Linden geen minister van justiie was, of
dat hy zijn „Richting en beleid der li-
berale|party liefst maar niet geschreven had.
Werkelijk heeft de man dan ook in
deze brochure zeer bedenkelijke stellingen
verkondigd.
Stellingen als by voorbeeld deze
„De vraagis in den Staat de bron van
macht, is voor den Liberaal niet voor
tweeëerlei beantwoording vatbaar. Noch
gratie Gods, noch bijzondere voorrechten
kunnen als machtsbriev n geldenalleen
bij het volk ligt de bevoegdheid om over de
regeering te beslissen. (Bladzy 51).
„Het volk is sonverein, niet omdat in
hetzelve de bron van macht liggen moet
maar omdat in het volk in werkelijkheid
de bron van macht ligt". (Bladzy 55).
„Het parlementarisme is de beste regee-
ringsvorm voor het souvereine volk."
(Bladzy 61).
„Eindelijk (als laatste stuk van het
staatsbestuur hebben wij de Koningin) een
zelfstandig Staatshoofd ah het groote vlieg
wiel om de beweging der Staatsmachine
onafhankelijk te maken van het doode
punt. Staatsdienaar, de ministers kiezende
overeenkomstig den wil der Vertegenwoordi
ging maar rekening houdende met den wil
des volks."
Zoo schreef Cort v. d. Linden eenige
jaren geleden.
Toen in 1897 het Kamerlid Kuyper naar
de homogeniteit der ministers vroeg in
verband met deze beschouwingen, zweeg
deze minister.
Thans nu de Kamerleden Troelstra en
Pijnappel hem in 't debat brachten, heeft
hij zijn gewichtig stilzwijgen verbroken.
Hy heeft tenminste geknikt.
Toen mr. Troelstra herinnerde aan
zijne oneerbiedige beschouwing omtrent
het Ko ingschap, bracht mr. Pijnappel
daartegen in dat de minister door dit
„vliegwiel" te noemen, slechts een beeld
heeft gebruikt.
Hierop knikte de minister 1
En liet mr. Pynappel er op volgen
„Ik geloof dat hy zelf zal toegeven dat
dit woord als beeld onjuist is gebruikt.
Het vliegwiel ontleent zijn gang aan
de beweging die voorafgaat en die het
voortzet. Maar de Koninklijke macht heeft
te kiezen, waar zij staat op een tweesprong,
welke weg zal worden ingeslagen.,,
Hierop knikte de minister niet 1
Hy handhaaft 't beeld.
Trouwens voor wie zijn boekje kent en de
citaten zich herinnert welke dr. Kuyper
pas eenige maanden geleden had voorgele
zen, licht te begrijpen.
Mr. Pijnappels vertrouwen was tamelyk
onnoozel.
Troelstra begreep 't beter.
Of hield de ander zich maar zoo
In dat geval was ook de oprechtheid aan
mr. Troelstra's kant.
En ook aan de zijde van den minister
die eerst knikte, maar op 't oogenblik toen
'ter op aan zon komen, onbeweeglijk zitten
bleef.
De heer mr. Aalberse (zelf Roomsch)
heeft in Het Centrum in een lange be
langrijke artikelenreeks gepoogd wat
trouwens nogal gemakke'yk was de
legende te vernietigen als zon in 1897
tnsschen Roomschen en Antirevolutionairen
een bondgenootschap met bepaalde afspraak
in {betrekking tot de qnaeetie van den
persoonlyken dienstplicht zijn aangegaan.
In Het Centrum wordt den geleerden
schrijver verzocht zijne opstellen in bro
churevorm uit te geven.
Indien de schryver daartoe besluit,
wat zeer toejuiching verdienen zou, dan
herstelle hy den lapsus in zyn 4de Artikel
(Centrum 27 Sept.).
„Willen de katholieken niet meer strij-
den met het oogmerk een christelijke re
geering aan 't hoofd van 's Lands zaken
te stellen maar ah eenig criterium voor
een te kiezen candidaat zijn meening over
den persoonlyken dienstplicht nemen, dan
pas ik hierop de woorden toe van Johan
de Witt in een brief van 18 December
1671 aan Hugo de Groot „lek bekenne
gaerne dat remedie erger te houden als
het quaet selve."
Hugo de Groot stierf 1645 te Rostock.
Zijn zoonPieter de Groot dignopatre
jilius dignissimusude hier bedoelde, was
in 1671 der Staten gezant aan 't hof van
Lodewijk XIV.
Het kamerlid Troelstra neemt de aan
merkingen op zyn eedsaflegging voor den
Hoogen Raad tamelyk licht op.
Hy antwoordt namelijk in een „Brief
wisseling" in zijn blad 't volgende
*Een advokaat die pleiten wil moet inge
schreven zijn op de rol van advokaten in
de plaats zijner inwoning. Verhuist h ij,
dan valt h(j er weer af en moet in z(jne
nieuwe woonplaats zich weer opnieuw
laten inschrijven. Sinds Tr. in Den Haag
woonde heeft hij niet kunnen pleiten, nu
weer wel. Dat hij zich bij den Hoogen
Raad heeft laten inschrijven komt siechts
daar van daan dat men het altijd doet bij
het hoogste rechtskollege zijner woonplaats
Dat is te Utrecht de Rechtbank, te Am
sterdam het Hof en te 's Gravenhage de
Hooge Raad. De tekst van den eed is zoo
als hij in de bladen stond, maar wat is
daaraan te doen Als Tr. werkelijk de
eerste alinea niet meent, nl. „ik zweer
getrouwheid aan don koning", van de 100
advokaten zijn er zeker 50 die de laatste
alinea r.iet ernstig meenen, die luidt: (ik
zweer) „dat ik geen zaak zal aanvaarden
of verdedigen, die ik in gemoede niet geloove
rechtvaardig te zijn".
Zoo doet men als men zich in 't nauw
gebracht ziet, zouden wij zeggen.
Dan gaat men de aandacht afleiden door
ook anderen te beschuldigen.
Als een staaltje van cynisme dat onder
onze dapperen in Atjeh niet zeldzaam is,
mag wel gelden 't onderstaande bericht
dat dezer dagen in de Javabode stond, en
door de Nieuwe Rotterd. Conrani zonder
commentaar schijnt overgenomen.
„Onlangs, bij een nachtelijke verrassing
die de marechaussees in het Pedirsche on
dernamen, werden in de duisternis eenige
verdachte gedaanten opgemerkt, die al spoe
dig den Atjehschen hemel werden inge
zonden. Verder marcheerende, hoorden de
mannen eensklaps een heel ongewoon ge
luid komen van de plek waar de lijken
lagen het geschrei van een kind. Bij onder
zoek bleek dit te zijn vastgebonden op den
rug van een vrouw, die door het onvol
doende licht voor eon man was aange
zien en zoo het lot van haar gezellen had
gedeeld. Dadelijk verlosten de marechaussees
de kleine uit haar onaangename positie,
en brachten het wichtje naar Segli. Hier
werd het opgenomen door mevrouw Ster-
kenburg, de echtgenoote van den comman
dant, en verzorgd. En de marechaussees
zaten samen en beraadslaagden en werden
het eindelijk met elkaar eens, dat de naam
van de kleine Atjehsche zou zijn M a-
r e c h a u s s i n a".
Hoe verschikkelijk zulk eene daad, zulk
eene vergissing, zulk een toon van mede-
deeling 1
Hulp in nood.
By de Bijkspostspaarbank bedroegen in
1897 de inlagen ruim 31 -h millioen de
uitbetalingen bijna 24Vs millioen. Het
bij deze bank belegde kapitaal is dus
in een jaar tij ds toegenomen met 7 mil
lioen en bedraagt thans ruim 61 millioeu.
Met dat aanzienlij k kapitaal wordt wei
nig nut gesticht.
In België kunnen soliede bouwmaat
schappijen, die arbeiderswoningen stichten
en tegen matigen prijs verhuren, van de
Rijkspostspaarbank geld te leen krijgen
tegen billijke rente.
Kan dat ook in Nederland niet
Hier zyn de werklieden meerendeels
overgeleverd aan de genade (I) van zoo
genaamde huisjesmelkers.
Ook kon menig landbouwer met geld
van de Rijkspostspaarbank uit den nood
geholpen worden.
Zij keert 2,64 percent uit en maakt
zelf gemiddeld 3 pCt.
Welnu, indien zij uitsluitend als eerste
hypotheek op wei- of bouwland aan de
boeren gelegenheid schonk om geld op te
nemen tegen 3 pCt. zou menig landbou
wer nit den nood zyn.
Thans is het moeilijk om geld te krij-
gen beneden 4 pCt.
Een verschil van slechts éen percent
wel is waar. Maar juist jdat éenepercentje
kan een boer er onder of er boven op
helpen
Op het geheele kapitaal der Rijkspost
spaarbank zou dat eene percentje den
boeren een voordeel verscüaflen van
ruim zes ton, zonder dat iemand er schade
door leed t
Wij bevelen dit denkbeeld ter overwe
ging ernstig aan. Getuige.
Wanneer wy het bovenstaande uit de
Getuige overnemen, voegen wy er aan
toe, dat ook reeds van andere zijde op het
tegoed van de Rijkspostspaarbank, voor een
der doeleinden de aandacht is gevestigd.
Wij herinneren ons namely k dat inder
tijd door het Kamerlid Smeenge is uitge
sproken de wenschelijkheid om 10 pCt.
van 't geld der postspaarbank te leenen
voor woningbouw.
Er is groote behoefte in menige stad
aan arbeiderswoningen.
In Amsterdam alleen zyn 10 duizend
krotten die dienden afgebroken.
Ruim zes miljoen zon dus voor arbei
derswoningen knnnen geleend worden.
Rekent men gemiddeld in den lande
iedere woning op f 1500, dan zonden er
voor dit geld 4000 woningen kunnen
gebouwd worden.
Een vlieg in een brouwketel zal men
zeggen.
Maar dan is er een begin.
Op 't jongst gehouden „congres voor
openbare gezondheidsregeling" is o. a. door
professor Saltet 't voorstel verdedigd om den
gemeenten de zorg op te dragen voor de
benoodigde hoeveelheid woningen, desnoods
door ze zelf te bonwen, en den huurprijs
te stellen op het bedrag noodig om rente
en amortisatie (aflossing) van het er in
gestorte kapitaal te voldoen.
Dit voorstel is echter bestreden door
het kamerlid Drucker, een vooruitstrevend
man, betgeen denken doet dat aan de
uitvoerbaarheid van dit denkbeeld wel
iets hapert.
Het doet echter geen afbreuk aan 't
denkbeeld van mr. Smeenge hierboven ge
noemd.
Het 7e internationaal congres tot be
strijding van het misbruik van alcoholische
dranken zal in April 1899 te Parijs worden
gehouden.
Het zal vergaderen in openbare en in
algemeene vergaderingen en in sectie-ver
gaderingen. Een sectie is aan de school
in den strijd tegen den alcohol en aan de
opvoeding gewijd; een tweede aan de so
ciale oeconomie, de hygiëne en de genees
kunde en een derde aan de middelen ter
propaganda.
De hoofdzaken die in behandeling zullen
komen, betreffen de school in haar strijd
tegen den alcohol, den invloed van den
alcohol op den arbeid, de bestrijding van
het alcoholisme in de tropen en in het
leger en de rol van de vrouw en van den
godsdienstleeraar in den strijd tegen het
alcoholisme.
7 Oct. '98.
De afdeelingen der tweede Kamer
kozen tot rapporteurs over
de algemeene beschouwingen en de
hoofdstukkeu 1, 2, 7a en 11 der Staats-
begrooting en de middelenweten over 't
ontwerp tot verhooging van den accijns
op gedistilleerd en wijnen de heeren de
Waal Malefyt, Lieftinck, Van Alphen,
Kerdijk en Van Raalte
hoofdstuk 3 (buitenlandsche zaken) de
heeren y. Bylandt, v. d. Berch|v. Heem
stede, Fokker, v. Dedem en Ferf.
Toch plaatsvervanging?
Ten einde de uitvoerbaarheid van zyn plan
te verhoogen, heeft de heer Coolen een
contract aangegaan met de directeuren der
Amsterdamsche Militie-V erzekering-Maat-
schappij, dat kort samengevat het volgende
bevat i
De directeuren der Militie-Verzekering-
My. verbinden zich te zorgen, op boete
van f 100 voor iederen tekortkomenden
vrijwilliger, dat op den bepaalden tijd
zich aangeven bij het gemeentebestuur
van Heivoort minstens 5 personen, doch
in ieder geval 2 meer dan het contingent
dar gemeente bedraagt om te dienen als
vrijwilligers by de nationale militiedeze
personen moeten in alle opzichten voldoen
aan de eischen, gesteld in hoofdstak II
der wet op de nat. militie van 19 Aug.
1861 (Stbl. no. 72),
Het bestuur der Militie-vereeniging te
Hel voort verbindt zich om binnen een
maand na de inlijving der vrijwilligers
aan de contractanten ter andere zijde te
betalen ter vergoeding hunner diensten
en gedane uitschotten voor iederen vry-
williger die wordt ingelijfd, eene som van
f 400 en t 200 voor 2 reservisten.
Aan ieder vrijwilliger moet minstenB
f200 worden uitbetaald door de Militie-
V erzekering-Maatschappy
Gebr. Clement alhier ontvingen voor
een paar dagen de navolgende briefkaart.
Amsterdam, 29 Sept. 1898.
Mijne heeren
Onder rembours ontvang ik geene goe
deren. Betaling en terugzending van ledige
zakken volgt, na ontvangst en onderzoek
der aardappelen. Gelieve my te melden of
U hiermede genoegen neemt, daar ik mij
anders by een anderen leverancier moet
voorzien.
Achtend,
Volgt handteekening.
Alvorens aan deze, 't was een flinke
bestelling, te voldoen, werden informatiën
ingewonnen by onzen Commissaris van
Politie waardoor zij al spoedig op de hoogte
kwamen, met een koopman uit Amsterdam
te doen te hebben, op wien door de politie
by zonder de aandacht wordt gevestigd.
Alvorens aan bestellingen van onbeken
den te voldoen, wende men zich eerst
tot onzen Commissaris van Politie, die
volgaarne bereid is, geheel kosteloos de
noodige informatiën in te winnen.
In de meelfabriek van de heeren
Verschaffel Mechelynok te Ter Neuzen
had de vorige week de meesterknecht een
ongeluk aan zyn hand, tengevolge waar
van een vingerlid moest geamputeerd
worden. Men dacht niet meer aan verdere
verschijnselen, tot zich Zondag teekenen
van bloedvergiftiging voordeden. Ofschoon
de ongelukkige dadelijk naar Gent werd
vervoerd, om daar in een hospitaal behan
deld te worden, mocht hulp niet meer ba
ten hy is daar overleden, eene weduwe
en vijf kinderen achterlatende.
Pe algemeen bekende evangelist Van
Woerden, te Smidshoek, die, als verdacht
geneesmiddelen verstrekt te hebben aan
iemand te Barendreeht, die later is over
leden, door den officier van justitie te
Dordrecht in verhoor werd genomen, heeft
gisteravond in zyn lokaal waar geregeld
de oefeningen plaats vinden een verga
dering gehouden.
Deze werd met gezang en gebed geopend.
Lr zullen ongeveer 80 personen aanwezig
geweest zyn.
Spreker begon met aan te toonen dat hü
in zich de roeping gevoelde om als evan
geliedienaar op te treden, niet alleen in de
vreemde en verre streken maar ook hier
in het afgelegen Smidshoek, en op grond
der uitspraak van onzen grooten Meester,
volgens Mattheus 10, niet alleen voor hun
geestelijke maar ook voor hnnne lichame
lijke behoeften te zorgen, kranken te ge
nezen enz. In verband daarmede deelde
de spreker mede, dat tegen hem een aan
klacht was ingediend, wegens onbevoegd
leveren van geneesmiddelen, hetgeen door
h®? suivere liefde tot den naaBte was
