NIEÜWSBLAD
CHRISTELIJK-
HISTORISCH
VOOR ZEELAND.
Ito. 111. 1898.
Dinsdag 21 Juni.
J. BOS A.Jz.
VERSCHIJNT
G. M. KLEMKERK, te Goes
F. P. D'HUIJ, te Middelburg.
PRIJS DER ADVERTENTIËN
DE UITSLAG-
elken MAANDAG-, WOENSDAG- en VRIJDAGAVOND.
Prijs per drie maanden franco p. p0,95.
Enkele nummers0,02 5.
UITGAVE VAN
en
van 1 5 regels 25 cent, iedere regel meer 5 cent.
Familieberichten van 1 5 regels 50 cent, iedere regel
meer 10 cent.
Zij die zich met I
Juli a. s. op ons blad
abonneeren, ontvangen de nog
voor dien datum verschijnende
nummers gratis.
Be Zeeuw blijft ook voor de her
stemming van DINSDAG 27 JUNI,
a. s. voor het kiesdistrict Vlissingen
de candidatuur steunen van
candidaatder antirevolutionaire kies
verenigingen.
De uitslag der stemmingen voor de
staten is alleszins bevredigend voor de
antirevolutionaire party in onze provincie.
Middelburg herkoos met flinke meerder
heid de aftredenden en versterkte het
corps met een er by.
Vlissingen koos reeds by eerste stemming
een der onzen en bracht er een met een
voorsprong van vijftig stemmen in her
stemming.
Goes schonk een flink stemmencyfer aan
de aftredenden die herkozen zgn en hand
haafde, ondanks de mislukte uitwerping
van het eenige overgebleven liberaal lid,
zgn goeden naam als antirevolutionair
district.
Hulst bracht niettegenstaande de strgd
tegen twee andere partgen ging twee
harer candidaten met een flink stemmen
cyfer in herstemming, terwgl 't kans heeft,
by goed overleg onderling en met de
leiders der Roomsche party, een zetel te
winnen.
De liberalen zagen hun candidaat J. H.
Sngders reeds bg eerste stemming uitval
len, den zetel van Van Deinse ernstig
bedreigenen zien zich tevens verplicht,
nu openlgk te doen wat eerst bedekt door
hen schgnt geschied te zgn, teneinde den an
tirevolutionair te weren, te stemmen op het
niet-liberale-niet-niet-liberale lid van ge
deputeerden, dien zg eerst, wegens zgn
onbetrouwbaarheid, openlgk hadden losge
laten.
Onzerzgds alle reden tot dank. Zg
deze dankbaarheid in evenredigheid met
den ernst waarmede deze overwinning go-
zocht werden strekke ook deze verkie
zing tot verheerlg king van 's Heeren Naem.
Nog om een andere reden verbrijdt ons
deze overwinning.
Groen van Prinsterer heeft in zgn leven
meermalen gezegd dat elke gang naar de
Btembns iseen petitionnement.
Deze verkiezing vooral moest een petiti
onnement zgn.
Dit is door 't geheele land, ook in onze
provincie begrepen.
De regeering heeft eene leerdwangwet
ingedienddie wet is van Roomsche en
antirevolutionaire zgde op principiëele
gronden bestreden. En nu heeft men ge
voeld, dat ook de kiezers voorloopig zich
over deze wet moesten uitspreken. Van
daar over 't gansche land de geheel zonder
afspraak geboren leuze: tegen leerplicht
in dezen vorm.
De liberalen hebben wel getracht deze
quaestie bij deze verkiezingen te verdon
keremanen, doch de kiezertjes hebben zeer
goed begrepen dat er dan in 't geheel
geen gelegenheid meer kwam zich uit te
spreken, en de wetgevende macht zonder
her» gehoord te hebben over deze diep
ingrijpende quaestie zou hebben beslist.
Vandaar dit petitionnement, de zuiver
antirevolutionaire manier toegepast om de
overheid duiderijk te maken dat men van
dwangwetten en vooral van de onderhavige
niet gediend is.
Hoe 't in 't land staat, zal Woensdag
brij ken, wanneer ook in Gelderland de
verkiezingen zullen zgn afgeloopen.
Maar in verschillende provinciën heeft
zich de groote meerderheid niet alleen
tegen het liberalisme, maar ook tegen deze
schooldwangwet verklaard.
Ook hier.
Voegen wg de stemmencgfers(de hoogste)
van beide partgen op den candidaat van elk
uitgebracht bijeen, dan big kt 't volgende.
Middelburg
Dronkers (a.) 1634, Sngders (1.) 1334.
Vlissingen
Loois (a.) 1263, Den Bouwmeester
(1.) 1034.
y.i /)}«i If/ypp
Hage (a.) 462, de Clercq(l.) 1532.
Goes
de Jonge (a.) 2349. Kakebeeke (1.) 2426.
Hulst
v. Waesbergbe Janssens (k.) 2034,
Heemskerk (a.) 857, v. Deinse (1.) 1750.
Sluis waar geen strgd was en Tholen
waar geen stemming plaats had, lieten
wg buiten rekening. En dan big kt dat
8599 kiezers zich hebben verklaard legen
leerplicht; en 8076 er voor.
Neemt men echter Sluis met zgn 1907
stemmen op Henneqnin er hg en neemt
men voor Goes het sfemmencgfer van
Lenshoek en voor Hulst dat van Nelemans
als maatstaf, dewgl in Goes vele antirevo
lutionairen op Kakebeeke, en in Hulst
vele roomschen op v. Deinse hebben ge
stemd dan moet dit getal verminderd
worden met 2426 en 1750 en vermeerder!
met 1775 en 1907 en 951. Zoodat 't getal
voorstanders van de leerplichtwet in dit
geval 8540dat is nog iets minder dan
8599 is en dus ook in dat geval blgft de
meerderheid der Zeeuwsche kiezers, voor
zoover zg zich uitspraken, tegen de leer
plichtwet petitionneeren en 't optreden van
het eerste kamerlid voor Zeeland ;Van
Asch van Wgck en het tweede-kamer
lid voor Goes De Savornin Lohman
tegen 't leerdwan^ontwerp toejuichen.
Laat de regeering zich dit voor gezegd
houden en knoopt 't volk het in 't oor,
dan wordt allicht met te grooter gemak-
kelgkheid deze wet van hare scherpe punt
jes ontdaan of wat nog beter ware
ingetrokken.
Van deze wet kan nooit iets goeds terecht
komen.
Nog een enkele opmerking, speciaal de
districten Goes en Middelburg betreffende
over Zierikzee zwggen wg, daar't stem-
mencgfer daar op onze candidaten en
vooral op de uitnemende mannen Hage
en Mulder uitgebracht minstens 400
stemmen beneden onze verwachting bleef.
In Middelburg stemden de kiezers trouw
op onze candidaten en toonden zg een
flinke opkomst, wat te meer te waar-
deeren is, dewgl een ernstige grief
bg velen bestond tegen een onzer candi
daten, die, hoezeer dit betreurende, door
min gelukkige woordenkeus en door zwak
gemotiveerde verdediging van den Zon
dagsdienst een alleszins billijk voorstel van
den heer Melis in 't polderbestuur in zake
't subsidie aan den Domburgschen tram had
afgebroken.
Hier had een principiëele misstap of
struikeling allicht aanleiding kunnen geven
tot eene electorale wraakneming doch dit
is niet geschied. De kiezers hebben begrepen
dat zg, door niet te stemmen op de anti
revolutionaire candidaten hunne liberale
tegencandidaten stemden en daarom stemden
zg als één man Dronkers.
In Goes waren zg zoo verstandig alte-
maal niet.
Daar had een liberaal uit Middelburg
door middel van de pers rond verteld dat
mr. Lucasse zgn zoontje op de openbare
school gedaan had en nu gingen velen,
zonder bg den candidaat zelf of bg 't bestuur
der kiesvereeniging een onderzoek in te
stellen, op gezag van dezen hun onbeken
den politieken tegenstander, met rechtma
tige ergernis over zoo schromelgk een
inconsekwentie, alvast probeeren dezen
candidaat politiek om koud ie helpen en
zgn nuttig leven als gedeputeerde af te
8ngden. Zij begrepen niet, deze principiëele
voorstanders van Christelgk onderwgs, dat
zg hierdoor den liberalen een voorsprong
gaven, de meerderheid van één stem in de
staten grootelgks in gevaar brachten en
kans gaven dat een tegenstander van
Christelgk onderwgs in zgn plaats in de
provinciale staten en in 't gedeputeerd
college gekozen werd.
Deze menschen die meer 't hart dan 't
verstand lieten spreken, brachten hierdoor
een oogenblik den zetel van mr. Lucasse
in gevaar gelukkig is dat gevaar afge
wend want wat hem in Goes en 's Heer
Arendskerke op een slechts van éène (en
wel vgandige) zgde gegeven toelichting
ontnomen werd, viel hem uit Kruiningen
en Krabbendijke waar de mgn, vooral
tegen den gedeputeerde aangelegd, ver
keerd sprong, weer toe:
Dat de heer Lemson, vallende met eere
tegenover den heer Kakebeeke,'t nog zoo
ver brengen zou en nog hooger stemmen-
cgfer zou bereiken dan de heer Wagtho,
die al meermalen candidaat was, achten
wg een goed teeken.
Zgne onbekendheid en van liberale
zgde met groote vrg moedigheid gepredikte
ongeschikheid belette niet dat ruim zestien
honderd kiezers om des beginsels wil hem
hun stem gaven. Dit zal wel een vinger-
wgzing voor de liberalen zijn dat zg
over de herkiezing van den heer Kake
beeke niet al te hard roemen moeten ja
eerder er over hebben te zwggen. daar
toch de heer Kakebeeke uitsluitend aan
antirevolu'ionairen zijn herkiezing dankt.
Noemen wg nu nog eenige gemeenten in 't
kiesdistrict Goes, waar onze vrienden met
beleid en waakzaamheid tot den einde
toe zgn bezig geweest, om onze candi
daten te doen slagen dan brengen wg een
woord van lof in de eerste plaats aan die
te Ierseke; waar de meerderheid van
stemmen voor den heer den Boer was,
die slechts 8 stemmen beneden den heer
Geill bleefen dat niettegenstaande deze èn
als liberaal, èn als burgemeester een vrg
wat grooter stemmencgfer had mogen
verwachten.
Na Kakebeeke hadden te Ierseke onze
aftredenden de meeste stemmen, zoodat
Lenshoek en Wagtho met Lemson, in de
minderheid hieven.
Toch haalde deze laatste een mooi stemmen
cgfer 158.
Wg mogen onzen dank evenmin ont
houden aan onze geestverwanten van
„Vreest God eert den Koning" (oude-bond-
Hontenisse), die als altgd door persoonlgk
bezoek veoral, zoo flinke medewerking
verleenden.
Kapelle, Kruininge en Krabbendgke ga
ven een flinke meerderheid aan onze can
didaten.
Ook Wemeldinge, Baarland en Hans-
weert maakten een goed figuurdoch
vooral onze vrienden te Waarde hebben
met grooten tact gegverdzoodat ruim
twee derden der uitgebrachte stemmen, spgt
de liberale toongevers daar ter plaatse, ter
stond op de onzen werden uitgebracht.
Ook te 's Gravenpolder en 's Heer Abts-
kerke hield men zich goedwetende wat
men won, liet men zich ook daar door
't zoet gefluit der Bolles en 't geschetter
der liberale kiesvereenigingen niet van de
wgs brengenterwgl ook Rilland zgn
ouden naam als antirevolutionaire plaats
handhaalfdedaar vooral juist had 't ge
schetter tegen 't aftredend lid van gedepu
teerde staten niet alleen onze vrienden wak
ker gemaakt, doch ook hunne naaste buren
voor onze candidaten gewonnen.
Gerekend met de geringe opkomst op
Noord-Beveland, kwam de party verhouding
aldaar, dank zg vooral 't gunstige stem
mencgfer te Wissekerke waar De Jonge
104 van de 158 stemmen had niet on-
voordeelig voor ons uit.
Over 't algemeen mogen wg met ingeno
menheid op de geheele verkiezingscampagne
terugzienen voor alle districten, waar
gestemd werd, goeden moed behouden dat
nog menige schoone overwinning ons zal
zgn weggelegd, indien maar de eendracht
mag bewaard big ven.
Van liberale zgde is in de verkiezings
dagen nog al wat nonsens verkocht.
Wg konden op alles niet ingaan.
Dan hadden wg er nog wel een krant
bg mogen hebben. En bovendien, wat had
't gegeven.
Zoo bg voorbeeld maakte de Middelb.
Courant er een grief van dat wg in Hulst
tegenover de Roomschen candidaten stel
den, en de Goesche Courant, die er zelfs
reden aan meende te mogen ontleenen
om stemmen te bedelen van de antirevo
lutionairen, verweet ons dat wg niet met
de Roomschen in Goes hadden saamge-
werkt.
Wg zwegen hierop dewgl de bedoeling
te kennelgk was.
Wg dachten daarbg aan 't verhaal van
den vader, zgn zoon en den ezel.
Liep de man en zat de jongen, dan
deugde 't niet.
Liep de zoon en zat de man dan was
't ook niet goed.
Liepen ze allebei dan was 't bespottelgk
en zaten ze allebei dan was't schandelgk.
Zoo ging 't ook ons.
Een jaar geleden hebben wg in dit
zelfde district het voor den Roomsche
(Walter) tegen den liberaal (Van Deinse),
opgenomen en toen heette bet een monster
verbond en liet men de brandstapels
rooken.
En nn nu wg op ons zelf bleven
nu heette beteen onbillgkheid tegen
de Roomschen
Op zulke argumenten, aan de rarekiek
van korporaal Smit ontleend, gaat men
bg eene principiëele discussie natuurrijk
niet in.
Men herinnert er liever eens aan, als
de verkiezing afgeloopen is en legt het
weg bg 't andere.
Een vergissing.
De Maasbode plaatste Woensdag als
hoofdartikel een opstel van den heer Er-
mann S. J., welk opstel een saamlezing
bevatte van cicaten nit ons Middelburgsehe
verkiezingsnommer, met toegevoegde op
merkingen van den verzamelaar aan het
adres van liberalen en christelgk-histori-
schen, doeh tevens geïnspireerd scheen
door eene vermeende overlooping van ons
blad uit het christelgk historische naar
't antirevolutionaire kamp.
Het Centrum welke redactie wg voor
hare attentie onzen dank bieden, maakte
den schrgver op deze vergissing opmerk
zaam, onder de verzekering dat ons on
recht geschiedde met ons te vereenzelvigen
met de christelgk hisiorischen a la Brons
veld, tegen wier optreden, nog wel onder
een van de antirevolutionairen gestolen
naam, wg indertgd hadden geprotesteerd.
Thans schrgit de heer Ermann aan Het
Centrum
Het Centrum van Vrijdag 17 dezer
schrijft onder den titel Vergissing,
dat m(jn artikel in De Maasbode van
15 Juni 1898 „blijkbaar aan een ...overi
gens wel verklaarbare vergissing zijn ont
staan dankt", wijl ik „blijkbaar" uitging van
de meening ten opzichte van De Zeeuw
met een Bronsveidiaansch blad te doen
te hebben.
Ik vind het geraden U te zeggen, dat
ik mij volstrek; t niet vergist heb. Ik kende
en waardeerde De Zeeuw als een an
tirevolutionair orgaan, verre staande
van de partij van Het Neder 1. Dag
blad enz. enz. Niet tegen, maar tegen
over De Zeeuw en naar aanlei
ding van zijn artikel schreef ik mijne
aanmerkingen aan het adres van de fractie,
voor wie christelijk historisch gelijkbeduidend
is geworden met anti-papistisch. Bedekt
wilde ik tevens aan De Zeeuw enz. in
bedenking geven (wat ik nu rond en open
doe), of het geen tijd wordt zich voortaan
eenvoudig antirevolutionair te
noemen, al is de naam christelijk
historisch in ouderen en beteren zin
zgn rechtmatigs benaming.
Zulks wilde ik insinueeren, juist wijl de
Bronsveldianen gezorgd hebben, dat thans
voor minder ontwikkelde katholieke kiezers
aan het woord christelijk historisch een
geurtje is als van een muskusrat.
Eerlijk echter moot ik bekennen uwe
aanmerking op mijn artikel alleszins te
billy'ken. Immers, na uwe „Vergissing",
mijn dingetje In De Maasbode nog eens
bekijkende, zag ik in, niet duidelijk genoeg
De Zeeuw te hebben afgescheiden van
Grenswachters en van hen die,
ziende, dat er „zooontzettendveel
te wieden is in eigen tuin", over de
muren van hun buurman klimmen om
appels en peren te plukken.
Wij antwoorden den geachten schrgver
dat wg vooralsnog geen plan hebben zgn
advies op te volgen; en den schoonen
naam Christ, historisch, erfenis van den onder
ons zoozeer geriefden patriarch Groen, los te
laten ter wille van de polit ieke kaapvaar
ders, die zich van dezen naam hebben
meester gemaakt, evenmin als wg den
naam antirevolutionair zonden afstaan aan
den eerste den beste die zich onder dezen
naam tegenover ons zou willen plaatsen.
Principiëel staan wg in menig opzicht
tegen Rome even scherp en beslist als de
liberale christelgk historischen alleen maar
onze wapenen verschillen en wg achten
met Calvgn het liberty nisme veel meer
gevaarlgk en in de staatkunde principiëel
verwerpelgk, vooral in onze dagen.
Wg zullen geen ho roepen voor wij over
de brug zgn.
Een jaar geleden stonden bg eerste stem
ming de kansen der liberalen zeer zwak
en leden zg groote verliezen.
Dank zg de hulp van „het steekje"
wonnen zg bg de herstemming en behiel
den voor de tweede kamer hunne meer
derheid.
Thans zgn zg eveneens op vele plaatsen
geslagen.
In Amsterdamss Gravenhage, Groningen,
Middelburg, verloren zg zetels of hebben
kans er bg de herstemming te verspelen.
In 't geheel verspeelden zg in Znid
Holland 9 zetelsen zoo zg er bg de
herstemming nog 10 kunnen verspelen
zgn de s'.aten van Zuid Holland om, en is
ook de eerste kamer om.
Gelukt dit pogen niet, dan schgnt 't
niet onmogelgk dat over 3 jaar de eerste
kamer omgaat.
Hadden de Christelgk historischen in
Overgsel niet tegsngewerkt, dan had ook
dit veel kans geboden van om te gaan.
In Friesland waar de antirevolutionairen
Sneek en Dokkum behielden of herwonnen,
zegevierden de liberalen ditmaal nog te
Franekeranders ware de meerderheid in
Friesland ook ons geweest.
In ieder geval, alle voorteekenen zgn
aanwezig, dat de liberale party in de
eerste kamer met haar laatste verschooning
loopt.
Maar zg die gelooven, haasten niet.
Zacht aan vooruit is de leus en de wensch.
VARIA.
Geen betere les
kan ik u geven,
dan 't twaafde vers
(van) Mattheiis zeven I
Geen korter vers
met meerder kracht,
dan Micha zes
en wel vers acht!
Timotheüs.
Wat is het kortste vers van het Oude
Testament? Erg helangrgk vinden wg die
vraag niet, en zonden ons zeker den tgd
niet gunnen, die voor u te beantwoorden,
zoo niet een zekere Claas Commers van
der Mark, die in de 17de eeuw geleefd
heeft, de beantwoording ons gemak-
kelgk had gemaakt, door zoowel deze
zaak als vele andere bg zonderheden nauw
keurig uit te rekenen. Deze persoon heef.